Ndzima 13

Ndzi Nga Swi Papalata Njhani Ku Va Ni Gome Swinene?

“Loko vanghana va mina va nga ha swi koti ku tiyiselela swiphiqo swa vona, ndzi va pfuna ku swi lulamisa ni ku va endla va titwa va antswa. Kambe endzhaku ka sweswo ndzi tlhelela ekaya kutani ndzi fika ndzi nghena ekamareni ra mina ndzi rila naswona vo tala a va swi voni sweswo.”—Kellie.

“Loko ndzi ri ni gome, ndzi tihambanisa ni van’wana. Loko ndzi rhambiwa ku ya kun’wana, ndzi va byela swivangelo swo karhi leswaku ndzi nga yi. Ndzi swi kota ngopfu ku tumbetela vandyangu wa mina loko ndzi ri ni gome. Va ehleketa leswaku swilo swi ndzi fambela kahle.”—Rick.

XANA u tshame u titwa hi ndlela leyi Kellie kumbe Rick va titwaka ha yona? Loko swi ri tano, u nga tsutsumeli ku gimeta hileswaku ku ni nchumu lowu nga fambiki kahle eka wena. Ntiyiso wa mhaka hileswaku vanhu hinkwavo va va ni gome minkarhi yin’wana. Hambi ku ri vavanuna ni vavasati vo tshembeka va le Bibeleni va tshame va va ni gome.—1 Samuwele 1:6-8; Pisalema 35:14.

Minkarhi yin’wana, u nga ha swi tiva leswi ku vangeleke gome; kasi minkarhi yin’wana u nga ha va u nga swi tivi. Anna la nga ni malembe ya 19 u ri: “A swi kali swi lava leswaku u va exiyin’weni lexi nga tsakisiki leswaku u va ni gome. Nkarhi wun’wana ni wun’wana u nga va na rona, hambiloko u nga ri na swiphiqo. A swi twali kambe swa humelela!”

Ku nga khathariseki leswaku hi xihi xivangelo xa kona—hambiloko swi tikomba xi nga ri kona—u nga endla yini loko u karhatiwa hi gome? Ringeta ku endla swilo leswi landzelaka:

1. Vulavula ha rona. Loko Yobo a langutane ni maxangu, u te: “Ndzi ta vulavula moya-xiviri wa mina wu ri ni mbitsi!”—Yobo 10:1.

Kellie u ri: “Ndzi titwa ndzi ntshunxeke swinene endzhaku ko vulavula ni vanhu vo karhi hikuva se va swi tiva leswi ndzi dyaka. Kutani va nga ndzi pfuna leswaku ndzi hlula gome!”

Xiringanyeto: Laha hansi, tsala vito ra munghana loyi u nga vulavulaka na yena loko gome ri ku tshikilela.

․․․․․

2. Tsala ha rona. Loko gome ri endla leswaku u cinca ndlela leyi u langutaka vutomi ha yona, u nga ha ringeta ku swi tsala ehansi leswi u swi ehleketaka. Minkarhi yin’wana Davhida u phofule gome rakwe lerikulu eka tipisalema takwe leti huhuteriweke. (Pisalema 6:6) Ku tsala hi gome ro tano swi nga ku pfuna leswaku u “hlayisa vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa.”—Swivuriso 3:21.

Heather u ri: “Ku tsala hi gome ra mina swi ndzi pfuna ku hlela swilo leswi pakelanaka emianakanyweni ya mina hikwalaho ka rona. Loko u phofula ndlela leyi u titwaka ha yona naswona u swi twisisa leswaku ha yini u titwa tano, gome a ri nge ku tshikileli ngopfu.”

Xiringanyeto: Tirhisa chati leyi nga eka tluka 93 leswaku yi ku pfuna u kuma tindlela to antswa to hlula swiyimo leswi tikaka. Leswi swi ta ku pfuna leswaku gome ra wena ri hunguteka.

3. Khongela ha rona. Bibele yi vula leswaku loko u khongela hi leswi ku karhataka, ‘ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza mbilu ya wena ni matimba ya wena ya mianakanyo.’—Vafilipiya 4:6, 7.

Esther u ri: “A ndzi ringeta ku kumisisa leswi ndzi vangelaka gome, kambe a ndzi swi kumanga. Kutani ndzi kombele Yehovha leswaku a ndzi pfuna ndzi va ni ntsako. A ndzi hele matimba hileswi a ndzi ri ni gome naswona ndzi nga swi tivi leswaku ri vangiwa hi yini. Eku heteleleni ndzi ri hlurile. U nga tshuki u yi tekela ehansi ndlela leyi xikhongelo xi nga ni matimba ha yona!”

Xiringanyeto: Tirhisa marito ya Pisalema 139:23, 24 tanihi xikombiso xa leswi u nga swi vulaka loko u khongela eka Yehovha. N’wi phofulele leswi nga embilwini kutani u n’wi kombela leswaku a ku pfuna u kumisisa leswi ku vangelaka gome.

Ku engetela eka swiringanyeto leswi nga laha henhla, u nga kuma rungula ra nkoka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. Ku tata mianakanyo ya wena hi timhaka leti akaka leti u nga ti kumaka eBibeleni swi nga khumba ndlela leyi u titwaka ha yona. (Pisalema 1:1-3) U nga kuma swiringanyeto swa ku hlaya Bibele hi ndlela leyi akaka loko u hlaya eka matluka lama nge “Xikombiso Lexinene” eka tivholumo hatimbirhi ta buku leyi. Eka tluka 227 ra Vholumo 2, u ta tlhela u vona ndlela leyi muapostola Pawulo a koteke ha yona ku lwisana ni mianakanyo yo biha leyi minkarhi yin’wana a a pfa a va na yona hikwalaho ka ku nga hetiseki kakwe.

Loko U Hambeta U Va Ni Gome

Ryan u ri: “Masiku man’wana nimixo, ndzi twa onge swi nga antswa leswaku ndzi tietlelela ndzi nga pfuki leswaku ndzi ta papalata ku langutana ni siku rin’wana leri nga pfuniki nchumu.” Ryan i un’wana wa lava nga ni ntshikilelo lowukulu wa mianakanyo. Minkambisiso yi ringanyeta leswaku muntshwa un’we eka va mune u khomiwa hi muxaka wo karhi wa ntshikilelo wa mianakanyo a nga si va munhu lonkulu.

U nga swi tivisa ku yini loko u ri ni ntshikilelo wa mianakanyo? Swikombiso swin’wana swa vuvabyi lebyi swi katsa ku va ni swipfukela ni ku cinca ndlela leyi u tikhomaka ha yona, ku tihambanisa ni van’wana, ku nga ha tsakeli ku endla swilo hinkwaswo leswi a wu tsakela ku swi endla, ku cinca swinene eka ndlela leyi a wu dya ha yona ni le ka ndlela leyi a wu etlela ha yona ni ku titwa u ri xikangalafula kumbe ku tivona nandzu swi nga fanelanga.

Entiyisweni, minkarhi yin’wana vanhu hinkwavo va va na xona xikombiso xin’we kumbe swo tala swa vuvabyi lebyi. Kambe loko swikombiso sweswo swi phikelela ku ringana mavhiki yo hlayanyana, ha yini u nga vulavuli ni vatswari va wena malunghana ni ku ya eka dokodela a ya ku kambela? Dokodela a nga ha ku pfuna ku tiva loko gome leri u nga na rona ri vangiwa hi vuvabyi byo karhi.a

Loko u ri ni ntshikilelo lowukulu wa mianakanyo u nga khomiwi hi tingana. Endzhaku ko kuma vutshunguri, vanhu vo tala lava nga ni ntshikilelo va sungule ku titwa va antswa swinene—kumbexana ku tlula ndlela leyi va tshameke va titwa ha yona enkarhini lowu hundzeke! Ku nga khathariseki leswaku gome leri u nga na rona ri vangiwa hi ntshikilelo wa mianakanyo kumbe a ri vangiwi hi wona, tsundzuka marito lama chavelelaka ya Pisalema 34:18 lama nge: “Yehovha u le kusuhi ni lava va tshovekeke mbilu; ni lava va pfotlokeke emoyeni wa va ponisa.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Yehovha u le kusuhi ni lava va tshovekeke mbilu; ni lava va pfotlokeke emoyeni wa va ponisa.”—Pisalema 34:18.

XITSUNDZUXO

Hlamusela ndlela leyi u titwaka ha yona loko u ri ni gome swin’we ni lexi u ehleketaka leswaku ku nga va xona lexi ku endlaka u va ni gome. Endzhaku ka n’hweti hlaya leswi u swi tsaleke. Xana ndlela leyi a wu titwa ha yona yi cincile? Loko swi ri tano tsala leswi ku pfuneke.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Swi kahle ku rila, hambiloko u ri mufana. Hosi Davhida u tshame a vula marito lawa: “Nivusiku mubedo wa mina ni xiseketelo xa mina swa tsakama hi mihloti.”—Pisalema 6:6, Contemporary English Version.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Leswaku ndzi titwa ndzi antswa ndzi nga endla leswi landzelaka: ․․․․․

Ku tihlanganisa ni vanghana lava landzelaka swi ta hunguta gome leri ndzi nga na rona: ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Xana ku rila swi nga ku pfuna?

● Ku tihlanganisa ni vanhu van’wana swi nga ku pfuna njhani leswaku u langutana ni gome?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 96]

“Loko ndzi ri ni gome, ndzi fanele ndzi papalata ku tshama ndzexe. Ndzi nga ha lava ku tshama ndzexe leswaku ndzi tiehleketa kumbe ndzi rila. Kambe endzhaku ka sweswo, ndza swi tiva leswaku ndzi fanele ndzi va ni vanhu van’wana leswaku ndzi ta tshika ku ehleketa hi swilo swin’wana ni swin’wana leswi a swi ndzi vangela gome.”—Christine

[Chati/Swifaniso leswi nga eka tluka 93]

Xitoloveto

Ndlela Yo Herisa Gome Ra Wena Tata chati leyi

․․․․․ → ․․․․․ → ․․․․․

․․․․․ → ․․․․․ → ․․․․․

[Xifaniso lexi nga eka tluka 95]

U nga swi kota ku hlula gome hi ku pfuniwa hi van’wana ni hi ku endla matshalatshala lamakulu

Ndzima 14

Ha Yini Ndzi Nga Nambi Ndzi Tidlaya?

“EKA mina ku hanya swi tlula hi ku fa.” I mani la vuleke marito lawa? Xana i munhu loyi a a nga pfumeli eka Xikwembu? Xana i munhu loyi a a fularhele Xikwembu? Xana i munhu loyi Xikwembu xi n’wi fularheleke? A swi tano nikatsongo. Marito lawa ma vuriwe hi Yonasi wanuna loyi a a tinyiketerile eka Xikwembu, loyi a a ri ni gome.—Yonasi 4:3, Bibele—Mahungu Lamanene.

Bibele a yi vuli leswaku Yonasi a a ri kusuhi ni ku tidlaya. Nilokoswiritano, xikombelo lexi a xi endleke loko a tshikilelekile xi kombisa ntiyiso wa leswaku hambi ku ri malandza ya Xikwembu minkarhi yin’wana ma nga ha va ni ntshikilelo wa mianakanyo.—Pisalema 34:19.

Vantshwa van’wana va titwa va ri ni gome swinene lerova va nga ha xi voni xivangelo xo ya emahlweni va hanya. Va nga ha titwa ku fana na Laura wa malembe ya 16 loyi a nga te: “Ndzi hete malembe yo tala ndzi tshamela ku tikuma ndzi tshikilelekile. Minkarhi yo tala a ndzi anakanya hi ku tidlaya.” Xana u nga endla yini loko u tiva munhu wo karhi loyi a vuleke leswaku u lava ku tidlaya, kumbe loko wena n’wini u ehleketa ku tidlaya? A hi kambisiseni leswi endlaka vantshwa va anakanya ku tidlaya.

Leswi Vangaka Gome

Ha yini munhu wihi na wihi a nga teriwaka hi mianakanyo ya ku lava ku tidlaya? Ku nga ha va ku ri ni swivangelo swo hlayanyana. Xin’wana xa swona hi leswi hi hanyaka ‘eminkarhini ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,’ naswona vantshwa vo tala va khumbiwa ngopfu hi mintshikilelo ya vutomi. (2 Timotiya 3:1) Hi hala tlhelo, ku nga hetiseki ka vanhu ku nga endla van’wana va anakanya leswi hoxeke hi vona vini ni hi swiyimo leswi nga kona emisaveni leyi. (Varhoma 7:22-24) Minkarhi yin’wana leswi swi vangiwa hi ku va va khomiwe hi ndlela yo biha. Minkarhi yin’wana mavabyi man’wana ma nga ha endla munhu a anakanya hi ku tidlaya. Etikweni rin’wana ku ringanyetiwa leswaku vanhu vo tlula 90 wa tiphesente lava va tidlayeke a va nga hanyanga kahle emianakanyweni.a

I ntiyiso leswaku a nga kona la nga xanisekiki. Bibele yi vula leswaku “ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya ni ku vaviseka swin’we.” (Varhoma 8:22) Ntumbuluko wolowo wu katsa vantshwa. Entiyisweni, vantshwa va nga ha khumbiwa ngopfu hi timhaka to vava to tanihi leti landzelaka:

● Ku feriwa hi xaka, munghana, kumbe xifuwo lexi va xi rhandzaka

● Ku nga twanani endyangwini

● Ku feyila exikolweni

● Ku tshikiwa hi munhu loyi va rhandzanaka na yena

● Ku khomiwa hi ndlela yo biha (ku katsa emirini kumbe hi tlhelo ra rimbewu)

I ntiyiso leswaku vantshwa hinkwavo va langutana ni xin’wana xa swiphiqo leswi xaxametiweke laha henhla. Ha yini van’wana va swi kota ku langutana ni swiphiqo leswi kambe van’wana va nga swi koti? Vakambisisi va vula leswaku vantshwa lava tsandzekaka ku langutana ni swiphiqo, va vona ku nga ri na loyi a nga ta va pfuna naswona va heleriwa hi ntshembo. Hi marito man’wana, vantshwa volavo va ehleketa leswaku a ku nge pfuki ku ve ni vuyelo lebyinene. Kahle-kahle a va lavi ku fa; vo lava ntsena leswaku va nga ha twi ku vava.

Xana A Ku Na Ndlela Yo Swi Tlhantlha?

Swi nga ha endleka u tiva munhu loyi a lavaka leswaku swiphiqo swakwe swi hela, lerova a kala a vulavula hi ku tidlaya. Loko swi ri tano, xana u nga endla yini?

Loko munghana wa wena a tshikilelekile lerova a lava ku tidlaya, n’wi khutaze leswaku a kuma mpfuno. Hambiloko a nga lavi leswaku u byela un’wana mhaka leyi, u fanele u byela munhu un’wana lonkulu la nga ni vutihlamuleri. U nga vileli hileswaku vunghana bya n’wina byi ta hela. Loko u byela munhu un’wana lonkulu mhaka leyi, u nga ha ponisa munghana wa wena!

Kambe ku vuriwa yini loko wena n’wini u tshame u fikeriwa hi mianakanyo yo lava ku tidlaya? U nga tshami hi mhaka yoleyo. Byela munhu un’wana ndlela leyi u titwaka ha yona, ku nga ha va mutswari, munghana kumbe munhu un’wana loyi a khathalaka ha wena naswona a nga ta yingisela swilo leswi ku karhataka a tlhela a ku tekela enhlokweni. U ta pfuneka loko u vulavula hi swiphiqo swa wena.b

I ntiyiso leswaku hambiloko wo vulavula hi swiphiqo swa wena a swi nge heli. Kambe ku pfuniwa hi munhu loyi u n’wi tshembeka swi nga ha va nchumu lowu nga ku pfunaka leswaku u languta xiyimo xa wena hi ndlela leyinene. Nakambe swi nga ha ku pfuna leswaku u kuma ndlela yo langutana na swona.

Swiyimo Swa Cinca

Loko u tshikilelekile, tsundzuka mhaka leyi: Ku nga khathariseki leswaku xiyimo xi tike ku fikela kwihi, hi ku famba ka nkarhi xi ta cinca. Mupisalema Davhida loyi a tshameke a va ni maxangu yo tala u khongele eka Xikwembu a ku: “U cince ku rila ka mina ku va ku cina ka mina.”—Pisalema 30:11.

Swi le rivaleni leswaku Davhida a a nga langutelanga leswaku u ta tshama a cina hilaha ku nga heriki. A a swi tiva leswaku swiphiqo swi fika swi tlhela swi hundza evuton’wini. Xana u swi vonile sweswo loko swi endleka eka swiphiqo swa wena? Swin’wana swa swona swi nga ha ku tikela sweswi. Kambe u nga heli mbilu. Minkarhi yo tala swiyimo swi cinca hilaha ku heleleke. Minkarhi yin’wana swiphiqo swi nga ha hunguteka hi tindlela leti a wu nga ti rindzelanga. Minkarhi yin’wana, u nga ha kuma ndlela yo langutana na swona leyi a wu nga yi ehleketi. Mhaka-nkulu hileswaku swiphiqo leswi hi tshikilelaka a swi nge hi tshikileli hilaha ku nga heriki.—2 Vakorinto 4:17.

Nkoka Wa Xikhongelo

Ndlela ya nkoka yo tiphofula i ku khongela. U nga ha khongela ku fana na Davhida loyi a nga te: “Ndzi lavisise, Wena Xikwembu, u tiva mbilu ya mina. Ndzi kambele, u tiva miehleketo ya mina leyi karhataka, u vona loko ku ri ni ndlela leyi nga riki yinene eka mina, u ndzi kongomisa endleleni hilaha ku nga riki na makumu.”—Pisalema 139:23, 24.

Xikhongelo a xi tlhantlhi swiphiqo. Kambe i ndlela leyinene yo vulavurisana ni Tata wa wena la nge matilweni, loyi a lavaka leswaku u ‘chululela mbilu ya wena’ eka yena. (Pisalema 62:8) Xiya ntiyiso wa xisekelo lowu landzelaka malunghana ni Xikwembu:

● Xi swi tiva hi ku helela swiyimo leswi ku tshikilelaka.—Pisalema 103:14.

● Xi ku tiva ku antswa ku tlula ndlela leyi u titivaka ha yona.—1 Yohane 3:20.

● ‘Xa ku khathalela.’—1 Petro 5:7.

● Emisaveni leyintshwa ya xona, Xikwembu xi ta “sula mihloti hinkwayo” ematihlweni ya wena.—Nhlavutelo 21:4.

Loko Xiphiqo Xa Kona Xi Khumba Rihanyo

Hilaha swi vuriweke hakona eku sunguleni, hakanyingi lava titwaka va lava ku tidlaya va va va ri ni vuvabyi byo karhi. Loko swi ri tano eka wena, u nga chavi ku lava mpfuno. Yesu u pfumerile leswaku lava vabyaka va lava mpfuno wa dokodela. (Matewu 9:12) Lexi tsakisaka hileswaku mavabyi yo tala ma nga tshunguleka. Naswona vutshunguri byi nga ku pfuna leswaku u titwa u antswa!c

Bibele yi nyikela xitshembiso lexi chavelelaka xa leswaku emisaveni leyintshwa ya Xikwembu “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” (Esaya 33:24) Xikwembu xi vula leswaku hi nkarhi wolowo, “swilo swo sungula a swi nge tsundzukiwi, hambi embilwini a swi nge ti.” (Esaya 65:17) Loko wa ha rindzele sweswo, endla leswi u nga swi kotaka leswaku u langutana ni swiphiqo swa vutomi, u tiyiseka leswaku hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu, ku tshikileleka ku ta va nchumu wa nkarhi lowu hundzeke.—Nhlavutelo 21:1-4.

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO  2, NDZIMA 9

[Tinhlamuselo ta le hansi]

MATSALWA

“Tivisani Xikwembu swikombelo swa n’wina . . . kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza timbilu ta n’wina ni matimba ya n’wina ya mianakanyo.”—Vafilipiya 4:6, 7.

XITSUNDZUXO

Loko u titwa u ri ni gome, endla vutiolori bya ku famba hi ku hatlisa. Ku humela ehandle swin’we ni ku endla vutiolori swi nga rhurisa mbilu ya wena swi tlhela swi endla leswaku u titwa ku antswa.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Vanhu lava tisungaka a va twisi vona ntsena ku vava kambe va tlhela va twisa ni vanhu lava va va rhandzaka lava ha hanyaka.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu naswona ndzi nga rhandziwi, ndzi ta vulavula na (tsala vito ra munhu loyi u nga tiphofulaka eka yena) ․․․․․

Nkateko wun’we lowu ndzi wu kumeke evuton’wini bya mina lowu ndzi nga anakanyisisaka ha wona swinene i ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Hambi ku ri swiphiqo leswikulu i swa xinkarhana ntsena. Ku anakanyisisa hi mhaka leyi swi nga ku pfuna njhani?

● Ha yini ku nga vuriwaka leswaku loko munhu a tisunga u siya swiphiqo swa yena ni vanhu van’wana?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 104]

“Minkarhi yin’wana a ndzi titwa ndzi tshikileleke swinene lerova ndzi lava ku fa, kambe sweswi swilo se swi famba kahle hikwalaho ka leswi a ndzi tshamela ku khongela ni leswi se ndzi kumaka vutshunguri.”—Heidi

[Bokisi leri nga eka tluka 100]

Loko U Titwa U Tshikilelekile Swinene

Hambi ku ri vavanuna ni vavasati vo tshembeka lava hanyeke eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, minkarhi yin’wana a va titwa va tshikileriwe swinene hi swiphiqo swa vutomi. Xiya swikombiso swin’wana.

Raveka: “Loko swi ri hi ndlela leyi, hikwalaho ka yini ndzi hanya?”—Genesa 25:22.

Muxe: “Ndzi kombela u ndzi dlaya, . . . endla leswaku ndzi nga ri voni khombo ra mina.”—Tinhlayo 11:15.

Eliya: “Wena Yehovha, susa moya-xiviri wa mina, hikuva a ndzi antswi ku tlula vatatana.”—1 Tihosi 19:4.

Yobo: “Onge u nga ndzi tumbeta eSheol, . . . leswaku u ndzi vekela nkarhi kutani u ndzi tsundzuka!”—Yobo 14:13.

Eka swiyimo leswi hinkwaswo leswi nga laha henhla, swiyimo swa vona swi antswile—naswona swi cince hi ndlela leyi a va nga ehleketi leswaku swi nga cinca ha yona. Tiyiseka leswaku nchumu lowu fanaka wu nga endleka eka wena!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 102]

Ku titwa u ri ni gome swi fana ni mapapa yo chavisa—hi ku famba ka nkarhi gome rero ra hundza