Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
3-9 KA AGOSTO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 13-14
“Yimani mu wona a kuhanyisa ka Jehovha”
(Eksodusi 14:13, 14) Zvonake Mosi aku ka vanhu: Mu nga chavi; yimani mu wona a kuhanyisa ka Jehovha loku a ta nga ku tira cikari ka n’wina nyamutlha; hakuva a vaGibhite lava mu va wonako makunu, cima mu nga ta ha va wona kambe. 14 Jehovha i ta mu lwela, na n’wina mu ta rutisa mu miyela.
Mosi — A wanuna wa kukholwa
Kuzvilava Mosi i wa nga zvi tivi lezvaku Nungungulu i ta pandza a Bimbi go Pswhuka, a vhulula ndlela ya kuva a vaIzrayeli va pona. Hambulezvo, Mosi i wa tsumba lezvaku Nungungulu i wa ta maha cokari kasi ku ponisa a vanhu vakwe. Niku Mosi i wa lava ku vhuna vaIzrayeli-kulobye lezvaku vonawu vava ni kutsumba loko. Hi gondza lezvi: ‘Mosi aku ka vanhu: Mu nga chavi; yimani mu wona a kuhanyisa ka Jehovha loku a ta nga ku tira cikari ka n’wina nyamutlha.’ (Eksodusi 14:13) Xana Mosi i zvi kotile ku tiyisa a kukholwa ka vaIzrayeli-kulobye? Ina, hakuva a Bhibhiliya gi wula lezvi xungetano hi Mosi ni vaIzrayeli vontlhe: “Hi kukholwa va lo tsemakanya a Bimbi go Pswhuka kota lomu misaveni yi womileko.” (Mahebheru 11:29) A kukholwa ka Mosi a ku vhunangi yena yece, kanilezvi ku vhunile vontlhe lava va gondzileko ka yena.
(Eksodusi 14:21, 22) Zvonake Mosi i lo nawuluta a canja gakwe hehla ka bimbi, Jehovha a tlhelisa a bimbi hi mheho ya ntamu ya Mutsuwuka-gambo, yi nga wa pupuxa wusiku gontlhe a pswhisa bimbi, a mati ma avanyeka hi laha cikari. 22 A vanana va ka Izrayeli va lo famba hi laha cikari ka bimbi misaveni yi womileko; ni mati ma lo yima hi matlhelo mambiri.
Jehovha i Nyamintamu, hambulezvo wa khatala hi vanhu
Lera Eksodhusi 14:19-22. Ti alakanyele na u hi zvin’we ni vaIzrayeli. Makunu mu le mhangweni. Le ndzhako ka n’wina ku na ni masochwa ya vaGibhite, le phambeni ku ni Bimbi go Pswhuka. Zvalezvo Nungungulu i maha cokari. I rurisa mhinga ya refu leyi yi nga mu rangela a yi yisa le ndzhako, yi ya yima laha cikari ka n’wina ni vaGibhite. Makunu vona va kumeka lomu munyameni, kanilezvi seno mu nga kona Nungungulu i maha cihlamaliso ku ya hi ku phanjalala! Zvonake, u wona Mosi na a tlakusa woko aba mati ya bimbi, ku sangula kuba moya wa hombe wuta hi mutsuwuka-gambo, a mati ma guma ma avanyeka hi laha cikari ku sala ndlela. Wena, ni va ngango wa wena, ni zvihari zva wena ni vanhu vontlhe makunu mu famba hi laha ka misava yo woma ya bimbi na mu xaxametilwe khwatsi. U tlhela u hlamala hi lezvi a misava yi kalako yi nga hi na madhaka ni lezvi yi kalako yi nga ritimuki. Niku ka fambeka hakuva a ku phovomeli. Kota wuyelo ga kona, hambu lava vo kala va nga hakisa vaza va chikela khwatsi ka tlhelo legi gin’wani ga bimbi.
(Eksodusi 14:26-28) Jehovha aku ka Mosi: ‘Tlakusa a canja ga wena hehla ka bimbi, ni mati ma ta wuya hehla ka vaGibhite, ni hehla ka tikareta tabye, ni hehla ka vakhileli va mahaxi. 27 Zvinghaho Mosi i lo tlakusa a canja gakwe hehla ka bimbi, zvonake laha gi ngaya kuceni, a bimbi gi lo tlhelela wutshan’wini ga gona, ni laha a vaGibhite va nga wa tsutsuma va lo tlhangana nawo; hilezvo Jehovha i lo mbembisa a vaGibhite cikari ka bimbi. 28 A mati ma lo wuya, ma ta fenengeta tikareta ni yimpi yontlhe ya Faro, leyi yi nga wa landza a vaIzrayeli lomu bimbini; laho a ku salangi hambu ni mun’we.
w09 15/3 7 ¶2-3
U nga rivali Jehovha
Laha a vaGibhite va nga ti karata hiku lungisa a tikareta tabye ti nga wonhekile, a vaIzrayeli va no chikela mbhirini ya bimbi. Mosi i no tlakusa a canja gakwe hehla ka bimbi go Pswhuka. Hi ku maha loko, Jehovha i no maha ku a mati lawa ma nga avanyekile hi laha cikari kuva ni ndlela yo woma ma tlhela ma tlhangana. A mati ma lo fenengeta Faro ni butho gakwe, va mbombomela. A nga kona a nga pona. Kanilezvi a vaIzrayeli va ponile! — Ek. 14:26-28; Lis. 136:13-15.
A matimu ya cimaho leco ma no maha ku a matiko ya lomu kusuhani mava ni kuchava ka hombe. (Ek. 15:14-16) Loku ku hundzile a 40 wa malembe, Rahabi i no byela a vavanuna vambiri va Izrayeli aku: ‘Hina hi na ni cichavo ca hombe hi n’wina, . . . hakuva hi zwile hi lezvi Jehovha a nga womisisa zvona a mati ya Bimbi go Pswhuka mahlweni ka n’wina, a cikhati leci mu nga huma hi le Gibhite.’ (Jox. 2:9, 10) Hambu lava va nga kala va nga kholwi ka Nungungulu a va zvi rivakelwangi lezvi Jehovha a nga tlhatlhisisa zvona a vanhu vakwe. Hi lisine, a vaIzrayeli va wa hi ni zvigelo zvo tala zva ku nga mu rivakelwi Jehovha.
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 13:17) Laha Faro a nga tlhatlhile a vanhu, Nungungulu a nga va fambisangi hi ndlela ya tiko ga vaFilistia, leyi yi hatlisako, hakuva Nungungulu ite: A vanhu va nga hundzuluka hi ku wona yimpi, va sangula ku tlhelela Gibhite.
it-2 51
Maruwa
Kusukela kale, a maruwa lawa ma nga tirisiwa nguvhu ni yo toloveleka, a ku patsa ni lawa ma nga tirisiwa kasi ku maha mabhindzu ma wa tlhavinyeta a madhoropa ni mifumo ya le Palestina. (Mitse 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jox 2:22; Val 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18; wona ESTRADA REAL.) Legi gi nga woniwa kota go toloveleka nguvhu gi wa sukela Gibhite giya ka madhoropa ya vaFilistiya le Gaza ni Ascalom, gi nga jika hi kutsongwani-tsongwani giya n’walungu wa le Megidho. Gi wa famba kala Hazori, a n’walungu wa bimbi ga Galileya, gi nga gama giya Dhamasku. A ruwa legi gi nga hundza hi le Filistiya gi wa hi gona go koma ka maruwa ya Gibhite lawa ma ngaya Tikweni ga Citsumbiso. Kanilezvi hi wu nene, Jehovha i no rangela a vaIzrayeli hi ndlela yin’wani kasi va nga mbhetiwi ntamu hi yimpi ya vaFilistiya. — Ek 13:17.
(Eksodusi 14:2) Byela a vanana va ka Izrayeli va tlhela va ya govela hi Ie mahlweni ka Pihahirote, cikari ka Migdole ni bimbi, le ko cuwukana na Baalzefoni: mu zimeka matenda ya n’wina ngomama ni laho, kusuhani ni bimbi.
it-2 77 ¶5-6
Eksodhusi
Gi avanyekile hi kwihi a Bimbi go pswhuka kasi a vaIzrayeli va kota ku tsemakanya?
Zvi wonekisa ku khwatsi andzhako ka ku a vaIzrayeli va chikele ka cipandze ca wumbiri ca lipfhumba labye, lezvo le Etama, ‘va lo gova hi tlhelo ga ciwula,’ Jehovha a byela Mosi kasi “va tlhela va ya govela hi Ie mahlweni ka Pihahirote. . . “kusuhani ni bimbi.” A ku jikajika loko ku wa ta maha Faro a kholwa lezvaku a vaIzrayeli va wa “khwekele.” (Ek 13:20; 14:1-3) A Vagondzi lava va nga dzundza a ruwa ga el Haj va ku hi gona gi nga fambeka khwatsi, va wula lezvaku a gezu ga ciHebheru gi hundzuluselweko ku “ku tlhela” a gi wuli a ku “jika” kutani ku “ti jikisa” basi gi wula kambe ni ku simama kutani ku potsa a curva yokari. Va tlhela va wula ku laha va nga chikela n’walungu (Norte) wa mbiri ya Bimbi, a vaIzrayeli va no maha a ntlawa kasi va fambeka khwatsi, va guma va jika vaya mutsuwuka-gambo wa citsunga ca Jebel ʽAtaqah ci nga gamekene ni mbiri ya Bimbi. A vanhu vo tala nguvhu a ku patsa ni vaIzrayeli na va nga zvi kotangi a ku tsutsuma loku va wa no tshuka va dhumelwa hi valala kusukela le n’walungu (Norte) hakuva va wa vhalelwe ndlela hi Bimbi.
A mukhuwo wa ciJudha wu komba lezvi zvi nga tshamisile zvona hi ku tirisa a kwadru. (Wona PI-HAIROTE) Hikwalaho, a ca lisima nguvhu ku wa hi ku a matimu lawa ma yelana ni lezvi zvi nga ka kwadru ga Bhibhiliya, kuveni a mitlhamuselo yo tala leyi yi nga tlhamuselwa hi vagondzi yi wa nga yelani. (Ek 14:9-16) Zvi laha kubaseni ku a vaIzrayeli a va tsemakanyangi hi laha kusuhani ni mbiri ya bimbi (kutani laha tlhelweni ga Bimbi go pswhuka), kasi ku a mabutho ya Faro ma nga zvi koti a ku tsemakanya a mbiri ya Bimbi hi kuolova wa wona lomu a vaIzrayeli va nga hi kona. — Ek 14:22, 23.
10-16 KA AGOSTO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 15-16
“Dhumisa Jehovha hi tisimu”
(Eksodusi 15:1, 2) Zvonake Mosi ni vanana va ka Izrayeli va lo yimbelela ka Jehovha lisimu leli, vaku: Ndzi ta yimbelela ka Jehovha hakuva i tlakukile nguvhu; I hoxile bimbini a haxi ni mukhileli wa gona. 2 Jehovha hi ntamu wa mina, ni lisimu la mina; Yena hi Muhanyisi wa mina. Hi yena Nungungulu wa mina, ndzi ta mu dhumisa; I Nungungulu wa dhadhani, ndzi ta mu kulisa.
w95 15/10 11 ¶11
Hikuyini hi faneleko ku chava Nungungulu zvezvi?
Lezvi Jehovha a nga lovisisa zvona a mabutho ya vaGibhite zvi dhumisile zvi tlhela zvi nyikela a wukustumunyu hi vito gakwe. (Joxua 2:9, 10; 4:23, 24) A vito Gakwe gi tlakusilwe kota ga hombe hehla ka vanungungulu va mawunwa ni vo kala ntamu, lava va nga tsandzeka ku ponisa a vakhozeli vabye. A kutsumba kabye ka zvifananiso, ka vanhu ni ka ntamu wa butho gabye ku mahile ku a vaGibhite va tshovela kubava. (Tisimu 146:3) A zvi kanakanisi a ku a vaIzrayeli va kucekile a ku yimbelela a tisimu ta ku dhumisa Nungungulu a hanyako kota cikombiso ca cichavo hi loyi a nga ni ntamu wa ku tlhatlhisa a vanhu vakwe!
(Eksodusi 15:11) Himani a fananako na wena Jehovha, a cikari ka vanungungulu? Himani wo hatima, loyi a basileko kota wena, Loyi a faneleko ku chabyiwa ni ku dumiswa hi tisimu? U mahile zvihlamaliso!
(Eksodusi 15:18) Jehovha i ta fuma kala kupindzuka.
w95 15/10 11-12 ¶15-16
Hikuyini hi faneleko ku chava Nungungulu zvezvi?
Hi lisine, loku hi wa no ponisiwa zvin’we na Mosi hinawu na hi yimbelele hiku: ‘Himani a fananako na wena Jehovha, a cikari ka vanungungulu? Himani wo hatima, loyi a basileko kota wena, Loyi a faneleko ku chaviwa ni ku dumiswa hi tisimu? U mahile zvihlamaliso!’ (Eksodusi 15:11) A kutizwa loko hi Nungungulu ka ha simama kala nyamutlha. Ka bhuku ga ku Vhululelwa, mupostoli Johani i wulawula hi ntlawa wo tsumbeka wa vatotilweko va Nungungulu a ku: “Va kari va yimbelela a lisimu la Mosi a nandza ga Nungungulu, ni lisimu la Yivhana.” Li wa ku yini a lisimu la kona? Li waku: “A mitiro ya wena ya hombe, niku ya hlamalisa, wena Jehovha Nungungulu wa Ntamu Wontlhe. A tindlela ta wena ti lulamile niku ti tsumbekile, wena Hosi ya pindzukelwa. Jehovha, himani a to kala ku chava, a nga dhumisi a vito ga wena ke?” — Kuvhululelwa 15:2-4.
Nyamutlha kambe a malandza ya nungungulu ma kuma a kutlhatlhisiwa ka lisima, ku nga hi hi kota ya zvihlamaliso kanilezvi hi kota ya milayo yakwe. A vanhu va matiko wontlhe va tlhatlhiswa hi tlhelo ga moya tikweni legi go biha hi lezvi va gondzako va tlhela va hanya hi milayo yo lulama ya Nungungulu. Lembe ni lembe a timiliyoni ta vanhu ta ti hambanisa ni tiko legi go biha va ti patsa ni hlengeletano yo lulama ya vakhozeli va Jehovha. Andzhako ka loku a wukhozeli ga mawunwa gi lovisilwe ni mafambiselo ya zvilo zva tiko legi, a vanhu lavo va ta hanya kala kupindzuka misaveni yiswa ni yo lulama.
(Eksodusi 15:20, 21) Zvonake Miriyamu, muprofeti wa cisati, a makabye wa Aroni, i lo teka a mutandanda canjeni gakwe, a vavasati vontlhe va huma va mu landzela, na va hi ni mitandanda, va kina. 21 Miriyamu i lo vhumelana navo, aku: Tsakelani Jehovha hakuva i dzundzekile nguvhu; I hoxile a haxi ni mukhileli wa gona lomu bimbini.
it-3 47 ¶4
Tisimu
A tisimu to tala ti nga yimbelelwa hi mitlawa le Izrayeli ti wa ku khwatsi i antifônico, zvi wulako ku ku wa hi ni muchuli, loyi a nga sangula hi ku yimbelela a koru, kutani ku a chula lisimu lo kari lava van’wani va amukela hi koru. Lomu ka mitsalo lezvo zvi wa fana ni ku ‘hlamula’. (Ek 15:21; 1Sa 18:6, 7) A mitsalo yokari ya bhuku ga Tisimu yi yimbelelwe hi ndlela leyo, a cikombiso ca kona hi leci ca Lisimu 136. Masikwini ya Nehemiya, lezvi a tikoru timbiri ta hombe ta lisimu ya kubonga ti nga tsalisilwe zvona a cikhati va nga yimbelela na va hi laha ka ligingisi ya le Jerusalema, tonawu ti wa tsalilwe hi ndlela leyo. — Ne 12:31, 38, 40-42, wona CÂNTICO.
it-3 47
Muprofeti wa cisati
A muprofeti wo sangula wa cisati a kumbukiwako loku ka Bhibhiliya hi Miriyamu. Zvi laha kubaseni lezvaku Nungungulu i wa nyikela mahungu hi ku tirisa yena kuzvilava hi ku tirisa a tisimu pimisilweko hi yena. (Ek 15:20, 21) Ku tsalilwe lezvi xungetano hi lezvi yena na Aroni va nga byela Mosi: ‘Kasi [Jehovha] a nga wulawulangi nchumu ka hina ke?’ (Mitse 12:2) Jehovha wutsumbu, mahlweni ka muprofeti Mika i no wula lezvaku i rumele ‘Mosi na Aroni na Miriyamu’ kasi kuya humesa a vaIzrayeli le Gibhite. (Mik 6:4) Hambu lezvi Miriyamu a nga kuma lungelo ga ku tirisiwa kasi haxa mahungu yo basa, a wunghana gakwe na Jehovha gi wa nga chikeli ka legi a makabye wakwe Mosi a nga hi nago na Jehovha. Laha a nga tsika ku tshama ka ciavelo cakwe, i no xanisiwa hi Nungungulu. — Mitse 12:1-15.
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 16:13) Laha gambyeni a tihwari ti lo huma ti ta fenengeta wugovelo; ni mixo a ndzhokati yi lowa yi pomela matlhelo wontlhe ya wugovelo.
w11 1/9 14
U wa zvi tiva?
Hikuyini Nungungulu a nga hlawula tihwari kasi a gisa a vaIzrayeli le ciwuleni?
Andzhako ka loku a vaIzrayeli va humele le Gibhite, hi makhati mambiri Jehovha i va nyikile tihwari to tala kota zvakuga zvabye. — Eksodusi 16:13; Mitsengo 11:31.
A tihwari zviharana zva zvitsongwani zvi nga kwalomo ka 18 centímetros hi kuleha na ti peza tikilo ta titsongwani nguvhu. Ti fuyiwa nguvhu le mutsuwuka-gambo wa Azia ni Europa. Kota lezvi zvi nga zvihari zva ku fambafamba nguvhu, a kama wa cirami zvi tshama le n’walungu (Norte) wa Afrika ni le Arabhiya. Laha zvi mahako a liendzo labye, zvi tsemakanya a mutsuwuka-gambo wa Bimbi ga Medhiteraniyo zvi tlhela zvi haha hi le hehla ka península do Sinai.
Hi kuya hi Dhisiyonariyo giswa ga Bhibhiliya ga Westminster, gi: “a tihwari ta zvi kota ku haha khwatsi ti tlhela ti haha nguvhu, ni ku londzowota khwatsi lomu a moya wu bako wuya kona; kanilezvi loku a moya wu cica a mabela, kutani loku ti karele, tontlhe ti ngawa a tipapa ta kona ti mbhela ntamu”. Na ti nga se simama ni lipfhumba la tona, ti mbheta siku kutani masiku mambiri na ti humula lezvo na ti ti wonela ka vahloti. Kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20, le Gibhite ku wa nghena a 3 wa timiliyoni ta tihwari kasi va vaga.
Ka makhati mambiri lawa a vaIzrayeli va ngaga a tihwari ku wa hi nguva ya kusangula ka cimumu. Hambu lezvi a cikhati leco a tihwari ti nga haha le Sinayi, Jehovha i no “pupuxa a mheho” kasi yi tisa a tihwari leto lomu a vaIzrayeli va nga govele kona. — Mitsengo 11:31.
(Eksodusi 16:32-34) Mosi i te ngalo: Lezvi zvi leletelweko hi Jehovha hi lezvi: A ku hlayiswe a homeri leyi yi teleko hi manna cikari ka mingango ya n’wina. kasi a zvizukulwana zva n’wina zvi ta ta wona a zvibaba lezvi ndzi nga mu wundla ha zvona lomu ciwuleni, cikhati leco ndzi nga mu humesa tikweni ga Gibhite. 33 Mosi aku ka Aroni: Teka mbita. u chela homeri yi teleko hi manna, u yi veka mahlweni ka Jehovha, kasi ku hlayisela zvizukulwana zva n’wina. 34 Khwatsi hi lezvi Jehovha a wulileko ka Mosi, Aroni i lo yi veka mahlweni ka Wumboni lezvaku yi hlayisiwa kona.
w06 15/1 31
Zviwutiso zva vagondzi
Na va ha hi ku huma hi le Gibhite a vaIzrayeli va no sangula ku ngurangura hi ku lava a zvakuga. Hikwalaho Jehovha i no va nyika a mana. (Eksodusi 12:17, 18; 16:1-5) Ka cikhati leco, Mosi i leletele Aroni aku: ‘Teka mbita. u chela homeri yi teleko hi manna, u yi veka mahlweni ka Jehovha, kasi ku hlayisela zvizukulwana zva n’wina.’ A matimu ma li: ‘Khwatsi hi lezvi Jehovha a wulileko ka Mosi, Aroni i lo yi veka mahlweni ka Wumboni [gi nga hi wutshamu gi nga tiriselwa ku veka maphepha ya lisima] lezvaku yi hlayisiwa kona.’ (Eksodusi 16:33, 34) Hambu lezvi Aroni a chelileko a mana lomu ka jaru ka cikhati leco, i vekile mahlweni ka Wumboni andzhako ka loku Mosi a mahile a Arke a tlhela a vekela a maribye lawa ma nga hi ni milayo ya 10.
17-23 KA AGOSTO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 17-18
“A wanuna wa mu nene wa gondzisa a tlhela a nyikela mitiro”
(Eksodusi 18:17, 18) “A muxade.wa Mosi aku ka yena: Lezvi u zvi mahako a hi zvona. 18 Hakunene u ta karala, wena ni vanhu lava u nga navo; hakuva lezvi zva tsandza, wena u hava ntamu wo tira wece.
Mosi — A wanuna wa lirandzo
Mosi i kombisile lirandzo hi vaIzrayeli - kulobye. Vona va wa zvi wona lezvaku Jehovha i wa tirisa Mosi kasi ku rangela vanhu vakwe, hikwalaho va wa tshinela ka Mosi loku va tlhangana ni zvikarato zvo hambanahambana. Hi gondza lezvi: “A vanhu va lo ta yima mahlweni ka Mosi kusukela ni mixo kala laha gambyeni.” (Eksodusi 18:13-16) Hi nga alakanyela a kukarala loku kuzvilava Mosi a nga kuzwa andzhako ka kuva a mbhetile siku gontlhe na a ingisela a zvikarato zva vaIzrayeli! Hambulezvo, Mosi i wa tsaka hi ku vhuna a vanhu lava a nga va randza.
(Eksodusi 18:21, 22) Kanilezvi hlawula cikari ka vanhu vontlhe a vavanuna lava va va nene, lava va chavako Nungungulu, a vavanuna lava va lulamileko, lava va vengako bhindzu legi gi nga lulamangiko; uva yimisa a kuva tinduna ta mazanazana, ni ta zana, ni ta ntlhanu wa makume, ni ta makume; 22 zvonake va ta lamula vanhu hi masiku ni masiku; kasike a timhaka leti ta hombe va ta ti tisa ka wena; leti ta titsongwani va ta ti mbheta. Hungula ndzhwalo wa wena, va wu rwala zvin’we na wena.
w03 1/11 6 ¶1
Kasi uva ni wutomi go tsakisa u fanele ku tsumba van’wani
A vavanuna lavo va wa kombisile a matshamela yokari ya ma nene nguvhu na va nga se nyikiwa a ntiro wu nga lava ku va tsumbeka. Va wa nyikilwe wukustumunyu ga lezvaku va dzundzeka mahlweni ka Jehovha, va hi ni mahanyela ma nene niku va wa chava ku maha ni cihi ci nga wa ta khunguvanyisa Jehovha. Vontlhe va wa zvi tiva ku a vavanuna lava va wa mahile zvontlhe va nga zvi kota kasi ku seketela a milayo yo basa ya Jehovha. Va wa nyenya a mabhindzu ma nga lulamangiko, zvi wulako ku va wa hi ni mahanyela ya ma nene nguvhu ma nga va beletela ku maha zvilo zvo kala ku hlazveka. Va wa nga mahi zvilo hi ndlela ya hava kasi ku rangisa a zvilaveko zvabye, zva maxaka yabye ni vangana vabye.
(Eksodusi 18:24, 25) Mosi i lo ingisa a zvileletelo zva muxade wakwe, a maha zvontlhe lezvi a mu leleteleko zvona. 25 Makunu Mosi i lo hlawula cikari ka vanhu va ka Izrayeli vontlhe vavanuna lava va lulamileko, a va yimisa kuva tinduna ta vanhu. Ti lo maha tinduna ta mazanazana, ni ta mazana, ni ta ntlhanu wa makume, ni ta makume.
w02 15/5 25 ¶5
A vanhu vo lulama va rangelwa hi kutsumbeka
Mosi yenawu i wa hi ni cichavo niku i wa ti koramisa. Laha Mosi a nga karele hi ku khatalela a zvikarato zva van’wani, Jetro a n’wingi wakwe i mu nyikile a civhuno leci: Hlawula a vavanuna va ringanelwako, u va nyika a wutihlamuleli. Na a alakanyela hi kugumelwa kakwe, Mosi hi wutlhari i no vhumela a mawonela lawo. (Eksodusi 18:17-26; Mitsengo 12:3) A wanuna wo ti tsongahata a nga mahi mihoni ya ku nyika van’wani a mitiro, ne a nga tshuki a chava ku luza malungelo yakwe hi ku avela a vavanuna va ringanelwako a wutihlamuleli. (Mitsengo 11:16, 17, 26-29) Kanilezvi i ti karatela ku vhuna van’wani lezvaku va kula hi tlhelo ga moya. (1 Timote 4:15) Hinawu hi fanele kuva vanhu va tshamela lego!
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 17:11-13) Ku waku loku Mosi a tlakusa mawoko yakwe, a vaIzrayeli va hlula; kanilezvi loku a releta mawoko yakwe, vaAmaleki va hlula vaIzrayeli. 12 Kanilezvi laha a mawoko ya Mosi ma nga karele, va lo teka ribye a tshama ka gona, Aroni na Hura va khoma mawoko yakwe, mun’we hi tlhelo gin’we ni mun’wani hi tlhelo gin’wani; zvinghaho a mawoko yakwe ma lo tlakuswa kala a gambo gi pela. 13 Hi lezvo Joxuwa ni vanhu vakwe, va lo hlula vaAmaleki hi matlhari.
“Ngha a mandla ya wena ma nga mbheli ntamu!”
Aroni na Hura va khometele mandla ya Mosi kasi ma nga mbheli ntamu a cikhati leci va ngalwa ni vaAmaleki. Hinawu nyamutlha hi nga hlota tindlela to vhuna van’wani. A vamakabye vo kari va xaniseka hi kota ya tanga yabye, mababyi, ku xaniswa hi maxaka, ciwundza, kutani ku felwa. Hi nga tiyisa a vaswa kambe lava contlhe cikhati va kucetelwako ku maha zvilo zvo biha kutani ku hlongolisela titshomba tikweni legi. (1 Te 3:1-3; 5:11, 14) Hlota tindlela ta ku kombisa kukhatala hi van’wani Salawini ya Mufumo, kuchumayeleni, loku mu kari muga, kutani loku u bhula ni munhu hi telefone.
(Eksodusi 17:14) Zvonake Jehovha aku ka Mosi: Tsala lezvi zvilo lomu bhukwini, civa cialakanyiso leci ci hlayisiwako, u byela Joxuwa lezvaku ndzi ta lovisa ku alakanya ka Amaleki lahasi ka tilo.
it-1422
Xaxameto
A zvi kanakanisi lezvaku lezvi Mosi a nga tsala zvi wata hi ka Nungungulu, ni lezvaku zvi wa faneleka ku tirisiwa kasi ku kambela a kukholwa ka hina, ni ku zvi wa zvi nene ku zvi tirisiwa wukhozelini. Mosi a nga no halahala a ti hlawulela a kuva murangeli wa vaIzrayeli; leci ci tivekako ku kusanguleni Mosi a nga vhumelangi. (Ek 3:10, 11; 4:10-14) Na Mosi a nga se sangula ku rangela vanhu, Nungungulu i mu gondzisile a tlhela a mu nyika a ntamu wa ku maha zvihlamaliso, laha ka kuza a tin’anga ta Faro ti kuceka ku vhumela lezvaku lezvi Mosi a nga maha zvi wata hi ka Nungungulu. (Ek 4:1-9; 8:16-19) Lezvi zvi nga maha ku Mosi a ngavi ni matshandza hi kuva mukaneli ni mutsali. Mosi i no ingisa Nungungulu ni tifanelo ta moya wa kubasa, Mosi hi yena wo sangula ku byeliwa ku a ku wula ni ku tsala a cipandze ca xaxameto wa mabhuku ya Bhibhiliya.— Ek 17:14.
24-30 KA AGOSTO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 19-20
“Lezvi a 10 wa milayo yi wulako ka wena”
(Eksodusi 20:3-7) U nga ta kuva ni van’wani vanungungulu mahlweni ka mina. 4 U nga ti maheli cifananiso ci vatlilweko co fanana ni zvilo lezvi zvi nga le hehla tilweni, hambu ni lezvi zvi nga lahasi misaveni, ni ca lezvi zvi nga lomu matini lahasi ka misava. 5 U nga zvi khizameli, hambu ni ku zvi tirela; hakuva mina Jehovha, Nungungulu wa wena, ndzi Nungungulu wo pinyama, loyi a tsayisako a vanana hi kota ya zviwonho zva vapswali vabye, kala ka cizukulwana ca wunharu ni ca wumune ca lava va ndzi vengako; 6 kanilezvi ndza va mahela wuxinji kala ka cizukulwana ca khume ga mazana va lava va ndzi randzako, lava va hlayisako milayo ya mina. 7 U nga hlakani hi vito ga Jehovha, Nungungulu wa wena, hakuva Jehovha a nga ta mu khoma kota munhu a nga hava nandzu, loyi a hlakanako hi vito gakwe.
w89 15/11 6 ¶1
U gondza yini ka 10 wa milayo?
A muni wa milayo yo ranga yi komba a wutihlamuleli hi nga nago mahlweni ka Jehovha. (Wo sangula) I Nungungulu a lavako lezvaku hi mu khozela hi ndlela yo hlawuleka. (Matewu 4:10) (Wa wumbiri) Ne mun’we wa vakhozeli vakwe a faneleko ku tirisa zvifananiso. (1 Johani 5:21) (Wa wunharu) Laha hi tirisako a vito ga Nungungulu hi fanele ku gi tirisa hi ndlela yi faneleko na hi nga hlakani hi gona. (Johani 17:26; Va Le Roma 10:13) (Wa wumune) Gontlhe a wutomi ga hina hi fanele ku gi vekisela ka zvilo zva moya. Lezvo zvi ta hi vhuna ku humula kutani ku ‘salelwa hi sabhadho’ ga ku ti hlayela kululama kuwoneni ka munhu wutsumbu.— Mahebheru 4:9, 10.
(Eksodusi 20:8-11) Alakanya a siku ga sabhadho ku gi basisa. 9 U ta tira ntlhanu wa masiku ni gin’we u maha yontlhe mitiro ya wena; 10 kanilezvi a siku ga wuntlhanu ni mambiri i sabhadho ga Jehovha, Nungungulu wa wena. U nga tiri ntiro hi siku lego, wena ni mufana wa wena, ni nhanyana wa wena, ni citiri ca wena ca wanuna ni ca wasati, ni homu ya wena, ni muluveli wa wena loyi a nga mutini wa wena. 11 Hakuva hi ntlhanu wa masiku ni gin’we, Jehovha i mahile tilo ni misava, ni bimbi, ni zvontlhe zvi nga ka zvona; kanilezvi i lo humula hi siku ga wuntlhanu ni mambiri; hikwalaho Jehovha i katekisile a siku ga sabhadho a gi basisa.
(Eksodusi 20:12-17) Chava raru wa wena ni nyine wa wena, kasi a masiku ya wena ma ta engetelwa tikweni legi u nyikilweko hi Jehovha, Nungungulu wa wena. 13 U nga dayi. 14 U nga bhayi. 15 U nga yivi. 16 U nga lumbeti wakelane wa wena hi wumboni ga mawunwa. 17 U nga naveli a yindlu ya wakelane wa wena. U nga naveli sati wa wakelane wa wena, ni citiri cakwe ca wanuna ni ca wasati, ni homu yakwe, ni mbongola yakwe, hambu ni cin’wanyani cilo ca wakelane wa wena.
w89 15/11 6 ¶2-3
U gondza yini ka 10 wa milayo?
(Wa wu ntlhanu) A ku a vana va ingisa vapswali cikombiso ca ku tiya ca wumun’we laha ngangweni, ku nga cipandze ca makatekwa ya Jehovha. Hi nga wona a kutsumba ko hlamalisa loku a “nayo wo sangula wu nga ni citsumbiso” wu hi nyikako! A hi lezvaku “kasi u fela ku kateka” basi, kanilezvi “u hanya cikhati co leha laha misaveni.” (Va Le Efesusi 6:1-3) Kota lezvi hi hanyako “masikwini yo gumesa” ya tiko legi go biha, a ku ingisa loko ku nyika a vaswa vo tala a lungelo ga ku ngafi.— 2 Timote 3:1; Johani 11:26.
A ku randza a muakelani ku ta hi vhuna ku nga va zwisi kubayisa hi ku va mahela zvilo zvo kota ku (6) daya, (7) ku maha wubhayi, (8) ku yiva ni (9) ku hemba. (1 Johani 3:10-12; Mahebheru 13:4; Va Le Efesusi 4:28; Matewu 5:37; Mavingu 6:16-19) Kanilezvi cini ci faneleko ku hi kuca ku maha lezvo? A nayo wa wu (10) wu yelana ni ku venga kumbilukela ka kubiha, wu hi alakanyisa lezvaku Jehovha i lava ku contlhe cikhati a mixuvo ya hina yi yelana ni kurandza kakwe. — Mavingu 21:2.
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 19:5, 6) “Makunu lezvi, loku mu ingisa a gezu ga mina, mu hlayisa a civhumelwano ca mina, mu tava tshomba ya mina n’winyi ku hundza man’wani matiko, hakuva a misava yontlhe ya mina. 6 Mu tava tiko ga vapristi, a tiko gi basileko. Leti hi timhaka leti u ta nga byela a vanana va ka Izrayeli.
it-3488 ¶3-4
Mupristi
Mupristi wa Kristu. Jehovha i tsumbisile Izrayeli lezvaku a rindzela kuva “tiko ga vapristi, a tiko gi basileko.”(Ek 19:6) Hikwalaho, a Mupristi wa lixaka la ka Aroni i wa ta simama kala kuta a Mupristi wa hombe a nga sina a tsumbisilwe. (Mah 8:4, 5) Lezvo zvi wa ta mbheta cikhati cokari kala loku ku fuvisiwa civhumelwano ca nawo ku sangula a civhumelwano ciswa. (Mah 7:11-14; 8:6, 7, 13) Kusanguleni a vaIzrayeli hi vona va nga nyikilwe a lungelo go maha vapristi va Jehovha, na va tira ka lulamiselo ga tiko gi tsumbisilweko hi Nungungulu, hi ku famba ka cikhati a lungelo legi gi nyikilwe ni vamatiko kambe. — Mit 10:34, 35; 15:14; Rom 10:21.
VaJudha vatsongwani basi va nga vhumela Jesu, lava va ku tala va no tsika ku seketela a vapristi va mufumo wa lisine ni tiko go basa. (Rom 11:7, 20) Hi kota ya ku nga tsumbeki ka vaIzrayeli, Nungungulu i wata na a va tlharihisa hi malembe yo tala hi ku tirisa muphrofeti Hoseya aku: ‘Hi lezvi u alako wutivi minawu ndzi ta ku ala, kasi u nga have mupristi wa mina. Lezvi u riveleko a nayo wa Nungungulu, minawu ndzi ta rivala a vanana va wena.’ (Ho 4:6) Na a wulawula hi mhaka yaleyi, Jesu i byelile a varangeli va vaJudha aku: “A Mufumo wa Nungungulu wu ta tekiwa ka n’wina wu nyikelwa ka tiko legi gi to pswala mihandzu ya wona.” (Mat 21:43) Hikwalaho, lezvi Jesu a nga landza nayo a cikhati a nga hi laha misaveni i byelile lava a nga va hanyisile ka hlokonho lezvaku vaya ka vapristi va ya maha muphahlo lowu wu nga laveka kota lezvi va nga landza a wupristi ga Aroni. — Mat 8:4; Mar 1:44; Luk 17:14.
(Eksodusi 20:4, 5) U nga ti maheli cifananiso ci vatlilweko co fanana ni zvilo lezvi zvi nga le hehla tilweni, hambu ni lezvi zvi nga lahasi misaveni, ni ca lezvi zvi nga lomu matini lahasi ka misava. 5 U nga zvi khizameli, hambu ni ku zi tirela; hakuva mina Jehovha, Nungungulu wa wena, ndzi Nungungulu wo pinyama, loyi a tsayisako a vanana hi kota ya zviwonho zva vapswali vabye, kala ka cizukulwana ca wunharu ni ca wumune ca lava va ndzi vengako;
w04 15/3 27 ¶1
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Eksodusi
20:5 — Jehovha i ‘tsayisa a vanana hi kota ya zviwonho zva vapswali’ kala ka zvizukulwana zva ha tako hi ndlela muni? Loku a munhu a zvi kota ku ti hlamulela, i sangula ku tsayisiwa hi kuya hi mitiro yakwe. Kanilezvi a vaIzrayeli va xanisekile hi kota ya lezvi a vakokwani vabye va nga khozele a zvifananiso. Hambu a vaIzrayeli lava va nga hi ni kukholwa ko tiya gi va khumbile nguvhu a mahela lego, hakuva zvi wa va karatela ku simama va tsumbekile hi kota ya wubihi legi a matiko ma nga va randzele ma nga hi nago.
31 KA AGOSTO–6 KA SETEMBRO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | EKSODUSI 21-22
“Wona wutomi kota lezvi Jehovha a gi wonisako zvona”
(Eksodusi 21:20) Loku a munhu aba a nandza gakwe ga cinuna, kutani ga cisati, gi fela mandleni yakwe, i ta tsayiswa.
it-2 18
Kutshakatela munhu
A vaHebheru va wa fanele ku vhumelelwa hi n’winyi wa khumbi kasi ku yi tsayisiwa hi limhika loku yi nga ingisi. Kanilezvi loku a khumbi leyo yi tshuka yifa hi kubiwa, a n’winyi wa yona yenawu i wa fanele kutsayiswa. Loku a khumbi yi pona kufa hi kubiwa hi siku gin’we kutani mambiri, zvi komba lezvaku a n’winyi wa yona i wa nga hi na makungo ya ku yi daya. A n’winyi i wa hi ni fanelo ya ku tsayisa ni ku laya hakuva a khumbi yi wa hi ya “mali yakwe”. Zvi wa hi ni mhango nguvhu a ku maha munhu a luza a malungelo yakwe ya lisima, loku munhu a maha lezvo i wa kuma wuyelo ga hava. Kanilezvi loku a khumbi yifa na ku hundzile siku gin’we kutani mambiri na yi bilwe, zvi wa kanakanisa ku a kufa loku ku vangilwe hi lezvi yi nga biwa. Hikwalaho, loku a khumbi yi simama ku hanya hi siku gin’we kutani mambiri na yi bilwe a n’winyi wa yona i wa nga ha tsayisiwi. — Ek 21:20, 21.
(Eksodusi 21:22, 23) Loku a vanhu valwa, zvonake va bayisa wasati a nga ni rumbu; loku a rumbu lego gi goheka, kanilezvi yena a ngafi, zvonake i ta rihiwa hi tsengo lowu a ta nga wu wula a nuna wakwe; i ta ya rihiwa mahlweni ka valamuli. 23 Kanilezvi loku wasati afa, zvonake u ta rihisa wutomi hi wutomi.
Wa gi nyika lisima a wutomi a ku fana na Nungungulu ke?
Hambu a wutomi ga n’wanana a nga rumbyini ga nyine wakwe ga lisima ka Nungungulu. Le Izrayeli wa kale, loku a munhu wo kari a bayisa a wasati a nga hi ni rumbu zvonake kufa kani i mamani wa kona kutani a n’wana wa yena, Nungungulu i wa wona a munhu loyi a nga ni nandzu kota mudayi, niku i wa fanele ku riha “wutomi hi wutomi.” (Lera Eksodusi 21:22, 23.) Hi nga alakanya lezvi Jehovha a faneleko ku ngha a ti zwisa zvona a cikhati leci a wonako a vanana va tsandza-vahlayi va ha hiko marumbyini ya vamamani vabye na va dawa ha womu lembe ni lembe, a kutala ka tinyimba leto na ti bhoxiwa hi kota ya wubhayi.
(Eksodusi 21:28, 29) Loku a homu yi tlhava wanuna kutani wasati hi timhondzo ta yona, afa, a homu leyo yi ta gandliwa hi maribye; ni nyama ya kona ngha yi nga giwi. Kanilezvi a n’winyi wa homu a nga tava ni nandzu. 29 Kanilezvi a homu loku gi hi tshamela ga yona ku tlhava hi timhondzo ta yona, ni n’winyi wa yona a tiviswa, kanilezvi a nga cheli kota hi ku yi hlayisa; zvonake loku yi daya wanuna kutani wasati, yona yi ta gandliwa hi maribye, yenawu n’winyi wa yona i ta dawa.
w10 15/4 29 ¶4
Jehovha i lava lezvaku u simama ku “hlayiseka niku tsumbeka”
A ku tsayisa ka nayo ku wa tira kambe loku a munhu a bayisiwa hi zvihari zva ku fuyiwa. Loku a homu yi daya munhu hi ku mu vhindla, a n’winyi wa yona i wa fanele ku yi daya kasi yi nga ha vhindli van’wani. Kota lezvi a nga kala a nga faneli kuga kutani ku xavisa a nyama ya kona, a ku yi daya basi zvi wa hi ku luza ka hombe. Zvini zvi nga maheka loku a homu yi vhindla munhu a n’winyi wa yona a nga yi dayi? Loku a homu leyo yi tshuka yi daya munhu mun’wani, a homu leyo ni n’winyi wa kona va wa fanele ku dawa. A nayo lowu wu wa maha vanhu va khatalela a zvifuyo zvabye contlhe cikhati. — Ek 21:28, 29.
Kela titshomba ta moya
(Eksodusi 21:5, 6) Loku a khumbi yiku: Ndza randza a n’winyi wa mina, ni sati wa mina, ni vanana va mina; a ndzi lavi ku suka; 6 zvonake a n’winyi wa yona i ta yi neha mahlweni ka Nungungulu, a yi tshineta kusuhani ni livati laha ka mhandze ya laha nyangweni; zvonake a n’winyi wa yona a yi bhoxa ndleve hi litlhawo. Zvonake yi ta mu tirela wontlhe masiku.
w10 15/1 4 ¶4-5
U ku ti hendleleta ka Jehovha ku nga ku vhunisa kuyini?
A ku ti hendleleta ka Jehovha a hi ciboho co hlakana. I mhaka ya kufa ni kuhanya. Kanilezvi a ciboho leci ca kutihendleleta ci hi vhunisa kuyini? Kasi ku zwisisa, a hi nga ehleketeni hi ciboho ci mahiwako hi vanhu. Hi cikombiso kasi ku kuma munghana wa mu nene u fanele ku vhumela a wutihlamuleli ga ku wenawu u maha munghana wa mu nene. Lezvo zvi patsa ku maha zviboho zvi to ku maha u tizwa na u kuceka ku khatalela a munghana wa wena. A gin’we ga wunghana go tiya gi kumbukiwako nguvhu lomu ka Bhibhiliya hi legi ga Dhavhidha na Jonatani. Hi nga wula ku Dhavhidha na Jonatani va wa mahile civhumelwano ca wunghana vona vambiri. (Lera 1 Samueli 17:57; 18:1, 3.) Hambu lezvi a wunghana ga matshamela lawo gi kalako, a wunghana gi kula ntsena loku mun’we ni mun’wani a kuceka ku tatisa zvilaveko zva munghana wakwe.— Mav. 17:17; 18:24.
A nayo lowo Nungungulu a nga nyika a vaizrayeli wu tlhamusela a wunghana gin’wani legi a vanhu va vhunekako hi gona loku va maha zviboho. Hi cikombiso, loku a khumbi yi xuva ku tshama ka n’winyi wa yona hi malembe yo tala, yi wa fanele ku maha civhumelwano co tiya ni n’winyi wa yona. A nayo wu waku: ‘Loku a khumbi yiku: ‘Ndza randza a n’winyi wa mina, ni sati wa mina, ni vanana va mina; a ndzi lavi ku suka,’ zvonake a n’winyi wa yona i ta yi neha mahlweni ka Nungungulu, a yi tshineta kusuhani ni livati laha ka mhandze ya laha nyangweni; zvonake a n’winyi wa yona a yi bhoxa ndleve hi litlhawo. Zvonake yi ta mu tirela wontlhe masiku.’ — Ek 21:5, 6.
(Eksodusi 21:14) Loku a munhu a vhukela mun’wani munhu hi wurena, a mu daya ha womu, u ta mu khoma u mu daya yenawu, hambu loku a tsutsumele alatini.
it-1497
Limhondzo
A magezu ma nga ka Eksodusi 21:14 kuzvilava ma tlhamusela ku hambu mupristi i wa fanele ku tsayisiwa loku a tshuka a daya munhu hakuva a ku khoma timhondzo ta alati zvi wa nga vhikeli a ku daya munhu ha womu. — Ringanisa 1 Tih 2:28-34.