Xana U Kona La Nga Tshama A Vona Xikwembu?

MUPATRIARKA la dumeke Abrahama, loyi a hanyeke malembe lama tlulaka 1 900 emahlweni ka ku velekiwa ka Yesu Kriste, a a langutiwa hi rirhandzu ngopfu hi Muvumbi wa hina lerova a kala a vitaniwa “Nakulorhi wa Xikwembu.” (Yakobo 2:23, Byington) Loko munhu a a lo nyikiwa lunghelo ra ku vona Xikwembu, entiyisweni Abrahama ingi a ri munhu yoloye. Kunene, hi khamba rin’wana, vapfhumba vanharhu va tile eka yena ni rungula ra Xikwembu. Abrahama u vule un’wana wa vona a ku i Yehova. Xana leswi swi vula leswaku Abrahama hakunene u vone Xikwembu?

Mhaka leyi yi kumeka eka Genesa 18:1-3. Kona ha hlaya: “Yehova a tikombisa e ka Abraham e mikuhlweni ya Mamre, a ṭhamile nyangweni ya nṭonga wa yena ni nhlekanhi lo’wukulu. A tlakusa mahlo, a languta, kutani a v̌ona v̌av̌anuna v̌anharu v̌a yimile kusuhi na yena; kute loko a v̌a v̌onile, a suka nyangweni ya nṭonga, a ṭuṭuma e ku ya hlangana na [vona] kutani a nkhinsama e hansi, a ku: [Yehova], kungaku loko nḍi kume tintŝalo e mahlweni ka wena, nḍa ku khongela leŝaku u nga hunḍeli nanḍa wa wena.”

Endzhakunyana, loko Abrahama ni vapfhumba va yena vanharhu va ri karhi va languta Sodoma hi le ndhawini leyi tlakukeke, vambirhi va fambile ku ya endzela muti. Manuku ndzimana 22 yi ri: ‘Kambe loko ku ri Yehova, a ha yimile emahlweni ka Abrahama.’ A swi ta tikomba eka leswi leswaku Xikwembu a xi ri na Abrahama hi miri lowu hundzuriweke wa nyama. Leswi hi swona leswi vanhu van’wana lava pfumelaka leswaku Xikwembu na Yesu Kriste i munhu un’we ni leswaku va fana va swi alaka.

Malunghana na Genesa 18:3, mudyondzi wa Bibele Melancthon W. Jacobus u tsarile: “Laha Xikwembu xi humelela ro sungula erhekhodweni tanihi wanuna exikarhi ka vavanuna, ku kombisa xiviri xa Vukona bya Xona, ni vunghana bya Xona ni vanhu, naswona hi xiendlo lexi xi tolovelekeke leswaku xi tiyisa mupatriarka hi ntwanano ni xinakuloni xa Xikwembu.” Lava va nga ni langutelo leri va nga heta hi ku Abrahama hakunene u vone Yehova hi mahlo yakwe ya nyama ni leswaku vanhu lava voneke Yesu Kriste na vona va vone Xikwembu. Kambe xana makumu lawa ya twanana na Bibele?

Leswi Yesu A Swi Vuleke

Ematshan’wini ya ku tivisa leswaku a a ri Xikwembu hi xiviri, Yesu Kriste u te: “Ndzi N’wana wa Xikwembu.” (Yohane 10:36) Tanihi Muyimeri la hetisekeke wa Yehova Xikwembu, nakambe Yesu u te: “Ndzi nga ka ndzi nga tisunguleli ndzi endla xilo hi ndzexe; ndzi avanyisa hi laha ndzi byeriwaka ha kona; hikokwalaho, ku avanyisa ka mina ku lulamile, hikuva a ndzi lavi ku endla ku rhandza ka mina, kambe ku rhandza ka Loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 5:30) Loko Yesu a ri emhandzini ya nxaniso, u khongele eka Muvumbi lonkulu la nga matilweni, a n’wi vula “Xikwembu xanga, Xikwembu xanga.” (Matewu 27:46) Endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena, Yesu u byele Mariya wa Magadala a ku: “Ndzi tlhandlukela eka Tata wa mina, a nga Tata wa n’wina, eka Xikwembu xa mina, xi nga Xikwembu xa n’wina.” (Yohane 20:1, 17) Leswi Yesu Kriste a a nga ri na miri wa Xikwembu, ku hava ni un’we la voneke Yesu loyi xisweswo a a ta ku u vone Xikwembu.

Yohane, muapostola loyi Yesu a a rhandza yena ngopfu, u tiyise mhaka ya leswaku vaapostola a va nga voni Xikwembu loko va languta Yesu. Ehansi ka ku huhuteriwa Yohane u te: “A ku na munhu la tshamaka a vona Xikwembu ni siku ni rin’we.” (Yohane 1:18) Manuku ke, i mani loyi Abrahama a n’wi voneke? Ntokoto wa Muxe wu hi pfuna ku kuma nhlamulo.

Ndlela Leyi Muxe A Voneke Xikwembu Ha Yona

Muxe u tshama a phofula ku navela ku vona Xikwembu. Eka Eksoda 33:18-20, ha hlaya: “Wa nga nḍi [Muxe] komba e ku v̌onakala ka wena. Kutani Yehova a ku: Nḍi ta hunḍisa v̌unene hikwabyo bya mina e mahlweni ka wena; nḍi v̌ula v̌ito ra Yehova e mahlweni ka wena; nḍi ta ṭeṭelela loyi nḍi ṅwi ranḍaka, nḍi ṅwi endla hi tintŝalo loyi nḍi ṅwi ranḍaka. A engeta a ku: U nga ka u nga v̌oni mombo wa mina; hikuv̌a a ku na munhu l’a nga nḍi v̌onaka a v̌a a hanya.”

Lexi Xikwembu xi pfumeleleke Muxe ku xi vona a ku ri ku kwetsima ka Xona loku hundzaka. Tindzimana 21-23 ti ri: “Yehova a engeta a ku: Waŝiv̌o, ku ni šiv̌andla kusuhi na mina; u ta yima e ribyeni; kutaku loko ku kwetsima ka mina ku hunḍa, nḍi ta ku nghenisa e bakweni ra ribye, nḍi ku funengeta hi v̌oko ra mina, nḍi ko nḍi khaluta; hi kona nḍi nga ta susa v̌oko ra mina, kutani u ta nḍi v̌ona hi mafulara, kambe mombo wa mina a wu v̌oniwi.”

Ku twanana ni leswi Yehova a swi byeleke Muxe ni leswi muapostola Yohane a swi vuleke, Muxe a nga vonanga ku hundzuka kumbe xivumbeko lexi vonekaka xa Xikwembu. Leswi Muxe a voneke swona ntsena a ku ri ku vangama loku hundzeke ka vukona bya Xikwembu lexi hundzaka. Hambi ku ri hi nkarhi wolowo a a fanele ku sirheletiwa hi Xikwembu. Swi le rivaleni, a ku nga ri Xikwembu hi xoxe lexi Muxe a xi voneke.

Loko Muxe a vulavule na Xikwembu “v̌a langutene,” tanihi laha swi vekiweke ha kona eka Eksoda 33:11, a nga hlangananga na Yehova hi xiviri. Xiga lexi xi kombisa mukhuva lowu Muxe a vulavurisaneke na Xikwembu ha wona, ku nga ri leswi a swi voneke. Ku vulavula ni Xikwembu “v̌a langutene” swi kombisa ku vulavurisana ka vanhu vambirhi. Hi ku fanana, munhu a nga va ni ku vulavurisana ka vanhu vambirhi hi riqingho a nga n’wi voni munhu loyi un’wana.

Loko Muxe a vulavule ni Xikwembu ni ku amukela swiletelo leswi humaka eka xona, ku vulavurisana a ku nga endliwi hi swivono, tanihi laha hakanyingi a swi ri tano ha kona hi vaprofeta lavan’wana. Leswi swi xiyiwa eka Tinhlayo 12:6-8, laha hi hlayaka: “Kav̌a loko a ku: Yingisani ŝinene marito ya mina! Loko muprofeta o kona e šikari ka ṅwina, mina Yehova nḍi tikombisa ka yena hi mahlori, nḍi v̌ulav̌ula na yena e norweni. A hi ŝona na Moše, nanḍa wa mina; o ṭhembekile ndlwini ya mina hikwayo; nḍi v̌ulav̌ula na yena hi nomu, nḍi tikombisa ka yena kunene, ku nga ri hi šifaniso, kutani a v̌ona šiv̌umbeko le’šinene ša Yehova.” I ndlela yihi leyi Muxe a voneke “šiv̌umbeko ša Yehova” ha yona?

Muxe u vone “šiv̌umbeko ša Yehova” loko yena, Arone ni vavanuna van’wana va ri eNtshaveni ya Sinayi. Eka Eksoda 24:9, 10 ku tsariwile: “V̌a v̌ona Šikwembu ša Israel; v̌a v̌ona e hansi ka milenge ya šona wo nge e ntiro wa safir le’yi v̌angamaka, le’yi tengeke kukota rona tilo.” Kambe Muxe ni vavanuna lavan’wana va kote ku “v̌ona Šikwembu ša Israel,” hi ndlela yihi kasi Xikwembu xi n’wi byele leswaku, “a ku na munhu l’a nga nḍi v̌onaka a v̌a a hanya”? Ndzimana 11 ya hlamusela, hikuva yi ri: “Kutani a ši tlakusangi v̌oko henhla ka v̌ana v̌a Israel la’v̌a hlawuriweke; kambe v̌a v̌ona Šikwembu, kutani v̌a dya, v̌a nwa.” Kutani xivumbeko xa Xikwembu lexi Muxe ni lavan’wana va xi voneke a ku ri hi xivono.

Vayimeri Va Tintsumi

A swi nga faneli eka Muvumbi lonkulu wa hinkwako-nkwako ku xika hi le xivandleni xa yena lexi tlakukeke ematilweni leswaku a ta nyikela marungula eka vanhu van’wana. Handle ka timhaka tinharhu leti rhekhodiweke loko rito ra Xikwembu hi xoxe ri twiwile loko N’wana wa xona a ha ri emisaveni, Yehova hakanyingi u tirhise tintsumi ku hundzisela marungula yakwe. (Matewu 3:17; 17:5; Yohane 12:28) Hambi ku ri Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke tiko ra Israyele eNtshaveni ya Sinayi wu hundziseriwe hi tintsumi, hambi leswi Muxe a kombisiweke tanihi loyi a vulavulaka hi ku kongoma na Xikwembu hi xoxe. Malunghana ni leswi, muapostola Pawulo u tsarile: “Loko swi ri tano, xana Nawu wu tirhile yini ke? Wu tisiwile endzhaku ku komba leswi ku dyoha ku nga swona, ku ko ku humelela loyi wa rixaka, loyi xitshembiso xi endleriweke yena. Nawu wu tile hi tintsumi, ti nyika muhlanganisi hi voko.”—Vagalatiya 3:19.

Leswaku Muxe hakunene u vulavule ni ntsumi leyi a yi yimela Xikwembu hi xiviri nakambe swi kombisiwa eka Mintirho 7:38, leyi nge: “Eminkarhini ya ku hlengeletana ka vana va Israyele le mananga, hi yena loyi a nga va ni ntsumi leyi vulavuleke na yena entshaveni ya Sinayi, a tlhela a va ni vatata wa hina.” Ntsumi yoleyo a ku ri muvulavuleri wa xiviri wa Yehova Xikwembu, Muvumbi, naswona yi vulavule na Muxe onge hi loko Xikwembu hi xoxe xi ri ku vulavuleni.

Ntsumi leyi nyikeleke rungula ra Xikwembu eka Muxe exihlahleni lexi pfurhaka na yona a yi ri muvulavuleri. Yi kombisiwa tanihi ntsumi ya Yehova eka Eksoda 3:2, laha hi byeriwaka: “E nṭumi ya Yehova yi humelela ka yena e malangav̌ini ya nḍilo, e šikari ka šihlahla.” Ndzimana 4 yi ri: “Yehova a v̌ona leŝaku o hambukele e ku ta languta, Šikwembu ši ṅwi v̌itana ši ri šikari ka šihlahla.” Eka ndzimana 6, muvulavuleri loyi wa ntsumi wa Xikwembu u te: “Hi mina Šikwembu ša tata wa wena, Šikwembu ša Abraham, ni Šikwembu ša Isak, ni Šikwembu ša Yakob.” Kutani loko a vulavula ni muyimeri loyi wa xiviri wa Xikwembu, Muxe u vulavule onge hi loko a vulavula na Yehova hi yexe.—Eksoda 4:10.

Eka ndzima ya vu-6 ya Vaavanyisi, hi kuma xikombiso xin’wana xa wanuna loyi a vulavulaka na Xikwembu hi muyimeri wa xona wa ntsumi. Ndzimana 11 yi kombisa mutameri wa marungula tanihi “nṭumi ya Yehova.” Kwalaho ha hlaya: “Kutani nṭumi ya Yehova yi ta, yi ṭhamisa hansi ka nsinya wa munga lo’wu nga e Ofra, wa Yoas, mu-Abiezer. Gideon, ṅwana wa yena, a a ri kari a hula mav̌ele šikhuv̌utelweni, leŝaku a ta ya fihlela v̌a-Midian.” Murhumiwa loyi, “nṭumi ya Yehova,” endzhaku u kombisiwa onge hi loko a ri Yehova Xikwembu hi xiviri. Eka tindzimana 14 na 15, ha hlaya: “Kutani Yehova a renḍelekela ka yena, [Gidiyoni] a ku: Yana hi matimba lawa u nga na wona, u ta lamulela v̌a-Israel e mav̌okweni ya v̌a-Midian. Šana a nḍi ku rumanga šana? Gideon a ku ka yena: Yo, ṅwini wa nga, nḍi ta lamulela Israel ha yini šana?” Kutani ntsumi leyi tihundzuleke leyi voniweke hi Gidiyoni ni leyi a vulavuleke na yona yi kombisiwa etimhakeni ta Bibele onge hi loko yi ri Xikwembu hi xoxe. Eka ndzimana 22, Gidiyoni u ri: “Nḍi v̌onile nṭumi ya Yehova hi langutene hi mimombo.” Ntsumi yi vulavule leswi Xikwembu xi yi byeleke ku vulavula swona hi ku kongoma. Hikwalaho, Gidiyoni u vulavule ni Xikwembu hi muvulavuleri loyi wa ntsumi.

Nakambe, xiya mhaka ya Manowa ni nsati wa yena, vatswari va Samsoni. Mhaka leyi yi vulavula na hi murhumiwa wa ntsumi tanihi “nṭumi ya Yehova” na ‘ntsumi ya Xikwembu xa ntiyiso.’ (Vaavanyisi 13:2-18) Eka ndzimana 22, Manowa u ri eka nsati wa yena: “Kunene hi ta fa, hikuv̌a hi v̌onile Šikwembu.” Hambi leswi kahle-kahle a nga vonangiki Yehova Xikwembu, Manowa u titwe hi ndlela yoleyo hikuva u vonile muvulavuleri wa xiviri la tihundzuleke wa Xikwembu.

“A Ku Na Munhu La Tshamaka A Vona Xikwembu”

Sweswi swa koteka ku twisisa leswaku ha yini Abrahama a vule muvulavuleri la tihundzuleke wa ntsumi ya Xikwembu onge hi loko a vulavula na Yehova Xikwembu hi xiviri. Leswi ntsumi leyi yi vulavuleke hi ku kongoma leswi Xikwembu xi laveke leswaku swi byeriwa Abrahama naswona kwalaho a yi xi yimela hi xiviri, rhekhodo ya Bibele yi swi kotile ku vula leswaku “Yehova a tikombisa e ka Abraham.”—Genesa 18:1.

Tsundzuka leswaku muvulavuleri wa ntsumi wa Xikwembu a nga hundzisa marungula ya Xona ku fana kahle swinene ni leswi riqingho kumbe xiya-ni-moya swi nga hundziselaka marito ya hina eka munhu un’wana. Hikokwalaho, yi nga twisisiwa ndlela leyi Abrahama, Muxe, Manowa ni van’wana va vulavuleke ha yona ni ntsumi leyi tihundzuleke onge hi loko va vulavula ni Xikwembu. Hambi leswi vanhu vo tano a va swi kota ku vona tintsumi leti ni ku kwetsima ka Yehova loku kombisiwaka hi tona, a va nga swi koti ku vona Xikwembu. Hikwalaho, leswi a swi kaneti nhlamuselo ya muapostola Yohane nikantsongo leyi nge: “A ku na munhu la tshamaka a vona Xikwembu ni siku ni rin’we.” (Yohane 1:18) Leswi vanhu lava va swi voneke a ku ri vayimeri va tintsumi naswona hayi Xikwembu hi xiviri.