Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
2-8 KA MARÇO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 22-23
“Nungungulu i lo ringa Abrahama”
(Genesisi 22:1, 2) Zvonake andzhako ka lezvo zvilo, Nungungulu i lo ringa Abrahama aku ngalo: Abrahama! Aku: Ndzi laha. 2 Aku ngalo: Teka a n’wanana wa wena Isaka, loyi u mu randzako, uya tikweni ga le Moria, u ya mu nyikela laho, a kuva munyikelo wa kuhiswa le citsungeni leci ndzi ta nga ku kombisa cona.
w12 1/1 23 ¶4-6
Hikuyini Nungungulu a nga kombela Abrahama lezvaku a maha munyikelo wa kuhiswa hi n’wana wakwe?
Ehleketa hi magezu lawa Jehovha a nga byela Abrahama: ‘Teka a n’wanana wa wena Isaka, loyi u mu randzako . . . u ya mu nyikela laho, a kuva munyikelo wa kuhiswa le citsungeni leci ndzi ta nga ku kombisa cona.’ (Genesisi 22:2) Wona lezvaku Jehovha i kumbuka Isaka kota n’wana ‘loyi [Jakobe] a mu randzako’. Jehovha wa zvi tiva lezvaku Isaka i wa hi wa lisima ka Abrahama. Nungungulu yenawu i ti zwisile zvalezvo hi n’wana wakwe, Jesu. Jehovha i wa mu randza nguvhu Jesu laha ka ku hi makhati mambiri a wula hi kukongoma lezvaku loyi i “N’wana wa mina ndzi mu randzako”. — Marku 1:11; 9:7.
Wona kambe lezvaku lomu ka Tradução do Novo Mundo a cikombelo ca Jehovha ka Abrahama ci patsa a gezu ga ku “ndzi kombela”. A tlhari yo kari ya ku hlola Bhibhiliya yi wula lezvaku a kuva Nungungulu a tirisile a gezu legi zvi komba ku “a HOSI ya zvi zwisisa ku lezvi yi kombelako zva bindza”. Kota lezvi hi zvi alakanyelako, a cikombelo leco kuzvilava ci mu karatile nguvhu Abrahama; hi kufanana hi nga zwisisa a kubayisa ka hombe loku Jehovha a ku zwileko hi kota ya ku wona n’wana wakwe wo randzeka na a xaniseka ni ku dawa. Handle ko kanakana loko kuve kubayisa ka hombe loku Jehovha a ku zwileko kutani a ha ku zwako.
Hambu lezvi hi nga ha ehleketako ku a cikombelo ca Jehovha ka Abrahama ca chavisa, wutlhari ku alakanya lezvaku Jehovha a nga vhumelangi ku a wanuna loyi wa kukholwa a maha muphahlo hi n’wana wakwe. A nga tsikangi Abrahama azwa kubayisa ka ku luzekelwa hi n’wana wakwe; i no vhikela Isaka lezvaku a ngafi. Hambulezvo, Jehovha a nga vhikelangi a “N’wana wakwe kanilezvi a mu nyikela hi kota ya hina hontlhe”. (Va Le Roma 8:32) Hikuyini Jehovha a nga vhumelela ku azwa kubayisa loko ka hombe? I mahile lezvo kasi “hi kuma wutomi”. (1 Johani 4:9) Hi nga wona a cialakanyiso leco ca ntamu, ca lirandzo leli Nungungulu a nga nalo hi hina! Xana a lirandzo lelo a li hi kuci ku kombisa lirandzo la hina hi Jehovha?
(Genesisi 22:9-12) Loku va chikele ka wutshamu lego Nungungulu a nga wa mu byelile, Abrahama i lo aka a alati laho, a longisa a tihunyi, a boha n’wana wakwe Isaka, a mu veka alatini hehla ka tihunyi. 10 Abrahama i lo tshambuluta a canja gakwe, a teka mukwana kasi ku tlhava a n’wana wakwe. 11 A ngilozi ya Jehovha yi lo mu vitana hi le tilweni, yiku: Abrahama. Abrahama! Yena aku ngalo, Ndzi laha. 12 Yiku ngalo: U nga tlhateki a canja ga wena ka mufana, u nga mahi nchumu ka yena; hakuva makunu ndza zvi tiva lezvaku wa mu chava Nungungulu, lezvi u nga kala ku ala ni n’wana wa wena wa mun’we.
(Genesisi 22:15-18) A ngilozi ya Jehovha yi lo engeta yi vitana Abrahama hi le tilweni, 16 yiku ngalo: Ndzi hlambanyile ha mina, ku wula Jehovha, hakuva u mahileko lezvi, a ku ndzi alelangi ni n’wana wa wena wa mun’we, 17 ndzi ta ku katekisa nguvhu, ni ku andzisa a pswalo wa wena, wu kota tinyeleti ta tilo, ni ku kotisa a seke ga le fungwini wa bimbi ni pswalo wa wena wu ta fumela a nyangwa ya valala vabye. 18 Ni lezvaku hi pswalo wa wena a matiko wontlhe ya misava ma ta katekiswa, hakuva wena u lo ingisa a gezu ga mina.
wp12 1/10 24 ¶6
Ingisa Nungungulu kasi u vhuneka hi zvitsumbiso zvakwe
Kasi ku vhuna vanhu va nga mbhelelangiko, Jehovha Nungungulu yenawu wa hlambanya hi magezu yo kota lawa: ‘Ndza hlambanya hi kuhanya ka mina, ku wula Hosi Jehovha.’ (Ezek. 17:16) A Bhibhiliya gi wulawula hi cipimo ca 40 wa makhati lawa Jehovha a nga hlambanya. Kuzvilava a zvihlambanyo zvi tivekako nguvhu hi lezvi a zvi mahileko ka Abrahama. Hi malembe yo tala, Jehovha i lo maha zvitsumbiso zvo tala ka Abrahama hi ku tirisa civhumelwano. Loku zvi tlhanganyiswa, a zvitsumbiso lezvo zvi komba lezvaku a Pswalo lowu wu tsumbisilweko wu wa ta huma lixakeni la Abrahama, hi ka Isaka, a n’wana wakwe. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Hi kulandzela, Jehovha i lo ringa Abrahama hi nchumu wo karata nguvhu, a mu ruma ku nyikela n’wana wakwe wo randzeka kota muphahlo. Zvalezvo, Abrahama i lo ingisa. Laha a nga hi kusuhani ni ku phahlela ha Isaka, a ngilozi ya Nungungulu yi lo mu tsikisa. Zvonake Nungungulu i lo hlambanya aku: ‘Ndzi hlambanyile ha mina, . . . hakuva u mahileko lezvi, a wu ndzi alelangi ni n’wana wa wena wa mun’we, ndzi ta ku katekisa nguvhu, ni ku andzisa a pswalo wa wena, wu kota tinyeleti ta tilo, ni ku kotisa a seke ga le fungwini wa bimbi ni pswalo wa wena wu ta fumela a nyangwa ya valala vabye. Ni lezvaku hi pswalo wa wena a matiko wontlhe ya misava ma ta katekiswa, hakuva wena u lo ingisa a gezu ga mina.’ — Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 22:5) Abrahama aku ngalo ka malandza yakwe: Tshamani laha ni mbongola, hi taya lahaya mina ni mufana hi ya khozela, hi ta tlhela hi wuya ka n’wina.
Jehovha i mu wulile lezvaku munghana Wakwe
Na a nga se hambana ni malandza yakwe, Abrahama i ma byelile lezvi: “Tshamani laha ni mbongola, hi taya lahaya mina ni mufana hi ya khozela, hi ta tlhela hi wuya ka n’wina.” (Gen. 22:5) I wa lava ku wula yini? Xana i wo hembela malandza yakwe, a ma byela lezvaku i wa ta wuya na Isaka na a zvi tiva lezvaku i wa ta ya maha muphahlelo hi yena ke? Ahihi. A Bhibhiliya ga hi vhuna ku wona lezvi Abrahama a nga zvi alakanya. (Gondza Mahebheru 11:19.) Abrahama ‘i lo alakanya lezvaku Nungungulu i na ni ntamu hambu ni ku vhuxa [Isaka] hi ka vafileko.’ Kunene, Abrahama i wa kholwa lezvaku a vafileko va ta vhuka. I wa zvi tiva lezvaku Jehovha i vhuxile a ntamu wakwe ni wa Sara lezvaku va pswala n’wana wukhosaneni gabye. (Mah. 11:11, 12, 18) Abrahama i wa zvi tiva lezvaku ci hava ci tsandzako ka Jehovha. Hikwalaho, i wa tsumba lezvaku kova ni cihi ci nga wa ta humelela ka siku lego go nonoha, a n’wana wakwe wo randzeka i wa ta tlheliselwa kakwe kasi a zvitsumbiso zvontlhe zva Jehovha zvi fela ku tatiseka. A zvi hlamalisi lezvi Abrahama a vitanwako lezvaku i “raru wa vontlhe va kholwako”!
(Genesisi 22:12) Yiku ngalo: U nga tlhateki a canja ga wena ka mufana, u nga mahi nchumu ka yena; hakuva makunu ndza zvi tiva lezvaku wa mu chava Nungungulu, lezvi u nga kala ku ala ni n’wana wa wena wa mun’we.
it-3 315 ¶2-3
Ku tiva zvilo na ka ha hi mahlweni ni ku boha ku a zvilo zvi maheka na ka ha hi mahlweni
Nungungulu o hlawula lezvi a lavako ku zvi tiva na ka ha hi mahlweni. Wutshan’wini ga ku gema na ka hi mahlweni zvontlhe zvi to maheka, a ndlela leyi Nungungulu a tirisako hi yona a ntamu wakwe wa ku tiva zvilo na ka ha hi mahlweni, ya kuya hi ku hlawula, yi fanele ku zwanana ni milayo yakwe yo lulama yi tlhela yi nga lwisani ni lezvi a Mhaka yakwe yi wulako xungetano hi yena n’winyi. A ku hambana ni gondzo ya lezvaku a zvilo zvontlhe zvi mahekako zvi sina zvi bohilwe kale, a mitsalo yo tala yi komba lezvaku Nungungulu i hlola ciyimo ci sinako ci hi kona a gumesa a maha ciboho hi kuya hi lezvi a zvi wonako ka ciyimo leco.
Hikwalaho, ka Genesisi 11:5-8 Nungungulu i tlhamuselwa na a cuwuka laha misaveni na a hlola lezvi zvi nga mahiwa le Bhabheli, niku hi cikhati caleco na a alakanyela hi lezvi a nga mahako kasi ku tsemarisa a kungo lego go biha. Andzhako ka loku a wubihi gi andzile le Sodhoma ni Gomora, Jehovha i tivisile Abrahama xungetano hi ciboho leci a nga hi naco ca ku hlola (hi ku tirisa a tingilozi) kasi ku ‘wona lezvaku hakunene va mahile zvontlhe kota lezvi a kurila ku chikeleko ka mina; ni loku zvi nga hi lezvo, ndzi ta ya zvi tiva’. (Gen 18:20-22; 19:1) Nungungulu i wulile lezvaku i ‘hlawulile Abrahama’ niku laha Abrahama a nga vhumela ni ku nyikela muphahlo hi n’wana wakwe Isaka, Jehovha i te: ‘Hakuva makunu ndza zvi tiva lezvaku wa mu chava Nungungulu, lezvi u nga kala ku ala ni n’wana wa wena wa mun’we.’ — Gen 18:19; 22:11, 12; ringanisa na Ne 9:7, 8; Gal 4:9.
9-15 KA MARÇO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 24
“A sati wa Isaka”
(Genesisi 24:2-4) Abrahama i te ngalo ka nandza gakwe ga hombe ga yindlu yakwe, loyi a nga wa fumeIa zvontlhe lezvi a nga wa hi nazvo: Enghenisa a canja ga wena lahasi ka hangaswa ga mina. 3 Ndzi ta ku hlambanyisa hi Jehovha, Nungungulu wa tilo ni Nungungulu wa misava, lezvaku u nga tekeli a n’wana wa mina a sati cikari ka vanhwana va maKanani, laya ndzi tshamileko cikari kabye; 4 kanilezvi u taya tikweni ga hina, ni le maxakeni ya mina, u ya tekela a n’wana wa mina Isaka a sati.
wp16.3 14 ¶3
“Ndzi ta famba”
Abrahama i lo hlambanyisa Eliezare lezvaku a nga tekeli Isaka a sati cikari ka vaKhanani. Hikuyini? A vaKhanani va wa nga khozeli Jehovha niku va wa nga hi na cichavo hi Yena. Abrahama i wa zvi tiva ku loku ci ta chikela a cikhati, Jehovha i wa ta tsayisa a vanhu lavo hi kota ya mahanyela yabye yo biha. Abrahama i wa nga lavi ku a n’wana wakwe wo randzeka Isaka, a bohana ni vanhu lavo va mahanyela yo biha. I wa zvi tiva kambe lezvaku Jehovha i wa ta tatisa makungo yakwe hi ku tirisa Isaka. — Genesisi 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Genesisi 24:11-15) I lo khizamisa a makameli yakwe hi lahandle ka muti, hi le hlobyeni ya mati, hi cikhati ca gambo. cikhati leco vavasati va yako ku yakha mati. 12 Yena i te ngalo: Jehovha, Nungungulu wa n’winyi wa mina Abrahama, ndzi vhune nyamutlha, u mu mahela wuxinji a n’winyi wa mina Abrahama. 13 Languta, ndzi laha hlobyeni ya mati; a vanhwana va vanhu va muti vata ku takha mati. 14 Ngha ku mahisa lezvi, a nhwana loye ndzi ta nga ku ngalo ka yena: Rula fuko ya wena ndza nganwa mati; ngha aku ngalo: Nwana, ndzi ta nwisa ni makameli ya wena kambe; ngha yaloye ave a hlawulelweko a nandza ga wena Isaka; hi ka lezvo ndzi ta zvi tiva lezvaku u mu mahele wuxinji a n’winyi wa mina. 15 Zvonake na a nga se nga mbheta ku wulawula, languta, ku lo chikela Rebheka loyi a belekwako hi Betueli, a n’wana Milka, a sati wa Nahori, a nakulobye wa Abrahama, na a rwele a fuko yakwe.
wp16.3 14 ¶4
“Ndzi ta famba”
Eliezare i lo byela vakamani lezvaku a cikhati a nga chikela laha hloweni kusuhani ni Harani, i lo khongela ka Jehovha Nungungulu. I lo kombela Jehovha lezvaku a mu hlawulela sati a to tekana na Isaka. Hi ndlela muni? Eliezare i lo kombela lezvaku a nhanyana loyi Nungungulu a lavako lezvaku a tekana na Isaka, i fanele kuta goveni. Niku loku a mu kombela mati yonwa, i fanele ku tlhela a nyika ni makameli kambe. (Genesisi 24:12-14) Himani a ngata a ta maha lezvo? Hi Rebheka! Hi nga alakanyela lezvi a nga ti zwisa zvona Rebheka loku ku hi ku i wa kari a ingisela lezvi Eliezare a nga hlawutela a maxaka yakwe!
(Genesisi 24:58) Va lo mu vitana Rebheka, vaku kakwe: U ta famba ni loyi munhu ke? Aku ngalo: Ndzi ta famba.
(Genesisi 24:67) Isaka i lo enghenisa Rebheka lomu tendeni ga Sara a nyine wakwe, i lo mu teka a maha sati wakwe, a mu randza. Na Isaka i lo chavelelwa zvalezvo a nga felwe hi nyine wakwe.
wp16.3 14 ¶6-7
“Ndzi ta famba”
A cikhati Eliezare a nga rumiwa hi Abrahama i wa mahile ciwutiso leci: Ahati loku a ‘wasati a nga vhumeli ku ndzi landzela ke?’ Abrahama i wa mu hlamulile lezvi: “U nga ta kuva ni nandzu hi kuhlambanya ka mina.” (Genesisi 24:39, 41) Niku mutini wa Betueli kambe, a nhanyana i wa hi ni lungelo go hlawula. Eliezare i lo tsakiswa nguvhu hi pfhumba gakwe laha ka kuza a mixo yi nga landzela a kombela ku ti tekela Rebheka wakwe va ti fambela Khanani. Hambulezvo, a vapswali va nhanyana va wa lava lezvaku hi wutsongwani ga kona va tshama khume ga masiku. Hi kugumesa, va lo tsema mhaka hi ku wula lezvi: “Hi ta vitana nhwana, hizwa hi non’wini wakwe.” — Genesisi 24:57.
Makunu ci wa hi cikhati caku Rebheka a maha ciboho ca lisima wutomini gakwe. I wa ta kuyini? I wa ta khongotela a papayi wakwe wa mu nene ni makabye wakwe, lezvaku va nga mu tsiki a famba ka wutshamu a nga gi tiviko? Kutani i wa ta zvi wona kota lungelo a kuva a hlengela ka zvimaho zvi nga fambisiwa hi Jehovha? Laha a nga hlamula, i lo kombisa lezvi a nga ti zwisa zvona hi kucica loku ka wutomi gakwe ka citshuketi, loku kuzvilava ku nga mu karatela. I na su: “Ndzi ta famba.” — Genesisi 24:58.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 24:19, 20) Laha na a mbhetile ku mu nyika anwa, i te ngalo: Ndzi ta khela ni makameli ya wena kambe, ma kala ma kolwa. I lo hatlisa a chulula a fuko yakwe lomu cigowolweni, i lo tsutsuma aya hlobyeni ku yakha man’wani kambe, i lo khela a makameli yakwe wontlhe.
wp16.3 12-13
“Ndzi ta famba”
Ka gambwana go kari, na a tatile a cifukwana cakwe hi mati, Rebheka i lo telwa hi wanuna wo kari. I lo mu kombela aku: “Hi nga ndziha ndzinwa kutsongwani a mati lawo ma nga lomo ka fuko ya wena.” A zvi mu fihlalelangi lezvaku a wanuna loye i wata hi kule. I lo tekela ku rula cifukwana cakwe a mu nyika mati, yo titimela khwatsi futsi, na ku nga hi mathosana! I lo zvi wona lezvaku a wanuna loye i wa hi ni khume ga makameli ma nga khizamile ni tikareta ta wona, lezvo a cigowolo ci wa nga seva ni mati kasi ku ma nyika manwa. Rebheka i wa mu wona a wanuna loye na a mu cuwuka khwatsi na a n’wayitela, niku i wa lava ku mu mahela wuhana. Hikwalaho, i lo mu byela lezvi: “Ndzi ta khela ni makameli ya wena kambe, ma kala ma kolwa.” — Genesisi 24:17-19.
Wona lezvaku Rebheka a nga ti hendleletangi kasi ku ma khela mati ntsena a makameli lawo ya khume, kanilezvi i wa lava ku ma nyika mati kala ma kolwa! Loku ku hi ku ma wa lambile nguvhu, a kameli gin’we ni gin’wani gi wa tanwa cipimo ca 95 wa tilitro! Loku wontlhe ya khume ma wa lambisile lezvo, Rebheka i dzunukile. Laha zvi nga sangula, ko khwatsi zvi wa nga tiveki a ku a makameli ma wazwa nguvhu tora. Kanilezvi xana Rebheka i ti hendleletile na a zvi tiva? Ahihi. I wa ti nyikela hi kuzvirandza, na a xuva ku maha zvontlhe zvi nga hi ntan’wini wakwe kasi ku mu mahela wunene a wanuna loye. A bava loye i lo vhumela. I wa mu cuwukela khwatsanyana na a famba ni cifukwana cakwe a ya khelela mati na a wuya a ta chulula lomu ka cigowolo. — Genesisi 24:20, 21.
wp16.3 13, tlhamuselo wa lahasi
“Ndzi ta famba”
Makunu gi wa pswitele. A matimu a ma kombi ku Rebeka i mbhetile cikhati co leha le goveni. A ma kombi kambe ku a cikhati a nga mbheta kukha mati a va le kaya kabye a va etlele kutani ku i kona a nga mu khinga hi ku wona kuhlwela.
(Genesisi 24:65) aku ngalo ka nandza: Himani loyi munhu a fambako lomu masin’wini a hi khinga ke? A nandza giku ngalo: I hosi ya mina. Yena i lo teka a nguwo a ti fenengeta.
wp16.3 15 ¶3
“Ndzi ta famba”
Makunu ku lo chikela siku legi hi nga wulawula hi gona kusanguleni ka ndzima leyi. Laha va nga tsemakanya Negebe na gi ku pswite, Rebheka i lo wona wanuna na a famba lomu masin’wini. Isaka i lo mu cuwuka khwatsanyana na a alakanyela zvo tala. Hi kuma lawa: Rebheka “i lo chika hi le kamelini,” kuzvilava na a nga rindzeli ku a kameli gi kala gi khizama. I lo wutisa mukombi wakwe wa ndlela aku: “Himani loyi munhu a fambako lomu masin’wini a hi khinga ke?” A cikhati a nga pola ku hi Isaka, i lo ti fenengela hloko hi nguwo. (Genesisi 24:62-65) Hikuyini? Zvi wonekisa ku khwatsi ku wa hi cikombiso ca cichavo ka nuna wakwe. A kutikoramisa ka tshamela lego ku nga karata vokari va ku wona na ku hundzelwe. Hambulezvo, kani hi vavanuna kutani hi vavasati a cikombiso ca Rebheka ca ku ti koramisa ci na ni lisima ka hina hontlheni, hakuva i hava cikari ka hina a vengako munhu wo ti koramisa.
16-22 KA MARÇO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 25-26
“Esawu a xavisa a wutewula gakwe”
(Genesisi 25:27, 28) Ni vafana va lo kula: Esau i wa hi munhu a nga wa tiva ku hlota, a hi munhu wa khwati; Jakobe i wa hi munhu wa kurula, a tshama matendeni. 28 Makunu Isaka i lo randza Esau, hakuva i wa mu hlotela nyama; kanilezvi Rebeka i wa randza Jakobe.
it-2 464
Jakobe
A ku hambana na Esawu loyi a nga hi n’wana wo randzeka nguvhu ka Papayi wakwe, a nga hi muhloti, wa maguwa ni wa ku famba nguvhu, Jakobe “i wa hi munhu wa kurula [lezvi hi ciHebheru va nge i tam], a tshama matendeni” a nga hi murisi wo rula, a nga tsumbeka loku zvita mhakeni ya ku maha mitiro ya laha kaya, a nga randziwa nguvhu hi mamani wakwe. (Gen 25:27, 28) Ka makhati man’wani a gezu legi ga ciHebheru ga ku tam gi tiriselwa ku tlhamusela lava va amukelekako ka Nungungulu. Hi cikombiso, “lava va nga ni tora ga nkhata, va venga loyi a mbheleleko” hambu lezvo Jehovha i hi nyika citiyisekiso ca lezvaku ‘a munhu a [mbheleleko] i tava ni kurula’. (Mav 29:10; Lis 37:37 NM) A wanuna wo tsumbeka Joba “i wa hi munhu a nga wa mbhelele kululameni”. — Joba 1:1, 8; 2:3.
(Genesisi 25:29, 30) Makunu Jakobe i lo bhika zvakuga. Na Esau i lo wuya hi le khwatini na a karele. 30 Esau i te ngalo ka Jakobe: Wa nga ndziha ndziga a kuga loko ko pswhuka, hakuva ndzi karele. Hikwalaho va nga mu chula ku ngalo hi Edomi.
(Genesisi 25:31-34) Jakobe aku ngalo: Ndzi xavisele kuranga a wutewula ga wena. 32 Esau i te ngalo: Languta, ndzi lava kufa hi ndlala; gi ta ndzi vhuna yini a wutewula xana? 33 Jakobe i te ngalo: Ranga u hlambanya. I lo hlambanya ka yena, a xavisa a wutewula gakwe ka Jakobe. 34 Zvonake Jakobe i lo nyika Esau a kuga, a kuga ka tinyawa; i Ioga, anwa, a suka a ti fambela; lezvo Esau i lo kanyisa a tshomba ya wutewula.
Hikuyini zvi nga zva lisima a ku kombisa kubonga?
A ya hava, hi ku a vanhu vo kari va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya a va kombisangi kubonga. Hi cikombiso, Esawu i wundlilwe hi vapswali va nga randza Jehovha va tlhela va mu kombisa cichavo. Hambulezvo, a nga zvi nyikangi lisima a zvilo zvo basa. (Lera Mahebheru 12:16.) Zvi wonekisile kuyini lezvaku i wa nga zvi nyiki lisima? I tsutsumele ku xavisa wutewula gakwe ka ndzisana yakwe Jakobe, hi ku fela a ngelo wa tinyawa basi. (Gen. 25:30-34) Hi kufamba ka cikhati, i no ti laya zva cima hi ciboho cakwe. Kanilezvi, kota lezvi a nga xavisa hi ku kala ku zvi nyika lisima, i wa nga hi na cigelo ca ku khala a cikhati a nga kala ku nyikwa makatekwa ya wutewula.
it-3 327
Matewula, n’wana wa kusangula
Kusukela kale, a n’wana wa matewula wa mufana i wa hi ni cikhundla ndzeni ka ngango niku i wa hi yena a nga ta vhaleta wuhloko laha ngangweni. Yena i wa nyikwa a ciavelo ci wuyetilweko kumbiri ka zvontlhe lezvi papayi wakwe a nga hi nazvo. Josefa i no nyika Rubeni a ciavelo cakwe ca wutewula na va hi kugeni. (Gen 43:33) Kanilezvi lomu ka Bhibhiliya a hi contlhe cikhati gi dzundzako a wutewula hi ku xaxameta a vana hi kuya hi masiku ya kupswaliwa. Ka zvikhati zvo tala gi sangula hi n’wana wa lisima kutani wa kutsumbeka wutshan’wini ga matewula. — Gen 6:10; 1Kr 1:28; ringanisa na Gen 11:26, 32; 12:4; wona HERANÇA; PRIMOGENITURA, DIREITO DE.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 25:31-34) Jakobe aku ngalo: Ndzi xavisele kuranga a wutewula ga wena. 32 Esau i te ngalo: Languta, ndzi lava kufa hi ndlala; gi ta ndzi vhuna yini a wutewula xana? 33 Jakobe i te ngalo: Ranga u hlambanya. I lo hlambanya ka yena, a xavisa a wutewula gakwe ka Jakobe. 34 Zvonake Jakobe i lo nyika Esau a kuga, a kuga ka tinyawa; i Ioga, anwa, a suka a ti fambela; lezvo Esau i lo kanyisa a tshomba ya wutewula.
(Mahebheru 12:16) Ti woneleni kambe lezvaku ku ngavi na munhu a nga cibhayi cikari ka n’wina, ne munhu a nga nyikiko lisima a zvilo zvo basa, a ku fana na Esawu loyi a nga cicisa a wutewula gakwe hi ngelo wa zvakuga.
Zviwutiso zva vagondzi
Zvezvi a hi tlheleni ka Mahebheru 12:16, a nge ngalo: “Ti woneleni kambe lezvaku ku ngavi na munhu a nga cibhayi cikari ka n’wina, ne munhu a nga nyikiko lisima a zvilo zvo basa, a ku fana na Esawu loyi a nga cicisa a wutewula gakwe hi ngelo wa zvakuga.” Hikuyini Pawule a nga tsala a magezu lawo?
Mupostoli Pawule i wa nga wulawuli hi vakokwani va Mesiya. I wo kuca a maKristu lezvaku ma ‘simama ku lulameta a tindlela ta mikondzo yabye’. Hikwalaho, va nga ta ‘tsandzeka ku kuma a tipswalo ta Nungungulu’ hi kota ya ku ngana va mahile wubhayi. (Mah. 12:12-16) Loku va wo maha wubhayi, va wa ta fana na Esawu. Yena a nga ‘nyikangi lisima a zvilo zvo basa’ a se ti nyenyezisa mahlweni ka Jehovha.
Esawu i hanyile ka zvikhati lezvi a matewula ma nga hi ni lungelo go yimela a ngango wabye kasi wu maha miphahlo. (Gen. 8:20, 21; 12:7, 8; Joba 1:4, 5) Kanilezvi hi kota ya tshamela gakwe ga nyama, Esawu i cicisile a malungelo lawo hi ngelo wa tinyawa. Kuzvilava yena i wa lava ku potsa a zvikarato lezvi a pswalo wa Abrahama wu nga wa ta kumana nazvo. (Gen. 15:13) Esawu i kombile lezvaku a kubyekelela kakwe ku wa hi ka zvilo zva hava, a tlhela a komba lezvaku a nga tsakeli a zvilo zvo basa hi ku chadha ni vavasati vambiri va nga kala va nga khozeli Jehovha. A tisela hlomulo a vapswali vakwe. (Gen. 26:34, 35) Hi nga wona kuhambana ku nga kona ka yena na Jakobe, loyi a nga tekana ni wasati a nga khozela a Nungungulu wa lisine! — Gen. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Genesisi 26:7) Zvonake a vanhu va lego wutshamu va lo mu wutisa hi sati wakwe; yena aku ngalo makweru; hakuva i lo chava ku ngalo i sati wa mina, hi ku kutani a vanhu va lego wutshamu va nga ndzi daya hi ku fela Rebeka; hakuva i wa hi mbhuri kucuwukekeni.
it-2 808 ¶5
Mawunwa
Hambu lezvi a Bhibhiliya gi konako hi kumbhelela a kuwulawula mawunwa, a zvi lavi ku wula lezvaku cikurumeta a ku hlawutela a lisine ni ka vanhu va kalako va nga ringanelwi hi lona. Jesu Kristu i hi nyikile wusungukati legi: “Mu nga nyiki timbyana a zvilo zvi basileko ne hambu ku teka maperola ya n’wina mu hoxela makhumba, kasi ma nga tshuki ma ma kandzihetela ma gumesa ma hundzuluka ma mu khadamula.” (Mat 7:6) Hi zvalezvo zvi nga maha Jesu, ka zviyimo zvo kari, a nga nyikeli mitlhamuselo yontlhe xungetano hi mhaka yo kari kutani mihlamulo yo kongoma ka zviwutiso zva ku kuzvilava na zvi mu tisele kubayisa. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Joh 7:3-10) Zvi te dlunya a ku lezvi Abrahama, Isaka, Rahabi na Elixa va nga maha zva ku kala va nga tlhamuseli kutani ku nga wuli a lisine la mhaka ka vanhu va nga kala va nga khozeli Jehovha, zvi nga woniwa kota mhaka yo fana ni leyi yi tlhamuselwako laha ka vhesi legi. — Gen 12:10-19; cip 20; 26:1-10; Jox 2:1-6; Jak 2:25; 2Tih 6:11-23.
23-29 KA MARÇO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 27-28
“Jakobe a kuma makatekwa ma mu faneleko”
(Genesisi 27:6-10) Rebeka i lo wulawula na Jakobe A n’wana wakwe, aku: Languta, ndzi zwile a raru wa wena na a wulawula na Esau nakuloni, aku: 7 ndzi nehele a nyama, u ndzi mahela kuga ko nandziha, ndzi taga ndzi ku katekisa mahlweni ka Jehovha, na ndzi nga se kufa. 8 Makunu n’wananga, zwana a gezu ga mina legi ndzi ta nga ku leletela gona. 9Yana le tlhambini, u ya ndzi tekela zvimbutana zvimbiri lezvi zva zvi nene; ndzi ta longisa kuga ko nandziha ka raru wa wena, loku a ku randzako. 10 U ta heleketa ka raru wa wena, a yaga, a ku katekisa na a nga se kufa.
w04 15/4 11 ¶4-5
Rebheka — wasati wa ku chava Nungungulu ni wa ku tira
A Bhibhiliya a gi wuli lezvaku Isaka i wa zvi tiva ku Esawu i wa ta tirela Jakobe. A ci kona ci kombako lezvaku Rebheka na Jakobe va zvi tiva lezvaku loyi a nga wa ta katekisiwa hi mani. Hikwalaho, Rebheka i no maha co kari a cikhati a ngazwa ku Isaka i wa lava ku katekisa Esawu laha a nga wa ta mu nyika a ngelo wa zvakuga. Yena i wa nga mbhelelwangi hi kutiyimisela ni ku hiseka kakwe ku nga mu tivekisa na a ha hi muswa. I ‘leletele’ Jakobe lezvaku a mu tisela zvimbutana zvimbiri. I wa ta longisela a zvakuga zvi randziwako hi nuna wakwe. Hi ku landzela Jakobe i wa fanele ku ti maha ku khwatsi hi Esawu kasi a ta kuma makatekwa. Jakobe a nga vhumelangi. A papayi wakwe na a ma zwisisile mano lawo ni ku na a mu rukatele! Rebheka i lo mu sindzisa a ku: ‘A yive hehla ka mina a ndzhukano ya wena, n’wananga,’ hi kulandzela i lo bhika zvakuga a kalavela Jakobe a mu nyikela ka nuna wakwe. — Genesisi 27:1-17.
A Bhibhiliya a gi wuli a ku hikuyini Rebheka a nga maha lezvo. A vo tala va zvi sola lezvi a nga maha, kanilezvi a Bhibhiliya a gi mahi lezvo, ne hambu ku Isaka i solile a cikhati a nga wona ku Jakobe i wa amukele a makatekwa. A ku hundza lezvo i tlhelile a engetela zvo kari ka makatekwa lawo. (Genesisi 27:29; 28:3, 4) Rebheka i wa zvi tiva lezvi Jehovha a nga sina a wulile xungetano hi vana vakwe. Hi ndlela leyo a nga vhunetela ku Jakobe a amukela makatekwa lawa hi nayo ma nga fanele ku kuma yena. Lezvo zvi wa yelana ni kurandza ka Nungungulu. — Va Le Roma 9: 6-13.
(Genesisi 27:18, 19) I loya ka raru wakwe, a yaku: Dhadha! Yena aku: Ndzi laha; hi wena mani n’wananga? 19 Jakobe aku ka raru wakwe: Hi mina Esawu a matewula ya wena. Ndzi mahile lezvi wena u ndzi rumileko; wa nga vhuka, u tshama uga nyama ya mina, kasi a moya wa wena wa ndzi katekisa.
w07 10/1 31 ¶2-3
Zviwutiso zva vagondzi
A Bhibhiliya a gi hi byeli zvontlhe zvi patsekako ka ndlela leyi Rebheka na Jakobe va nga ti khoma hi yona, kanilezvi gi hi byela lezvaku yi ve mhaka ya citshuketi. Hi fanele ku pola lezvaku a mhaka ya Nungungulu a yi koni ne a yi seketeli lezvi Rebheka na Jakobe va nga maha, hi ku nga kombi mawunwa ni kukanganyisa. Hambulezvo, a Bhibhiliya ga nyika mitlhamuselo yo zwala hi mhaka leyo.
Yo sangula, a matimu ma zvi veka laha kubaseni lezvaku Jakobe i wa fanele ku kuma makatekwa ya Papayi wakwe, kanilezvi Esawu i wa nga faneli. Cikhatanyana ndzhako, Jakobe i wa sina a xavile a fanelo ya wutewula ka hahla gakwe gi nga bongiko, gi nga xavisa hi ngelo mun’we wa zvakuga kasi ku daya ndlala. Esawu i no “kanyisa a tshomba ya wutewula.” (Genesisi 25:29-34) Hikwalaho, a cikhati a nga tshinela ka papayi wakwe, Jakobe i wa lava makatekwa lawa ma nga fanele yena.
(Genesisi 27:27-29) I lo tshinela, a mu pswopswa; tozwa a masema ya tinguwo takwe, lo mu katekisa, aku: Languta masema ya n’wana wa mina, Ku khwatsi masema ya simu gi katekisilweko hi Jehovha. 28 Nungungulu a ku nyike zva ndzhokati ya tilo, Ni kunona ka misava, Ni wunyingi ga mavele ni vhinya. 29 Ngha vanhu va ku tirela, Ni matiko ma korama mahlweni ka wena; Uva hosi ya vamakabye va wena, Ngha a vanana va nyine wa wena va korama mahlweni ka wena. Ngha va rukiwa lava va ku rukako, Va katekiswa lava va ku katekisako.
it-1 332 ¶5
Makatekwa
Zvikhatini zva kale, a papayi i wa tolovela ku katekisa a vana vakwe na a nga sefa. Yi wa hi mhaka ya lisima nguvhu, niku yi wa khatalelwa. Hikwalaho Isaka i no katekisa Jakobe na a alakanya lezvaku i wa hi yena matewula yakwe, Esawu. Isaka i kombele Jehovha lezvaku a mu kombisa tipswalo Jakobe ni lezvaku a pswalo wakwe wu andza mahlweni ka makabye wakwe Esawu. Handle ko kanakana i lo maha a cikombelo ka Jehovha lezvaku a tatisa a makatekwa lawo kota lezvi Isaka a nga hi cikhumu lezvo na a kulile hi tanga kambe. (Gen 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Mah 11:20; 12:16, 17) Andzhako ka cikhati Isaka i lo vhumela niku i kulisile a makatekwa ka Jakobe. (Gen 28:1-4) Na a nga sefa Jakobe i katekisile a vana vambiri va Josefa, hi ku landzela a katekisa lava vakwe. (Gen 48:9, 20; 49:1-28; Mah 11:21) Hi ndlela yo fana, yenawu Mosi na a nga sefa i katekisile a tiko gontlhe ga ka Izrayeli. (Dhe 33:1) Ka zviyimo zvontlhe lezvo, a mabhindzu ma komba ku vontlhe va wa wulawula hi ku tirisa wuphrofeti. Ka makhati man’wani a mandla ya loyi a katekisako ma wa tlhatekiwa laha ka loyi a lavako ku katekisiwa. — Gen 48:13, 14
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 27:46–28:2) Rebeka i te ngalo ka Isaka: Ndzi swirilwe hi kota ya mahanyela ya vanhwana va ka Hiti, ni loku Jakobe a teka sati ka vanhwana va ka Hiti, wo kota vanhwana va legi tiko, a ku hanya ka mina ku ta ndzi yini ke?
28 Isaka i lo vitana Jakobe i lo mu katekisa, a mu laya aku ka yena: U nga teki sati cikari ka vanhwana va maKanani. 2 Suka uya le Padanaramu, le ndlwini ka Betueli, a raru wa nyine wa wena; u ya teka kona sati ka vanhwana va Labani, makabye wa nyine wa wena.
w06 15/4 6 ¶3-4
Ndlela yo bhula ni munghana wa wena wa wukati
Xana Isaka na Rebheka va wa simama kuva ni mabhulo ya ma nene? Andzhako ka loku a n’wana wabye Esawu a chadhile a vanhanyana vambiri va ka Hiti, ku no vhuka zvikarato zva hombe. Rebheka “i te ngalo” ka Isaka: ‘Ndzi swirilwe hi kota ya mahanyela ya vanhwana va ka Hiti, ni loku Jakobe a teka sati ka vanhwana va ka Hiti, . . . a kuhanya ka mina ku ta ndzi yini ke?’ (Genesisi 26:34; 27:46) Zva zwisiseka lezvaku yena i ti tlhatlhile a cifuva cakwe ka lezvi zvi nga mu karata.
Isaka i no byela Jakobe, a hahla ga Esawu, lezvaku a nga teki sati cikari ka vanhanyana va vaKhanani. (Genesisi 28:1, 2) Lezvo zvi komba ku Rebheka i wa zvi kotile ku tlhamusela a mawonela yakwe. A patswa lowu wu bhulisene khwatsi laha wu nga kumana ni cikarato leco, wu hi siyela cikombiso ci nene ka hina nyamutlha. Ahati loku a patswa wu nga zvi koti kuzwanana ka mhaka yo kari? Zvini zvi nga mahiwako?
(Genesisi 28:12, 13) I lo lora, a wona mayingo na ma yimisilwe laha misaveni, na magumo ka wona ku chikele tilweni; languta, tingilozi ta Nungungulu na ti kandziha, ti relela ha wona. 13 Languta, Jehovha i wa yimile hi magumeso ya wona, aku: Hi mina Jehovha Nungungulu wa Abrahama a raru wa wena, ni Nungungulu wa Isaka; legi tiko u etleleko ka gona, ndzi ta ku nyika gona, ni pswalo wa wena;
w04 15/1 28 ¶6
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Genesisi — II
28:12, 13 — Hi wihi a tlhamuselo wa noro wa Jakobe lowu ku patsekako a “mayingo” kutani cikadha? A “mayingo” lawa kuzvilava ma nga fana ni maribye yo tlhatekelana, ma wa komba lezvaku le tilweni ni laha misaveni ku na ni kubhulisana. A kuva ku hi ni tingilozi ti nga noma ni ku chika na ti tirisa a cikadha leco zvi komba ku a tingilozi ti maha ntiro wa lisima cikari ka Jehovha ni vanhu lava va amukelekako kakwe. — Johani 1:51.
30 KA MARÇO–5 KA ABRIL
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 29-30
“Jakobe a chadha”
(Genesisi 29:18-20) Jakobe i lo randza Rakeli; aku ngalo: Ndzi ta mu tirela ka wena a nhanyana wa wena loyi wa ndzisana, Rakeli, ntlhanu wa malembe ni mambiri. 19 Labani aku ngalo ka yena: Zvi sasekile ku mu nyikela ka wena ku hundza ku mu nyikela ka mun’wani; tshama na mina. 20 Jakobe i lo tirela Rakeli ntlhanu wa malembe ni mambiri; ma wo khwatsi masiku ma tsongwani ka yena hi kota ya ku mu randza kakwe.
w03 15/10 29 ¶6
Jakobe i wa nyika lisima a zvilo zva moya
Loku a munhu a lava ku gangisa kutani a ku ti bika i wa fanele ku hakhela a mali yo kari ka maxaka ya sati. Hi kufamba ka cikhati, a Nayo wa Mosi wu wulile lezvaku loku munhu a tlhangana ni nhwana i fanele ku hakhela a 50 wa maxekeli ya silivha. A tlhari yo kari ya ku hi Gordon Wenham yi kholwa lezvaku lowo “wu wa hi munyikelo wa hombe nguvhu ka muchadho”, kanilezvi ka zvikhati zvin’wani ku wa “hakhelwa mali ya lahasi nguvhu”. (Deuteronome 22:28, 29) Jakobe i wa nga hi na mali ya ku hakhela. I no ti nyikela ka Labani lezvaku a mu tirela a 7 wa malembe. “Zvikhatini zvi nga hundza le Bhabhuloni, a zvitiri zva nyalidede zvi wa hola a khihlanya kutani a xekeli gin’we hi hweti” (makunu ka 7 wa malembe, ku wa ta huma a 42 kuya ka 84 wa maxekeli), Wenham i simama aku: “Lezvo zvi komba ku Jakobe i mahile munyikelo wo dhura nguvhu hi kota ya Rakeli.” Labani i no vhumela. — Genesisi 29:19.
(Genesisi 29:21-26) Jakobe i te ngalo ka Labani :Ma mbhelile masiku ya mina: ndzi nyike sati wa mina, kasi ndzi fela ku ya enghena ka yena. 22 Labani i lo ramba vanhu vontlhe va lego wutshamu, i lo maha mubuzo. 23 Zvonake laha gambyeni i lo teka Lea a nhanyana wakwe, i lo mu yisa ka yena; yena i lo enghena ka yena. 24 Labani i lo nyikela Zilpa a nandza ga yena ga cisati ka Lea, kasi a maha a nandza ga cisati ga Lea, a nhanyana wakwe. 25 Zvonake laha mixweni Jakobe i lo wona lezvaku hi Lea. Yena aku ngalo ka Labani: Zvini lezvi u ndzi maheleko? Kasi a ndzi tirelangi Rakeli ka wena ke? U ndzi khohlisela yini ke? 26 Labani aku ngalo: A zvi mahiswi lezvo lomu ka hina a ku nyikela a ndzisana, na hi nga se nga nyikela a nhondzwa.
w07 1/10 8-9
Matimu ya vamakabye va nga karatekile lava va nga “aka yindlu ya ka Izrayeli”
Xana Lea i wa sina a mahile makungo ya ku kalavela Jakobe? Kutani i no kurumeteka ku ingisa papayi wakwe? I wa hi kwihi Rakeli? I wa zvi tiva lezvi zvi nga kari zvi humelela? Loku ku hi ku i wa zvi tiva, i ti zwisile kuyini? Na a kanetile lezvi a nga kari a zvi lava papayi wakwe? A Bhibhiliya a gi hlamule a zviwutiso lezvo. Kani kova cihi leci Rakeli na Lea va nga ci alakanya mhakeni leyi, leci ci tivekako ku lezvi zvi nga humelela zvi vile ciruko ka Jakobe. Niku Jakobe a nga yangi ka Rakeli na Lea a ku ya vhindlusa a zanga yakwe, kanilezvi i yile ka Labani hi koce a yaku: ‘Kasi a ndzi tirelangi Rakeli ka wena ke? U ndzi khohlisela yini ke?’ Labani a hlamula aku: ‘A zvi mahiswi lezvo . . . a ku nyikela a ndzisana, na hi nga se nga nyikela a nhondzo. Mbhetisa a vhiki gakwe zvonake hi ta ku nyika loyi kambe, u ta engeta u ndzi tirela kambe man’wani malembe ya ntlhanu ni mambiri.’ (Genesisi 29:25-27) Hi ndlela leyo, zvi mahile ku Jakobe a teka a vasati vambiri, lezvi zvi nga maha ku kuva ni ciluse co bayisa nguvhu.
it-1 459 ¶4
Muchadho
Mubuzo. Kota lezvi kaku a muchadho wu wa nga patsi a tifesta ta zvihena, a michadho ya le Izrayeli yi wa tsakisa nguvhu. Hi siku ga muchadho, a noivha yi wa ti longisela khwatsi na ya ha hi kaya ka yona. Co sangula, yi wa hlamba, yi gumesa yi ti tota mafura yo nuhela. (Fananisa Ru 3:3; Eze 23:40.) Ka zvikhati zvin’wani yi wa vhuniwa hi vavasati vo kari kasi ku ti longisela. Yi wa boha nguwo ya ku vhala mavele ni nguwo yo basa, leyi yi nga sasekiselwe hi kuya hi mali leyi a nga nayo. (Jer 2:32; Kuv 19:7, 8; Lis 45:13, 14) Yi wa ti sasekisa hi tiphera loku yi hi ni mali ya ku maha lezvo (Isa 49:18; 61:10; Kuv 21:2), yi wa tlhela yi boha a vhewu ya kusukela hlokweni kala minengeni. (Isa 3:19, 23) Lezvo zvi tlhamusela a ku hikuyini Labani a nga zvi kota ku kanganyisa Jakobe hi ndlela yo vevuka kasi a nga zvi tivi lezvaku loyi a mu nyikako hi Lea, na ku nga hi Rakeli. (Gen 29:23, 25) Rebheka i lo boha a nguwo lomu nghoheni aya ka Isaka. (Gen 24:65) Lezvo zvi wa komba a kutikoramisa loku a sati a nga hi nako hi nuna wakwe kota hosi yakwe. — 1Ko 11:5, 10.
(Genesisi 29:27, 28) Mbhetisa a vhiki gakwe zvonake hi ta ku nyika loyi kambe, u ta engeta u ndzi tirela kambe man’wani malembe ya ntlhanu ni mambiri. 28 Jakobe i lo maha lezvo, i lo mbhetisa a vhiki gakwe; zvonake i lo mu nyika Rakeli a nhanyana wakwe, a kuva sati wakwe kambe.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 30:3) Yena i te ngalo: Hi loyi a nandza ga mina ga cisati, Bhilha, enghena kakwe; i ta belekela madzolweni ya mina, kasi minawu ndzi ta kuma vanana ha yena.
it-1 52
Ku vhumela ku maha mamani kutani papayi wa n’wana wo pswaliwa hi mun’wani munhu
Rakeli na Lea va wa wona a vana vo pswaliwa hi malandza yabye na Jakobe kota vana vabye futsi, na va ‘belekilwe madzolweni yabye’. (Gen 30:3-8, 12, 13, 24) A vana lavo va wa hi zviga tshomba zvin’we ni vana lava va nga pswaliwa hi vasati va lisine va Jakobe. Va wa hi vana va lisine va Jakobe, niku kota lezvi a malandza ma nga hi tshomba ya vasati va Jakobe, Rakeli na Lea va wa hi ni fanelo ya ku kuma a tshomba hi kota ya vana lavo.
(Genesisi 30:14, 15) Hi cikhati ca ku tshovela mavele Rubeni i lo ya kuma mandragora le masin’wini, a wuya nawo a ta nyika a nyine wakwe Lea. Rakeli i te ngalo ka Lea: A wa nga ndziha a mandragora lawo ma nga wuya ni n’wana wa wena! 15Yena i te ngalo kakwe: Kasi cilo ci tsongwani lezvi u ndzi tekeleko nuna wa mina ke? U lava ku ndzi tekela ni mandragora ya n’wana wa mina ke? Rakeli i te ngalo kakwe: Jakobe i ta etlela na wena legi wusiku hi kota ya mandragora lawo ma nga wuya ni n’wana wa wena.
w04 15/1 28 ¶7
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Genesisi — II
30:14, 15 — Hikuyini Rakeli a nga vhumela ku tsika a thomo a nga hi nago hi kota ya mandragora yo kari? A kale a handzu wa mandragora wu wa tirisiwa kota muri wu mahako ku a munhu a kuma wurongo ni ku mu tira a zvichiri. A muri lowu wu wa tirisiwa kambe kasi ku vhuxa a manyawunyawu ya masango ni ku maha wasati a hakisa ku kuma nyimba. (Xizimba xa Solomoni 7:13) Hambu lezvi a Bhibhiliya gi kalako gi nga tlhamuseli a ku hikuyini Rakeli a nga cicisa a mandragora, yena i wa alakanya ku a mandragora ma wa ta mu vhuna ku kuma nyimba kasi a nga ha simami kuva ngon’wa. Hikwalaho ku hundzile malembe yo kari na Jehovha a nga se “vulula marumbu yakwe” — Genesisi 30:22-24.