Junho

A vahuweleli va fanele ku khatala hi zvigondzani zvabye hi mbilu yontlhe. Va wone kota lava va tova vamakabye va wena cikhatini ci tako. A zvi olovi a ku va tsika vanghana va tiko ni ku cica zvontlhe zvi lavekako kasi va tirela Jehovha. A vahuweleli zvi va fambelako khwatsi ntirweni wa ku maha vapizani va vhuna zvigondzani zvabye a ku tivana ni van’wani lomu bandleni, lava va to va vhuna ku maha wunghana na Jehovha. Lezvo zvi maha ku a zvigondzani zvi ti buza hi wunghana ni vanhu va Nungungulu, lava va nga va vhunako hi tlhelo ga moya ni ku va tiyisa loku va kumana ni zvikarato. Hi lava ku a cigondzani cin’we ni cin’wani ci tizwa na ci hi ca lisima lomu bandleni ci tlhela ci ti wona kota ciro ca ngango wa hina wa moya. A hi lezvo basi, hi lava ku vazwa lirandzo li nga kona laha ngangweni wa hina kota maKristu. Loku hi maha lezvo, zvi ta va olovela a ku tsema wunghana ni vanhu va nga va vhuniko ku randza Jehovha. (Mav. 13:20) Loku va tsikiwa hi lava va nga hlakana navo, va nga ta karateka hakuva va ta zvi tiva lezvaku va nga kuma vanghana va lisine lomu hlengeletanweni ya Jehovha. — Mar. 10:29, 30; 1 Ped. 4:4. w20.10 17 ¶¶10-11

Loku hi lava kuva ni wunghana na Jehovha, hi fanele kuva vanghana va Jesu. Hikuyini? Wona a zvigelo zvimbiri basi. Co sangula, Jesu i byelile a vapizani vakwe aku: “Papayi wa mu randza hi lezvi n’wina mu ndzi randzako.” (Joh. 16:27) A tlhela aku: “A ku na munhu a tako ka Papayi na a ngati hi laha ka mina.” (Joh. 14:6) A ku zama ku maha munghana wa Jehovha na hi nga hi na wunghana na Jesu zvi fana ni ku zama ku nghena lomu ndlwini na hi nga ngheni hi nyangwa. Jesu i tirisile a mufananiso wo fana ni lowu a cikhati a nga ti tlhamusela kota “nyangwa ya tiyivhu”. (Joh. 10:7) A cigelo ca wumbiri hi lezvaku Jesu i pimanyisile a matshamela ya Papayi wakwe hi kumbhelela. I byelile a vapizani vakwe aku: “Loyi a wonileko mina i wonile na Papayi.” (Joh. 14:9) Hikwalaho a ndlela ya yi nene hi nga mu tivako hi yona Jehovha ku gondza a matimu ya wutomi ga Jesu. Loku hi gondza xungetano hi Jesu, a lirandzo la hina hi yena li ta kula. A cikhati leci a lirandzo la hina hi Jesu li kulako kambe hi ta tlhela hi mu randza nguvhu a Papayi wakwe. w20.04 21-22 ¶¶5-6

Laha u nga kona u laha mubhedhini kutani u laha citulweni ca marodha hi kota ya mababyi? U na ni mababyi ya madzolo kutani a wu woni khwatsi? Loku zvi hi lezvo, xana u nga zvi kota ku tsutsuma ni lava va ha hiko vaswa, va ha tiyileko? Ina, u nga zvi kota! Ku na ni votala va khosaheleko ni vo babya va tsutsumako ndleleni leyi yi yako wutomini. A va mahi lezvo hi ntamu wabye. Kanilezvi, va nyikiwa ntamu hi Jehovha hi ku ingisela mitlhangano ya wuKristu hi telefone kutani ku yi sixtira hi vhidhio. Va hlengela ka ntiro wa ku maha vapizani hi ku chumayela vadhokodhela, va enfermeiro ni maxaka. Loku u hi ni zvikarato zvi ku tsandzekisako a ku mahela Jehovha zvontlhe u zvi lavako u tlhela u zvi wonisa ku khwatsi a van’wani a va ci zwisisi a ciyimo ca wena, u nga mbheli ntamu u ti byela ku a wu nge zvi koti a ku tsutsuma ndleleni leyi ya kuya wutomini. Jehovha wa ku randza hi kota ya kukholwa ka wena ni zvontlhe lezvi u mu mahelako hi malembe yo tala. Zvezvi u ci lava nguvhu a civhuno cakwe a ku hundza kale niku a nga ta ku tsika. (Lis. 9:10) Kanilezvi i ta tshinela ka wena. w20.04 29 ¶¶16-17

I mhaka muni u nga bhulako hi yona ni munhu a nga ni wukhongeli gakwe? Zama ku kuma a zvilo lezvi hi wumbiri ga n’wina mu zvi kholwako. Kuzvilava i khozela Nungungulu mun’we basi. Zva koteka ku na a vhumela lezvaku Jesu hi yena Mutlhatlhisi wa vanhu, kutani kuzvilava wa kholwa ku hi hanya cikhatini ca ku biha leci ci to gumesa zvezvanyana. Tirisa a zvilo lezvi wenawu u zvi kholwako kasi ku chumayela a mahungu ya Bhibhiliya hi ndlela yi to tsakisa munhu loye. Tiva lezvaku kuzvilava a vanhu a va kholwi zvontlhe lezvi a wukhongeli gabye gi zvi gondzisako. Hikwalaho, hambu loku makunu u gi polile a wukhongeli ga munhu loye, zama ku tiva lezvi yena a zvi kholwako. A makabye wo kari wa murumiwa i polile lezvaku a vokari ve va kholwa a gondzo yaku Nungungulu vanharu laha ka kun’we. Kanilezvi, zva koteka ku na va nga kholwi lezvaku Papayi, ni N’wana ni moya wo basa i Nungungulu mun’we. I wula lezvi: “A ku tiva lezvo zvi maha ku zvi ndzi olovela a ku pola lezvi mina ni munhu loye hi zvi kholwako.” Hikwalaho zama ku pola lezvi a vanhu hakunene va zvi kholwako. Loku u maha lezvo, u nga fana na mupostoli Pawule, u “ti maha zvontlhe ka vanhu vontlhe”.— 1 Kor. 9:19-22. w20.04 10 ¶¶9-10

Dhaniyeli na Johani va wulile lezvaku Jehovha na Jesu va ta ponisa a malandza yabye cikhatini ca kuxaniseka ka hombe. Hikwalaho, hi nga ta karateka hambu ko humelela ni cihi. Dhaniyeli i wulile lezvaku lava va to ponisiwa hi lava a mavito yabye ma ‘tsalilweko bhukwini’. Hi nga maha yini kasi a mavito ya hina ma tsaliwa bhukwini lego? Hi fanele ku zvi veka kubaseni lezvaku ha kholwa ka Jesu, a Yivhana ya Nungungulu. (Joh. 1:29) Hi fanele kubhabhatiswa hi kombisa lezvaku hi ti nyikele ka Nungungulu. (1 Ped. 3:21) Hi fanele ku seketela a Mufumo wa Nungungulu kambe hi ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi vhuna van’wani lezvaku va tiva Jehovha. Zvezvi cikhati ca ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi mu tsumba nguvhu Jehovha ni hlengeletano yakwe. Zvezvi cikhati ca ku seketela a Mufumo wa Nungungulu. Loku hi maha lezvo, hi ta pona a cikhati leci a hosi ya le n’walungu ni hosi ya le dzongeni ti to lovisiwa hi Mufumo wa Nungungulu. w20.05 16 ¶¶18-19

Adhamu na Evha va wa zvi tiva lezvaku a vito ga Nungungulu hi Jehovha. Va wa tiva zvilo zvo tala kambe zva lisima xungetano hi yena. Va wa zvi tiva ku hi yena Muvangi, loyi a va nyikileko wutomi, muti wo saseka wa paradhise, ni sati ni nuna wa mu nene. (Gen. 1:26-28; 2:18) Hambulezvo, va wa ta simama va ehleketa hi zvilo zvontlhe lezvi Jehovha a nga va mahele ke? Va wa ta simama va kombisa a lirandzo labye ni kubonga Jehovha? A hlamulo wu wonekile a cikhati leci a nala wa Nungungulu a nga va ringa. Na a mahisa ku khwatsi i nyoka yi wulawulako, Sathani i no wutisa Evha aku: ‘Hakunene Nungungulu i wulile lezvaku mu ngagi ni sinya yin’we ya simu ke?’ (Gen. 2:16, 17; 3:1) Sathani i no maha ciwutiso ci nga hi ni mawunwa xungetano hi Nungungulu, Evha a sangula ku alakanyela zva hava hi Nungungulu. Nungungulu i wa wulile lezvaku tontlhe tisinya va ngaga, ahandle ka yin’we basi. (Gen. 2:9) Sathani i zvi mahisile ku khwatsi Nungungulu wa tsona. Kuzvilava Evha i ti wutisile lezvi: ‘Zvi wula ku ku na ni nchumu wa wu nene lowu Nungungulu a ndzi tsonako?’ w20.06 3-4 ¶¶8-9

A malandza yo kari ya Jehovha ma khunguvanyesilwe hi muKristu-kulori. Mupostoli Pawule i wa zvi tiva lezvaku ka zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hiva ni “cigelo ca ku sola [makabye] mun’wani”. Kuzvilava hi nga khomiwa hi ndlela ya hava. Ka zviyimo lezvo, loku hi nga ti woneli hi nga va vekela civiti van’wani. Loku a munhu a hi ni civiti a nga ti hambanisa ni vanhu va Jehovha. A makabye wokari waku hi Pablo, a hanyako le América do Sul, i no lumbetiwa lezvaku i wa mahile zvo biha. Hi kota ya lezvo i no luza malungelo yakwe laha bandleni. Zvini a nga maha? Pablo i wula lezvi: “Ndzi no zangara, ndzi ti hambanisa ni bandla hi kutsongwani tsongwani.” A ku tizwa nandzu hi kota ya zviwonho hi zvi mahileko kale zvi nga maha munhu a tizwa na a nga randziwi hi Nungungulu. Hambu loku a ti solile a tlhela a kombisiwa wuxinji, a nga tshuka a alakanya lezvaku a nga ha ringanelwi hi kuva munhu wa Nungungulu. U va wonisa kuyini a vamakabye va kumeneko ni zviyimo zvo fana lezvi zvi kumbukilweko laha? w20.06 19 ¶¶6-7

Hi fanele ku gondza ku pola zviyimo zvi nga wa ta hi vangela mhango, hi fambela kule nazvo. (Mah. 5:14) Hi cikombiso, hi fanele ku tiva ku hlawula zvihungato zva zvi nene. A kutala ka zvikhati, a televhizawu ni mafilmi ma kombisa mahanyela yo biha. A mahanyela lawo a ma mu tsakisi Nungungulu, niku a zvi kanakanisi lezvaku ma nga guma ma hi wonha. A hi ti hungati hi zvilo lezvo hakuva zvi nga hungula lirandzo la hina hi Jehovha hi kutsongwani-kutsongwani. (Efe. 5:5, 6) Hi fanele ku wona mhango yi nga kona kambe ka mahungu ma humesiwako hi vahluwuki, laha va zamako ku hi nga ha va tsumbi a vamakabye va hina ni hlengeletano ya Jehovha. (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16) A mahungu lawo, ma nga wonha kukholwa ka hina. A hi faneli ku fayeliselwa hi mahungu lawo. Hikuyini? Hakuva a mahungu ya tshamela lego, ma hangalaswa “hi vanhu lava a kupima kabye ku wonhekileko, va kalako va nga ha li zwisisi a lisine”. Leci va ci lavako “ku phikizana ni ku kanetisana” basi. (1 Tim. 6:4, 5) Va lava ku hi kholwa mawunwa yabye hi sangula ku kanakanela vamakabye va hina. w20.09 29 ¶13, ¶15

A nuna ni sati va fanele ku kombisana lirandzo ni cichavo. (Efe. 5:33) A Bhibhiliya gi hi gondzisa lezvaku hi veka nguvhu kupima ka ku nyika na ku nga hi ku amukela. (Miti. 20:35) I tshamela muni gi nga vhunako nuna ni sati lezvaku va kombisana lirandzo ni cichavo? Kutikoramisa. A kutikoramisa ka vhuna mingango yo tala ya maKristu lezvaku yi kuma litsako la hombe. Hi cikombiso, a nuna wo kari wa ku hi Steven i: “A nuna ni sati va fanele ku tirisana, nguvhunguvhu loku ku humelela zvikarato. Wutshan’wini ga ku a mun’we a ehleketa hi ku ‘zvini zvi ga zva chukwana ka mina?’ i fanele ku ehleketa hi ku ‘zvini zvi nga zva chukwana ka hina?’” A sati wakwe Stephanie yenawu i ti zwisa zvezvo. I wula lezvi: “A nga kona a lavako ku hanya ni nala wakwe. Loku ku humelela maguwa hi zama ku pola ku ma sukela kwihi. Hi gumesa hi khongela hi zvona, hi kambisisa ka mabhuku ya hina ni ku bhulisana hi zvona. Hilwa ni cikarato ca kona, na ku nga hi ku lwisana hi ci hina.” A vanuna ni vasati va tsaka nguvhu loku a mun’we ni mun’wani wabye a nga alakanyi lezvaku wa lisima nguvhu ku hundza mun’wani. w20.07 4 ¶¶5-6

Laha hi tirelako Jehovha, zvi lava ku hi nga tsumbi ntamu wa hina kutani wutlhari ga hina venyi. Mupostoli Pawule i wa gondzile nguvhu — i wa gondzisilwe hi Gamaliyeli, a mun’we wa varangeli va vaJudha a nga kombiwa nguvhu cichavo cikhatini leco. (Miti. 5:34; 22:3) Ka cikhati co kari Pawule i wa hi munhu wa lisima nguvhu cikari ka vaJudha. (Miti. 26:4) Kanilezvi Pawule i wa nga ti tsumbi. Pawule i tsakile nguvhu hi ku tsika zvontlhe zvi nga mu maha ava wa lisima hi kuya hi mawonela ya tiko. (Filp. 3:8.) Pawule i kumene ni tixanisa to tala hi kota ta kuva mupizani wa Kristu. I wa vengiwa hi vanhu va tiko gakwe. (Miti. 23:12-14) I bilwe a tlhele a vhalelwa hi vaRoma-kuloni. (Miti. 16:19-24, 37) A ku hundza lezvo, Pawule i wa xaniseka hi kota ya kungambheleli ka yena n’winyi. (Rom. 7:21-25) Kanilezvi a nga tsikangi ku landzela Kristu hi kota ya lezvi a nga kumana ni zvikarato, i wa ‘xalala loku a rerekile’. Hikuyini? Hi ku loku a rerekile i wa wu wona ntamu wa Nungungulu na wu mu vhuna wutomini gakwe. — 2 Kor. 4:7; 12:10. w20.07 16 ¶¶7-8

Inyamutlha, hi kona zvi lavekako nguvhu a ku hi chumayela mahungu ya ma nene ya Mufumo. Jesu i phrofetile lezvaku a vapizani vakwe va wa ta simama ku chumayela andzhako ka loku yena a file, niku va wa ta maha ntiro wo hundza lowu yena a nga maha. Loku Jesu a vhuxilwe hi ka vafileko, i no maha cihlamaliso a vhuna vapizani vo kari a ku kukuta tinjhanjhi to tala. I no londzowota a cimaho leco a gondzisa vapizani vakwe lezvaku a ntiro wa ku kukuta vanhu hi wona wa lisima a ku hundza yontlhe. (Joh. 21:15-17) Na ku kiyela cikhati citsongwani kasi Jesu aya tilweni, i no byela vapizani vakwe lezvaku a ntiro wa kuchumayela, lowu a nga wu sangulile, wu wa nga ta mahiwa lomu Izrayeli basi. (Miti. 1:6-8) Hi ndzhako ka malembe, Jesu i no komba mupostoli Johani a muwoniso wa lezvi zvi nga wa ta maheka “sikwini ga Hosi”. Ka muwoniso lowu Johani a nga wu wona, ku wa hi ni zvilo zvo hlamalisa; i wonile a ngilozi yi nga hi ni “mahungu ya ma nene ya pindzukelwa” ma ngaya ka “wontlhe matiko ni tixaka ni tirimi ni mifumo”. (Kuv. 1:10; 14:6) Zva dlunyateka lezvaku ni nyamutlha Jehovha i lava lezvaku hinawu hi maha ntiro lowu wu mahiwako misaveni yontlhe. w20.09 9 ¶5

Ku wa hi ni cin’wani cikarato ca hombe ngangweni wa Abrahama. Sara, a sati wakwe wo randzeka, i wa nga pswali. Zvi lavile ku va lwisana ni cikarato leco ca hombe hi malembe yo tala. Sara i no guma a nyikela Hagari ka Abrahama, kasi a va pswalela vana. Kanilezvi a cikhati leci Hagari a nga xura nyimba ya Ixmayeli, i no sangula ku chepeta Sara. A ciyimo ci no bindza nguvhu laha ka kuza Sara a hlongola Hagari. (Gen. 16:1-6) Hi kufamba ka cikhati, Sara i no xura nyimba a mu pswalela mufana Abrahama, loyi a nga mu chula ku hi Isaka. Abrahama i wa va randza vontlhe vana vakwe, Ixmayeli na Isaka. Kanilezvi hi kota ya lezvi Ixmayeli a nga xanisa Isaka, zvi no boha ku Abrahama a hlongola Ixmayeli na Hagari. (Gen. 21:9-14) Andzhako ka malembe yo tala, Jehovha i no byela Abrahama lezvaku a maha muphahlo hi Isaka. (Gen. 22:1, 2; Mah. 11:17-19) Ka zviyimo lezvi zva zvimbiri, zvi wa lava ku Abrahama a tsumba ku Jehovha i ta tatisa zvitsumbiso zvakwe xungetano hi pswalo wakwe. w20.08 4 ¶¶9-10

Hi nga alakanyela a litsako va tova nayo lava va to vhuxiwa hi ka vafileko laha va toya va tlhatlha wumunhu gabye ga kale va hanya hi milayo yo lulama ya Nungungulu! Lava va to cica, va ta vhumelelwa ku hanya kala kupindzuka paradhiseni. Kanilezvi, lava va to ala ku cica mahanyela yabye, Jehovha a nga ta va tsika va hanya kala kupindzuka paradhiseni, ne ku va tsika va wonhetela kurula. (Isa. 65:20; Joh. 5:28, 29) Mufun’weni wa Nungungulu, wontlhe a malandza yakwe ma ta zvi wona lezvaku a magezu ma nga ka Mavingu 10:22 lisine. Me ngalo: ‘A zvikatekiso zva Jehovha zva fumisa munhu; cima a nga engeteli wusiwana ha zvona.’ A moya wo basa wa Jehovha wu ta vhuna a vanhu vakwe lezvaku hi kutsongwani-kutsongwani va fana na Kristu ni kuya va mbhelela. (Joh. 13:15-17; Efe. 4:23) Siku ni siku gi cako, a mimiri yabye yi taya yi tiya nguvhu, vava vanhu va va nene. Hakunene, a wutomi gi ta nandziha nguvhu ka cikhati leco! — Joba 33:25. w20.08 17 ¶¶11-12

Hi fanele ku alakanya lezvaku a maKristu yo kari ma no ti mahela ciboho ca ku nga chadhi. A man’wani kuzvilava ma zvi lava ku chadha, kanilezvi a ma se mu kuma wa ku chadha naye. A man’wani zva koteka ku ma no felwa. Kani cini ci mahako ku a makabye wo kari a nga hi na sati kutani nuna, a hi zvi nene a ku mu wutisa ku kasi hikuyini u kalako u nga chadhi, kutani ku mu byela ku ndzi nga ku vhuna ku lava a munhu wa mu nene wa ku chadha naye. U alakanya ku a nga ti zwisa kuyini loyi a nga chadhangiko loku a muKristu wo kari a mu byela ku ‘mina ndzi nga ku vhuna ku kuma wa ku chadha naye’ ke? (1 Tim. 5:13) A vamakabye va hina va nga chadhangiko, va tsaka nguvhu loku hi va kombisa cichavo hi matshamela ya ma nene lawa va nga nawo, na ku nga hi ku va chadhile kutani a va chadhangi. Wutshan’wini ga ku va tsetsa hi lezvi va nga magwendza, hi fanele ku va nyika lisima hi kota ya kutsumbeka kabye. Loku hi maha lezvo, a vamakabye va hina va magwendza va nga ta tshuka va tizwa ko khwatsi ho va byela lezvi: “A ndzi ku lavi.” (1 Kor. 12:21) Wutshan’wini ga lezvo, va ta zvi tiva lezvaku ha va kombisa cichavo niku ha wu nyika lisima a ntiro wabye lomu bandleni. w20.08 28-29 ¶10, ¶14

Hi ndzhako ka cikhati, mupostoli Pawule i no wona Jesu na a vhukile hi ka vafileko. (1 Kor. 15:8) Ka khati lego, Pawule (Sawule) i waya Dhamasku. I nozwa gezu ga Jesu a tlhela ava ni muwoniso, lomu a nga wona Jesu na a hi le tilweni na a ngangamela. (Miti. 9:3-5) Lezvi zvi nga humelela Pawule zvi engetela ku hi tiyisekisa lezvaku Jesu i vhukile futsi. (Miti. 26:12-15) Zva koteka ku a wumboni ga Pawule gi kokile kupima ka vokari, hakuva Pawule i rangile hi ku xanisa maKristu. Laha yena makunu a nga kholwa lezvaku hakunene Jesu i vhukile, i no tira yi nga chayi a zama ku kholwisa van’wani a lisine leli. A cikhati leci a nga fambafamba a chumayela lisine leli la ku Jesu i vhukile hi ka vafileko, i no biwa, a vhalelwa paxweni, a lava ni kufa lomu matini hi ku pandzekelwa hi ngalava! Hambulezvo, i no zvi timisela zvontlhe lezvo! (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Phela Pawule i wa nga kanakani lezvaku Jesu i vhukile hi ka vafileko. I wa kholwa laha ka kuza a ti yimisela kufa na a chumayela a lisine leli. Xana a wukustumunyu ga maKristu yo sangula, lawa ma nga kholwa lezvaku Jesu i vhukile hi ka vafileko, a gi ku kholwisi lezvaku hakunene Jesu i vhukile ke? A gi ku kholwisi lezvaku a vafileko va ta vhuka? w20.12 3 ¶¶8-10

Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Ndza wona mitlhangano yontlhe ya bandla ke?’ Phela mitlhanganweni hi kuma ntamu wa ku simama hi tirela Jehovha hi tlhela hi tiyisiwa hi vamakabye va hina! (Mat. 11:28) Ahandle ka lezvo, u nga ha ti wutisa ni lezvi: ‘Ndza gondza Bhibhiliya hi kukhandzakanya? Ndza ti nyika cikhati ca ku gondza ndzi tlhela ndzi kambisisa zvi eta ke? Ndza maha zvontlhe ndzi zvi kotako kasi ku chumayela ni ku gondzisa van’wani?’ Loku mu hanya hi ngango, u nga tlhela u ti wutisa ni lezvi: ‘Ndza ti nyika cikhati ca ku maha wukhozeli ga ngango vhiki ni vhiki ke?’ Hikuyini hi faneleko ku ti wutisa zviwutiso lezvo? A Bhibhiliya gi wula lezvaku Jehovha wa hlola lezvi hi zvi pimisako ni lezvi zvi nga timbilwini ta hina; makunu hinawu hi fanele ku maha zvezvo. (1 Kro. 28:9) Loku hi pola lezvaku zvi kona hi faneleko ku cica ka mixuvo ya hina, ni maalakanyo ya hina, hi fanele ku kombela Jehovha lezvaku a hi vhuna ku cica. Leci hi cona cikhati co ti longisela kasi hi lwisana ni lezvi zvi tako. w20.09 19 ¶¶19-20

Jesu i hlawutele mufananiso wu kombako lezvi a munhu a faneleko ku maha loku a lava kuva mupizani wakwe. I wulawulile hi wokari a lavako ku aka yindlu, ni hosi yi lavako kulwa yimpi. Jesu i wulile lezvaku loyi a lavako ku aka i fanele ku ‘ranga hi ku tshama hasi a hlayela ntsengo’ kasi a wona ku i ta zvi kota ku mbheta ku aka ke; i tlhelile aku a hosi yi fanele ku ‘ranga hi ku tshama hasi yi lava wusungukati’ kasi yi wona ku yi ta hlula hi masochwa lawa yi nga nawo ke. (Luka 14:27-32) Hi kufanana, Jesu i wa zvi tiva ku loyi a lavako kuva mupizani wakwe i fanele ku hlola khwatsi a tiva lezvi zvi lavekako kasi ava mupizani wakwe. Hi cigelo leco, hi fanele ku kuca zvigondzani zva hina zva Bhibhiliya lezvaku hi gondza nazvo vhiki ni vhiki. Wena mugondzisi, u fanele ku longisela khwatsi a cigondzo cin’we ni cin’wani. Alakanyela a cigondzani ca wena, u guma u ehleketa hi lezvi u nga ci tlhamuselisako zvona a mahungu lawo hi ndlela yo olova ni yo dlunyateka kasi zvi olovela a ku ci ma zwisisa khwatsi ni ku hanya hi wona. — Neh. 8:8; Mav. 15:28a. w20.10 7 ¶5; 8 ¶7

A zvileletelo zva Jesu zva dlunyateka. Hi fanele ku gondzisa vanhu zvilo lezvi Jesu a nga hi byela. Laha hi va gondzisako, hi fanele ku alakanya nchumu wa lisima nguvhu. Loku hi cuwukisisa magezu ya Jesu, hi wona lezvaku a nga wulangi ku: ‘Mu va gondzisa zvontlhe lezvi ndzi mu layileko.’ Kanilezvi i te: Mu va gondzisa a “ku ingisa zvontlhe lezvi ndzi mu layileko”. Kasi ku landza cileletelo leci, laha hi gondzisako a zvigondzani zva hina, hi fanele ku maha zvo hundza ku va gondzisa basi. Hi fanele ku va komba lezvi va nga zvi tirisisako zvona. (Miti. 8:31) A ku “ingisa” cileletelo zvi wula ku ci landzela. Laha hi gondzako a Bhibhiliya ni van’wani, ho va gondzisa lezvi Nungungulu a zvi lavako ka hina. Kanilezvi hi fanele ku maha zvo hundza lezvo. Lezvi hi va zvi gondzako hi fanele ku va gondzisa ni lezvi va nga zvi tirisisako zvona wutomini gabye ga siku ni siku. (Joh. 14:15; 1 Joh. 2:3) Hi cikombiso, a mahanyela ya hina ni lezvi hi zvi mahako zvi fanele ku komba a zvigondzani zva hina lezvi zvi nga zvi tirisisako zvona lezvi zvi gondzako lomu ka Bhibhiliya loku zvi hi cikoleni, ntirweni kutani kuhlakaneni. Loku hi hi zvin’we ni zvigondzani zva hina, hi nga khongela ka Jehovha hi kombela moya wakwe wa kubasa lezvaku wu zvi rangela. — Joh. 16:13. w20.11 2-3 ¶¶3-5

A vapizani va Jesu va kumene ni zvikarato. Hi cikombiso, va wa nga hi na mabhuku yo tala ya Mitsalo yo basa. A va fani na hina nyamutlha, vona va wa nga hi na mabhuku yo va vhuna ku zwisisa mitsalo leyo. Ahandle ka lezvo, va wa fanele ku chumayela vanhu va tirimi to tala. Hambu lezvi va nga hi ni zvikarato zvontlhe lezvo, a vapizani lavo vo hiseka va mahile ntiro wo hlamalisa! Va zvi kotile ku ndzeni ka malembe matsongwani va chumayela mahungu ya ma nene “ka zvivangwa zvontlhe laha misaveni”. (Kol. 1:6, 23) Ni nyamutlha Jehovha wa ha simama ku rangela ni ku va nyika ntamu a vanhu vakwe. A kutala ka zvikhati, i va rangela hi ku tirisa Mhaka yakwe, a Bhibhiliya, leyi yi tsalilweko hi ku vhuniwa hi moya wo basa. Lomu ka Bhibhiliya, ku ni matimu ya lezvi Jesu a nga maha, ni cileletelo leci a nga nyika vapizani vakwe ca ku simama va maha ntiro lowu a nga wu sangula. (Mat. 28:19, 20) Jehovha a nga na cihlawulela. I phrofetile lezvaku a mahungu ya ma nene ma wa ta chumayelwa “ka wontlhe matiko ni tixaka ni tirimi ni mifumo”. (Kuv. 14:6, 7) I lava lezvaku vontlhe vazwa mahungu ya Mufumo. w20.10 21 ¶¶6-8

Hosi Dhavhidha i wa hi munhu a nga randza ‘a nayo wa Jehovha’. (Lis. 1:1-3) I wa zvi tiva lezvaku Jehovha wa ponisa lava va ti koramisako kanilezvi wa venga lava va ti kukumukisako. Hikwalaho Dhavhidha i vhumele ku a nayo wa Nungungulu wu cica kupima kakwe. I tsalile lezvi: ‘Ndzi ta bonga Jehovha, hakuva wa ndzi nyika wusungukati, ina, a mbilu ya mina ya ndzi luleka ni laha wusikwini.’ (Lis. 16:7) Loku hi ti koramisa, hi ta tsika Mhaka ya Nungungulu yi cica kupima ka hina ku hoxekileko na hi nga se maha zvilo zva kubiha. A Mhaka ya Nungungulu yi ta ku khwatsi i gezu gi hi byelako ku: ‘A ndlela hi leyi, famba hi yona.’ Yi ta hi tlharihisa a cikhati leci hi humako ndleleni hiya cibhabheni kutani cineneni. (Isa. 30:21) Loku hi ingisa Jehovha, hi ta vhuneka hi tindlela to hambanahambana. (Isa. 48:17) Hi cikombiso, hi ta potsa a tingana ta ku kawukiwa hi mun’wani. A cin’wani kambe hi ku hi ta tshinela ka Jehovha hakuva ha zvi tiva lezvaku yena i hi khoma kota n’wana wo randzeka. — Mah. 12:7. w20.11 20 ¶¶6-7

Zva koteka a ku lezvo zvi mahile maKristu yo kari le Korinte mava ni mawonela ya hava hi kuvhuka ka vafileko. (1 Kor. 15:12) A vokari kuzvilava va wa pimisa lezvaku a vafileko va vhuka hi ndlela yo fananisa, vaku loku a munhu a nga seva muKristu i “file” hi ciwonho; kanilezvi a cikhati a mahako muKristu o “vhuka” makunu. Kani va wa pimisa yini, leci hi ci tivako hi ku lava va nga kholwiko ku loku a munhu afa a nga vhuka, zvi komba ku a va kholwi ku Jesu i vhukile. Makunu kontlhe a kukholwa kabye a ku vhuni nchumu; hakuva loku Jesu a nga vhukangi, a ku hakhelwangi a hakhelo ya kutlhatlhisa, makunu a va tsetselelwangi a zviwonho zvabye. Hikwalaho, lava va nga ala ku a vafileko va nga vhuka a ku na nchumu wa lisine va nga rindzela ku wu kuma cikhatini ci nga hata. (1 Kor. 15:13-19; Mah. 9:12, 14) Mupostoli Pawule i wa zvi wonile hi yece lezvaku “Kristu i vhukile hi ka vafileko”. Lezvi Jesu a nga vhukisa zvona zvi nene a ku hundza lezvi va nga vhukisile zvona van’wani laha misaveni hakuva va gumile vafa. Pawule i wulile lezvaku Jesu “hi yena matewula ya lava va fileko”. Hi yena wo sangula ku vhuxiwa kota civangwa ca moya niku hi yena wo sangula kuya tilweni. — 1 Kor. 15:20; Miti. 26:23; 1 Ped. 3:18, 22. w20.12 5 ¶¶11-12

Cikhatini ca maKristu yo sangula, a hubye yi fumako le Jerusalema yi tirile nguvhu kasi a vanhu va Nungungulu va zwanana, va hanya hi kurula va tlhela va maha zvilo hi fanelo ni nayo. (Miti. 2:42) Hi cikombiso, a cikhati leci ku nga vhuka a mhaka ya wukwera kwalomo ka lembe ga 49 Nguveni ya Hina, a hubye yi fumako yi no xuxa mhaka leyo hi ku vhuniwa hi moya wo basa. Loku a mabandla ma wa no hambana ku vila ka mhaka leyi, a ntiro wabye wa ku chumayela na wu nga pswalangi khwatsi mihandzu. Hambu lezvi a vapostoli ni madhota lawo va nga hi vaJudha, a va mahangi ciboho hi ku landza mikhuwo ya ciJudha kutani hi kuya hi lezvi va nga zvi xuva lava va nga vhuvhumisa mikhuwo leyo. Kanilezvi, va no tsika a Mhaka ya Nungungulu ni moya wo basa wu va rangela. (Miti. 15:1, 2, 5-20, 28) Give gihi a wuyelo ga kona? Jehovha i no katekisa a ciboho cabye, a mabandla mava ni kurula, ma zwanana, va tlhela va simama ku chumayela mahungu ya ma nene. (Miti. 15:30, 31; 16:5) Inyamutlha, a hlengeletano ya Jehovha yi kari yi tira kasi a vanhu vakwe va hanya hi kurula va tlhela va maha zvilo hi fanelo ni nayo. w20.10 22-23 ¶¶11-12

Hi kota ya tanga, mababyi, kutani zvin’wani, hi nga tshuka hi nga ringanelwi hi ciavelo cokari lomu hlengeletanweni. Mhakeni leyi, hi nga gondza ka cikombiso ca Hosi Dhavhidha. Laha a nga byeliwa lezvaku a hi yena a nga hlawulilwe kasi ku mu akela tempeli Nungungulu — a ntiro a nga wu lava nguvhu — i no maha zvontlhe a nga zvi kota kasi ku seketela loyi a nga hlawulilwe hi Nungungulu kasi a maha ntiro lowo. I zile a humesa ni zvilo zvo tala nguvhu hi kuzvirandza a nyikela kasi ku seketela a ntiro lowo. Zvi ngo yini a ku hi pimanyisa cikombiso leci ca ci nene ca Dhavhidha ke! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Kro. 29:3-5) Makabye Hugues wa le França, i no nyima ku tira kota dhota hi kota ya mababyi, lawa ma nga mu tsandzekisa ni ku maha mitiro ya yitsongwani ya laha kaya. I tsalile lezvi: “Kusanguleni, ndzi no tizwa na ndzi nga vhuni nchumu ndzi tlhela ndzi mbhela ntamu. Kanilezvi hi kufamba ka cikhati, ndzi no wona ku i chukwana ndzi tsika ku tshama hi ku rila hi kota ya lezvi ndzi zvi tsandzekako ku maha. Lezvo zvi ndzi vhunile ku kuma litsako ka zvezvi ndzi nga zvi kota ku maha ntirweni wa Jehovha. Ndzi ta simama kulwa, a ku fana na Gidheyoni ni masochwa yakwe ya 300, lava vontlhe va nga karele!” — Vala. 8:4. w20.12 25 ¶¶14-15

Ka matimu ya wutomi ga Jesu lawa mupostoli Johani a nga tsala, a magezu ya ciGreki “lirandzo” ni “randzile” i ma tirisile makhati yo tala a kuhundza lawa ma nga lomu ka tiIvhangeli tontlhe leti tin’wani. Ka mabhuku ya Bhibhiliya lawa Johani a nga tsala hi gondza lezvaku ni cihi leci hi ci mahako, hi fanele ku ci maha hi ku kuciwa hi lirandzo. (1 Joh. 4:10, 11) Hambulezvo, zvi tekile cikhati co leha kasi Johani a gondza mhaka leyi. A cikhati leci Johani a nga hi muswa, a hi contlhe cikhati a nga kari a kombisa lirandzo. Hi cikombiso, ka khati go kari, Jesu ni vapizani vakwe va noya Jerusalema va hundza hi lomu Samariya. Ka dhoropa go kari ga Samariya, va no ala ku va amukela. Johani i no wutisa Jesu aku: A hi chukwana hi vitana ndzilo le tilweni wu ta hisa vanhu vontlhe va dhoropa legi ke? (Luka 9:52-56) Ka khati gin’wani, Johani ni makabye wakwe Jakobe va no kucetela mamani wabye kasi a ya kombela Jesu lezvaku a va nyika wutshamu ga lisima Mufun’weni wa Nungungulu. Laha a vapostoli lava van’wani va nga zvi tiva, va no zangara. (Mat. 20:20, 21, 24) Hambu lezvi Johani a nga maha zvihoxo zvontlhe lezvo, Jesu i simamile a mu randza. — Joh. 21:7. w21.01 8-9 ¶¶3-4

Jehovha i maha zviboho zvi to vhuna van’wani. Hi cikombiso, i zvi wonile zvi hi chukwana ku maha zvivangwa zvi hanyako kasi zvonawu zvizwa litsako la ku hanya; i wa nga maheli ku ku vhuneka yena. I hava a nga mu kurumeta ku nyikela N’wana wakwe kasi ku susa zviwonho zva hina. I mu nyikele kasi ku vhuna hina. Jesu yenawu i mahile zviboho zvi vhunileko van’wani. Hi cikombiso, laha a nga karele nguvhu, i no tsika ku humula, a gondzisa vanhu. (Mar. 6:31-34) A nuna tlhelo papayi wa mu nene wa zvi tiva lezvaku a nchumu wo karata a faneleko ku maha, ku maha zviboho zva zvi nene zvi to vhuna ngango wakwe; niku leyo a nga yi woni yi hi mhaka yo hlakana. Hikwalaho, i zama ku nga mahi zviboho hi kuya hi lezvi a ti zwisako zvona kutani na a nga hi na zvigelo zvo zwala. Kanilezvi, i vhumela ku gondzisiwa hi Jehovha kasi a maha zvibho zva zvi nene. (Mav. 2:6, 7) Lezvo zvi ta mu vhuna ku zama ku maha zviboho zvi to vhuna van’wani, na ku nga hi lezvi zvi to vhuna yena. (Filp. 2:4) Loku a nuna a zama ku landzela cikombiso ca Jehovha na Jesu, i tava hloko ya yi nene ya ngango. w21.02 7 ¶¶19-21

A cikhati leci Asa a nga hi jaha, i wa hi munhu wo ti koramisa ni wo tiya hlanha. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga vhaleta a papayi wakwe Abhija citshan’wini ca wuhosi, i no sangula tsima ga ku mbheta zvifananiso lomu tikweni ga Judha. I tlhelile a laya vaJudha lezvaku va ‘hlota Jehovha Nungungulu wa vararu vabye, ni ku hlayisa milayo ni zvileletelo zvakwe.’ (2 Kro. 14:1-7) A cikhati leci Zera, a muEtiyopiya, a ngata ni 1 000 000 wa masochwa na a lava ku dhumela tiko ga Judha, Asa i no kombisa wutlhari, a tsutsumela ka Jehovha a ya kombela civhuno, aku: ‘Jehovha, ahandle ka wena, cima a nga kona mun’wani a zvi kotako ku vhunetela lava va nga hiko na ntamu, loku va vhukelwa hi lava va nga ni ntamu. Hi vhune wena Jehovha Nungungulu wa hina, hakuva hina hi tsumba wena.’ A magezu lawa yo khumba mbilu, ma komba khwatsi lezvaku Asa i wa mu tsumba nguvhu Jehovha lezvaku i na ni ntamu wa ku ponisa a vanhu vakwe. Asa i no tsumba Jehovha, a Papayi wakwe wa le tilweni, ‘Jehovha a hlasela vaEtiyopiya.’ (2 Kro. 14:8-12) Handle ko kanakana, a ku vhukelwa hi 1 000 000 wa masochwa ci wa hi cikarato ca hombe nguvhu. Kanilezvi, wa zvi tiva khwatsi ku Asa i hlulile cikarato leco hi lezvi a nga tsumba Jehovha. w21.03 5-6 ¶¶12-13

A Bhibhiliya gi na ni matimu ya vanhu vo kala ku mbhelela va nga randzana. Wona cikombiso ca Jonatani na Dhavhidha. A Bhibhiliya gi: ‘A mbilu ya Jonatani yi no bohana ni mbilu ya Dhavhidha a mu randza nguvhu khwatsi hi lezvi a randzisako zvona wutsumbu gakwe.’ (1 Sam. 18:1) Jehovha i wa hlawulile Dhavhidha kasi a vhaleta hosi Sawule. Andzhako ka lezvo, Sawule i nova ni ciluse hi Dhavhidha a zama ku mu daya. Kanilezvi Jonatani, a n’wana wa Sawule, a nga ti patsangi ni papayi wakwe a cikhati leci a nga zama ku daya Dhavhidha. Jonatani na Dhavhidha va no tsumbisana lezvaku va wa ta simama vava vanghana va tlhela va vhunana contlhe cikhati. (1 Sam. 20:42) A wunghana ga Jonatani na Dhavhidha ga hlamalisa nguvhu loku hi kambisisa zvigelo zvo kari zvi nga wa ta vhalela a ku vava vanghana. Hi cikombiso, Jonatani i wa hundza Dhavhidha hi cipimo ca 30 wa malembe. Kuzvilava Jonatani na a ti byelile lezvaku a nge mahi wunghana ni munhu a nga hi n’wanana kakwe a tlhela a hi ni wutlhari ga gitsongwani. Kanilezvi Jonatani i wa nga woni Dhavhidha kutani ku mu khoma kota munhu wo kala ku vhuna nchumu. w21.01 21-22 ¶¶6-7

Jesu i tsumbisile ku lava va mu randzako va tava ni litsako la lisine. I tlhelile a va tlharihisa lezvaku va ta kumana ni zvikarato kambe. (Mat. 10:22, 23; Luka 6:20-23) Ha tsaka futsi hi kuva vapizani va Kristu. Kanilezvi, u ti zwisa kuyini loku u alakanya lezvaku a maxaka ma nga tshuka ma zama ku ku tsikisa ku tirela Jehovha, a mufumo wu ku xanisa, kutani a zvigondzani-kuloni ni vatiri-kuloni va ku kucetela ku maha zva kubiha ke? Handle ko kanakana, hi nga karateka loku hi alakanyela lezvo. A kutala ka vanhu a va ci woni cigelo ca ku tsaka loku a munhu a xanisiwa. Hambulezvo, hi zvalezvo futsi a Mhaka ya Nungungulu yi hi byelako ku hi maha. Hi cikombiso, mupizani Jakobe i tsalile lezvaku a hi faneli ku rereka loku hi kumana ni zvikarato; kanilezvi hi fanele ku tsaka. (Jak. 1:2, 12) Jesu yenawu i te hi fanele ku tsaka loku hi xanisiwa. (Mat. 5:11) Jehovha i pimisele Jakobe kasi a ma tsalela wusungukati a maKristu, legi gi nga wa ta ma vhuna ku simama ma tsaka hambu loku ma kumana ni zvikarato. w21.02 26 ¶¶1-2; 27 ¶5

A vokari va nga hanya masikwini ya Timote, a va gi nyikangi lisima a thomo legi va nga hi nago ga ku tirisana na Nungungulu. Ka ntlawa lowo ku na na Dhemasi, na Figelusi na Hermogenesi, na Himenewusi, na Alexandro, na Filetusi. (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10) Zvi wonekisa ku ka cikhati co kari vontlhe lava va wa tiyile hi tlhelo ga moya. Kanilezvi, va gumile va cica va nga ha ci tivi leci ci nga ca lisima nguvhu. Sathani i zamisa kuyini a ku hi maha hi nga ha yi nyiki lisima a tshomba leyi Jehovha a hi nyikileko? Wona a tipulani to kari a ti tirisako: I tirisa televhizawu, mafilmi, Internet, majornali, mabhuku, marevhista ni zvin’wani, kasi ku xwanya mawonela ni mahanyela ma nga wa ta hi maha hi nyeseta woko kutsongwani-kutsongwani, hi nga ha khomi lisine zvi tiya. I zama ku hi dzukisela hi tixanisa ni ku kucetelwa zvo biha hi vanghana na a rindzela ku hi tsika ku chumayela. I tlhela a zama ku hi navetisa ni ku hi koka kasi hi ingisela lezvi “va nge ‘wutivi’ kuveni a hi gona”, na a fela ku hi tsika lisine. Loku hi etlela hi tihlo, hi ta nyeseta woko hi kutsongwani-kutsongwani hi nga ha khomi lisine zvi tiya. — 1 Tim. 6:21. w20.09 27 ¶¶6-8

Ku ni munghana kutani xaka gi nga ku mahela zva hava, loyi u nga ha mu tsumbiko hi kota ya lezvo? Loku a hi kona, u ta vhuneka nguvhu hi ku kambisisa matimu ya lezvi Hosi Dhavhidha a nga mahelwa hi n’wana wakwe Absalome. (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14) Na u alakanya lezvi zvi nga maheka ka matimu lawa, byela Jehovha lezvi u ti zwisako zvona hi wubihi legi u mahelwako. (Lis. 6:6-8) Hi kulandzela, alakanyela lezvi Dhavhidha a nga ti zwisa zvona a cikhati leci zvontlhe lezvo zvi nga kari zvi maheka. Dhavhidha i wa mu randza Absalome a tlhela a tsumba Ahitofeli. Hambulezvo, vontlhe va vambiri, va nga hi vanghana vakwe, va no mu jikela va tlhela va zama ku mu daya! A hi kubayisa ka zvona! Zvi wa koteka ku Dhavhidha a mbhela ntamu a nga ha tsumbi munhu, a ti byela ku a vanghana vakwe vontlhe va ti patsile na Absalome. Zvi wa koteka ku a lava ku ti songela cikhumba na ca ha tsakama, a zama ku ti tsutsumelana yece a huma lomu tikweni. Kutani ku a rereka a kondla mawoko. Kanilezvi Dhavhidha a nga mahangi ne cin’we ca lezvo. I no khongela ka Jehovha kasi a mu vhuna. I kombele vanghana vakwe kambe kasi va mu vhuna, a tlhela a tekela ku maha lezvi a nga ti mahele ciboho. I no simama ku tsumba Jehovha ni vanghana vakwe. w21.03 15 ¶¶7-8; 17 ¶¶10-11