Junho

A wutomi ga noni leyo gi wa bindza. Zvi wonekisa ku i wa nga hi na mali ya ku xava zva ku ti hanyisa. Hambulezvo, i noya ka gin’we ga matshamu ya ku chela minyikelo, aya chela zvingerengere zva zvi tsininani, zva ku ne zvi wa nga vangi guwa a cikhati zvi chikelako le hasi. Jesu i no yi tiva a mali leyi a nga chela — tileptoni timbiri, yi nga hi yona mali ya yitsongwani yi nga tira ka cikhati leco. Ne yi wa nga ringani ku xava cinjingiri cin’we, ci nga hi cona cinyanyani ca bharato ka zvontlhe! Jesu i no hlamala nguvhu hi lezvi zvi nga mahiwa hi wasati loyi wa cisiwana. A se vitana vapizani vakwe, a va komba wasati loye, aku: “A wasati loyi wa cisiwana wo felwa hi nuna i chelile zvotala a ku hundza vontlhe lava van’wani.” A guma a tlhamusela lezvi: “Vontlhe [nguvhunguvhu lava vo ganya] va no chela lezvi zvi nga va salela, kanilezvi a wasati loyi, ka wusiwana gakwe, i chelile zvontlhe a nga hi nazvo, zvontlhe a nga wa ta hanya hi zvona.” (Mar. 12:43, 44) Laha a wasati loyi a nga nyikela zvontlhe a nga hi nazvo wutomini gakwe, i wo mu nyika wutomi gakwe Jehovha, a tsumba lezvaku i ta mu hlayisa. — Lis. 26:3. w21.04 6 ¶¶17-18

Ka cikhati contlhe leci Jesu a nga kari a tira laha misaveni, i chumayele na a tsumba ku i ta va kuma vo tsakela niku i wa lava ku a vapizani vakwe vonawu vava ni mawonela lawo hi ntiro wo chumayela. (Joh. 4:35, 36) Laha a vapizani va Jesu va nga ha hi naye, va wa chumayela hi kuhiseka. (Luka 10:1, 5-11, 17) Kanilezvi, a cikhati leci Jesu a nga khon’wa a tlhela a dawa, va no tsika ku hiseka hi cikhatanyana. (Joh. 16:32) Loku a vhuxilwe hi ka vafileko, i no kuca vapizani vakwe lezvaku va veka kupima ntirweni wo chumayela. Loku makunu a tlhelile tilweni, va no sala va chumayela hi kuhiseka laha ka kuza a valala vabye va khala, kota lezvi hi zvi wonako ka mutsalo wa nyamutlha. Jesu i rangele maKristu yo sangula ntirweni wa ku chumayela niku Jehovha i no va katekisa, a vanhu vo tala va amukela lisine. Hi cikombiso, hi Pentekosta wa 33 Nguveni ya Hina, ku bhabhatisilwe cipimo ca 3000 wa vanhu. (Miti. 2:41) A vapizani va noya va engetela, va tala zva cima. (Miti. 6:7) Hambulezvo, Jesu i wa sina a phrofetile lezvaku masikwini yo gumesa ku wa tava ni vanhu vo tala ku hundza lavo va nga wa ta tsakela mahungu ya ma nene. — Joh. 14:12; Miti. 1:8. w21.05 14 ¶¶1-2

Wa zvi alakanya lezvi u nga ti zwisa zvona a cikhati u nga pola ku u li kumile a lisine la Bhibhiliya? U zvi wonisile ku vontlhe va wa ta tsaka hi ku gondza lezvi wena u nga zvi kholwa. U wa tiyiseka lezvaku a lisine la Bhibhiliya li wa ta va vhuna ku hanyela co ci tiva zvezvi va tlhela va rindzela ku hanya wutomi ga gi nene cikhatini ci tako. (Lis. 119:105) Makunu, a lisine lelo u no sangula ku bhulela vanghana ni maxaka hi kutsaka ka hombe nguvhu! Kanilezvi vate yini? A wu kholwangi lezvi u nga zvi wona! A va zvi tsakelangi. A hi faneli ku hlamala loku a van’wani va nga ma tsakeli a mahungu lawa hi chumayelako. A votala masikwini ya Jesu, a va mu tsakelangi, hambu lezvi a nga kari a maha zvihlamaliso, a komba lezvaku i wa vhuniwa hi Nungungulu. Hi cikombiso, i vhuxile Lazaru — lezvi hambu valala vakwe va nga vhumala ndlela yo kaneta. Hambulezvo, a varangeli va ciJudha a va vhumelangi ku Jesu hi yena Mesiya. Va zile va zama ni ku daya yena na Lazaru! — Joh. 11:47, 48, 53; 12:9-11. w21.05 2 ¶¶1-2

Ti karatele ku wona mitlhangano hi kukhandzakanya. A mitlhangano yi ta ku tiyisa yi tlhela yi ku vhuna ku va tiva khwatsi a vamakabye. Hlota vanghana lomu bandleni lava u nga gondzako ka vona, hambu lava mu hambeneko hi tanga ni mudhawuko. A Bhibhiliya gi hi alakanyisa lezvaku “a vakale va na ni wutlhari”. (Joba 12:12) Hambu lava vahombe va nga gondza zvotala ka vaswa vo tsumbeka. Hambu lezvi Dhavhidha a nga hi n’wanana ka Jonatani, vave vanghana va hombe. (1 Sam. 18:1) Dhavhidha na Jonatani va vhunene ku tirela Jehovha hambu lezvi va nga lwisana ni zvikarato. (1 Sam. 23:16-18) A makabye wo kari wa ku hi Irina, loyi a nga yece Kustumunyu laha kaya kabye, i wula lezvi: “A vamakabye laha bandleni va ngava vapapayi ni vamakabye va hina. Jehovha a nga va tirisa kasi ku hi vhuna loku zvi laveka.” A vamakabye va zvi lava ku ku tiyisa ni ku ku vhuna, kanilezvi zvi lava ku va tiva zvikarato u lwisanako nazvo hi kona va to tiva ndlela ya ku ku vhuna. w21.06 10-11 ¶¶9-11

Jesu i hlawutele mufananiso wa hosi ni nandza. Ka mufananiso lowo, a hosi yi no vhinya mangava ya talela ga cima lawa a nandza lego gi nga dhevha hosi — a mangava ya ku ne na gi nga zvi kotangi ku hakhela. Andzhako ka lezvo, a nandza lego gi no ya ala ku tsetselela nandza-kuloni gi nga kari gi mu dhevha zvimalana zva zvitsongwani nguvhu. A hosi yi no guma yi khoma nandza lego go kala tipswalo yi gi vhalela paxweni. Lezvi a nandza legi go kala ku tsetselela gi nga zvi maha, zvi xanisile gona ni van’wani. A kusangula, gi xanisile a nandza-kuloni, hi ku gi “vhalela paxweni kala gi hakhela mangava wontlhe”. Ca wumbiri, a malandza lawa man’wani ma nga zvi wona wonawu ma xanisekile. A cikhati ma nga zvi wona “ma no bayiseka nguvhu”. (Mat. 18:30, 31) Lezvi hinawu hi zvi mahako, zvi khumba van’wani. Loku a wokari a hi wonhela hi ala ku mu tsetselela, zvini zvi humelelako? Co sangula, hi xanisa yena hakuva a hi mu tsetselelangi, a ha ha khatali hi yena ne a ha ha mu kombisi lirandzo. Ca wumbiri, loku a van’wani laha bandleni va wona lezvaku a hi hanyisani khwatsi ni makabye loye, va karateka va tlhela va nga ha tlhatlheki. w21.06 22 ¶¶11-12

Sathani i zvi randza nguvhu a ku kucetela vanhu vava ni mahanyela ya chaka. A cikhati leci Jehovha a nga wona ‘kuwonha ka vanhu lezvaku ku kulile’ masikwini ya Nowa, ‘i no ti laya hi lezvi a vangileko a munhu misaveni, a xaniseka mbilwini yakwe’. (Gen. 6:5, 6, 11) Ahati nyamutlha ke, ku ngava lezvaku a zvilo zvi chukwatile? A ku kala ni ku vala! Sathani a ngo ku tsaka lezvi a wubhayi ga tixaka tontlhe gi tatileko misava, laha a wasati a etlelako ni wasati-kuloni, a wanuna a etlela ni wanuna-kuloni, a wanuna ni wasati va maha zvilo zvo nyenyeza! (Efe. 4:18, 19) Loku Sathani aza a zvi kota ku phasa lava va khozelako Jehovha va maha ciwonho, i tsaka a khoma ni tilo. Ka cikhati leci ku fumako Sathani, a munhu a hi ku o xanisa van’wani basi hi lezvi a va fumelisako zvona; kanilezvi i wonha ni misava ni zvihari lezvi Jehovha a zvi vekileko mandleni yakwe kasi a zvi hlayisa. (Mutsh. 8:9; Gen. 1:28) Zvini zvi humelelako? A titlhari to kari ti wula lezvaku ka malembe ma tako, lezvi a vanhu va zvi mahako zvi ta maha ku laha misaveni ku fuva 1 000 000 wa tixaka ta zvihari ni tisinya. w21.07 12 ¶¶13-14

A malandza yo kari ya Nungungulu malwa ni cikarato ca ku tizwa nandzu hi kota ya zvihoxo ma zvi mahileko kale. A mbilu yabye a yi tsiki ku va kona. Yi simama ku va kanganyisa yiku Jehovha a nga ta tshuka a va tsetselela hambu loku vo ti sola zvo kota kwihi va tlhela va tsika zviwonho lezvo. Loku ku hi ku wenawu u ti zwisa lezvo, u nga vhuneka nguvhu loku u zvi zwisisa khwatsi ku Jehovha i zvi lava nguvhu a ku kombisa lirandzo lakwe li nga mbheliko ka wena. Zvi ta ku vhuna ku tirela Jehovha na u tsakile na u hi ni livhalo li basiseleko kambe. Lezvo zvi koteka hi ku “a nkhata wa N’wana wakwe Jesu wa hi basisa zviwonhweni zvontlhe”. (1 Joh. 1:7) Loku u karateka hi kota ya zvihoxo zvo kari, alakanya lezvaku Jehovha i ti yimisele, ina, i zvi lava nguvhu a ku ku tsetselela loku u ti sola. Wona lezvi Dhavhidha a nga tsala xungetano hi kuyelana ka lirandzo li nga mbheliko la Jehovha ni kutsetselela. I tsalile lezvi: ‘Khwatsi hi lezvi a tilo gi tlakukileko hehla ka misava, zvi tano a wuxinji gakwe ka lava va mu chavako. Khwatsi hi ku tsawukana ka mutsuwuka-gambo ni mupela-gambo, i susile kule kota lezvo a zviwonho zva hina.’ — Lis. 103:11, 12. w21.11 6 ¶¶12-13

A nuna a nga muKristu i fanele ku mu nyika wudzundzo a sati wakwe. (1 Ped. 3:7) A ku dzundza zvi yelana ni ku chela kota hi van’wani ni ku va kombisa cichavo. Hi cikombiso, a nuna i mu nyika wudzundzo a sati wakwe hi ku mu wona na a hi wa lisima. A nga rindzeli ku a maha zvo hundza lezvi zvi nga ntan’wini wakwe. A nga fananisi sati wakwe ni vavasati van’wani. Kona a sati wakwe i wa ta ti zwisa kuyini loku i wo mu fananisa ni vavasati van’wani? A nuna wa makabye wo kari wa ku hi Rosa, a nga hiko Kustumunyu, i tolovela ku mu fananisa ni vavasati van’wani. A magezu ya nuna wakwe yo kala lirandzo ma mahile ku Rosa a ti wona na a nga hi wa lisima a tlhela a ti byela ku a ku na munhu a mu randzako. I wula lezvi: “Zvi lava ku ndzi tshama hi ku alakanyisiwa ku Jehovha wa ndzi nyika lisima.” A kuhambana ni wanuna loyi, a nuna a nga muKristu wa mu nyika lisima a sati wakwe. Wa zvi tiva khwatsi ku lezvo zvi maha ku ava ni wunghana go tiya ni sati wakwe na Jehovha kambe. A nuna a mu nyikako lisima a sati wakwe wa mu dzundza a tlhela a mu tiyisekisa ku wa mu randza. w21.07 22 ¶¶7-8

U ti zwisa kuyini loku u rindzela munhu u mu tsumbako lezvaku ata ni nchumu u wu lavako nguvhu, a guma a hlwela ku chikela? Wa mbhela ntamu? Ahati loku u guma u tiva ku i hlwela ku chikela hi zvigelo zvo zwala ke? Ka ciyimo leco, u wa nga tava ni lihlazva-mbilu u tlhela u ti yimisela ku simama u rindzela? A gin’we ga matshinya gi hi vhunako ku wona lisima la kuva ni lihlazva-mbilu, gi kumeka ka Mavingu 21:5, a nge: ‘A maalakanyo ya loyi a ti karatako ma pfunisa; kanilezvi vontlhe lava va cihatla ni mavhonya va ta vhumala.’ Hi gondza yini ka vhesi legi? Zvi nene nguvhu a kuva ni lihlazva-mbilu, hi ngavi ni matloti. Mavingu 4:18 i wula lezvi: ‘A ndlela ya valulamileko yi kotisa kuwonekela ka mixo, loku ku endzelekako kala a hlikanhi wu mbhelela.’ A magezu lawa ma tolovela ku tirisiwa nguvhu ka lezvi Jehovha a yako a gi tivekisisa zvona kungo gakwe ka vanhu vakwe. I zvi maha hi kutsongwani-kutsongwani. Hambulezvo, a vhesi legi kambe gi hi vhuna ku zwisisa lezvi a muKristu a yako a cicisa zvona wutomi gakwe ava munghana wa Jehovha. A munhu a nga hatlisisiwi ku kula hi tlhelo ga moya. Zvi teka cikhati. w21.08 8 ¶1, ¶¶3-4

Laha a tiko legi gi yako magumo, hi ni ntiro wo tala nguvhu. (Mat. 24:14; Luka 10:2; 1 Ped. 5:2) Hi lava ku mu mahela zvotala Jehovha hi laha hi zvi kotako hi kona. A kutala ka vamakabye va andzisa ntiro wabye. A vokari va xuva ku tira kota maphayona, a van’wani va xuva ku tira Bheteli kutani ku aka tiyindlu ta hlengeletano. A vamakabye vo tala kambe va maha zvontlhe kasi va ringanelwa hi ku tira kota madhota kutani malandza yo vhunetela. (1 Tim. 3:1, 8) Jehovha wa tsaka nguvhu hi ku wona vanhu vakwe na va lava ku mu mahela zvotala hi ku zvi randza! (Lis. 110:3) Hambulezvo, xana wena a wu na litsako hi lezvi zvi kalako zvi nga se koteka a ku u tatisa mixuvo yo kari kutani ku kuma lungelo go kari ntirweni wa Jehovha? Loku zvi hi tano, mu chululele a kukarateka ka wena Jehovha. (Lis. 37:5-7) Ahandle ka lezvo, bhula ni vamakabye vo buvha u va kombela ku va ku vhuna ku chukwatisa lomu ku lavekako ntirweni wa wena, u guma u zama hi laha u zvi kotako hi kona a ku tirisa wusungukati legi va to ku nyika. Loku u maha lezvo, zva koteka ku u gi kuma lungelo lego kutani ku tatisa mixuvo leyo. w21.08 20 ¶1; 21 ¶4

Ana a muphrofeti wa cisati i wa hi ni 84 wa malembe, hambulezvo “i wa nga vhumaleki tempeleni”. Jehovha i mu katekisile hi lezvi a nga khandzakanya kuya tempeleni, niku i vile ni thomo ga ku wona Jesu na a ha hi n’wanana. (Luka 2:36-38) Masikwini ya hina, ku ni vamakabye vo tala vo tsumbeka va khosaheleko va nga zvikombiso zvi nene nguvhu ka vaswa. Hi ta vhuneka nguvhu loku hi ti nyika cikhati hi va kuca hi ndlela yinene a ku va hi bhulela lezvi va zvi hanyileko lomu hlengeletanweni ya Jehovha. A vamakabye va hina vo tsumbeka va khosaheleko va lisima nguvhu lomu hlengeletanweni ya Jehovha. Va wonile lezvi Jehovha a nga va katekisisa zvona vona ni hlengeletano yakwe hi tindlela to hambanahambana. Va gondzile zvilo zva lisima nguvhu ka zvihoxo lezvi va zvi mahileko. Hikwalaho, va wone kota “hlowo ya wutlhari” u tlhela u gondza ka lezvi va zvi hanyileko. (Mav. 18:4) Loku u ti nyika cikhati ca ku va tiva khwatsi, u ta tiyisa kukholwa ka wena. w21.09 3 ¶4; 4 ¶¶7-8; 5 ¶11, ¶13

Kota kuwula ka Isaya, a “mafi ya matiko”, ku nga wutlhari ga tiko legi, ga tirisiwa hi vanhu va Jehovha nyamutlha. (Isa. 60:5, 16) Hi ku vhuniwa hi vanhu lavo va lisima va nga ni wutlhari lego lava va nghenako lisineni, a ntiro wa kuchumayela wa mahiwa ka matiko yo hundza 240 wa wona niku ku humesiwa mabhuku hi tirimi to hundza 1000 wa tona. Cikhatini leci co gumesa, a ntiro wa kutsekatsekisa matiko wu kuca vanhu a ku va hlawula lezvi va lavako ku maha. Xana va ta hlawula ku seketela Mufumo wa Nungungulu kutani va ta tsumba mifumo ya tiko legi? Loku kuhlawula ka lisima loku a mun’we ni mun’wani wa hina a faneleko ku ku maha. Hambu lezvi a vanhu va Jehovha va ingisako a milayo ya mufumo wa tiko legi va hanyako ka gona, va simama ku nga ti ngheniseli ka politika kutani ka timhaka ta mafumela ya tiko legi. (Rom. 13:1-7) Va zvi tiva ku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to mbheta zvikarato zva vanhu. A Mufumo lowo a wu mahi cipandze ca tiko legi. — Joh. 18:36, 37. w21.09 17-18 ¶¶13-14

Loku a wokari u mu randzako a tsika Jehovha, zva lisima nguvhu a ku u simama ku tiyisa kukholwa ka wena ni ka zviro lezvi zvin’wani zva ngango. U nga zvi mahisa kuyini? U nga maha lezvo hi ku simama u gondza Bhibhiliya siku ni siku u tlhela u ehleketa hi lezvi u gondzako ni kuya mitlhanganweni ya wuKristu hi kukhandzakanya. Joanna, loyi a papayi wakwe ni makabye wakwe wa cisati va nga tsika lisine i wula lezvi: “Ndza pepanyana a cikhati ndzi gondzako lomu ka Bhibhiliya hi cikombiso ca Abhigayili, Estere, Joba, Josefa ni ca Jesu. A cikombiso cabye ca ndzi tiyisa ci tlhela ci hungula kukarateka ka mina.” Loku u karateka u nga tsiki ku khongela ka Jehovha. Khongela ka Papayi wa hina wa lirandzo kasi a ku vhuna ku wona zvilo hi mawonela yakwe ni ku ‘ku gondzisa a tlhela a ku komba a ndlela leyi u to famba ha yona’. (Lis. 32:6-8) Hi lisine, zvi nga tshuka zvi karata nguvhu a ku byela Jehovha lezvi hakunene u ti zwisako zvona. Kanilezvi Jehovha wa ku zwisisa a kubayisa loku u ku zwako. I lava ku u mu chululela lezvi zvi ku karatako. — Ekso. 34:6; Lis. 62:7. w21.09 28 ¶¶9-10

Loku ku hundzile a Phasika ga 32 Nguveni ya Hina, mupostoli Pedro, na mupostoli Jakobe, na mupostoli Johani va wonile zvilo zvo hlamalisa nguvhu. A cikhati va nga hi le hehla ka citsunga, zvi wonekisako ku Citsunga ca Hermoni, va no wona Jesu na a hundzuluswa. A Bhibhiliya gi wula ku ‘a nghohe yakwe yi no woninga ku fana ni gambo, a tinguwo takwe ti hatima a ku khwatsi kuwonekela’. (Mat. 17:1-4) A vapostoli va nozwa gezu ga Nungungulu giku: “Loyi hi yena N’wana wa mina ndzi mu randzako, loyi ndzi xalalako hi yena. Mu ingiseni.” Lezvi a vapostoli lavo va nga maha wutomini gabye andzhako ka lezvo, zvi kombile ku hakunene va mu ingisile Jesu. Hi lava ku pimanyisa cikombiso cabye. A ho ku mu bonga Jehovha hi lezvi a hi rangelako hi ndlela ya lirandzo hi ku tirisa Jesu Kristu, a “hloko ya bandla”. (Efe. 5:23) A hi ti yimiseleni ku ‘ingisa’ Jesu, a ku fana na mupostoli Pedro, na mupostoli Jakobe, na mupostoli Johani. Loku hi maha lezvo, hi ta kuma makatekwa yo tala zvezvi, ni litsako lo kala ku mbhela cikhatini ci tako. w21.12 22 ¶1; 27 ¶19

Le bandleni ga le Korinte, ku wa hi ni muKristu a nga kari a maha wubhayi ni sati wa papayi wakwe. Mupostoli Pawule i no byela maKristu ya le Korinte lezvaku va mu susa bandleni. A wutomi go biha ga wanuna loye gi wa wonhile vokari lomu bandleni laha ka ku a van’wani va zvi wonhisa ku lezvi a nga kari a maha ci wa nga hi ciwonho ca hombe! (1 Kor. 5:1, 2, 13) Hi ndzhako ka cikhati, Pawule i nozwa lezvaku a wanuna loye i wa ti sola hi mbilu yontlhe! Pawule i byelile madhota aku: “Mu fanele ku mu tsetselela ni ku mu chavelela.” Wona cigelo ca kona; i te: “Kasi a nga reriwi hi kubayiseka kakwe ka hombe.” I no mu zwela wusiwana a wanuna loye a nga ti solile. Pawule i wa nga lavi ku a wanuna loye a karateka ku hundza mpimo laha ka kuza a tsika ni ku zama ku vhuxa wunghana gakwe na Jehovha. (2 Kor. 2:5-8, 11) A ku fana na Jehovha, a madhota ma zvi randza nguvhu a kuva ni wuxinji. A ma tsiki ku tsayisa loku zvi laveka, kanilezvi ma maha wuxinji laha zvi kotekako — loku ku hi ni cigelo ca ku maha lezvo. Loku ma nga tsayisi loyi a faneleko ku tsayisiwa, a hi wuxinji lego. Kanilezvi, ma komba lezvaku a ma na mhaka hambu loku a munhu a wonha. w21.10 11-12 ¶¶12-15

A kubayiseka ni kuva ni civiti hi wokari hi nga zvi fananisa ni zvilondza. A zvokari zva hombe, a zvin’wani zvi tsongwani. Hi cikombiso, loku hi sendzela matsawu hi nga tshuka hi ti tsemanyana litiho. Hambulezvo a cilondzana leco ci nga ta bayisa kala rini; ci ta hatla ci hola. Andzhako ka siku gin’we kutani mambiri, kuzvilava ne hi nga ta ha zvi tiva a ku ci wa hi kwihi. Hi kufanana, a zvilo zvokari zva hava hi mahelwako a zvi bayisi nguvhu. Hi cikombiso, a munghana wokari a nga wula kutani ku maha zvilo zvi hi khunguvanyisa. Hambulezvo, hi nga zvi kota ku tekela ku mu tsetselela. Mhakeni ya cilondza ca lisine, loku ci hi ca hombe, zvi nga lava ku hiya ka dhokodhela a ya runga a tlhela a bhandicha. Andzhako ka ku rungiwa ni ku bhandichiwa, loku hi wo tshama hi ku ci khomakhoma kutani ku ci vhulula-vhulula, ci wa ta tshama hi ku bayisa ci tlhela ci hlwela ku hola. A ya hava hi ku loyi a nga khunguvanyisiwa nguvhu, a nga maha zvo fana ni lezvo. A nga tshama hi ku ronyingela cilondza hi ku tshama hi ku pimisa zva hava lezvi a nga mahelwa. A lisine hi ku loyi a vekako civiti, hi yena a xanisekako. Makunu, a hi chukwana ku ingisa wusungukati gi nga ka mutsalo wa nyamutlha? w21.12 12 ¶15

A hi nga zvi veke laha ka ku a dhota go kari ga karateka hi bohela ga makabye wo kari ni lezvi a ti sasekisisako zvona. A dhota lego gi nga ti wutisa lezvi: ‘Hi kuya hi mitsalo, ku na ni cigelo ca ku ndzi wula cokari ke?’ Kota lezvi a dhota lego gi nga laviko ku nyika mawonela ya gona, gi nga wutisa dhota gin’wani kutani muhuweleli mun’wani wo buvha a ku i zvi wonisa kuyini. Va nga tlhela va gi wona zvin’we a wusungukati ga Pawule xungetano hi mabohela ni kutisasekisa. (1 Tim. 2:9, 10) Pawule i nyikile matshinya ya milayo ma kombako lezvaku a maKristu ma fanele ku boha tinguwo ta cichavo ni to kala ku hundzeleta — leti ti dzundzako Jehovha. Kanilezvi, Pawule a nga tsalangi lista ya lezvi hi faneleko ku boha ni lezvi hi nga faneliko. I kombile lezvaku wa zvi zwisisa ku a maKristu ma nga hlawula lezvi ma zvi lavako ku boha, loku zvi nga kala zvi nga lwisani ni mitsalo basi. Makunu, a madhota ma fanele ku hlola ku lezvi a makabye loye a bohisako zvona zva kombisa cichavo niku a zvi hundzeleti ke. Zva lisima a ku zvi zwisisa ku a vamakabye vambiri vo buvha va nga hlawula zvilo zvo hambana, hambulezvo zvontlhe na zvi nga bihangi. A hi faneli ku kurumeta vamakabye lezvaku va maha lezvi hina hi alakanyako ku hi zvona zva zvi nene. w22.02 16 ¶¶9-10

Hi na ni zvigelo zvo zwala zva ku kombisana lirandzo li nga mbheliko. Hi zvihi zvokari zva kona? Wona lezvi a mavhesi lawa ya bhuku ga Mavingu ma hlamulisako zvona ciwutiso leci; me ngalo: ‘A wuxinji ni zvinene ngha zvi nga humi ka wena . . . kasi wa fela ku kuma tipswalo ni kupimisisa mahlweni ka Nungungulu ni ka vanhu.’ A gin’wani giku: ‘A munhu wa wuxinji i maha zvinene ka muhefemulo wakwe; kanilezvi a wa kubiha wa hlokisa a nyama yakwe wutsumbu.’ (Mav. 3:3, 4; 11:17; 21:21) A mavhesi lawa ma komba zvigelo zvinharu zvi hi mahako hi kombisana lirandzo li nga mbheliko. Co sangula: A ku kombisana lirandzo li nga mbheliko zvi maha ku Jehovha a hi wona kota vanhu va lisima. Ca wumbiri: Loku hi kombisa lirandzo li nga mbheliko ku vhuneka hina. Hi cikombiso, hi ta maha wunghana go tiya ni van’wani. Ca wunharu: Loku hi kombisa lirandzo li nga mbheliko ka van’wani hi ta kuma makatekwa cikhatini ci tako, a ku patsa ni wutomi ga pindzukelwa. Hakunene, hi na ni zvigelo zvo zwala zva ku ingisa magezu ya Jehovha, yaku: ‘A mun’we ni mun’wani a zweli wuxinji ni ku hawukela a nakulobye.’ w21.11 8 ¶¶1-2

Loku a cikarato u nga kumana naco kutani u kumanako naco ci ku vhunile ku wona ku a kukholwa ka wena a ku tiyangi khwatsi, u nga mbheli ntamu. Ci wone kota mole wa ku tiyisa kukholwa ka wena. Khongela nguvhu ka Jehovha, nguvhunguvhu loku u lwisana ni cikarato ca hombe. U nga rivali lezvaku Jehovha a nga ku vhuna hi ku tirisa maxaka kutani vamakabye. Loku u tsika Jehovha a ku vhuna ku timisela zvikarato u kumanako nazvo zvezvi, u ta tiyiseka nguvhu lezvaku i ta ku vhuna ni ka cihi u to kumana naco cikhatini ci tako. Jesu i vhunile vapizani vakwe a ku wona lezvaku zvi wa laveka ku va engetela kukholwa kabye. Kanilezvi, a nga tshukangi a kanakana ku Jehovha i wa ta va vhuna ku timisela zvikarato lezvi va nga wa ta kumana nazvo. (Joh. 14:1; 16:33) I wa tsumba ku kuxanisekeni ka hombe ku ta pona vanhu vo tala nguvhu hi kota ya kukholwa kabye. (Kuv. 7:9, 14) Loku u londzowota zvikarato zvontlhe u kumanako nazvo kasi ku tiyisa kukholwa ka wena, wenawu u tava kona cikari ka vanhu lavo vo tala, hi tipswalo ta Jehovha!— Mah. 10:39. w21.11 25 ¶¶18-19

Inyamutlha a hi rindzeli ku vhikelwa hi ndlela ya cihlamaliso. Kanilezvi ha zvi tiva ku vontlhe lava va tsumbako Jehovha, hambu loku vofa zvezvi, va ta kuma wutomi ga pindzukelwa. Lokuloku, a kutsumba ka hina ka lezvaku Jehovha wa zvi kota ku hi vhikela ku ta ringiwa. A cikhati leci Goge wa Magoge, ku nga patsano wa matiko, a to vhukela vanhu va Nungungulu, a wutomi ga hina gi ta wonekisa ku khwatsi gi le mhangweni. Zvi ta lava ku hi tiyiseka lezvaku Jehovha wa zvi kota ku hi tlhatlhisa niku i ta hi tlhatlhisa futsi. Ka matiko lawo, hi ta wonekisa ku khwatsi hi tiyivhu ti nga laha libalangeni, na ti nga hi na wa ku ti vhikela. (Ezek. 38:10-12) Hi ta ngha hi hi vanhu vo kala va nga zvi tivi kulwa yimpi, lezvo na hi nga hi na zva kulwa hi zvona. A matiko ma ta hi wonisa ku khwatsi zva olova ku hi hlula. Ma nga ta zvi wona ku hi na ni butho ga tingilozi gi longileko ku hi vhikela kota vanhu va Jehovha, legi hina hi gi wonako hi mahlo ya kukholwa. Va ta dzuka nguvhu laha va to wona a mabutho ya le tilweni na ma hi lwela! — Kuv. 19:11, 14, 15. w22.01 6 ¶¶12-13

Vontlhe a vamakabye va hina va lisima ka Jehovha. Hi fanele ku ti yimisela ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku va vhikela ni ku va khatalela. Loku hi pola lezvaku i kona hi nga mu khunguvanyisa, a hi faneli ku zviba hi makatla, hiku: ‘Ahati yena ni cizangazangani cakwe, mu tsike zvi ta hundza.’ Cini ci nga mahako ku a wokari a khunguvanyeka? A vamakabye vo kari va ti wona na va nga hi va nchumu, kuzvilava hi kota ya lezvi va nga wundliswa zvona. A van’wani va hi vaswa lisineni, a zvi se nghena ku va fanele ku tsetselela van’wani loku va va wonhela. Kani cini ci mahako ku hi khunguvanyeka kutani hi khunguvanyisa van’wani, hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi vhuxa kurula. Ahandle ka lezvo, loyi a nga ni cizangazangani, a hakiselako ku khunguvanyeka, i fanele ku zvi zwisisa ku lego i tshamela go swara, legi a faneleko ku chukwatisa. I fanele ku maha lezvo kasi yena n’winyi futsi ava ni kurula a tlhela a hanyisana khwatsi ni van’wani. w21.06 21 ¶7

Jesu wa zvi zwisisa lezvi u ti zwisako zvona. Loku hi karatekile, a ho ku tsaka loku hi hi ni munghana a hi zwisisako kasi a hi chavelela, nguvhunguvhu loku yenawu a kumene ni zvikarato zvo fana ni lezvi hi kumanako nazvo. Jesu munghana wa tshamela lego. Wa zvi tiva lezvi a munhu a ti zwisako zvona loku a mbhelile ntamu kutani a lava ku vhuniwa. Wa gi zwisisa a tshamela ga hina, niku i ta hi nyika civhuno leci hi ci lavako “hi cikhati ci faneleko.” (Mah. 4:15, 16) A ku fana ni lezvi Jesu a nga vhumela ku vhuniwa hi ngilozi le jardhim ya Getsemane, hinawu hi fanele ku vhumela civhuno leci Jehovha a hi nyikako, ku ngava hi ku tirisa bhuku, vhidhio, kanelo, kutani magezu yo tiyisa ya dhota kutani makabye mun’wani wo buvha. (Luka 22:39-44) Jehovha i ta ku nyika “a kurula ka Nungungulu” a tlhela a ku tiyisa. Loku u khongela, u ta kuma “a kurula ka Nungungulu loku ku hundzako a kupima kontlhe”. — Filp. 4:6, 7. w22.01 18-19 ¶¶17-19

Contlhe cikhati Jehovha i maha zvo lulama. Hambulezvo, zvi nga tshuka zvi hi karatela ku tsumba vavanuna lava a va yimisileko kasi ku rangela. Kuzvilava hi nga karateka hi ti wutisa ku: Lava va rangelako lomu hlengeletanweni, hakunene va landzela zvileletelo zva Jehovha kutani va tirisa mawonela yabye ke. A lisine — hambu lezvi li bayisako ku lizwa — hi ku zvi wa nga ta zwala ku a munhu aku wa mu tsumba Jehovha na a nga va tsumbi lava a va tirisako laha misaveni kasi ku hi rangela, lava Jehovha a va tsumbako. Inyamutlha, Jehovha i rangela cipandze ca laha misaveni ca hlengeletano yakwe hi ku tirisa “nandza go tsumbeka ni go tlhariha”. (Mat. 24:45) A ku fana ni hubye yi fumako ya zana ga malembe go sangula, a nandza legi gi rangela vanhu va Nungungulu misaveni yontlhe gi tlhela gi ma nyika zvileletelo a madhota ya bandla. A madhota ma guma ma chiketa zvileletelo lezvo bandleni. Hi komba ku ha tsumba ndlela leyi Jehovha a mahako hi yona zvilo hi ku ingisa zvileletelo hi nyikiwako hi hlengeletano ni madhota. w22.02 4 ¶¶7-8

A ho ku tsaka hi tlhela hi tizwa matshandza hi kuva Vakustumunyu va Jehovha! Hi tsaka nguvhu loku hi zvi kota ku vhuna wokari a nga ni ‘mbilu yi longileko ku amukela lisine li yisako wutomini ga pindzukelwa’ lezvaku a maha muKristu. (Miti. 13:48) Hi tsaka nguvhu a kufana ni lezvi Jesu a nga “tsaka nguvhu” a cikhati leci a vapizani vakwe va nga wuya na zvi va fambele khwatsi kuchumayeleni. (Luka 10:1, 17, 21) Mupostoli Pawule i kucile Timote, aku: “Ti wonele wutsumbu ga wena, ni kugondziseni ka wena.” A tlhavinyeta aku: “Loku u maha lezvo u ta ti ponisa wena u tlhela u ponisa ni lava va ku zwako.” (1 Tim. 4:16) A ntiro wa hina wu ponisa wutomi. Hi chela nguvhu kota hi lezvi hi mahako hakuva hi fumelwa hi Mufumo wa Nungungulu. Contlhe cikhati hi maha zvilo zvi dzundzako Jehovha zvi tlhela zvi yelana ni mahungu ya ma nene lawa hi chumayelako. (Filp. 1:27) Hi komba lezvaku a hi hlakani hi ntiro wa hina wa ‘kugondzisa’ hi ku ti longisela khwatsi na hi nga se sangula ku chumayela ni ku ranga hi ku kombela Jehovha kasi a hi katekisa. w21.10 24 ¶¶1-2

“A munhu muswa” ku pimisa ni ku maha zvilo zvi kombako ku hi pimanyisa Jehovha. A munhu i ambala munhu muswa hi ku kombisa a mihandzu ya moya wa Nungungulu, a wu tsika wu khumba lezvi a zvi pimisako, lezvi a ti zwisako zvona ni lezvi a mahako. Hi cikombiso, i randza Jehovha ni vanhu Vakwe. (Mat. 22:36-39) A munhu loye i simama a tsakile hambu loku a kumana ni zvikarato. (Jak. 1:2-4) Wa hlota kurula. (Mat. 5:9) I na ni lihlazva-mbilu niku wa va khoma khwatsi van’wani. (Kol. 3:13) I randza zva zvinene a tlhela a zvi maha. (Luka 6:35) I kombisa hi mitiro lezvaku wa kholwa hi kutiya ka Papayi wakwe wa le tilweni. (Jak. 2:18) I simama a rulile loku a vhukiwa niku wa ti khoma loku a ringiwa. (1 Kor. 9:25, 27; Tit. 3:2) Kasi ku ambala munhu muswa, hi fanele ku hlakulela a matshamela wontlhe ma kumbukiwako ka Va Le Galatiya 5:22, 23 ni ka man’wani mavhesi ya Bhibhiliya. w22.03 8-9 ¶¶3-4

A madhota ma nga pimanyisa mupostoli Pawule hi ku nga chumayeli hi muti ni muti basi, kanilezvi ma tshama na ma longile ku nyika wukustumunyu ni ka cihi cikhati. (Efe. 6:14, 15) A ku fana na Pawule, a madhota ma nga londzowota a cikhati leci ma nga kuchumayeleni kasi ku gondzisa van’wani, a ku patsa ni malandza yo vhunetela. (1 Ped. 5:1, 2) Kanilezvi, a madhota a ma faneli ku khomeka nguvhu laha ka kuza ma nga ha salelwi hi cikhati ca ku chumayela. (Mat. 28:19, 20) Kasi ma zvi kota ku ringanisela, ka zvikhati zvin’wani zvi nga lava ku ma ala a zviavelo zvo kari. Andzhako ka ku ehleketa ni ku khongela hi zvona, ma nga wona lezvaku loku mo vhumela a ciavelo leco ma nga ta salelwa hi cikhati ca ku maha lezvi zvi nga zva lisima nguvhu, zvo fana ni ku fambisa wukhozeli ga ngango, ku mbheta cikhati co nyawula kuchumayeleni, kutani ku gondzisa vana vabye ku chumayela. Va nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa ku zwisisa kuxuva kabye ka ku lava ku maha zvontlhe va nyikiwako. w22.03 27 ¶4, ¶7; 28 ¶8

Ku ngava lezvaku wena u wa chavanyana loku u alakanyela kuva Kustumunyu ya Jehovha? Kuzvilava u wa ti byela ku u nga ta tshuka u zvi kota ku chumayela hi muti ni muti. Kuzvilava u wa chava ku a maxaka ya wena ni vanghana va ta ku vhukela. Loku u ti zwisile lezvo, u nga ci zwisisa khwatsi a cigondzani ca wena loku conawu ci ti zwisa lezvo. Jesu i kombile lezvaku a vokari va ta chava zvilo zvo fana ni lezvo. Hambulezvo, i kucile lava va nga mu landzela lezvaku va nga tsiki ku tirela Jehovha hi kota ya ku chava. (Mat. 10:16, 17, 27) Hi kutsongwani-kutsongwani, vhuna cigondzani ca wena lezvaku ci bhulela van’wani lezvi ci zvi kholwako. Kuzvilava a vapizani va Jesu va karatekile a cikhati leci a nga va ruma ku ya chumayela. Hambulezvo, Jesu i va vhunile hi ku va byela ku va wa fanele ku chumayela mani ni lezvi va nga fanele ku chumayela. (Mat. 10:5-7) U nga mu pimanyisisa kuyini? Vhuna cigondzani ca wena ku pola lava ci nga va chumayelako. Hi cikombiso, mu wutise ku i kona a mu tivako, wa ku a nga vhuneka hi ku gondza lisine lo kari mu gondzileko. Gumesa u mu vhuna ku longisela lezvi a nga wulako hi ku mu komba ndlela yo olova ya ku va bhulela lisine van’wani. w21.06 6 ¶15; 7 ¶16

Hi 2015, le Nepal ku nova ni citsekatseka ca misava. A mun’we wa lava va nga pona i wulile lezvi: “Hi cikhati citsongwani, a zvitolo ni tiyindlu ta kale ti no sangula ku hohlokela. A vanhu vontlhe va wo rurumela hi kuchava . . . Lisine ku a kutala ka vanhu va te zvi no teka timinuto timbiri basi. Kanilezvi a ka mina, zvi wa ku khwatsi i lembe.” Hambulezvo, zvezvi ku ni citsekatseka ca tshamela gin’wani ci bako — ci bako ka matiko wontlhe. Muphrofeti Hagayi i tsalile lezvi: ‘Jehovha wa tiyimpi i ngalo: Ka hi cikhatanyana citsongwani, ndza ha ta tsekatsekisa kan’we a tiko ni misava.’ (Hag. 2:6) A citsekatseka leci a nga phrofeta Hagayi, a ci fani ni leci ca misava, ci tirako ku hohlola basi. Leco ci maha ku ku maheka zvilo zva zvinene. A zvilo lezvo zva zvinene Jehovha i hi byela hi yece aku: ‘Ndzi ta tsekatsekisa a matiko wontlhe, ni titshomba tontlhe ta matiko ti ta nehiwa lomu; mina ndzi ta tata a yindlu leyi hi wukosi.’ w21.09 14 ¶¶1-3

Loku u lava kuva ni wunghana go tiya ni munhu, zvi lava ku mu bhula hi kukhandzakanya mu tlhatlhelana zvifuva. Ni wunghana ga hina na Jehovha gi lava lezvo. Loku hi khongela hi mu byela lezvi hi ti zwisako zvona, lezvi hi zvi pimisako, ni lezvi zvi hi karatako, hi komba lezvaku ha mu tsumba niku ha kholwa ku wa hi randza. (Lis. 94:17-19; 1 Joh. 5:14, 15) Ti tlhanganisi ni vamakabye va hina va hi randzako. A vamakabye cinyikiwo ci tako hi ka Jehovha. (Jak. 1:17) A Papayi wa hina wa le tilweni i komba ku wa khatala hi hina hi ku hi nyika a ngango wa vamakabye va hi ‘randzako contlhe cikhati’. (Mav. 17:17) Ka papilo legi Pawule a nga tsalela va le Kolosi, i kumbukile maKristu yo kari ma mu vhuneteleko, aku ma ‘mu tiyisa nguvhu.’ (Kol. 4:10, 11) Hambu Kristu Jesu i bongile nguvhu hi civhuno a nga nyikiwa hi vanghana vakwe — vanhu ni tingilozi. (Luka 22:43) A ku ti tlhatlha cifuva ka makabye a buvhileko a zvi bihangi. Hi lisine zvi nga hi vhikela. w21.04 24-25 ¶¶14-16

Zvini u faneleko ku maha loku u ngagi gi relela hi zvilo zvi mahilweko hi makabye wo kari? Maha zvontlhe u zvi kotako kasi mu simama ku hanya hi kurula. Vhulula mbilu ya wena ka Jehovha hi mukhongelo. Mu kombele ku a katekisa makabye loye a ku khunguvanyisileko niku a ku vhuna ku wona matshamela ya ma nene ka yena — yalawa a ma randzako Jehovha ka makabye loye. (Luka 6:28) Loku u nga zvi koti ku zvi mita ni mari lezvi a nga ku mahela a makabye loye, hlota tindlela ta ti nene ta ku bhula naye. Contlhe cikhati zva vhuna a ku zvi wonisa ku a makabye wa wena i no phazama, i wa nga ta ku khunguvanyisa ha womu. (Mat. 5:23, 24) Loku u ya bhula naye, ti byele ku a nga mahangi ha womu futsi. Ahati loku a nga vhumeli a ku mu tsetselelana ke? Simama ku mu ‘timisela’, u kombisa lihlazva-mbilu, u nga mu tsukuli. (Kol. 3:13) A ca lisima ka zvontlhe, u nga mu vekeli civiti, hakuva lezvo zvi nga wonha wunghana ga wena na Jehovha. U nga tsiki nchumu wu ku khunguvanyisa. Loku u maha lezvo, u komba lezvaku Jehovha u mu randza ku hundza zvontlhe. — Lis. 119:165. w21.06 24 ¶15