NHLOKOMHAKA YA DJONDZO 31
‘Tiya, U Nga Tsekatsekisiwi’
“Vamakwerhu va ku rhandzeka, tiyani, mi nga tsekatsekisiwi”. — 1 KOR. 15:58.
LISIMU 122 Ahi Tiyeni, Hinga Tsekatseki!
LESWI HI NGA TA SWI DJONDZAa
1-2. Mukreste a nga fanisiwa ni prediyu la ku leha hi ndlela yini? (1 Vakorinto 15:58)
HI 1978, ka doropa la Tóquio aJapão ku yakiwe prediyu la ku leha swinene. Se a nkama a li yakiwa vanhu a va tivutisa swaku indjhe prediyu leli li nga ta gama li dilika, leswi lomu va li yakaka kona ku nga ndhawu leyi ku tolovelaka ku tsekatseka misava? Kambe leswo a swi zanga swi yendleka. Hi mhaka muni? Lava va nga li hamba va vula swaku leswo a swi koteka hikusa a li yakiwe hi ndlela ya kuva li kota ku tiya li ku roo, kambe hi hala tlhelo li tlhela li kota ku titwananisa ni swiyimu swa ku hambanahambana leswi a li ta kumana na swona. Phela Vakreste namuntlha va fana ni prediyu loleliyani. Hi mhaka muni?
2 Mukreste a fanele a nyima a ku dzii, kambe minkama yin’wani a tlhela a swi kota ku titwananisa ni swiyimu. Loko swi ta ka ku khomelela ka minawu ya Yehovha a fanele a nyima a ku roo a womelela ka yona. (Lerha 1 Vakorinto 15:58.) Minkama hinkwayu ‘a tinyimisele ku yingisa’ naswona a nga pfumeleli nchumu xi mu tshikisa ku yendla ku rhandza ka Yehovha. Kambe hi tlhelo lelin’wani yena a fanele ‘a vevuka’, hi marito man’wani leswi vulaka swaku a fanele a titwananisa ni swiyimu loko swi boha. (Yak. 3:17) Mukreste lweyi a kotaka ku yendla swilo leswi, a nga ta womelela hintamu ka minawu naswona a nga ta hanya ingi hiloko o kala a nga yi tivi minawu leyi nga kona. Se ka nhlokomhaka leyi hi ta vona leswaku hi nga swi kotisa ku yini ku nyima hi ku roo hi seketela minawu ya Yehovha. Hi ta tlhela hi vona 5 wa minchumu leyi Sathana Davulosi a yi tirhisaka leswaku a zama ku hi yendla hi nga nyimi na hi tiyile ka Yehovha ni leswaku hi nga yi hlulisa ku yini.
HI NGA YENDLA YINI SWAKU HI TIYA HI KU ROO?
3. Hi yini minawu leyi Yehovha a hi nyikaka yona ka Mintirho 15:28, 29?
3 Leswi Yehovha i nga yena Munyiki wa nawu, minkama hinkwayu a yendla leswaku minawu leyi a hi nyikaka yona yi hi vevukela ku yi twisisa. (Esa. 33:22) Hi xikombiso, a ntlawa lowu rhangelaka wa nkama wa vapostolo wu vulavule hi swilo swinharhu leswi Vakreste va faneleke va swi yendla: 1) Va fambela kule ni ku gandzela swifaniso, kambe va gandzela Yehovha ntsena, 2) va hlonipha ngati, va tlhela 3) va yingisa minawu leyi nga Bibeleni hi ku fambela kule ni wuntunga la swa masangu. (Lerha Mintirho 15:28, 29.) Vakreste namuntlha va nga yendla yini swaku va kota ku khomelela ka minchumu leyi yinharhu?
4. Hi nga swi kombisa ku yini swaku hi gandzela Yehovha ntsena? (Nhlawutelo 4:11)
4 Hi nga kombisa swaku hi gandzela Yehovha ntsena loko hi nga gandzeli swifaniso. Yehovha a byele Vayisrayele swaku va fanele va gandzela yena ntsena. (Det. 5:6-10) Nkama lowu Yesu a a li lani misaveni a ringiwile hi Sathana, kambe na a nga djikadjiki a byele Sathana hi ku kongoma swaku ku fanele ku gandzeliwa Yehovha ntsena. (Mat. 4:8-10) Hi mhaka leyo, hina a hi gandzeli swifaniso naswona a hi gandzeli vanhu, hambiloko va li varhangeli va wukhongeli, varhangeli va politika kumbe lava va nga ni ndhuma hileswi va tsutsumaka hintamu kumbe hileswi va yimbelelaka hintamu funtshi a hi va voni va li swikwembu. Hina minkama hinkwayu hi nyima na Yehovha naswona hi gandzela yena ntsena, hikusa hi yena ‘a nga yendla minchumu hinkwayu.’ — Lerha Nhlawutelo 4:11.
5. Hi mhaka muni hi yingisa nawu wa Yehovha wa ku hlonipha ngati ni wutomi?
5 Hi yingisa nawu wa Yehovha wa ku hlonipha ngati ni wutomi. Hi mhaka muni? Hikusa Yehovha a vula leswaku a ngati yi nyimela wutomi, ku nga nyiko ya lisima leyi taka hi ka yena. (Lev. 17:14) Nkama Yehovha a nga byela vanhu hi khambi la ku sungula swaku va nga dla nyama ya swiharhi, a tlhele a va byela swaku a va nga fanelanga va dla ngati ya kona. (Gen. 9:4) A tlhele a wu phindha nawu lowu nkama a nga nyika Vayisrayele nawu hi ku tirhisa Moxe. (Lev. 17:10) Naswona hi nkama wa vapostolo, a kongomise ntlawa lowu rhangelaka leswaku wu byela Vakreste leswaku va “fambela kule ni . . . ngati”. (Mint. 15:28, 29) Se loko hi yendla swiboho swa ku fambisana ni madahelo, hi nyima hi tiyile hi yingisa nawu lowu.b
6. Hi yini minzamu leyi hi faneleke hi yi yendla swaku hi va ni mahanyelo lama tsakisaka Yehovha?
6 Hi womelela ni minawu ya Yehovha ya ku va ni mahanyelo yamanene. (Heb. 13:4) Mupostolo Pawulo a hi be ndleve hi ku vula swaku hi fanele hi “dlaya” ku navela ka swirho swa miri wa hina. Leswi vulaka swaku hi fanele hi fambela kule ni ku navela ku yendla swa ku biha. Hi nga yendla leswo hi ku kala hi nga voni nchumu kumbe ku yendla nchumu lowu nga yendlaka swaku hi wela ka wuntunga la swa masangu. (Kol. 3:5; Yobo 31:1) Loko hi tshuka hi va ni mimpimiso ya ku biha kumbe hi ringeka ku yendla nchumu lexi nga wonhaka wunghanu la hina na Yehovha, hi fanele hi tekela ku fambela kule na xona.
7. Hi tinyimisele ku yendla yini naswona hi mhaka muni?
7 Yehovha a nyimele swaku ‘hi mu yingisa hi mbilu hinkwayu.’ (Rom. 6:17) Minawu leyi yena a hi nyikaka yona, minkama hinkwayu i yinene naswona a hi nge yi txintxi. (Esa. 48:17, 18; 1 Kor. 6:9, 10) Hina hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka leswaku hi tsakisa Yehovha, naswona ku fana ni mupisalema hi tinyimisele ku ‘yingisa minawu ya yena minkama hinkwayu anze hi fa.’ (Pis. 119:112) Kambe Sathana a ta yendla hinkwaswu leswi a nga swi kotaka leswaku a helisa ku tinyimisela koloko. Hi tini tindlela leti yena a ti tirhisaka?
LESWI SATHANA A SWI TIRHISAKA SWAKU A HI TSHIKISA KU YINGISA YEHOVHA
8. Sathana a ku tirhisisa ku yini ku hluphiwa swaku a hi tshikisa ku yingisa Yehovha?
8 Ku hluphiwa. Sathana Davulosi a nga yendla swaku vanhu va hi ba kumbe va hi sindzisa ku yendla swilo leswi kalaka swi nga mu tsakisi Yehovha. Lexi a xi lavaka, i ku va a hi “hahlulela” leswi vulaka ku va a hi tshikisa ku va vanghanu va Yehovha. (1 Ped. 5:8) Hi xikombiso, Vakreste va nkameni wa vapostolo va xanisiwile, va biwa va tlhela va dlayiwa hi mhaka leswi a va tinyimiselile ku nyima va ku ndee va seketela Yehovha. (Mint. 5:27, 28, 40; 7:54-60) Ni swoswi Sathana wa ha hlupha vanhu lava tirhelaka Yehovha. Ha swi vona leswo ka ndlela leyi valala va hina va va hluphaka hi yona vamakwerhu aRússia ni ka matiko man’wani.
9. Nyikela xikombiso xa leswaku hi mhaka muni hi fanele hi tshama na hi tivonela ka mintlhamu ya ku tumbela.
9 Mintlhamu ya ku tumbela. Minkama yin’wani Sathana Davulosi a nga hi hlasela hi ku kongoma hi ku hi hlupha. Kambe minkama yin’wani a nga ha tirhisa mintlhamu ya ku tumbela kumbe “mindzingo”. (Efe. 6:11) Vona xikombiso xa makwerhu Bob lweyi a a baxarile xibelhela naswona a swi ta lava a hambiwa operação. Na a nge se hamba operação a vhele a byela vadotori va yena swaku a a nga ta chela ngati. Se, dotori lweyi a a ta mu hamba operação a vule swaku a a xi hlonipha xiboho xa yena. Kambe na a ku mundzuku ka kona a ya ku hambiweni ka operação, dotori mun’wani a mu yelile niwusiku na maxaka ya yena ma nga ha li kona a mu byela swaku ‘hi ta xi hlonipha xiboho xa wena, kambe hi ta tshama na hi li na yona ngati swaku loko yo tshuka yi laveka naswona wutomi la wena li va nghozini hi ta ku chela.’ Swi nga yendleka dotori lwiyani a a pimisa swaku haaa leswi maxaka ya yena a ma nga ha li kona lahayani, Bob a a ta pfumela a ku ‘ina podi mi ni chela ngati.’ Kambe a nga pfumelanga leswo, a nyime a tiyile a ku hambi swo yini, a ni pfumeli kuva mi ni chela ngati.
10. Hi mhaka muni ku pimisa ku fana ni vanhu lava kalaka va nga gandzeli Yehovha swi li ni nghozi? (1 Vakorinto 3:19, 20)
10 Mapimisela ya vanhu lava kalaka va nga yingisi minawu ya Yehovha. Loko hi pimisa ku fana ni vanhu lava kalaka va nga na mhaka ni minawu ya Yehovha, swi nga ha yendla leswaku na hina hi tshika ku yingisa minawu ya Yehovha. (Lerha 1 Vakorinto 3:19, 20.) “A wutlharhi la misava” minkama ya yinyingi li yendla swaku vanhu va nga yi landzi minawu ya Yehovha. Hi xikombiso, Vakreste van’wani va bandla la le Pergamu ni la le Tiyatira va sungule ku gandzela swifaniso ni ku yendla wuntunga la swa masangu hileswi lomu a va tshama kona a vanhu a va hanyisa xiswoleswo. Yesu a laye Vakreste volavo hileswi a va tshika vamakwerhu van’wani va hanya hi wuntunga la swa masangu va nga va kawuki. (Nhla. 2:14, 20) Namuntlha vanhu lava hi hanyaka na vona va nga ha hi kutxetela leswaku na hina hi pimisa ku fana na vona. Hi xikombiso, maxaka ya hina kumbe vanhu lava hi va tivaka, va nga ha hi byela swaku minawu ya Xikwembu ya karhata va tlhela va hi kutxetela ku tshika ku yingisa minawu ya Yehovha. Va nga ha hi byela leswaku a ku na mhaka ku va u yendla leswi u swi navelaka hikusa minawu ya Bibele se yi hundzeliwe hi nkama.
11. I mpsini leswi hi kalaka hi nga fanelanga hi swi yendla?
11 Minkama yin’wani hi nga ha pimisa swaku minawu leyi Yehovha a hi nyikaka yona a yi twisiseki kahle, se leswo swi nga ha yendla swaku ‘hi tlula leswi nga tsaliwa.’ (1 Kor. 4:6) Varhangeli va wukhongeli va nkama wa Yesu a va yendla swoleswo. A va yengetela swinawanawani swa vona ka Nawu wa Moxe. Leswo a swi yendla leswaku swi va tikela vanhu ku wu yingisa nawu. (Mat. 23:4) Kambe Yehovha a hi nyika nkongomiso lowu twisisekaka hi ku tirhisa Bibele ni nhlengeletanu ya yena. Hi mhaka leyo, a hi na xivangelo xa ku yengetela nchumu ka nkongomiso lowu a hi nyikaka wona. (Swi. 3:5-7) Se, hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi nga tluli leswi nga tsaliwa kumbe hi vekela vamakwerhu swinawanawani ka swilo leswi lavaka munhu a tiyendlela xiboho hi yexe.
12. Sathana a ma tirhisisa ku yini mavunhwa?
12 Mavunhwa. Sathana a tirhisa “marito ya mavunhwa ya ku kala ma nga pfuni nchumu” ni “swilo swa masungulu swa misava” leswaku a hambanisa vanhu ni ku va kanganyisa. (Kol. 2:8) A minkameni ya vapostolo swilo leswi a swi patsa mafilozofiya ya vanhu, tidjondzo ta Vayuda ta ku kala ti nga seketeliwanga ka Matsalwa ni leswi vanhu a va swi djondzisa swa leswaku xikolokolo Nawu wa Moxe a wu fanele wu landziwa. Hinkwaswu leswi a swi kanganyisa vanhu hikusa a swi va hambanisa na Yehovha Xihlovo xa wutlharhi. Ni namuntlha Sathana a tirhisa maradiyo, ma televisão, ma redes sociais leswaku a hangalasa mavunhwa a tlhela a yendla vanhu va politika swaku va hangalasa swilo swa ku a hi ntiyiso. Leswo swi yendleke hintamu a nkameni wa ntungu wa korona.c Timboni ta Yehovha leti nga yingisa minkongomiso leyi taka hi ka nhlengeletanu ya Yehovha, ti pfuneke hintamu swinene hikusa a ti kanganyisiwanga hi mavunhwa lawo, naswona a ti nga karhateki hintamu kumbe ku vilela ku fana ni vanhu lava a va kholwa minchumu ya ku a yi nga li ntiyiso. — Mat. 24:45.
13. Hi mhaka muni hi fanele hi tivonela ka swilo leswi nga hi phazamisaka?
13 Swilo leswi nga hi phazamisaka. Hi fanele hi tshama na hi pimisa hi “swilo swa lisima hintamu.” (Filp. 1:9, 10) Loko ho pfumela ku phazamisiwa hi nga heta nkama wa wunyingi ni matimba ya hina lawa a hi ta ma tirhisela swilo swa lisima, na hi yendla swilo swa ku kala swi nga pfuni nchumu. Swilo leswi hi swi yendlaka siku ni siku swa ku fana ni ku dla, ku phuza, ku hungata ni ku tirha, swi nga ha hi phazamisa loko hi swi pfumelela swi li swona swa lisima hintamu ka wutomi la hina. (Luk. 21:34, 35) Naswona siku ni siku ka mahungu, hi twa hi ta switereka ni mabulu lawa ma fambisanaka ni politika. Se hi fanele hi tivonela swaku swilo leswo swi nga hi phazamisi, hikusa hi nga ha tikuma se ka mbilu ya hina kumbe ka mimpimiso ya hina ku ni ntlawa lowu hi wu seketelaka. Sathana a tirhisa tindlela leti hinkwatu leswaku a helisa ku tinyimisela ka hina ka ku yendla leswi nga swinene. Swoswi a hi voneni swaku hi nga yendla yini swaku hi nyima hi ku dzii hi nga pfumeli ku hambukisiwa hi yena.
HI NGA SWI KOTISA KU YINI KU TAMA HI TIYA?
Leswaku u tama u tiya, pimisa hi leswi nga ku yendla u tinyiketela u tlhela u tsakamisiwa, djondza Bibele u tlhela u pimisa hi leswi u swi djondzaka, nyima u tiya u nga tsekatseki u tlhela u tshemba Yehovha (Vona maparagrafu 14-18)
14. I ntxini xi nga ta hi pfuna kuva hi tama hi nyima na Yehovha?
14 Pimisa hi leswi swi nga ku yendla u tinyiketela ka Yehovha ni ku tsakamisiwa. Phela wena u yendle leswo hileswi u lavaka ku va munghanu wa Yehovha. Zama ku khumbuka leswi nga yendla leswaku u tiyiseka swaku a wu wu kumile ntiyiso. U sungule hi ku tiva swaku i mani Yehovha u gama u sungula ku mu rhandza u tlhela u mu hlonipha. U ve ni lipfumelo naswona leswo swi yendle leswaku u lava ku txintxa wutomi la wena. Naswona lirhandzu leli u nga na lona hi yena hi lona li nga ku susumetela ku tshika ku yendla swilo swa ku biha ivi u sungula ku yendla swilo leswi tsakisaka Yehovha. Handle ka leswo, nkama u nga vona swaku Xikwembu xi ku rivalelile u ve ni ku rhula ka mbilu ya wena. (Pis. 32:1, 2) U tlhele u sungula ku ya mintlhanganwini ni ku byela van’wani hi leswi se a wu swi djondza. Se namuntlha leswi u nga Mboni ya Yehovha, u le ka ndlela leyi yisaka wuton’wini naswona u tinyimisele ku yendla hinkwaswu leswi u nga swi kotaka swaku u tama u famba ka yona. — Mat. 7:13, 14.
15. Hi mhaka muni swi li swa lisima ku djondza ni ku pimisa hi leswi hi swi djondzaka?
15 Djondza Bibele u tlhela u pimisa hi leswi u swi djondzaka. Ku fana ni leswi nsinya wu tiyaka loko timintsu ta wona ti ya ti yenta, na hina loko hi djondza Rito la Xikwembu a lipfumelo la hina li ta ya li tiya. Se leswo swi ta yendla swaku hi nyima hi tiyile, hi seketela Yehovha minkama hinkwayu. Phela loko hi djondza hi tlhela hi pimisa hi leswi hi swi djondzaka ka Bibele, hi ta ya hi tiyiseka swaku leswi Yehovha a swi kombelaka ka hina i swinene naswona swi ta hi pfuna. (Kol. 2:6, 7) Hi mhaka leyo, pimisa hi minkongomiso ya Yehovha ni leswi yi nga va pfunisa xiswona vanhu va khale lava va nga yi landzela. Hi xikombiso, ka khambi lin’wani, Yehovha a yendle leswaku Ezekiyele a vona ntsumi leyi a yi pima tempele. A nkama Yehovha a a mu tlhamusela hinkwaswu leswi, Ezekiyele a a yingiselisisa kahle a tlhela a txuvukisisa kahle. Leswo swi mu pfunile hintamu swinene naswona swi nga hi pfuna ku vona swaku i mpsini leswi hi nga swi yendlaka swaku hi nyimelela minawu ya Yehovha hi tlhela hi mu gandzela hi ndlela ya kona.d (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Xin’wani hi nga xi yendlaka, i ku djondza swilo swa ku yenta swa Rito la Xikwembu ni ku tlhela hi pimisa hi swona.
16. Ku va Bob a nyime a tiya ka leswi a a kholwa ka swona swi mu vhikelise ku yini? (Tipisalema 112:7)
16 Nyima u tiyile. Hosi Davhida a vule swaku a a nga ta tshika ku rhandza Yehovha. Ka lisimu la yena a te: “Mbilu ya mina yi tiyile, Xikwembu xa mina.” (Pis. 57:7) Na hina hi nga nyima hi tiyile hi tshemba Yehovha hi ku helela. (Lerha Tipisalema 112:7.) Pimisa hi xikombiso xa makwerhu Bob lweyi se hi nga bula hi yena. Nkama lowu vadotori va nga mu byela swaku loko ku tshuka ku laveka ngati leswaku a hambiwa operação a yi ta va kona, a yo vhela a ku: ‘Loko mo tshuka mo lava ku ni chela ngati, ni to vhela ni famba.’ Bob a game a vula leswi: “A ni tiyiseka swaku leswo hi swona leswi a ni swi lava naswona a ni nga chavi leswi a swi ta tshuka swi yendleka.”
Loko u ni lipfumelo la ku tiya, u ta swi kota ku tama u nyima u nga tsekatseki, ku nga na mhaka swaku hi swini swikarhatu leswi u kumanaka na swona (Vona paragrafu 17)
17. Hi djondza yini ka xikombiso xa makwerhu Bob? (Vona mufoto.)
17 Bob a swi kotile ku tama a tiya hileswi se a a tiyendlele xiboho na a nge se ya xibelhela xa leswi a a ta swi yendla. Xa ku sungula, a a lava swaku xiboho xa yena xi tsakisa Yehovha. Xa wumbirhi, a djondzile leswi Bibele li swi vulaka ni leswi mabuku ya nhlengeletanu ma swi vulaka mayelana ni ku kwetsima ka ngati ni lisima la wutomi. Xa wunharhu, a a tiyiseka swaku ku landza minkongomiso ya Yehovha a swi li swinene ka yena. Na hina hi nga swi kota ku nyima hi tiyile ku nga na mhaka swaku hi kumana ni swikarhatu swa ku tshamisa ku yini.
Baraka ni masonchwa ya yena na va hlongolisa Sisera ni masonchwa ya yena na va nga chavi (Vona paragrafu 18)
18. Xikombiso xa Baraka xi hi djondzisa yini hi ku tshemba Yehovha? (Vona mufoto wa pajina la ku sungula.)
18 Tshemba Yehovha. Vona swaku Baraka a swi kotise ku yini ku hlula hileswi a nga tshemba nkongomiso wa Yehovha. A nkameni wolowuyani a vanhu va Israyele a va nga lunghekelanga ku lwa nyimpi, hambi hi matlharhi a va nga li na wona. Hambileswo, Yehovha a byele Baraka swaku a famba a ya lwa ni xefi ya masonchwa ya Vakanana, ku nga Sisera. Naswona Sisera a a ni matlharhi ya manyingi. (Vaava. 5:8) Muprofeta wa xisati Debora a byele Baraka leswaku a famba ka ndhawu ya ku mpham a ya kumana na Sisera kona, lweyi a a ni 900 wa tinyolo. Phela a swi ta va vevukela Vakanana ku lwa ka ndhawu ya ku tshamisa xileswo hileswi a va ni tinyolo ta nyimpi. Hambileswo, Baraka a yingisile. Loko va li karhi va xika ka Ntshava ya Tabori, Yehovha a yendle leswaku ku na mpfula yayikulu swinene. Leswo swi yendle leswaku a tinyolo ta Vakanana ti chufela ka madaka, hi ndlela leyo Yehovha a yendle swaku Baraka a hlula. (Vaava. 4:1-7, 10, 13-16) Hi ndlela leyi fanaka, Yehovha a nga hi pfuna ku hlula loko hi mu tshemba hi tlhela hi tshemba nkongomiso lowu a hi nyikaka wona hi ku tirhisa nhlengeletanu ya yena. — Det. 31:6.
TAMA U TIYA U NGA TSEKATSEKI
19. Hi mhaka muni u lava ku tama u tiya u nga tsekatseki?
19 Na ha ha hanya ka misava leyi ya Sathana Davulosi, swi ta lava hi lwa nyimpi yayikulu hintamu swinene siku ni siku swaku hi tshama na hi tiyile. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Ped. 3:17) Hi mhaka leyo, a hi tinyimiseleni ku yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi tshama na hi tiyile hambiloko hi hluphiwa, hambiloko Sathana a zama ku veka mintlhamu ya ku tumbela, hambiloko vanhu lava va kalaka va nga hanyi hi minawu ya Yehovha va hi xengetela leswaku hi fana na vona, hambiloko Sathana a zama ku hi hambanisa na Yehovha hi ku vulavula mavunhwa kumbe ku veka swilo leswi swi nga hi phazamisaka. (Efe. 4:14) Se a hi tameni hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi nyima hi tiyile, hi ku tama hi rhandza Yehovha hi tlhela hi mu yingisa. Kambe xin’wani lexi hi faneleke hi xi yendla i kuva hi fambisana ni swiyimu. Ka nhlokomhaka leyi taka hi ta vona swaku Yehovha na Yesu va swi kombisisa ku yini leswo.
LISIMU 129 Hita Ya Mahlweni Hi Tiyisela
a Ku sukela ka Adamu na Evha ku ta fikela ni namuntlha, Sathana a zama ku kholwisa vanhu leswaku vona va nga tiyendlela swiboho hi voxe na va nga pimisi hi leswi Xikwembu xi swi lavaka. Phela wa swi zama ku swi yendla leswo hambi hi ka hina lava hi tirhelaka Yehovha. A lava leswaku hi nga yi yingisi minawu ya Yehovha funtshi hi nga yi yingisi minkongomiso leyi hi nyikiwaka yona hi nhlengeletanu ya yena. Se nhlokomhaka leyi yi ta hi pfuna ku vona leswi hi nga swi yendlaka leswaku hi nga fani ni vanhu va misava leyi, lava kalaka va nga lavi ku hanya hi minawu ya Yehovha, ni leswaku hi nga yendla yini leswaku hi seketela minawu ya Yehovha ya ku lulama.
b Leswaku u vona swaku Mukreste a nga yendla yini swaku a yingisa nawu lowu fambisanaka ni ngati, vona djondzo 39 ka buku leli nge: Tikhorisi Hi Wutomi La Ku Kala Li Nga Heli.
c Vona nhlokomhaka leyi nge: “Proteja-Se Contra A Desinformação” ka site la jw.org (hi Xiputukezi).
d Leswaku u djondza swin’wani, vona tindzima 13 ni 14 ta buku leli nge: Eku Heteleleni Yehovha U Pfuxete Vugandzeri Lebyi Tengeke! (hi Xitsonga).