Xikanyakanya Lexi Tirhisiwaka Ku Lota Mikwana

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE TANZANIA

◼ Xana a wu ta ehleketa yini loko wo vona wanuna a a tshame hi le timhondzweni ta xikanyakanya a langute endzhaku ka xona a ri karhi a xi chova hi matimba kambe xi nga ri eku fambeni? Ematikweni yo tala, yo tanihi ya le Afrika Vuxa, u nga ha va u vona wanuna loyi a lotaka mikwana loyi a tihanyisaka hi ku lotela vanhu va le tikweni rero mikwana.

Xikanyakanya xakwe xi tolovelekile kambe xi ni swilo swa nkoka swo hlayanyana leswi xi hambaneke ni swikanyakanya swin’wana ha swona. Xi boheleriwe ribye ro lota swilo ha rona ra xirhendzevutana eka nsimbi ya xona yo rhwala mindzhwalo. Bandhi ra nayiloni leri rhendzelekisaka ribye na vhilwa ri tsondzeriwe eka vhilwa ra xikanyakanya xin’wana lexi tsemiweke hi le xikarhi kutani xi hiseleriwa eka vhilwa ra le ndzhaku ra xikanyakanya xakwe.

A swi tiviwi kahle leswaku vutshila lebyi byo lota mikwana byi fike njhani laha Afrika. Wanuna loyi a vuriwaka Andrea, loyi a sunguleke ku lota mikwana hi ndlela leyi ku sukela hi 1985 u engetela a ku: “Ndzi byeriwe leswaku swikanyakanya swo tano a swi tirhisiwa eDar es Salaam, ku nga ntsindza wa Tanzania, loko ku nga si anakanyiwa hi ku tirhisa endlelo leri edorobeni ra Moshi, laha ndzi tshamaka kona. Endlelo ro tano ri sungule ku tirhisiwa laha ndzi tshamaka kona hi 1982.”

Xana munhu u xi kumisa ku yini xikanyakanya xo lota mikwana? Andrea wa hlamusela a ku: “Hi ya eka fundi, ku nga rito ra Xiswahili leri vulaka ‘mufuri,’ kutani hi n’wi kombela leswaku a hi cincela xikanyakanya xa hina xa ntolovelo hi ku ya hi leswi hi xi lavisaka xiswona.” Hi ntolovelo ntirho lowu wu endliwa hi siku rin’we kumbe mambirhi.

Tinhlahle Ta Ndzilo Ni Nyuku!

Siku ra Andrea ri sungula hi awara ya nkombo nimixo, loko a khandziya xikanyakanya xakwe kutani a ya endhawini leyi nga ni vanhu vo tala. Loko a fika kwalaho, u huwelela a ku: “Hi lota mikwana haleno! Hi lota mikwana haleno!” U tlhela a ba xingelengele lexi boheleriweke eka xikanyakanya xakwe. Hi ku hatlisa wansati un’wana u humesa nhloko hi fasitere. U huwelela Andrea ivi a n’wi nyika mikwana yo hlayanyana leyi bvinyekeke. Muakelani wakwe na yena u tisa banga; naswona munhu loyi a tsemetaka misisi u tisa swikero swakwe. Nakambe Andrea u lota swikomu, michini ya ku boxa mimbhovo ni swilo swin’wana leswi ku tsemiwaka ha swona.

Loko a ri karhi a lunghisa xikanyakanya xakwe leswaku a ya eku tirheni, Andrea u languta ndhawu leyi andlalekeke kahle kutani a yimisa xikanyakanya xa yena eka yona ivi vhilwa ra xona ra le ndzhaku ri va ehenhla. Kutani u bohelela bandhi ra nayiloni leri rhendzelekisaka ribye ro lota ha rona ivi yena a tshama exitulwini lexi nga etimhondzweni lexi languteke endzhaku kutani a sungula ku chova xikanyakanya hi matimba. Ku huma tinhlahle ta ndzilo kutani a sungula ku dzuka nyuku loko a ri karhi a lota mikwana. Andrea u chayisa kwalomu ka awara ya tsevu nimadyambu.

Xikanyakanya lexi tirhisiwaka ku lota mikwana i xikombiso xin’wana xa ndlela leyi vanhu lava “gingiritekaka” va nga tirhisaka vutshila ha yona ni ku sungula ntirho wo tihanyisa hambi ku ri ehansi ka swiyimo swo nonon’hwa swa ikhonomi.—Swivuriso 13:4.