Novembro

Jehovha wa hi vhuna hi tindlela to tala. A nga ku vhuna ku u simama u rulile loku a wokari a ku hlamula zva hava kuchumayeleni. A ku vhuna kambe a ku u alakanya mutsalo walowu u wu lavako kasi ku lerela munhu a kombisako kutsakela. Wa ku vhuna ku simama u chumayela kambe hambu loku a vanhu va lomu cipandzeni ca n’wina va ala ku chumayelwa. (Jer. 20:7-9) Jehovha kambe i kombisa ku mu nene hi ku hi gondzisa ku chumayela. Mutlhanganweni wa cikari ka vhiki, hi wona mikombiso yi longiselweko khwatsi yi hi vhunako ku tiva co wula kuchumayeleni, hi tlhela hi kuciwa ku yi tirisa. Kusanguleni, zvi nga hi karatelanyana a ku sangula chumayelela giswa. Kanilezvi loku hi ti karata hi maha lezvo, hi nga pola lezvaku a chumayelela lego ga vhuna nguvhu ka vanhu va lomu cipandzeni ca hina. Mitlhanganweni ni migotsovanyanweni, ha kuciwa ku chumayela hi tindlela ta ku hi wa nga se tshuka hi ti ringisa. Lezvo zvonawu zvi lava ku hi maha zvilo hi nga kala ku zvi tolovela. Kanilezvi loku hi maha lezvo, ho vhulula ndlela ya ku Jehovha a hi katekisa. w21.08 27 ¶¶5-6

Ka papilo legi mupostoli Pawule a nga tsalela va le Korinte, i nyikile wusungukati ga ntamu. Andzhako ka loku a tsalile papilo lego, i no rumela Titusi le Korinte. A nga no ku tsaka laha a nga wona lezvaku va gi amukele khwatsi wusungukati lego! (2 Kor. 7:6, 7) A madhota ma nga landzela cikombiso ca mupostoli Pawule hi ku ti nyika cikhati ca ku tshama ni vamakabye. A yin’we ya tindlela ta ku maha lezvo ku hatlisa ku chikela mitlhanganweni ya bandla kasi hi tava ni mabhulo ya ku tiyisana ni van’wani. A kutala ka zvikhati, timinuto ti tsongwani basi ti lavekako kasi ku tiyisa makabye a nga ni cilaveko. (Rom. 1:12) A dhota gi landzelako cikombiso ca Pawule gi ta tirisa Mhaka ya Nungungulu kambe kasi ku tiyisa a kukholwa ka vamakabye ni ku va tiyisekisa lezvaku Nungungulu wa va randza. Gi hlota tindlela ta ku va dzundza. Loku a dhota gi nyika wusungukati, gi gi seketela ka Bhibhiliya. A gi jikajiki kanilezvi gi wulawula hi wunene hakuva a gi lavi ku a magezu ya gona ma va khunguvanyisa. — Gal. 6:1. w22.03 28-29 ¶¶11-12

Inyamutlha, Jehovha i va nyika “ntamu wa hombe wo hundza wa munhu” a vanhu vakwe kasi va zvi kota ku simama va tsumbeka va mu tirela. A cin’we ca lezvi Jehovha a hi tiyisako hi zvona mukhongelo. Kota lezvi zvi tsalilweko ka Va Le Efesusi 6:18, mupostoli Pawule i hi kuca ku khongela “contlhe cikhati”. Loku hi maha lezvo, Nungungulu i ta hi nyika ntamu. Zvikhati zvin’wani a zvikarato zvi nga hi rera niku hi nga tshuka hi nga ci tivi ni ca ku khongela. Hambulezvo, Jehovha i hi kuca ku hi khongela ka yena, hambu loku zvi hi karatela ku tlhamusela lezvi hi zvi pimisako ni lezvi hi ti zwisako zvona. (Rom. 8:26, 27) Wa hi nyika ntamu kambe hi Bhibhiliya. A ku fana ni lezvi Pawule a nga lera Mitsalo kasi yi mu tiyisa ni ku mu chavelela, hinawu hi nga maha lezvo. (Rom. 15:4) Laha hi lerako Mhaka ya Nungungulu hi ehleketa hi yona, Jehovha a nga tirisa moya wakwe, a hi vhuna ku wona lezvi a mahungu lawo ma nga hi vhunisako zvona ka ciyimo ca hina. — Mah. 4:12. w21.05 22 ¶¶8-10

Ha zvi tiva lezvaku zva lisima a ku chumayela, kanilezvi laha hi mahako vapizani hi nga kumana ni zvikarato zvo tala. Hi nga tshuka hi nga zvi koti ku maha lezvi hi zvi lavako hi kota ya ciyimo ca hina. Hi cikombiso, a vahuweleli vo kari va khosahele kutani va tshamela ku babya. Xana wenawu u ka ciyimo leco? Loku u hi ka ciyimo leco, alakanya ku hi polile ku hi nga fambisa zvigondzo zva Bhibhiliya hi ku tirisa tifone ta hina kutani michini yin’wani. Makunu, kuzvilava zvi nga ku vevukela a ku sangula cigondzo ca Bhibhiliya u tlhela u fambisa na u hi laha kaya. Ku ni zvin’wani zvi nga vhunako. A vokari va zvi lava ku gondza Bhibhiliya, kanilezvi a va kumeki a cikhati leci a vamakabye va tolovelako ku famba hi cona kuchumayeleni. Hambulezvo, va nga kumeka ni mixo nguvhu kutani ni gambunyana. U nga zvi kota ku gondza Bhibhiliya ni wokari hi cikhati leco? Jesu i gondzisile Nikodhemusi ni wusiku hakuva ci wa hi cona cikhati ca ci nene ka yena. — Joh. 3:1, 2. w21.07 5 ¶¶10-11

A vapizani va Johani Mubhabhatisi, va karatekile laha va nga wona ku a vapizani va Jesu a va landzeli cihena ca vaJudha ca ku ti tsona zvakuga. Jesu i tlhamusele lezvaku lezvi yena a nga ha hanya zvi wa nga lavi ku va ti tsona zvakuga. (Mat. 9:14-17) Hambulezvo, a vaFarisi ni valala van’wani va Jesu va mu solile hi lezvi a nga kala a nga landzeli a zvihena ni mikhuwo yabye. Va no mu kwatela laha va nga mu wona hi Sabhadho na a hanyisa lava va nga babya. (Mar. 3:1-6; Joh. 9:16) Hambu lezvi va nga ti dzundza vaku va ingisa a Nayo wa Sabhadho, zvi wa nga va karati loku a vanhu va maha mabhindzu lomu tempeleni. Laha Jesu a nga va komba ku zvi bihile lezvi va nga zvi maha, va no mu kwatela va mu pswhukela ni matihlo. (Mat. 21:12, 13, 15) Lava Jesu a nga va chumayela lomu sinagogeni le Nazareta, vonawu va no mu zangarela laha a nga tirisa matimu ya vaIzrayeli, a va komba lezvaku va wo ti kokela gabye niku va wa nga hi na kukholwa. (Luka 4:16, 25-30) A vanhu vo tala a va mu landzelangi Jesu hi lezvi a nga kala ku maha lezvi va nga zvi rindzela. — Mat. 11:16-19. w21.05 5-6 ¶¶13-14

A yin’we ya tindlela leti Jehovha a ti tirisako kasi ku hi tlharihisa xungetano hi matshandza ni wunavenave, ku hi kuca ku gondza ka zvikombiso zva van’wani. Loku hi alakanyela wunavenave, zvi hi alakanyisa Sathani. Kota ngilozi ya Jehovha, kuzvilava i wa hi ni malungelo yo tala. Kanilezvi, ma wa nga mu enelisi, i wa lava zvin’wani. I wa lava ku khozelwa, ku nga nchumu wu lumbako Jehovha basi. Sathani i lava ku hi fana na yena. Hikwalaho, i hi kucetela ku hi nga eneliswi hi lezvi hi nga nazvo. Lezvo i sangulile ku zvi maha a cikhati a nga wulawula na Evha. Jehovha i wa nyikile Evha ni nuna wakwe a zvakuga zvo tala nguvhu ni zva zvi nene kasi vaga, aku mu ‘ngaga tontlhe tisinya ti nga lomu sin’wini hi matsenya’ — a va betela yin’we ya ku yin’we. (Gen. 2:16) Hambulezvo, Sathani i kalavele Evha a sangula ku pimisa ku zvi wa laveka ku aga sinya leyo ya yin’we a nga betelwa. A nga ha xalalangi hi lezvi a nga hi nazvo ne a nga ha kombisangi kubonga; i wa lava zvo hundza lezvo. Ha zvi tiva lezvi zvi nga guma zvi maheka. I no wonha a gumesa afa. — Gen. 3:6, 19. w21.06 14 ¶¶2-3; 17 ¶9

Adhamu na Evha va wa fanele ku pswala vana va tlhela va yi hlayisa khwatsi misava — a muti wabye. Loku Adhamu na Evha va wa no ingisa, va maha lezvi Jehovha a nga va vangele zvona, vona ni vana vabye na va lumbile ngango wa Jehovha Nungungulu kala kupindzuka. Adhamu na Evha va wa hi ni ntiro wo dzundzeka laha ngangweni wa Jehovha. Ka Mahebheru 2:7, a Bhibhiliya gi wula lezvi xungetano hi munhu, a nga civangwa ca Jehovha. Gi ngalo: “U mu mahile ava lahasi ka tingilozi zva cikhatana, u mu sasekisa hi kungangamela ni wudzundzo.” Lisine ku a vanhu a va nyikiwangi ntamu, ni wutivi, ni wutlhari go fana ni ga tingilozi. (Lis. 103:20) Hambulezvo, Jehovha i nyikile vanhu a wudzundzo ga hombe nguvhu. A ya hava hi ku Adhamu na Evha va luzile wutshamu gabye laha ngangweni wa Jehovha. Lezvo zvi va vangele hlomulo a vana vabye. Kanilezvi, a kungo ga Jehovha a gi cicangi. I lava vanhu vo ingisa lezvaku vava vana vakwe kala kupindzuka. w21.08 2-3 ¶¶2-4

Inyamutlha ku na ni vakhozeli vo tala va Jehovha va vhukelwako. Hi cikombiso, a vokari va hanya ka matiko lawa a ntiro wa hina wu betelwako, niku a vamakabye lavo va nga ha khon’wa ‘va yisiwa ka vafumeli ni tihosi’ kasi va ya kustumunya. (Mat. 10:17, 18) A Vakustumunyu van’wani va kumana ni kuvhukelwa ka tshamela gin’wani. Va hanya ka tiko va nga ni kutlhatlheka ka ku khozela Jehovha, kanilezvi va vhukelwa hi maxaka ma kalako ma nga zvi lavi ku va tirela Nungungulu. (Mat. 10:32-36) A kutala ka zvikhati, a maxaka lawo ma nyima ku va vhukela loku ma wona ku a va tsiki ku mu tirela hambu lezvi ma va vhukelako. Niku ka zvikhati zvin’wani, a maxaka lawo ma hi vhukelako ma gumesa ma maha Vakustumunyu vo hiseka. Loku u vhukelwa, u nga mbheli ntamu! Tiya hlanha. U na na Jehovha ni moya wakwe wa ntamu, hikwalaho u nga chavi nchumu! w22.03 16 ¶8

A Bhibhiliya gi komba lezvaku Jehovha wa venga ‘a mahlo ya matshandza, ni lirimi li hembako, ni mandla lawa ma halatako nkhata wu nga hiko na nandzu’. (Mav. 6:16, 17) ‘Wa nyenya a zvigevenga ni vakhohlisi’ kambe. (Lis. 5:6) Jehovha i zvi nyenya nguvhu zvilo lezvo. I zile a lovisa vanhu vontlhe va kubiha va nga hi kona masikwini ya Nowa hi kota ya lezvi va nga tatile misava hi tihanyi. (Gen. 6:13) Hi ku tirisa muphrofeti Malaki kambe, Jehovha i wulile lezvaku wa venga lava va tsikako vasati vabye kutani vanuna vabye na ku nga hi na cigelo co zwala. Nungungulu a nga gi amukeli a wukhozeli gabye niku i ta va lamula hi kota ya mahanyela yabye yo biha. (Mala. 2:13-16; Mah. 13:4) Jehovha i lava ku hi ‘venga zva kubiha’. (Rom. 12:9) A gezu ga ciGreki legi gi tirisilweko laha ka ku ‘venga’ gi wula ku venga nchumu laha ko tlhela wu hi nyenyeza. Hi zvalezvo hi faneleko ku ti zwisa zvona loku hi alakanyela ku maha zvilo lezvi Jehovha a nge zvi bihile. w22.03 5 ¶¶11-12

Zvezvanyana a Papayi wa hina wa le tilweni i ta hi katekisa nguvhu hi ku tirisa Mufumo wakwe. Lava va rindzelako Jehovha va ta kuma makatekwa yo tala zvezvi ni misaveni yiswa yi tako. A cikhati leci a malandza ya Nungungulu ma to nghena misaveni yiswa, ma nga ta ha xaniseka hi zvikarato lezvi ma kumanako nazvo zvezvi. A zva kubiha zvi ta ngha zvi nga ha hi kona, ne kubayisa ku nga tava kona. (Kuv. 21:4) Zvi nga ta ha lava ku hi rindzela kala hiku ‘amen’ kasi hi kuma lezvi hi zvi lavako hakuva zvontlhe zvi taya hi kuba timbyana. (Lis. 72:16; Isa. 54:13) Lawo ma tava makatekwa ya hombe! Laha Jehovha a hi vhunako ku hlula ni gihi gome ni ku hi vhuna kuva ni matshamela lawa a ma lavako, o hi longisela kasi hi hanya mufun’weni wakwe. U nga mbheli ntamu ne u nga rereki. A ga ku nandziha ga hata! Kota lezvi hi rindzelako wutomi go nandziha, a hi simameni ku kombisa lihlazva-mbilu hi tlhela hi ti yimisela ku rindzela Jehovha kala a maha lezvi a hi tsumbisako! w21.08 13 ¶¶17-19

Na ku nga se hundza cikhati co leha a maKristu ya Mahebheru na ma amukele a papilo ga Pawule, zvi lavile ku ma tsika mimiti yabye, tinegosiyo tabye ni maxaka yabye ma nga kholwiko, ‘ma tsutsumela zvitsungeni’. (Mat. 24:16) A zvi kanakanisi a ku ka cikhati leco ku wa hi ni cilaveko ca hombe ca ku ma vhunetelana. Loku ku hi ku va wa sina va tirisa wusungukati ga Pawule, ga ku avelana lezvi va nga hi nazvo, zvi wa ta va olovela a ku ti zwananisa ni ciyimo ciswa. Kuzvilava a hi contlhe cikhati a vamakabye va hina va to hi byela lezvi zvi lavekako. Hikwalaho, ti karatele kuva munhu wo tlhatlheka. Handle ko kanakana wa tiva vamakabye lomu bandleni ga wena va tshamako na va longile ku vhuna van’wani. A va tshuki va maha ku khwatsi ho va bindzisela. Ha zvi tiva ku loku hi lava ku vhuniwa, va tshama va longile ku hi vhuna niku ha wula ku mayiwako loku hi wo zvi kota ku fana navo! w22.02 23-24 ¶¶13-15

Ka malembana lawa, a mabandla yo tala ni zvipandze zvi xaxametilwe hi ndlela yin’wani. Loku hi kombeliwa ku cica bandla, zvi nga tshuka zvi hi karatela ku siya vanghana ni maxaka ya hina. Ku ngava lezvaku Nungungulu o byela madhota lezvaku makabye manyani na manyani va waye ka bandla le’go kari? Ahihi. Lezvo zvi nga maha ku zvi hi karatela ku landzela zvileletelo hi nyikiwako. Kanilezvi, Jehovha i tsikela madhota lezvaku ma maha zviboho zvo fana ni lezvo niku wa ma tsumba kambe; hinawu hi fanele ku ma tsumba. Hikuyini hi faneleko ku seketela zviboho zva madhota hambu loku zvi nga yelani ni lezvi hi nga zvi lava? Hi ku loku hi maha lezvo, zvi maha ku a vanhu va Nungungulu va zwanana. A bandla ga tiya kambe loku vontlhe va ti koramisa va seketela zviboho zvi mahiwako hi hubye ya madhota. (Mah. 13:17) A ca lisima ka zvontlhe, hi komba Jehovha lezvaku ha mu tsumba loku hi seketela lava a va nyikileko ntiro wa ku hi khatalela a tlhela a tsumba ku va ta wu maha. — Miti. 20:28. w22.02 4-5 ¶¶9-10

Loku u hi wanuna a bhabhatisilweko, u nga maha zvontlhe u zvi kotako kasi u gondzisa khwatsi ni kuva mukaneli wa mu nene. Hikuyini? Hakuva loku u ti “tsitsirita” kasi u lera khwatsi, u kanela khwatsi u tlhela u gondzisa khwatsi u ta va vhuna nguvhu lava va ku zwako. (1 Tim. 4:15) Zama ku ti vekela mixuvo ya ku gondza ni ku tirisa a zvigondzo zvontlhe zva broxura Ti karatele ku lera khwatsi ni ku gondzisa khwatsi. Gondza cigondzo cin’we hi khati, u ti karata u vhuxeta laha kaya, u guma u zama ku zvi tirisa ka tikanelo ta wena. Kombela sungukati ga kuvhunetela gi ku vhuna kutani dhota gin’wani gi “ti tsitsiritako kuwulawuleni ni kugondziseni.” (1 Tim. 5:17) U nga ti karateli ku tirisa lezvi zvi nga wuliwa lomu ka broxura basi, tlhela u zama ku vhuna lava va ku zwako lezvaku va tiyisa kukholwa kabye kutani ku va kuca ku va maha cokari. Loku u maha lezvo, u ta engetela litsako labye ni la wena. w21.08 24 ¶17

Loku hi wona van’wani na va hi va chukwana ku hundza hina, hi nga ta palisana navo ne ku ti fananisa ni lava kuzvilava va nga ni wutivi ni wutlhari a ku hundza hina. Kanilezvi, hi ta tsaka hi wutlhari gabye. Hi ta tsaka nguvhu kambe loku va tirisa wutlhari lego kasi ku dhumisa Jehovha ntirweni wakwe. Loku hi maha lezvo, hontlheni hi ta maha ku kuva ni kurula laha bandleni. Hi ngalwa ni moya wa matshoho hi vamakabye va hina hi ku ti karatela ku tiva kugumelwa ka hina. Loku hi tiva kugumelwa ka hina, hi nga ta zama ku maha zvilo kasi ku komba van’wani lezvaku ha va pala. Kanilezvi, hi ta ti karatela ku gondza ka lava va nga ni wutlhari ku hundza hina. Hi cikombiso, loku a makabye wo kari laha bandleni a veka tikanelo ta ti nene, hi nga mu wutisa lezvi a longiselisako zvona tikanelo takwe. Loku a makabye wo kari wa cisati a zvi tiva khwatsi ku bhika, hi nga mu kombela mawonela kasi hi chukwatisa a mabhikela ya hina. w21.07 16 ¶¶8-9

Lomu ka bhuku ga Mitsengo, hi kuma ku Jehovha i layile lezvaku a muIzrayeli loyi a nga lava tihunyi hi Sabhadho a dawa. Kanilezvi, ka bhuku ga Samuweli wa wumbiri, hi wona ku andzhako ka malembe yo tala Jehovha na a nyikile nayo lowo, i tsetselele Hosi Dhavhidha a cikhati a nga maha wubhayi a tlhela a dayisa Uriya. (Mitse. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Hi nga karateka hi ti wutisa ku: ‘Hikuyini Jehovha a nga tsetselela Dhavhidha, loyi a nga maha wubhayi a tlhela daya, kanilezvi a laya ku a wanuna loyi a nga tshova tihunyi hi Sabhadho a dawa, kuveni a ciwonho cakwe co khwatsi ci tsongwani ke?’ A hi contlhe cikhati a Bhibhiliya gi hi byelako zvontlhe zvi patsekako ka matimu yo kari. Hi cikombiso, ha zvi tiva ku Dhavhidha i ti solile ka lezvi a nga maha. (Lis. 51:2-4) Kanilezvi, a wanuna loyi a nga tshova a nayo wa Sabhadho, i wa hi munhu wa matshamela muni? A ku i ti solile ka lezvi a nga maha? I wa tshukile a nga ingisi milayo yin’wani ya Jehovha? I rangile hi ku kanyisa kutani ku nga ingisi zvitlharihiso na a nga se tshova nayo lowu? A Bhibhiliya a gi wuli nchumu hi mhaka leyi. Hambulezvo, lezvi hi zvi tivako hi Jehovha zva ringana ku hi tiyiseka lezvaku “i lulamile tindleleni takwe tontlhe”. — Lis. 145:17. w22.02 2-3 ¶¶3-4

A munhu a tivako kugumelwa kakwe, a nga rindzeli ku maha zva hombe ku hundza lezvi zvi nga ntan’wini wakwe. Lezvo zvi maha ku a tshama na a tsakile a tlhela a simama ku tira hi kutikarata. Hi nga fananisa munhu a tivako kugumelwa kakwe ni munhu a fambisako bhasikeni a lavako ku tsemakanya congo hi laha hehla ka cigodho. A mufambisi wa bhasikeni wa zvi tiva ku i fanele ku chika kasi a tsemakanya. Lisine ku zvi ta lava ku a tsemakanya hi kunonoka, kanilezvi a nga ta nyima kwalaha ka kale, i ta famba. A munhu a tivako kugumelwa kakwe yenawu wa zvi tiva loku ci chikele cikhati ca ku cica, a cica futsi kasi a simama ku tirela Jehovha ni ku vhuna van’wani. (Filp. 4:5) Wona cikombiso ca Bharzilayi, loyi a nga hi ni 80 wa malembe a cikhati Hosi Dhavhidha a nga mu kombela ku aya hanya wuhosini. Bharzilayi i no ala cikombelo ca hosi hi ku tiva kugumelwa kakwe hi kota ya lezvi a nga khosahele. I no byela Dhavhidha aku i chukwana ku a teka Kimhame a mu vhaleta ka ntiro lowo kota lezvi a nga hi jaha. (2 Sam. 19:35-37) A ku fana na Bharzilayi, a vamakabye va kulileko hi tanga va tsaka hi ku tsika majaha ma khatalela mitiro. w21.09 10 ¶¶6-7

Zva ku karatela a ku wona Jehovha kota Papayi a ku randzako ke? A vokari va hina zva hi karatela. Loku hi wundlilwe hi papayi wo kala lirandzo, zvi nga hi karatela futsi a ku li zwisisa a lirandzo la mupswali. Hambulezvo, a zvo ku chavelela a ku tiva lezvaku Jehovha wa zvi tiva khwatsi lezvi hi ti zwisako zvona niku hikuyini hi ti zwisako lezvo! I lava ku uva ni wunghana naye. Hi cigelo leco a Mhaka yakwe yi hi kucako yiku: “Tshinelani ka Nungungulu, yenawu i ta tshinela ka n’wina.” (Jak. 4:8) Jehovha wa hi randza niku i lava kuva Papayi wa hina wa munene ka vontlhe. Jesu a nga hi vhuna ku hiva ni wunghana go tiya na Jehovha. I mu tiva khwatsi Jehovha a tlhela a zvi kota ku kombisa matshamela yo fana ni lawa ya yena laha ka kuza aku: “Loyi a wonileko mina i wonile na Papayi.” (Joh. 14:9) A ku fana ni n’wana wa nhondzo, Jesu wa hi gondzisa lezvi hi nga mahako kasi hi mu kombisa cichavo Papayi wa hina Jehovha, kasi ku mu ingisa, ku mu tsakisa, ni ku nga mu khunguvanyisi. Lezvi Jesu a nga hanyisa zvona laha misaveni zvi kombile ku Jehovha mu nene nguvhu niku i na ni lirandzo la hombe. w21.09 21 ¶¶4-5

A vanhu va Jehovha va khozela Nungungulu mun’we wa lisine hi kuzwanana. Lezvo zvi koteka ntsena hi lezvi Jehovha a katekisako hlengeletano yakwe. Jehovha i nyikile madhota a ntiro wa lisima wa ku wonelela bandla kasi gi tshama na gi basile. Loku a muKristu a maha ciwonho ca hombe, Jehovha i rindzela ku a madhota ma hlola kasi ma wona ku a munhu loye a nga simama lomu bandleni kutani ahihi. A cin’we ca lezvi ma faneleko ku zvi hlola, ku a munhu loye wa ti sola hakunene hi lezvi a nga maha ke. Zva koteka ku a wula ku wa ti sola; kanilezvi a ciwutiso ku: Wa zvi nyenya futsi lezvi a nga maha ke? I ti yimisele ku nga ha phindi a ciwonho leco? Loku ku hi lezvaku vanghana vo biha va mu mahileko a wela ka ciwonho leco, a ku i ti yimisele ku tsema wunghana navo? A madhota ma khongela ka Jehovha, ma kambisisa lezvi zvi patsekako ni lezvi a Bhibhiliya gi wulako, ma hlola lezvi a muwonhi a ti zwisako zvona hi lezvi a nga maha, ma gumesa ma maha ciboho ca ku loyi a nga wonha a nga simama bandleni ke. Ka zviyimo zvo kari, zvi nga lava ku a susiwa bandleni. — 1 Kor. 5:11-13. w22.02 5 ¶¶11-12

Kani ha hi ku bhabhatiswa kani hi na ni malembe na hi bhabhatisilwe, hontlheni hi lava kuva ni matshamela lawa Jehovha a ma randzako. Kasi hiva vanhu va matshamela lawo, hi fanele ku wonelela a mapimo ya hina. Hikuyini? Hi ku a wumunhu ga hina gi khumbiwa nguvhu hi lezvi hi zvi pimisako. Loku hi tshamela ku alakanyela zvilo zvi tsakisako kunavela ka hina ka nyama, hi ta gumesa hi wula ni ku maha zvilo zvo biha. (Efe. 4:17-19) Kanilezvi loku hi tata maalakanyo ya hina hi zvilo zva zvinene, hi ta wulawula ni ku maha zvilo zvi tsakisako a Papayi wa hina, Jehovha. (Gal. 5:16) Kanilezvi, a hi nge zvi koti ku ma potsa hi kumbhelela a maalakanyo wontlhe ya kubiha. Kanilezvi hi nga hlawula ku nga ma tsiki ma aka cisaka. Na hi nga se bhabhatiswa, hi fanele ku tsika ku wulawula ni ku maha zvilo lezvi Jehovha a zvi vengako. Lego hi gona zambo go sangula ni ga lisima nguvhu ga ku tlhatlha munhu wa kale. Hambulezvo, kasi hi mu tsakisa khwatsi Jehovha, hi fanele ku ambala munhu muswa. w22.03 8 ¶¶1-2

Kasi a madhota ma pola ku a wokari a nga maha ciwonho ca hombe hakunene wa ti sola ke, a hi ntiro wo hlakana. Hikuyini zvi karatako? A madhota a ma zvi woni lezvi zvi nga mbilwini ya munhu. Ma wona lezvi zvi mahekako lahandle basi, lezvi zvi kombako ku a makabye loye i cicile hi mbilu yontlhe niku makunu wa zvi nyenya a zvilo zvo biha lezvi a zvi mahileko. Ma ta lava ku mu wona na a cica hi mbilu yontlhe, a cica lezvi a ci wonisako zvona ciwonho cakwe, lezvi a ti zwisako zvona hi cona, a tlhela a cica mahanyela yakwe. Zvi wa ta lava cikhati co leha kambe kasi a zvi kota ku cica a komba lezvaku hakunene wa ti sola. Kasi loyi a nga susiwa bandleni a komba lezvaku hakunene wa ti sola, zvi lava ku ata mitlhanganweni hi kukhandzakanya, a ingisa wusungukati ga madhota ga ku a khongela a tlhela a gondza hi kukhandzakanya. Zvi lava ku a fambela kule kambe ni zviyimo lezvi zvi nga mu maha a wonha. Loku a kulula a n’watseka kasi ku vhuxa wunghana gakwe na Jehovha, handle ko kanakana Jehovha i ta mu tsetselela, a madhota wonawu ma ta mu wuyisela bandleni. w21.10 6 ¶¶16-18

A cikhati leci Jesu a nga hi le tilweni, ni cikhati a nga hi laha misaveni, i wa khozela Jehovha basi hakuva i mu randza nguvhu. (Luka 4:8) I kucile vapizani vakwe a ku vonawu va maha zvezvo. Jesu ni vapizani vakwe a va tshukangi va tirisa zvifananiso kasi ku khozela Jehovha. Kota lezvi zvi nga kotekiko ku hi mu wona Jehovha Nungungulu, a ku na munhu a nga mahako nchumu wo fana na Jehovha, ne ni kutsongwani! (Isa. 46:5) Ahati ku maha zvifananiso zva lava va vitaniwako ku vobasa ke, ni ku khongela ka zvona? Ka nayo wa wumbiri ka leyi ya Khume, Jehovha i wulile lezvi zvi nga ka mutsalo wa nyamutlha. Ka magezu lawa, lava va lavako ku tsakisa Nungungulu va zvi zwisisa ku a nga zvi lavi a ku hi khozela zvifananiso. A titlhari ta ku gondza matimu ti wula lezvaku cikhatini ca vapostoli, a maKristu ma wa khozela Nungungulu basi. A Vakustumunyu va Jehovha inyamutlha va landzela cikombiso ca maKristu yo sangula. w21.10 19-20 ¶¶5-6

Jesu i tlharihisile maKristu ya zana ga malembe go sangula le Judhiya lezvaku a dhoropa ga Jerusalema gi wa ta ‘randzelwa hi masochwa’. (Luka 21:20-24) Loku lezvo zvi maheka, va wa fanele ku ‘tsutsuma vaya zvitsungeni’. Lezvo zvi wa ta ponisa wutomi gabye, kanilezvi zvi wa ta lava ku va siya zvilo zvo tala. Ka malembe ndzhako, A Murindzeli i wulile lezvi: “Va no siya masimu yabye, ni mimiti yabye, ni zvontlhe va nga hi nazvo lomu mitini yabye. Na va tsumba lezvaku Jehovha i ta va vhikela a tlhela a va seketela, va no rangisa wukhozeli gakwe mahlweni ka zvontlhe zvi nga wonekisa ku khwatsi zva lisima.” I no tlhavinyeta aku: “Ku ngava ni zviringo zvin’wani xungetano hi lezvi hi ti wonisako zvona titshomba. Hi tona ti nga ta lisima nguvhu? Kutani a kuhanyiswa, loku ku to kumiwa hi vontlhe va yimako na Nungungulu, hi kona ku nga ka lisima nguvhu? Kunene, a kutsutsuma ka hina ku ta patsa ku timisela zvikarato ni ku ti tsona zvokari. Zvi ta lava ku hi ti yimisela ku maha ni cihi ci to laveka.” w22.01 4 ¶¶7-8

Na ku nga se hundza cikhati co leha a vaIzrayeli na va humile Gibhite, Jehovha i no mu byela zvokari Mosi xungetano hi vito gakwe ni matshamela yakwe. I te: ‘Jehovha, Jehovha, Nungungulu wa wuxinji ni tipswalo, loyi a nonokako ku zangara, loyi a teleko hi wuxinji ni kutsumbeka; loyi a nga ni wuxinji ka khume ga mazana, loyi a tsetselelako munhu wa kubiha, ni wa kuhambuka ni kuwonha.’ (Ekso. 34:6, 7) Hi magezu lawa yo saseka, Jehovha i tivisile nchumu wa lisima nguvhu ka Mosi xungetano hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. I nchumu muni walowo? Jehovha a nga ti tivekisangi ka Mosi kota munhu a nga ni lirandzo li nga mbheliko basi, kanilezvi i te i tele hi lirandzo li nga mbheliko. A magezu lawa ma kumeka 6 wa makhati ni ku hundza ka mavhesi man’wani lomu ka Bhibhiliya. (Mitse. 14:18; Neh. 9:17; Lis. 86:15; 103:8; Joe. 2:13; Jona 4:2) Ka makhati wontlhe lawo ku wuliwa Jehovha; a ku wuliwi vanhu. A zvo ku tiyisa lezvi Jehovha a ti tivekisako hi ndlela leyi lomu ka Bhibhiliya, kota munhu wa lirandzo li nga mbheliko! w21.11 3 ¶¶3-4

A nuna ni sati va nga gondza cokari ka mupostoli Pedro ni sati wakwe. Ndzeni ka 6 wa tihweti kutani lembe andzhako ka loku mupostoli Pedro a tivile Jesu, zvi lavile ku a maha ciboho ca lisima nguvhu. I wa tira ku kukuta tinjhanjhi kasi a kuma co ti hanyisa. Hikwalaho, a cikhati leci Jesu a nga mu ramba ku a mu landzela hi cikhati contlhe, zvi lavile ku Pedro a hlola ciyimo ca ngango wakwe. (Luka 5:1-11) I no guma a hlawula ku famba na Jesu va chumayela. A sati wakwe i seketele ciboho ca nuna wakwe. A Bhibhiliya gi komba ku andzhako ka loku Jesu a vhukile, a kata Pedro i fambafambile ni nuna wakwe hi cikhati co kari. (1 Kor. 9:5) Handle ko kanakana a cikombiso cakwe ca ci nene kota sati wa muKristu, ci mahile ku Pedro a zvi kota ku va nyika wusungukati a vavanuna ni vavasati va maKristu na a tlhatlhekile. (1 Ped. 3:1-7) Zva dlunyateka a ku Pedro ni sati wakwe va wa nga kanakani a ku Jehovha i ta maha lezvi a nga tsumbisa, zva ku va hlayisa loku va rangisa ntiro wakwe wutomini gabye. — Mat. 6:31-34. w21.11 18 ¶14

Mupostoli Pawule i wa va randza vamakabye vakwe. I wa tira yi nga chayi kasi ku va vhuna. (Miti. 20:31) Hi kota ya lezvo, a vamakabye va wa mu randza nguvhu. Ka khati go kari, a madhota ya le Efesusi ma “no rila nguvhu” laha ma nga tiva ku ma nga ta ha mu wona kambe. (Miti. 20:37) A madhota ya hina ma tirako hi kutikarata wonawu ma va randza nguvhu vamakabye niku ma maha zvontlhe ma zvi kotako kasi ku va vhuna. (Filp. 2:16, 17) Hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani, a madhota ma kumana ni zvikarato. Cini ci nga ma vhunako a ku hlula zvikarato lezvo? A madhota ya hina ma nga ehleketa hi cikombiso ca Pawule. I wa hi munhu wo kala kumbhelela a ku fana na hina niku ka zvikhati zvin’wani zvi wa mu karatela ku maha zva zvinene. (Rom. 7:18-20) I kumene ni zvikarato zvo tala kambe. Kanilezvi Pawule a nga mbhelangi ntamu, ne a nga mbhelelwangi hi litsako. Hi ku pimanyisa Pawule, a madhota ma nga hlula a zvikarato ma kumanako nazvo ma tlhela ma simama ku tirela Jehovha na ma tsakile. w22.03 26 ¶¶1-2

Levi 19:3 i wulawula hi ku hlayisa Sabhadho. Kota maKristu, a hi hasi ka Nayo wa Mosi. Hikwalaho, a hi ingisi nayo wa ku hlayisa Sabhadho vhiki ni vhiki. Hambulezvo, hi nga gondza zvotala ka lezvi a vaIzrayeli va nga yi hlayisisa zvona a Sabhadho, ni lezvi va nga kari va vhunekisa zvona hi ku ingisa. A Sabhadho ci wa hi cikhati ca ku a vaIzrayeli va humula mitiro yabye va veka kupima ka zvilo zva moya. Hi zvalezvo zvi nga maha ku Jesu a tolovela kuya sinagogeni ga lomu dhoropeni gabye hi Sabhadho a ya lera Mhaka ya Nungungulu. (Ekso. 31:12-15; Luka 4:16-18) Lezvi Nungungulu a nga wula ka Levi 19:3, zvaku ‘hlayisa masabhadho ya mina’, zvi fanele ku hi kuca ku ti siyela cikhati ka mitiro ya hina ya siku ni siku kasi ku maha zvilo zva moya. U zvi wonisa ku zvi kona u faneleko ku maha kasi u ci ingisa khwatsi a cileletelo leci ke? Loku u khandzakanya ku ti siyela cikhati kasi ku maha zvilo zva moya, u ta tiyisa wunghana ga wena na Jehovha, gi nga gona gi lavekako nguvhu kasi hi basa. w21.12 5 ¶13

A cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni, i wa randza ku tshama ni vanhu va tixaka tontlhe. I waga ni lava vo ganya ni tihosana. Kanilezvi, a cikhati co tala i ci mbhetile ni zvisiwana ni lava va nga wonelwa hasi. Ahandle ka lezvo, i wa va zwela wusiwana lava va nga tolovela ku woniwa kota “vawonhi”. A vokari va nga ti byela ku va lulamile, a va vhumelangi ku landzela Jesu hi kota ya lezvi a nga kari a maha. Va no wutisa vapizani vakwe, vaku: “Hikuyini mu gako ni kunwa ni vakhupisi ni vawonhi ke?” Jesu i no hlamula hi ku wula lezvi zvi nga ka mutsalo wa nyamutlha. (Luka 5:29-31) Na ka ha kiyela cikhati co tala nguvhu kasi Mesiya ata laha misaveni, muphrofeti Isaya i wa sina a wulawulile hi yena aku i ta aliwa hi tiko. A ciphrofeto leco ci wulile lezvi: ‘I no nyenyiwa, a aliwa hi vanhu . . . i no nyenyiwa kota loyi a vanhu va mu fihlelako tinghohe tabye, a hi mu hlayangi nchumu.’ (Isa. 53:3) A ciphrofeto leci ci komba lezvaku Mesiya i wa ta nyenyiwa hi “vanhu”. Hikwalaho, a vaJudha va masikwini ya Jesu va wa fanele ku rindzela ku a nyenyiwa futsi. w21.05 8-9 ¶¶3-4

A maKristu yo kari ma wa nonoka ku ingisa wusungukati. (Jak. 1:22) A van’wani va wa khoma khwatsi lava vo ganya, va chepeta zvisiwana. (Jak. 2:1-3) A van’wani va wa nga ti khomi kuwulawuleni. (Jak. 3:8-10) A maKristu lawo ma wa hi ni zvikarato zva hombe, kanilezvi Jakobe a nga ma tsukulangi. I no va nyika wusungukati hi ndlela ya yi nene, kanilezvi yo kongoma a tlhela a kuca lava va nga hi ni zvikarato hi tlhelo ga moya lezvaku va kombela civhuno ka madhota. (Jak. 5:13, 14) Cigondzo: U nga rindzeli zvilo zvo kala zvi nga koteki, vana ni mawonela ma nene hi van’wani. A votala hi gondzako navo Bhibhiliya zvi nga tshuka zvi va karatela ku tirisa lezvi va gondzako. (Jak. 4:1-4) Zvi nga ha teka cikhati kasi kuza va tsika mikhuwo ya hava va sangula kuva ni matshamela ya wuKristu. Hi fanele ku tiya hlanha hi byela zvigondzani zva hina lezvi zvi faneleko ku chukwatisa. Hi fanele kuva ni mawonela ma nene kambe, hi tsumba lezvaku Jehovha i ta koka vanhu vo ti koramisa va tshinela kakwe a tlhela a va nyika ntamu wa ku cica lezvi zvi lavekako wutomini gabye. — Jak. 4:10. w22.01 11 ¶¶11-12

A maKristu wontlhe ma ti karatela ku pimanyisa Jehovha, ma mahela wuxinji van’wani. Hikuyini? A cin’we ca zvigelo hi ku Jehovha a nga tazwa kurila ka lava va nga maheliko wuxinji van’wani. Handle ko kanakana, a hi zvi lavi ku Jehovha a ngazwi mikhongelo ya hina! Hikwalaho, hi ti karatela kuva vanhu vo khatala hi van’wani. Wutshan’wini ga ku nga cheli kota hi muKristu-kuloni loku a xaniseka, hi fanele ku tshama hi longile kuzwa ‘kurila ka zvisiwana’. Ahandle ka lezvo, hi chela kota hi wusungukati legi ga mitsalo kambe, gaku: “Loyi a nga mahiko wuxinji, a nga ta mahelwa wuxinji kulamulweni.” (Jak. 2:13) Loku hi ehleketa hi lezvi zvi lavekisako zvona a ku hi mahelwa wuxinji, zvi tolovela ku hi kuca ku hi va mahela wuxinji van’wani. Nguvhunguvhu loku a wokari a ti sola a wuyela bandleni, zva laveka a ku hi mu mahela wuxinji. A zvikombiso zva vanhu va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya zvi nga hi vhuna kuva vanhu va wuxinji. w21.10 12 ¶¶16-17

Ka wusiku go gumesa, laha a nga kari a mbhetisela a ntiro wakwe wa laha misaveni, Jesu i no lava wutshamu go rula kasi ku ehleketa ni ku khongela. I noya jardhim ya Getsemane. Ka cikhati leco, Jesu i no va nyika wusungukati ga lisima nguvhu a vapizani vakwe xungetano hi mukhongelo. Laha va nga chikela jardhim ya Getsemane ku wa hi phindzulani wa wusiku, kuzvilava na zvi hi kwalomo ka ma zero hora. Jesu i no kombela vapostoli lezvaku va “rindzela”, a suka a ya khongela. (Mat. 26:37-39) Kanilezvi laha a nga kari a khongela, va no etlela. A cikhati a nga wuya a ta va kuma na va etlele, Jesu i no va tlharihisa kambe aku: “Tshamani na mu rindzele, mu khongela contlhe cikhati”. (Mat. 26:40, 41) I wa zvi tiva ku va karatekile nguvhu niku va karele. Jesu i no kombisa kuzwisisa, aku “a nyama a yi na ntamu.” I no famba kambe makhati mambiri a ya khongela, a wuya a ta va kuma na va etlele wutshan’wini ga ku khongela. — Mat. 26:42-45. w22.01 28 ¶¶10-11