Outubro

Loku hi mu tiva Jesu, hi ta pimanyisa a ndlela leyi a nga ehleketa ni ku maha zvilo hi yona. A wunghana ga hina na Jesu kambe gi tiya nguvhu laha hi yako hi yi tiva khwatsi a ndlela leyi a nga ehleketa hi yona hi tlhela hi yi pimanyisa. Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? Wona a cikombiso cin’we basi. Jesu i wa ehleketa nguvhu hi lezvi a nga va vhunisako zvona van’wani na ku nga hi ku ti tsakisa yena n’winyi. (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3) Kota lezvi a nga hi ni mawonela lawo i wa hi munhu wa ku ti karata ni wa ku tsetselela. I wa nga hatlisele ku swireka hi kota ya zvilo zva hava lezvi a van’wani va nga zvi wula hi yena. (Joh. 1:46, 47) I wa nga vhumeli ku a zviwonho lezvi a vanhu va nga zvi mahile kale zvi khumba a ndlela leyi a nga va wona hi yona. (1 Tim. 1:12-14) Zva lisima a ku wona van’wani hi ndlela leyi Jesu a nga va wona hi yona, hakuva i te: “Loku mu randzana, a vanhu vontlhe va ta zvi tiva lezvaku mu vapizani va mina.” (Joh. 13:35) Zvi nene a ku u ti wutisa lezvi: “Ndza ci landzela a cikombiso ca Jesu hi ku maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa mina kasi ndzi hlayisa kurula ni vamakabye?” w20.04 24 ¶11

Hambu lezvi u hanyako ka tiko gi teleko hi vanhu va chakisako vito ga Jehovha, u vhululekelwe hi mole wa ku yimela lisine — a lisine la ku Jehovha i basile, i lulamile, mu nene, niku i na ni lirandzo. U nga seketela wuhosi ga Jehovha kambe. U nga vhuna vanhu a ku zwisisa lezvaku a mafumela ya Jehovha hi wona woce ma lulamileko, lawa ma to tisa kurula ni litsako ka zvivangwa zvontlhe. (Lis. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) A cikhati hi gondzisako a lisine la Bhibhiliya, a kutala ka zvikhati hi khanyisa wuhosi ga Nungungulu, lezvaku Jehovha i na ni fanelo ya ku fumela a zvilo zvontlhe; niku lezvo lisine. Hambu lezvi zvi nga zva lisima a ku gondzisa milayo ya Nungungulu, a kungo ga hina ku vhuna vanhu lezvaku va randza Jehovha, a Papayi wa hina, va tlhela va tsumbeka kakwe. Hikwalaho, hi fanele ku khanyisa a matshamela yo tsakisa ya Jehovha, hi tlhamusela lezvi a nga tshamisa zvona. (Isa. 63:7) Loku hi gondzisa hi ndlela leyo, hi ta vhuna van’wani lezvaku va randza Jehovha va tlhela va mu ingisa hi ku lava ku tsumbeka kakwe. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

A wongo ga munhu gi mahilwe hi ndlela yo hlamalisa. A cikhati leci hi nga hi lomu ndzeni ka vamamani va hina, a wongo ga hina gi wa kula hi ku landza lezvi Nungungulu a gi vekisileko zvona, niku minuto ni minuto ku wa pswalelana a mazanazana ya ma célula ya wongo! A vakambisisi va komba lezvaku a wongo ga munhu wa hombe gi na ni ma célula yo hlawuleka ya kuya kwalomu ka 100 wa tibhiliyoni, ma vitaniwako ku ma neurônio. A ma célula lawo ma wumba a wongo ga hina gi pezako 1,5 wa tikilo. A nchumu wun’we wo hlamalisa wu yelana ni ku wulawula. Gezu ni gezu hi lavako ku wula, a wongo ga hina gi fanele ku zwananisa a kutihenyahenya ka cipimo ca 100 wa misiha. A misiha leyo yi lomu ka lirimi, ka malakalaka, ka nomu, ka tihlaya ni ka cifuva. Yontlhe yi fanele ku ti henyahenya hi ndlela ya kona kasi lezvi hi wulawulako zvi zwala khwatsi. A cigondzo co kari ci humesilweko hi 2019 ci kombile lezvaku a zvivanana zva ha hiko ku pswaliwa zvi nga zvi kota ku khomela lezvi hi wulawulako zvi tlhela zvi hlamula. Lezvo zvi seketela lezvi a vakambisisi vo tala va zvi kholwako, zvaku hi pswaliwa na hi zvi kota ku gondza hi tlhela hi tiva ku wulawula lirimi lo kari. Kunene a ku wulawula cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu. w20.05 22-23 ¶¶8-9

Abrahama hi ku zvi randza kakwe, i no tsika a wutomi go tshamiseka le dhoropeni ga Uri. Hikuyini? Hakuva i wa rindzela “a dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine”. (Mah. 11:8-10, 16) A dhoropa legi Abrahama a nga gi rindzela Mufumo wa Nungungulu. A Mufumo lowo wu wumbiwa hi Jesu Kristu ni maKristu ma totilweko ya 144 000. Pawule i vitana a Mufumo lowu kota ‘dhoropa ga Nungungulu a hanyako, ku nga Jerusalema ga le tilweni.’ (Mah. 12:22; Kuv. 5:8-10; 14:1) Jesu i gondzisile vapizani vakwe a ku khongela lezvaku a Mufumo lowo wuta kasi a kurandza ka Nungungulu ku mahiwa laha misaveni, a kufana ni lezvi ku mahiwako le tilweni. (Mat. 6:10) Abrahama i wa zvi tiva lezvi a Mufumo wa Nungungulu wu nga wa ta xaxametiswa zvona ke? Ahihi. Hi malembe yo tala, lezvo zvi wa hi “cihundla co basa”. (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Kanilezvi Abrahama i wa zvi tiva lezvaku a vokari ka vana vakwe va wa ta maha tihosi hakuva Jehovha i wa mu tsumbisile lezvo. — Gen. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶¶2-4

Hi fanele ku ala a tigondzo ta vahluwuki. Kusukela kusanguleni ka bandla ga wuKristu, Sathani i tirisa mawunwa yo tala kasi ku byala kukanakana maalakanyweni ya malandza yo tsumbeka ya Nungungulu. Hikwalaho, hi fanele ku tiva kuhambana ku nga kona cikari ka lisine ni mawunwa. A valala va hina va nga tirisa Internet ni tisaite to maha wunghana kasi va zama ku hehla kukholwa ka hina ni lirandzo la hina hi vamakabye. U nga kholwi mawunwa lawo, hakuva mata hi ka Sathani! (1 Joh. 4:1, 6; Kuv. 12:9) Kasi ku ala mizamo ya Sathani ya ku hehla kukholwa ka hina, hi fanele ku va ni kukholwa ko tiya ka Jesu ni ka ndlela leyi Jehovha a mu tirisako hi yona kasi ku maha Kurandza Kakwe. Hi fanele ku tlhela hi tsumba ntsena lava Jehovha a va tirisako nyamutlha kasi ku kongomisa a hlengeletano yakwe. (Mat. 24:45-47) Hi tiyisa kukholwa ka hina hi ku gondza Mhaka ya Nungungulu siku ni siku. Loku hi maha lezvo a kukholwa ka hina ku ta fana ni sinya leyi yi zimileko timitsu yi tiya yiku nde. Mupostoli Pawule i wulile zvilo zvo fana a cikhati a nga tsala magezu ya mutsalo wa nyamutlha. w20.07 23-24 ¶¶11-12

Kota vanhu vo kala kumbhelela, a zvikhati zvo tala ha hatlisela ku lamula van’wani hi kuya hi nghohe. (Joh. 7:24) Kanilezvi zvitsongwani hi zvi tivako hi munhu hi ku mu cuwuka basi. Kasi ku fananisa, hambu a dhokodhela wo tlhariha na a wu tiva khwatsi ntiro a nge tivi zvotala hi mubabyi hi ku mu cuwuka basi. Kanilezvi, i fanele ku mu ingisela khwatsi loku a lava ku tiva a mababyi lawa a tshukileko ava nawo, lezvi a ti zwisako zvona hi ciyimo cakwe, kutani lezvi a zvi zwako ka cikhati leco. Kuzvilava a dhokodhela a nga mu rumela ku aya mahiwa a raio-X kasi ku wona lezvi zvi nga lomu mirini. Loku a nga mahi lezvo, a dhokodhela a nga tshuka a mu tira hi ndlela yo kala yi nga hi yona. Hi ku fanana, a hi nge tivi zvotala hi vamakabye va hina hi ku va cuwuka basi. Hi fanele ku zama ku zwisisa khwatsi lezvi va nga tshamisa zvona hi lisine. Kunene, a hi nge zvi koti a ku tiva lezvi zvi nga lomu timbilwini tabye. Kanilezvi hi nga maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi pimanyisa Jehovha. Phela Jehovha wa ingisela malandza yakwe. Wa chela kota hi lezvi ma nga tshamisa zvona ni zviyimo zvabye a tlhela a ma zwela wusiwana. w20.04 14-15 ¶¶1-3

Hi fanele ku gondza kuva vanhu vo ti koramisa hakuva lava va matshandza a va na “maalakanyo ya kutikoramisa”. A vanhu va matshandza va vanga mazunga ni ku ti lavela wudzundzo ga hava. Lezvi va zvi pimisako ni lezvi va zvi mahako, a kutala ka zvikhati zvi va vangela a kubayisa ka hombe vona venyi ni van’wani. Loku va nga ti woneli, Sathani i ta pfhupelisa maalakanyo yabye a tlhela a ma wonha. (2 Kor. 4:4; 11:3) Kanilezvi a munhu wa kutikoramisa i na ni maalakanyo ya kutikoramisa. I na ni mawonela yo ringanisela xungetano hi yena wutsumbu, niku wa zvi tiva lezvaku a van’wani va hombe a ku hundza yena hi tindlela to tala. (Filp. 2:3) Wa zvi tiva lezvaku “Nungungulu wa venga a vamatshandza kanilezvi wa va nyika tipswalo lava va ti koramisako”. (1 Ped. 5:5) Lava va nga ni maalakanyo ya kutikoramisa a va lavi lezvaku Jehovha ava nala wabye. Kasi hi simama kuva vanhu vo ti koramisa hi fanele ku ingisa wusungukati ga Bhibhiliya ga ku ‘tlhatlha a munhu wa kale ni mitiro yakwe, hi ambala a munhu muswa.’ Hi fanele ku gondza hi cikombiso ca Jesu hi tlhela hi zama ku mu pimanyisa hi laha zvi kotekako hi kona. — Kol. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21. w20.07 7 ¶¶16-17

I thomo ga hombe nguvhu ka hina a kuva bandleni ga Jehovha. Hi lomu ka paradhise ga moya legi gi teleko hi vanhu va kurula, ni vo tsaka. I ntiro muni u nga nawo lomu bandleni? Mupostoli Pawule i fananisile bandla ni miri wa munhu. I tlhelile a fananisa mun’we ni mun’wani wa hina lomu bandleni ni zviro zva miri. (Rom. 12:4-8; 1 Kor. 12:12-27; Efe. 4:16) A nchumu hi nga gondzako ka mufananiso wa Pawule hi lezvaku a mun’we ni mun’wani wa hina wa lisima nguvhu ngangweni wa Jehovha. Pawule i sangula mufananiso wakwe hi ku wula lezvi: “A ku khwatsi hi lezvi hi nga ni zviro zvo tala ka miri wun’we, ni lezvi a zviro lezvo zvi nga tiriko a ntiro walowu wa wun’we, hi zvalezvo na hinawu, hambu lezvi hi nga tala, hi miri wun’we ka Kristu, kanilezvi a mun’we ni mun’wani wa hina ciro ka mun’wani.” (Rom. 12:4, 5) Kasi Pawule i wa lava ku wula yini? I komba lezvaku a mun’we ni mun’wani wa hina i na ni ntiro wakwe lomu bandleni; kanilezvi hontlheni hi va lisima. w20.08 20 ¶¶1-2; 21 ¶4

Vapswali mu nga ku pimanyisisa kuyini a kutikoramisa ka Jehovha? Loku zvi fanela kombelani a mawonela ya vana va n’wina xungetano hi lezvi mu faneleko ku wu mahisako zvona a ntiro wo kari. Loku a mawonela yabye ma hi ma nene, mu nga ma tirisa. Jehovha kambe wa kombisa lihlazva-mbilu loku a malandza yakwe ma kombela ku a ma tlhamusela zvokari xungetano hi zviboho zvakwe. I ingisele Abrahama hi lihlazva-mbilu a cikhati leci a nga wula lezvi zvi nga mu karata xungetano hi ciboho ca Jehovha ca ku lovisa Sodhoma ni Gomora. (Gen. 18:22-33) Alakanya kambe hi ndlela leyi Jehovha a nga mu khoma hi yona Sara, a sati wa Abrahama. A nga swirekangi kutani ku kwata a cikhati leci Sara a nga hleka hi kota ya citsumbiso ca lezvaku i wa ta xura nyimba na a khosahele. (Gen. 18:10-14) Wutshan’wini ga lezvo, i khomile Sara hi cichavo. Xana a vapswali ni madhota va nga gondza yini ka cikombiso ca Jehovha? Ehleketa hi lezvi u mahako loku lava u va rangelako va lava ku u va tlhamusela zvokari xungetano hi zviboho u zvi mahako. Xana u tsutsumela ku va kawuka? Kutani u zama ku zwisisa a mawonela yabye hi mhaka leyo? Hi lisine, a mingango ni mabandla ma vhuneka nguvhu loku lava va rangelako va pimanyisa Jehovha. w20.08 10 ¶¶7-9

A cikhati hi nga sangula ku tlhangana ni vanhu va Jehovha, kuzvilava hi wa tsaka nguvhu hi ku vhuniwa hi van’wani hakuva hi wa zvi tiva lezvaku ha hi vanana hi tlhelo ga moya niku hi wa hi ni zvotala hi nga fanele ku gondza. (1 Kor. 3:1, 2) Kanilezvi zvezvi ke? Loku hi hi ni malembe yo tala na hi tirela Jehovha na hi tiva zvotala kambe, kuzvilava hi nga kala hi nga ti yimiseli a ku vhumela a ku vhuniwa hi van’wani, nguvhunguvhu loku a munhu loyi a lavako ku hi vhuna a nga hi na malembe yo tala na a hi lisineni a ku fana na hina. Hambulezvo, a kutala ka zvikhati Jehovha i tirisa vamakabye va hina kasi ku hi tiyisa. (Rom. 1:11, 12) Loku hi lava lezvaku Jehovha a hi nyika ntamu, hi fanele ku vhumela ku vhuniwa hi vamakabye. Kasi a munhu a humelela ntirweni wa Jehovha, a zviyi hi ntamu wakwe, lezvi a nga gondza cikoleni, titshomba takwe, kutani mudhawuko wakwe; kanilezvi zviya hi kutikoramisa kakwe ni ku tsumba Jehovha. Mayiwako loku hontlheni hi wo simama 1) hi tsumba Jehovha, 2) hi gondza ka zvikombiso zva lomu ka Bhibhiliya, ni 3) ku vhumela ku vhuniwa hi vamakabye. Loku hi maha lezvo, hambu hi ti zwisa ku khwatsi a hi na ntamu, Jehovha i ta hi tiyisa! w20.07 14 ¶2; 19 ¶¶18-19

Kuzvilava zvi nga tshuka zvi hi karatela a kuva ni lihlazva-mbilu laha hi chumayelako a maxaka ya hina ma nga kholwiko. A tshinya ga nayo gi nga ka Mutshawuteli 3:1, 7, kuzvilava gi nga hi vhuna; gi: ‘Ku na ni . . . cikhati ca ku miyela, ni cikhati ca ku wulawula.’ A mahanyela ya hina ya ma nene, ma nga chumayela maxaka ya hina na hi nga wulangi nchumu. Hambulezvo, zvi lava a ku hi tshama hi ku hlota tindlela ta ku va gondzisa lisine. (1 Ped. 3:1, 2) Laha hi chumayelako hi tlhela hi gondzisa hi ku hiseka, zvi lava ku hiva ni lihlazva-mbilu ka vanhu vontlhe — a ku patsa ni maxaka ya hina. Hi nga gondza lihlazva-mbilu ka vanhu vo tsumbeka va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, ni va masiku ya hina. Habhakuka i wa zvi lava nguvhu ku a wubihi gi mbhela, kanilezvi i kombisile ku i wa hi ni lihlazva-mbilu hi ku wula ku: “Ndzi ta rindzela”. (Hab. 2:1, NM) Mupostoli Pawule i wulile lezvaku i wa zvi xuva hi mbilu yontlhe a ku “mbheta” a ntiro wakwe. Hambulezvo, i kombisile lihlazva-mbilu a simama ku “nyika wukustumunyu go mbhelela ga mahungu ya ma nene”. — Miti. 20:24. w20.09 11-12 ¶¶12-14

Hambu lezvi ku nga Jehovha basi a nga ni ntamu ku hundza yena, Jesu a nga ti alakanyeli ku hundza mpimo. A malandza ya Jehovha yo ti koramisa ma pimanyisa Jesu ma vhuvhumisa lirandzo, ku nga lona li tivekisako a hlengeletano ya Nungungulu. (Luka 9:48; Joh. 13:35) Zvini u mahako loku u zvi wonisa ku khwatsi lomu bandleni ku na ni zvikarato niku a madhota a ma zvi khataleli hi ndlela ya kona? Wutshan’wini ga ku ngurangura, u nga kombisa kutikoramisa hi ku seketela a vamakabye lava va rangelako. (Mah. 13:17) Kasi u zvi kota ku maha lezvo, ti wutise lezvi: ‘Xana a zvikarato lezvi hakunene zva hombe laha ka kuza zvi lava ku lulamiswa? Hi cona cikhati ca ci nene ca ku zvi lulamisa? Hi mina ndzi faneleko ku zvi lulamisa? Hakunene a kungo ga mina ku vhuvhumisa kurula lomu bandleni kutani ndzo zama ku ti maha wa lisima?’ Jehovha wa mu nyika nguvhu lisima munhu wa kutikoramisa ku hundza loyi a nga ni wutlhari. Wa nyika nguvhu lisima kambe a kuzwanana a ku hundza lezvi a munhu a zvi mahako. Hikwalaho, maha zvontlhe u zvi kotako kasi u tirela Jehovha hi kutikoramisa. Loku u maha lezvo, u ta vhuvhumisa kuzwanana lomu bandleni. — Efe. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶¶9-11

Jesu i wa va bonga nguvhu a vavasati vo randza Nungungulu lava va nga kari va mu tirela “hi zvilo zvabye”. (Luka 8:1-3) I va gondzisile lisine lo eta xungetano hi Nungungulu. Hi cikombiso, i va byelile ku i ta dawa a guma a vhuxiwa. (Luka 24:5-8) A ku fana ni lezvi a nga va longiselisa zvona a vapostoli vakwe, i longisele vavasati lava wonawu kasi va lwisana ni zvikarato lezvi va nga wa ta kumana nazvo. (Mar. 9:30-32; 10:32-34) Hambu lezvi a vapostoli va Jesu va nga tsutsuma a cikhati leci a nga khon’wa, a vavasati vo kari lava va nga kari va mu vhunetela, va wa hi tlhelweni gakwe a cikhati leci a nga kari afa laha mhandzeni ya hlomulo. A zvo ku hlamalisa! (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41) A vavasati vo kari vo randza Nungungulu, hi vona va nga ranga va zvi tiva ku Jesu i vhukile hi ka vafileko. I rumile vavasati lavo a kuya byela vapostoli lezvaku i vhukile. (Mat. 28:5, 9, 10) Ahandle ka lezvo, a cikhati leci ku nga chululiwa moya wo basa hi Pentekosta wa 33 Nguveni ya Hina, kuzvilava ku wa hi ni vavasati. Vontlhe va nga hi kona va nyikilwe wutlhari ga ku wulawula tirimi tiswa ni ku bhula ni van’wani “hi mitiro ya ntamu ya Nungungulu”. — Miti. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶¶11-12

A ntiro wa ku maha vapizani wu ponisa wutomi ga vanhu! Hi zvi tivisa kuyini? A cikhati leci Jesu a nga nyika cileletelo ci nga ka Matewu 28:19, 20, i te: “Fambani mu va maha vapizani . . . , mu va bhabhatisa.” Hikuyini zvi nga zva lisima a ku a munhu a bhabhatiswa? Hi ku kasi a munhu a hanya kala kupindzuka zvi lava ku a bhabhatiswa. Loyi a lavako ku bhabhatiswa i fanele ku kholwa lezvaku hi to kuma wutomi ga pindzukelwa ntsena hi lezvi Jesu a nyikeleko wutomi gakwe kasi a hi tlhatlhisa, ni lezvi a vhuxilweko hi ka vafileko. Hi leco ci nga maha Pedro a byela maKristu-kuloni aku: “A kubhabhatisa ka mu ponisa . . . hi kota ya kuvhuka ka Jesu Kristu hi ka vafileko.” (1 Ped. 3:21) Makunu, loku a mupizani muswa a bhabhatiswa, i nghena ndleleni ya ku kuma wutomi ga pindzukelwa. Kasi hi maha vapizani, ku laveka ku hi ti karatela ku zvi ‘tiva khwatsi ku gondzisa’. (2 Tim. 4:1, 2) Hikuyini? Hakuva Jesu i hi layile aku: “Fambani mu va maha vapizani . . . , mu va bhabhatisa.” Mupostoli Pawule i te ku laveka ku u “timisela” ntirweni lowu, “hakuva loku u maha lezvo u ta ti ponisa wena u tlhela u ponisa ni lava va ku zwako”. w20.10 14 ¶¶1-2

Mupizani Pedro i gondzile ku randza a ntiro wa ku kukuta vanhu, niku hi ku vhuniwa hi Jehovha, i vile muchumayeli wa mu nene nguvhu. (Miti. 2:14, 41) Hina hi chumayela hi ku randza Jehovha. Leco hi cona cigelo-tshinya ci hi kucako ku maha a ntiro lowu. Hambu loku hi tshuka hi ti wona na hi nga ringanelwi hi ku chumayela, a ku randza Jehovha zvi nga hi vhuna ku hlula a cikarato leco. A cikhati leci Pedro a nga wona cihlamaliso ca Jesu ca ku va vhuna ku kukuta tinjhanjhi to tala, i hlamalile nguvhu laha ka kuza a ti wona na a nga ringanelwi hi ku Jesu a mu ramba ku tira naye. Hambulezvo, laha Jesu a nga ramba Pedro lezvaku ava mukukuti wa vanhu, i mu byelile lezvi: “U nga chavi.” (Luka 5:8-11) Makunu, Pedro a nga womangi hi ku chava lezvi zvi nga wa ta humelela loku ava mupizani wa Jesu. Hambulezvo, zva koteka ku wena na u chava loku u alakanyela zvontlhe zvi to lava ku u zvi maha loku uva mupizani wa Kristu. Loku u ti zwisa lezvo, tiyisa lirandzo la wena hi Jehovha, na Jesu, ni muakelani. Lezvo zvi ta ku kuca kuva muhuweleli, kutani mukukuti wa vanhu. — Mat. 22:37, 39; Joh. 14:15. w20.09 3 ¶¶4-5

Hina hi tirisa cikhati ca hina, ntamu wa hina ni titshomba ta hina kasi ku kuma ‘lava a timbilu tabye ti longileko ku amukela lisine li yisako wutomini ga pindzukelwa’. (Miti. 13:48) Loku hi maha lezvo, ho landza cikombiso ca Jesu. I wulile lezvi: “A zvakuga zva mina ku maha kurandza ka loyi a ndzi rumileko ni ku mbheta a ntiro wakwe.” (Joh. 4:34; 17:4) Loko hi kona kuxuva ka hinawu. Hi lava ku mbheta a ntiro lowu hi nyikilweko wona. (Joh. 20:21) Hi lava ku a van’wani, a ku patsa ni lava va holileko, va timisela zvin’we na hina ntirweni lowu. (Mat. 24:13) Hi lisine, a ku maha ntiro lowu Jesu a hi nyikileko a zvi olovi. Hambulezvo, a hi wu mahi hoce. Jesu i tsumbisile ku i tava na hina. Hi patseka ntirweni lowu wa ku maha vapizani kota “zvitiri-kulobye na Nungungulu” “na hi hi zvin’we na Kristu”. (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17) Hikwalaho, hi nga zvi kota ku wu tatisa. Hi nga wona a lungelo ni litsako hi nga nalo la ku patseka ntirweni lowu ni ku vhuna van’wani lezvaku va wu mahawu! — Filp. 4:13. w20.11 7 ¶¶19-20

Ka zvikhati zvo tala, a zviboho lezvi a vapswali va mahako zvi khumba vana vabye hi cikhati co leha. Loku a vapswali va maha zviboho zvo kala zvi nga hi zvi nene, va nga va vangela zvikarato a vana vabye. Kanilezvi, loku va maha zviboho hi wutlhari, va nyika vana vabye a thomo ga kuva ni wutomi ga gi nene ni go tsakisa. Hambulezvo, a vana vonawu va fanele ku maha zviboho hi wutlhari. A ciboho ca ci nene ka zvontlhe leci munhu a nga mahako ku tirela Jehovha, a Papayi wa hina wa le tilweni ni wa lirandzo. (Lis. 73:28) A vapswali va Jesu va wa ti yimisele ku vhuna vana vabye ku tirela Jehovha. A zviboho lezvi va nga maha zvi kombile ku a ku tirela Jehovha hi wona nchumu wa lisima wutomini gabye. (Luka 2:40, 41, 52) Jesu yenawu i mahile zviboho zva zvi nene lezvi zvi nga mu vhuna ku maha lezvi Jehovha a nga zvi lava. (Mat. 4:1-10) A cikhati leci Jesu a nga kula, i nova munhu wa mu nene, wo tsumbeka, ni wo tiya hlanha. Vontlhe a vapswali va chavako Nungungulu va tsaka va tlhela va tizwa matshandza loku a n’wana wabye a kombisa matshamela lawo. w20.10 26 ¶¶1-2

Ehleketa hi zvikombiso lezvi. A makabye wo kari wa cisati a khosaheleko i pimisa a zvilo zva zvi nene a zvi hanyileko kale. Hambu lezvi ka masikwana lawa a kumanako ni zvikarato, i simama ku mahela Jehovha zvontlhe a zvi kotako. (1 Kor. 15:58) Siku ni siku i ti alakanyela na a hi zvin’we ni maxaka ni vanghana vakwe paradhesini. A makabye mun’wani wa cisati i alakanya lezvaku i wa gohelwe nguvhu hi makabye wa lomu bandleni kanilezvi i boha ku nga mu vekeli civiti. (Kol. 3:13) A makabye wo kari wa cinuna i alakanya zvihoxo a zvi mahileko kale kanilezvi i veka kupima ka lezvi a nga mahako kasi a simama a tsumbekile ka Jehovha. (Lis. 51:10) Zvini lezvi a vamakabye lava va vanharu va fanako hi zvona? Vontlhe va zvi alakanya a zvilo zvi va humeleleko kale, kanilezvi a va veki nguvhu kupima ka zvona. Wutshan’wini ga lezvo, va “cuwuka . . . mahlweni” ka lezvi zva ha tako. Hikuyini lezvo zvi nga zva lisima? Loku a munhu a famba na a tshamela ku cuwuka ndzhako a nga fambi zvo lulama. Lezvo zva fana ni lezvi zvi humelelako ntirweni wa Jehovha. A hi nge zvi koti ku simama hi mu tirela khwatsi Jehovha loku contlhe cikhati hi alakanyela a zvilo hi zvi hanyileko kale. — Luka 9:62. w20.11 24 ¶¶1-3

Goliyate, a nhenha ya hombe, i wa wona Dhavhidha na nga hi na ntamu. Goliyate i wa hi wa hombe nguvhu, na a hlomile khwatsi matlhari, niku i wa gondzisilwe khwatsi kulwa. Kanilezvi, Dhavhidha i wa ha hi jaha go kala wutlhari ga kulwa na a ku khwatsi a nga na matlhari. Hambulezvo, Dhavhidha i no tsumba ntamu wa Jehovha, Jehovha a mu nyika ntamu wa ku hlula Goliyate. (1 Sam. 17:41-45, 50) Dhavhidha i kumeni ni cin’wani cikarato ci nga mu maha a ti zwisa ku khwatsi a nga na ntamu. I wa tirele Sawule hi ku tsumbeka, loyi a nga totilwe hi Jehovha kasi ava hosi ya ka Izrayeli. Kusanguleni Hosi Sawule i wa mu kombisa cichavo Dhavhidha. Kanilezvi hi ndzhako ka cikhati, a matshandza ma no maha Sawule ava ni ciluse hi Dhavhidha. Sawule i wa mu khoma hi ndlela ya hava Dhavhidha a tlhela a zama ku mu daya. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) Hambu lezvi Dhavhidha a nga khomiwa hi ndlela ya hava hi Hosi Sawule, i simamile a kombisa cichavo hi hosi yi totilweko ya Jehovha. (1 Sam. 24:6) I tsumbile Jehovha kasi a mu nyika a ntamu wa ku timisela a cikarato leci.— Lis. 18:1, magezu ya laha hehla ka cipimo. w20.07 17 ¶¶11-13

A cipandze ca hombe ca ciphrofeto ci wulawulako hi hosi ya le Dzongeni ci sina ci tatisekile, hikwalaho a hi kanakani lezvaku a cipandze leci ci seleko conawu ci ta tatiseka. Kasi ku zwisisa a ciphrofeto ci tsalilweko ka Dhaniyeli cipimo 11, hi fanele ku tiva lezvaku ci wulawula ntsena hi tihosi ni mifumo leyi yi vhukelako a vanhu va Jehovha. A vanhu va Jehovha vatsongwani nguvhu loku va fananisiwa ni vanhu va nga kona misaveni yontlhe. Makunu, hikuyini a mifumo yi vekako nguvhu tihlo ka vanhu va Jehovha? Hi ku a kungo ga hombe ga Sathani ni tiko gakwe ku fuvisa vontlhe lava va tirelako Jehovha na Jesu. (Gen. 3:15; Kuv. 11:7; 12:17) Ku engetela kwalaho, a ciphrofeto ca Dhaniyeli ci fanele ku zwanana ni zvin’wani zviphrofeto zvi nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu. Hi lisine, a ciphrofeto ca Dhaniyeli hi ngo ci zwisisa khwatsi ntsena loku hi ci fananisa ni zvin’wani zvipandze zva Bhibhiliya. w20.05 2 ¶¶1-2

A kutala ka vanhu nyamutlha va na ni mawonela yabye xungetano hi lezvi zvi humelelako ka lava va ngafa. Hambulezvo, a Bhibhiliya ke gi gondzisa yini? Loku a munhu afa, a miri wakwe wu guma wu bhola. Kanilezvi, Nungungulu wa Ntamu wontlhe, a Muvangi wa tilo ni misava, wa zvi kota ku tlhela a vhuxa munhu loye, a mu nyika miri lowu a wu lavako. (Gen. 1:1; 2:7) Mupostoli Pawule i tirisile mufananiso kasi ku komba lezvaku a zvizi zvi lava ku Nungungulu a vhuxa munhu ni miri walowu a nga hi nawo. Hi cikombiso, alakanyela loku u byala sinya yo kari hi “mbewu”. A mbewu leyo u byalako, yi ranga hi ku mila ku gumesa ku huma a sinya yin’wani. A sinya leyi yi to huma, yi hambene ni cimbewana leci u nga byala. Pawule i tirisile mufananiso lowu kasi ku komba lezvaku a Muvangi wa hina loku a vhuxa munhu a nga mu “nyika miri lowu wu mu tsakisako”. Pawule i gumile aku: “Ku na ni mimiri ya le tilweni ni mimiri ya laha misaveni.” I wa lava ku wula yini? Laha misaveni ku na ni mimiri ya nyama. Kanilezvi le tilweni, ku ni mimiri ya moya, yo fana ni leyi ya tingilozi. — 1 Kor. 15:36-41. w20.12 10 ¶¶7-9

Hontlheni hi lava ku hanya kuruleni. I hava a tsakako hi ku kumana ni zvikarato. Hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani ha tshuka hi karateka nguvhu hi tlhela hi wutisa zvo fana ni lezvi Hosi Dhavhidha a nga wutisa ka mutsalo wa nyamutlha. Ku na ni zvilo zvo tala zvi nga mahako ku hi karateka. A zvilo lezvo kambe a hi na ndlela ya ku vhalela ku zvi maheka. Hi cikombiso, a hi na ntamu wa ku gema mali yi to engetelwa lembe ni lembe ka preso ya zvakuga, ya tinguwo, ni ya yindlu leyi hi lugarako. Ne a hi na ndlela ya ku pima makhati lawa a zvigondzani-kuloni ni vatiri-kuloni va to hi kucetela ku hi nga tsumbeki kutani ku maha wubhayi. A hi nge zvi koti ku vhalela a wugevenga legi gi mahekako lomu hi hanyako kona. Hi kumana ni zvikarato lezvo hakuva ka tiko legi hi hanyako ka gona, a kupima ka votala a ku yelani ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Sathani, a nungungulu wa tiko legi, wa zvi tiva ku a vokari va nga ta zvi kota ku tirela Jehovha hi kota ya “kukaratekela a zvilo zva tiko legi”. (Mat. 13:22; 1 Joh. 5:19) Hikwalaho, a zvi hlamalisi lezvi a tiko legi gi teleko hi zvikarato zva tanani mu ta wona! w21.01 2 ¶1, 3

Mupostoli Johani i hi kuca ku hi nga zondi vamakabye va hina. Loku hi nga ingisi a wusungukati lego, Sathani a nga tshuka a londzowota ku hi tirisa. (1 Joh. 2:11) Lezvo zvi humelele vokari kumbheleni ka zana ga malembe go sangula Nguveni ya hina. Sathani i wa maha zvontlhe a nga zvi kota kasi a vanhu va Nungungulu va nga zwanani va tlhela va zondana. A cikhati leci Johani a nga tsala mapapilo yakwe, lomu bandleni ku wa nghenile vanhu va nga hi ni moya wo fana ni wa Sathani. Hi cikombiso, ka bandla go kari, ku wa hi ni wanuna wa ku hi Dhiyotrefesi, a nga hi ni moya wo biha nguvhu wu nga maha ku a vamakabye va nga zwanani. (3 Joh. 9, 10) I wa nga hi na cichavo hi lava va nga rumelwa hi hubye yi fumako. I zamile ni ku va hlongola lomu bandleni lava va nga rurela lava yena a nga va zonda. Hi nga wona bihela ga matshandza yakwe! Kala nyamutlha, Sathani wa ha maha ni cihi a ci kotako kasi a vanhu va Nungungulu va nga zwanani va tlhela va zondana. Vamakabye, hi nga tshuki hi tsika a livengo li hi hambanisa hi nga zwanani. w21.01 12 ¶14

Ka Yimpi yo Sangula ya Misava, a mufumo wa Alemanya ni wa Grã-Bretanha yi no xanisa a malandza ya Nungungulu ma nga ala kuya yimpini. A mufumo wa Estados Unidos wonawu wu no vhalela a vamakabye lava va nga rangela a ntiro wa kuchumayela. A kuxanisiwa loku ku tatisile a ciphrofeto ci nga ka Kuvhululelwa 11:7-10. Kusukela hi 1933, nguvhunguvhu Yimpini ya Wumbiri ya Misava, a hosi ya le n’walungu yi no vhukela a vanhu va Nungungulu hi ndlela ya xapi. Hitler ni malandza yakwe va no betela a ntiro wa vanhu va Nungungulu. A hosi leyo ya le n’walungu yi no daya vanhu va Jehovha va kwalomu ka 1500 yi tlhela yi rumela mazanazana ya vona tivaleni ta xanisa. A hosi ya le n’walungu yi no “nyenyezisa a wutshamu ga kubasa” yi tlhela yi “fuvisa a minyikelo ya kuhiswa ya simasima” hi ku betela a vanhu va Nungungulu lezvaku va dzundza a vito ga Jehovha na va tlhatlhekile. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, a hosi yabye, i wa bedjile ku fuvisa a vanhu va Nungungulu tikweni gontlhe ga Alemanya. w20.05 6 ¶¶12-13

Loku hi randzana hi nga ta palisana ni vamakabye va hina, hi zama kuva va chukwana ku hundza vona. Alakanya lezvaku Jonatani i wa nga hi na matshoho hi Dhavhidha, niku i wa nga zami ku mu wutlela wuhosi. (1 Sam. 20:42) Hontlheni hi nga pimanyisa cikombiso ca Jonatani. Hi ndlela muni? Hi ku ngavi ni matshoho hi vamakabye va hina hi kota ya lezvi va zvi kotako ku maha khwatsi zvilo; kanilezvi ‘hi ti koramisa hi wona van’wani kota va chukwana ku hundza hina’. (Filp. 2:3) Alakanya lezvaku a mun’we ni mun’wani wa hina a nga maha cokari ci to vhuna bandla. Loku hi ti koramisa, hi ta wona matshamela ya ma nene ya vamakabye va hina niku hi ta vhuneka hi cikombiso cabye ca kukholwa. (1 Kor. 12:21-25) Loku hi randzana zvi maha ku hi tirela Jehovha hi kuzwanana na hi tsakile kambe. Hi komba lezvaku hi vapizani va Jesu niku lezvo zvi maha van’wani va lava ku tirela Jehovha. A ca lisima ka zvontlhe, hi dhumisa Jehovha a papayi wa hina wa wuxinji ni Nungungulu wa kuchavelela kontlhe. — 2 Kor. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

Kota vanhu va Jehovha, ka zvikhati zvin’wani ha tshuka hi chepetiwa ni ku tseketselwa vaku a hi na wutlhari ni ntamu. Hikuyini? Hi ku a hi vhumeli a mahanyela ya vanhu lava va hi randzeleko. Hina hi ti karatela kuva vo ti koramisa, vo rula, ni vo ingisa. Kanilezvi a vanhu nyamutlha va dzundza lava va matshandza, va tihanyi ni vo kala ku ingisa. A cin’wani kambe a hi ti nghenisele ka politika ne a hi mahi masochwa ya ni gihi tiko. Hi hambene ni vanhu va tiko; hikwalaho va hi wonela hasi ku hundza van’wani. (Rom. 12:2) Hambu lezvi a vanhu va tiko va alakanyako lezvaku a hi na ntamu, Jehovha i tirisa ye hina kasi ku maha zvilo zva hombe. I hi tirisa kasi ku maha ntiro wa hombe nguvhu wa kuchumayela waku cima wu wa nga se tshuka wu maheka. A Vakustumunyu va Jehovha nyamutlha va hundzulusela mabhuku yo tala nguvhu va tlhela va ma nyikela misaveni yontlhe. Va tirisa a Bhibhiliya kasi ku vhuna vanhu va talela ga cima lezvaku va chukwatisa a wutomi gabye. A wudzundzo gontlhe ga ntiro lowu giya ka Jehovha. w20.07 15 ¶¶5-6

Jesu i rangelwa hi Jehovha. Kanilezvi lezvo a zvi wuli ku o kala a nga tivi kutani a nga hi na wutlhari. Lezvi a nga gondzisa, zvo olova ni zvo dlunyateka, zvi komba ku i wa tiva nguvhu. (Joh. 7:45, 46) Jehovha i kombile ku wa zvi tiva ku Jesu wa tiva nguvhu hi ku vhumela ku tira naye laha a nga kari a vanga tilo ni misava ni zvontlhe zvi nga kona. (Mav. 8:30; Mah. 1:2-4) Cima Jesu a vhuxiwa kambe, Jehovha i mu ‘nyikile ntamu wontlhe le tilweni ni laha misaveni.’ (Mat. 28:18) Hambu lezvi Jesu a tivako ku maha zvilo zvo tala, wa ha vhumela ku rangelwa hi Jehovha. Hikuyini? Hi ku wa mu randza a Papayi wakwe. A nuna i fanele ku tiva lezvaku a kuza Jehovha a lava ku a sati a rangelwa hi nuna wakwe a hi ku i no wona ku a wanuna wa lisima ku hundza wasati. Lezvo i zvi kombisile khwatsi hi ku hlawula vavasati ni vavanuna lezvaku va fuma na Jesu. (Gal. 3:26-29) Jehovha i kombile lezvaku wa mu tsumba Jesu, a N’wana wakwe, hi ku mu nyika wuhosi go kari. A wanuna a tivako yenawu i ta tsika sati wakwe a maha zviboho zvo kari. w21.02 11 ¶¶13-14

A Mhaka ya Nungungulu yi tira ku fana ni woni, hi ku hi vhuna ku wona lezvi hi faneleko ku chukwatisa ni lezvi hi nga mahako kasi ku zvi chukwatisa. (Jak. 1:23-25) Hi cikombiso, loku hi gondza Mhaka ya Nungungulu, kuzvilava hi nga pola lezvaku hi fanele ku gondza ku ti khoma. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga gondza ndlela ya kuva vanhu vo rula loku hi kumana ni zvikarato zva ku zvi nga hi zangarisa kutani loku a vanhu va hi vhuka. Lezvo zvi hi vhuna ku wona zvilo hi ndlela ya yi nene hi tlhela hi maha zviboho zva zvi nene. (Jak. 3:13) Hakunene, a ku gi tiva khwatsi Bhibhiliya zva lisima nguvhu! Ka zvikhati zvin’wani hi gondza zvilo hi ndlela yo bayisa — hi ku maha zvihoxo. Kanilezvi, a ndlela ya yi nene ya ku kuma wutlhari ku gondza hi zvihoxo zva van’wani ni zvilo zva zvi nene va zvi mahileko. Hi cigelo leco Jakobe a hi kucako ku gondza ka cikombiso ca vanhu va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, vo kota Abrahama, Rahabhi, Joba, na Elija. (Jak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) A malandza lawo ya Jehovha ma zvi kotile ku timisela zvikarato zvi nga wa ta va wutlela litsako. A cikombiso cabye ca ku timisela zvikarato ci komba lezvaku hi ku vhuniwa hi Jehovha, hinawu hi nga timisela zvikarato na hi tsakile. w21.02 30 ¶¶12-13

Laha ka cigondzo ca Bhibhiliya, a n’winyi wa cigondzo hi yena a faneleko ku fambisa cigondzo leco, a vhuna cigondzani a ku zwisisa a Mhaka ya Nungungulu. Loku a makabye a ku ramba ku muya fambisa cigondzo, tiva ku wena u tirisana ni makabye loye. A ntiro wa wena ku mu vhunetela. (Mutsh. 4:9, 10) Makunu, zvini u nga mahako kasi u vhunetela khwatsi ka cigondzo leco? Ranga u longisela. Kombela a mugondzisi wa kona a ku byelanyana zvokari hi cigondzani cakwe. U nga ha mu wutisa ku: Zvini u zvi tivako hi cigondzani ca wena? Mu lava ku gondza cipimo muni? Zvini u lavako ku a zvi zwisisa ka cigondzo leci? Zvini ndzi faneleko ku maha kutani ku wula? Zvini ndzi nga faneliko ku wula kutani ku maha? Zvini u wonako ku ndzi nga maha kutani ku wula zvi to mu vhuna ku a kula hi tlhelo ga moya? Ha zvi tiva ku a mugondzisi a nga faneli ku bhoxa zvihundla zva cigondzani cakwe! Kanilezvi, lezvi a to tlhamusela zvi nga vhuna nguvhu. A murumiwa wo kari wa ku hi Joyice i wula lezvi: “A ku tlhamusela zvilo zvo fana ni lezvi zvi maha ku loyi ndzi fambako naye a kombisa kukhatala hi cigondzani ca mina ni ku tiva lezvi a nga mahako kasi ku ci vhuna.” w21.03 9 ¶¶5-6

Ka zvikhati zvin’wani hi zondiwa hi lezvi hi hanyako hi milayo yo lulama ya Nungungulu. A milayo leyo yi hambene kule ni mahanyela ya chaka ya tiko legi. Hi cikombiso, inyamutlha a vanhu vo tala va ma tsakela a mahanyela yo nyenyeza yo fana ni lawa ma nga maha ku Nungungulu a lovisa tiko ga Sodhoma ni Gomora! (Jud. 7) Lezvi hi yimelako lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako hi mahanyela lawo, a vanhu vo tala va hi poyilela va tlhela vaku hi vanhu vo nonoha! (1 Ped. 4:3, 4) Cini ci nga hi vhunako ku timisela loku a vanhu va hi zonda va tlhela va hi rukatela? Hi fanele ku kholwa hi mbilu yontlhe lezvaku Jehovha i ta hi vhuna. A ku fana ni citlhangu, a kukholwa ku nga ‘tima a mipaxa yontlhe yi vhurako’. (Efe. 6:16) Hambulezvo, a kukholwa koce a ku eneli. Ku laveka lirandzo kambe. Hikuyini? Hakuva a lirandzo “la nonoka ku zangara,” li fenengeta zvilo zvontlhe, li tlhela li timisela zvilo zvontlhe. (1 Kor. 13:4-7, 13) A ku randza Jehovha, ni ku randza vamakabye, ni ku randza valala va hina zvi ta hi vhuna ku timisela hi simama ku tirela Jehovha hambu loku hi zondiwa. w21.03 21 ¶¶3-4

Ka zvikhati zvo kari, hi komba lezvaku ha va randza vamakabye va hina hi lezvi hi kalako hi nga mahi. Hi cikombiso, a hi hatliseli ku swireka hi lezvi va zvi wulako. Ehleketa hi lezvi zvi nga maheka a cikhati leci Jesu a nga hi kusuhani ni ku dawa. Jesu i byelile vapizani vakwe lezvaku kasi va kuma wutomi, va fanele kuga nyama yakwe va tlhela vanwa nkhata wakwe. (Joh. 6:53-57) Lezvo zvi wa tshisa nguvhu laha ka kuza a vapizani vo kari va tsika ku mu landzela. Kanilezvi, a vanghana vakwe va lisine, a va mu tsikangi. Va no tsumbeka ka yena, va simama ku fambafamba naye. A va zvi zwisisangi lezvi Jesu a nga wulile, niku zva koteka ku vonawu va hlamalile. Hambulezvo, a vanghana vakwe vo tsumbeka a va tsutsumelangi ku ti byela ku i wulawulile zva kubiha, va swireka. Kanilezvi, va no mu tsumba hakuva va wa zvi tiva ku i wulawula lisine. (Joh. 6:60, 66-69) Na hinawu, zvi nene nguvhu a ku hi nga hatliseli ku swireka hi lezvi a vanghana va hina va wulako. Kanilezvi, ku laveka ku hi va nyika cikhati ca ku tlhamusela lezvi hi nga kala ku zvi zwisisa. — Mav. 18:13. w21.01 11 ¶13