Mareferensiya ya Xibukwana xa Minhlanganu ya Mahanyelo ni Ntirho

3 KUYA KA 9 KA SETEMBRO

XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | YOHANE 1-2

“Yesu A Yendla Hlori la Yena Losungula”

w15 15/6 tl. 4 par. 3

Kreste — Matimba ya Xikwembu

Yesu a yendle hlori la yena la kusungula amuchadwini aKana wa Galileya. Ingaku a varhambiwa ava li vanyingi hikuva a vhinyo li game li hela na vanga yenelanga. Mariya mamana wa Yesu, na yena a ali muchadwini. Mariya angava a pimise hi swiprofeto hinkwaswo leswi aswi vulavula hi n’wana wa yena naswona a aswitiva leswaku aata vitaniwa “N’wana wa Lweyi anga Henhla-henhla.” (Luka 1:30-32; 2:52) Kuswi lava a apimisa leswaku Yesu a ani matimba ya kuyendla mahlori. A ntiyiso hi leswaku Mariya na Yesu ava lava kupfuna vatekani volavo. Yesu a aswitiva leswaku a vatekani va fanela kukombisa malwandla. Hikwalaho, Yesu a yendle hlori la kucinca mati ma va kolomo ka 380 litro ya “vhinyu leyinene.” (Lerha Yohane 2:3, 6-11.) Yesu a anga sindziseki kuyendla hlori lelo. Kambe ali yendlile hikuva a akhathala hi vanhu naswona a atekelela Tatana wa yena lweyi a hananaka.

jy 41 par. 6

Ayendla Hlori la Yena Losungula

Leli i khambi la kusungula Yesu anga yendla hlori. A vadjondzisiwa va yena va tiyisiwe lipfumelo hi kuvona hlori leli. Loko nkhuvu wu helile, Yesu, mamana wa yena ni vamakwavu hi tlhelo la mamana, va ye aKapernawume doropa leli kumekaka xikarhi ka Wupeladjambu ni N’walungo wa Galileya.

Lavetela Xuma xa Moya

tinhlamuselo todjondza ha tona ka nwtsty ka Yh 1:1

Rito: Kumbe “Logos.” Rito lelinge ho loʹgos hi Xigrika, li tirhisiwa nakambe ka Yh 1:14 ni ka Nhl 19:13. Yohane a vule leswaku Yesu hi yena anga Rito. Yesu a avitaniwa Rito na a li xivumbiwa xa moya amatilweni; loko a chumayela misaveni tani hi wanuna lweyi a hetisekeke ni loko a tlhantukelile amatilweni. Yesu a ali muvulavuleli wa Xikwembu hikuva a ahlamusela swilerhiso swa Yehovha ka tintsumi tin’wana ni le ka vanhu. Hikolaho, swa twisiseka kupimisa leswaku na aha li tilweni, Yesu a atirhisiwa hi Yehovha tani hi Rito leswaku a vulavula ni vanhu. — Gn 16:7-11; 22:11; 31:11; Eks 3:2-5; Vaa 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.

Ni: Hi kukongoma, rito leli li vula leswaku: “ka”. Ka mhaka leyi, hi Xigrika rito lelinge pros li kombisa wunghanu leli kulu naswona ali tirhisiwi ka munhu mun’we. Amhakeni leyi, li komba ka Rito ni le ka Xikwembu xin’we xa ntiyiso.

Rito ali li xikwembu: kumbe “Rito ali fana ni xikwembu.” Marito lawa ma vula leswi “Rito”, kunga Yesu Kreste, linga swona. (Hi Xigrika i ho loʹgos; vona nhlamuselo yodjondza ha yona ya Rito ka ndzimana leyi). Rito li vitaniwa “xikwembu; wofana ni xikwembu; kumbe lweyi anga ni wukwembu,” hikola ka leswi linga ni xiyimo xotlakuka tani hi N’wana wa mativula wa Xikwembu, lweyi a tirhisiweke hi Xikwembu aku tumbuluxeni ka swilo swin’wana hinkwaswu. Vahundzuluxeli votala va tsale leswaku “Rito ali li Xikwembu,” vamu ringanisa ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawu. Kambe ku ni swivangelo leswi twalaka swa kuva hiku Yohane a anga vuli leswaku “Rito” ali li Xikwembu xa Matimba Hinkwawu. Xosungula, marito yorhanga ni lawa ma landzelaka ma li “Rito ali li ni Xikwembu.” Nakambe, rito la Xigrika lelinge the·osʹ, li humelela kanharhu ka tindzimana 1 na 2. Hi Xigrika, ka khambe la kusungula ni la wunharhu, rito lelinge the·osʹ li rhangeliwa hi artigo definido, kambe ka khambe la wumbirhi aku na artigo definido. Vadjondzi votala va vula leswaku akuva kunga li na artigo definido swi ni nhlamuselo wokarhi. Lomu rito lelinge the·osʹ li rhangeliwaka hi artigo definido, li kombetela ka Xikwembu xa Matimba Hinkwawu. Kambe, loko rito lelinge the·osʹ linga rhangeliwe hi artigo definido, li kombetela ntsena ka xiyimo xa “Rito”. Hikolaho, ka wuhundzuluxeli lotala la xiNghiza, xiFransa ni xiJarimana tindzimana leti ti tsaliwe hi ndlela leyi fanaka ni le ka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima. Ti kombisa matwisisela ya leswaku “Rito” ali li “xikwembu, ali li ni wukwembu, ali fana ni Xikwembu”. Matwisisela lawa ma seketeliwa hi mabuku ya khale ya Evhangeli ya Yohane hi xiSahídi ni xiBowari ka lirimi la xiKopta. Mabuku lawa manga va ma tsaliwe lomu ka malembe ya 300 kuya ka 400 ka nguva ya wuKreste. Wona ma hlamusela rito lelinge the·osʹ, loko li humelela ka kusungula ka Yh 1:1, hi ndlela ya kuhambana ni loko li humelela ka wumbirhi. Minhlamuselo leyi yi khandziyisa leswaku “Rito” ali ni xiyimo xofana ni xa Xikwembu, kambe ayi vuli leswaku Yesu a ringana ni Tatana wa yena, kunga Xikwembu xa matimba hinkwawu. Hi kutwanana ni ndzimana leyi, Ko 2:9 yi li “vukwembu hinkwabzu bziyakile hi ntalu” ka Yesu. Naswona Bibele li li Vakreste lava totiweke vata “yaveliwa xiyimo xa vukwembu,” (2Pe 1:4, Vuhundzuluxeri bya Misava Leyimpsha). Nakambe, ka wuhundzuluxeli la Septuaginta, rito la Xigrika lelinge the·osʹ ha kanyingi li sukela ka marito ya Xiheveru lamange ʼel ni ʼelo·himʹ, lama vulaka “Xikwembu”. Kupimisiwa leswaku mahlamusela “Lwe wa Matimba”. Marito lawa ya Xiheveru ma tirhisiwa na ma kombetela ka Xikwembu xa matimba hinkwawu, swikwembu swin’wana ni vanhu. (Vona nhlamuselo yodjondza ha yona ya Yh 10:34.) Kuvula leswaku Rito i “xikwembu”, kumbe “lwe wa matimba”, swi yelana ni xiprofeto lexinga ka Esa 9:6, lexi axi vula leswaku Mesiya aata vitaniwa “Xikwembu xa Matimba” (kunga li Xikwembu xa Matimba Hinkwawu) ni leswaku aata va Tatana Lweyi anga liki na Makumu wa hinkwavu lava taka kuma nkateko wa kuva vafumiwa va yena. Kuhiseka ka Tatana wa yena, “Yehovha wa mavuthu,” kutaswi yendla leswi. — Esa 9:7.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 1:29

Xinyempfana xa Xikwembu: Loko Yesu a khuvuliwile a tlhela a ringiwa hi Diyavulosi, Yohane Mukhuvuli amu vite “Xinyempfana xa Xikwembu.” Marito lawa ma humelela ntsena lani ni le ka Yh 1:36. (Vona xiyengetelo 4-B ka Xibukwana Xo Pfuneta Ku Dyondza Rito Ra Xikwembu) Swa fanela kufanisa Yesu ni xinyempfana. Minkarhini ya Bibele vanhu ava nyikela magandzelo ya swinyempfana leswaku va rivaleliwa swidjoho ni kuva va yamukeliwa hi Xikwembu. Ama li xikombiso xa gandzelo la Yesu loko a nyikela wutomi la yena leswaku a ponisa vanhu. Marito lawa mange “Xinyempfana xa Xikwembu” ama tirhisiwa hi ntamu ka Matsalwa lama huhuteliweke. Yohane Mukhuvuli a amativa kahle Matsalwa ya Xiheveru. Hikolaho, angahava a vite Yesu “Xinyempfana xa Xikwembu” na a yanakanya hi nyempfu ya xinuna leyi Abrahama a yendleke gandzelo ha yona matshan’weni ya n’wana wa yena Isaka (Gn 22:13), hi xinyempfana xa Páscoa lexi dlayiweke a Gibita leswaku kuponisiwa Vaisrayele lava ava li swikarawa (Eks 12:1-13), kumbe hi xinyempfana xa xinuna lexi axi nyikeliwa siku ni siku, mixweni ni nimadjambu, aYerusalema tani hi gandzelo ka Xikwembu (Eks 29:38-42). Naswona Yohane angava a khumbuke xiprofeto xa Esaya lani Yehovha a vulaka leswaku ‘nandza wa yena’ “aata tisiwa laha ku dlayeriwaka kona ku fana ni nyimpfu”.(Esaya 52:13; 53:5, 7, 11, Vuhundzuluxeri bya Misava Leyimpsha) Ka papela la yena la kusungula ka Vakorinto, mupostola Pawulo a vule leswaku Yesu i “Xinyempfana xa hina xa Paska” (1Ko 5:7) Mupostola Petro na yena a vulavule hi “ngati ya risima ya Kriste, leyifanaka ni ya xinyempfana lexingaliki na vulema kumbe xivati.” (1Pe 1:19) A buku la Nhlavutelo li fananisa Yesu lweyi a tlakusiweke ni “xinyempfana”, makhambi ya kutlula 25. — Hi xikombiso vona: Nhl 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.

10 KUYA KA 16 KA SETEMBRO

XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | YOHANE 3-4

“Yesu A Chumayela Wansati wa Musamariya”

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 4:6

Leswi Yesu aakarhalile: Ka matsalwa hinkwawu, kova ndzimana leyi ntsena yi vulaka leswaku “Yesu aakarhalile”. Se akuli ma 12:00; Yesu a akhwele ganga la li kulu kusukela Nkoveni wa Yordani kuya fika le Sikari, aSamariya, mixo hinkwawu. A ganga leli ali ni mpfuka wa kufika 900 m kumbe kutlulisa. — Yh 4:3-5; vona Xiyengetelo 4-B ka Xibukwana Xo Pfuneta Ku Dyondza Rito Ra Xikwembu.

Lavetela Xuma xa Moya

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 3:29

munghanu wa muteki: Aminkameni ya Bibele, a muteki a ayimeliwa hi munghanu wa yena wotshembeka naswona hi yena a amululamisela swilo hinkwaswo leswi yelanaka ni muchado. A munghanu lweyi a avoniwa tani hi muhlanganisi wa vatekani. Hi siku la muchado, a nkhuvu awu yendliwa kaya ka muteki kumbe kaya ka vapsali va yena. A munghanu wa muteki a atsaka swinene hi kutwa rito la muteki loko a vulavula ni mutekiwa amuchadwini, hikuva leswi aswi kombisa leswaku a hetisise kahle ntirho wa yena tani hi munghanu wa muteki. Yohani Mukhuvuli ati fananise ni “munghanu wa muteki”. Yesu hi yena anga muteki. A vadjondzisiwa va yena tani hi ntlawa hi vona vanga mutekiwa. Yohane ‘alulamise ndlela’ ya Mesiya; amu kombe vadjondzisiwa lava avata va vosungula ka ntlawa wa “mutekiwa”. (Yh 1:29, 35; 2Ko 11:2; Ef 5:22-27; Nhl 21:2, 9) “A munghanu wa muteki” a ahetisisa ntirho wa yena kahle hi kuyendla malulamiselo ya kuhlanganisa vatekani. Kutani a ntirho wa yena awu gamela kolano. Hi laha kufanaka, Yohani Mukhuvuli a vule leswi fanaka malunghana na Yena na Yesu Kreste, loko aku: “Yena afanela kuya akula [kambe] mina niya nitsongahala.” — Yh 3:30.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 4:10

mati lawa mahanyaka: Hi Xigrika, marito lawa hi kukongoma i mati lawa ma khulukaka kumbe mati ya xihlowo. Mati lawa ma hambanile ni mati ya thangi. Ka Levhitika 14:5, marito ya Xiheveru lamange “ematini lama khulukaka” hi kukongoma i “mati lawa mahanyaka”. Hi ndlela yofanekisela, ka Yeremiya 2:13 ni 17:13, a Bibele li vula leswaku Yehovha i “xihlovo xa mati lama hanyaka”, kunga mati lama nyikaka wutomi. Loko a byele wansati wa Musamariya hi “mati lawa mahanyaka” na avulavula hi ndlela yofanekisela, ingaku wansati lweyi a apimisa leswaku i mati ya kakunene. — Yh 4:11; vona nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 4:14.

17 KUYA KA 23 KA SETEMBRO

XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | YOHANE 5-6

“Landzela Yesu hi Xivangelo Lexinene”

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 6:10

kutani vanhu vatshama hansi . . . avavanuna avalava kuringana ntlhanu wa makhulu (5000): Loko hi djondza hi hlori leli abukwini la Matewu hi vona leswaku hi kona ntsena lani kuvuliweke leswaku aku li 5000 wa vavanuna “loko kungakontiwi vavasati ni vatsongwana.” (Mt 14:21) Ingaku a hlori leli li dlise vanhu va kutlula 15.000.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 6:14

Muprofeta: Ka Deteronoma 18:15, 18 Yehovha a tshembise leswaku aata rhumela muprofeta wofana na Moxe. Kutani aminkameni ya Yesu, a vanhu ava nyimela leswaku Muprofeta lweyi a atava Mesiya. Amhakeni leyi, marito lamange: kuta misaveni, ma kombisa leswaku ava vulavula hi kuta ka Mesiya. Swilo leswinga ka ndzimana leyi swi tsaliwe ntsena ka Buku la Yohane.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 6:27, 54

svakuja lesvibolaka. . . svakuja lesvinyikaka vutomi lebyingaheliki: Yesu a xiye leswaku vanhu van’wani ava fambafamba na Yena ni vadjondzisiwa va yena hi kulava kukuma swilo. Kudja swakudja siku ni siku swihi nyika ntamu, kambe a swakudja swa Rito la Xikwembu swihi pfuna kukuma wutomi lelinga heliki. Hikolaho, Yesu a khutaze vanhu lavaya leswaku va tirhela “svakuja lesvinyikaka vutomi lebyingaheliki.” Leswi swi vula leswaku ava fanela kuti karhatela kuyenelisa xilaveko xa vona xa moya ni kupfumela ka leswi vaswi djondzaka. — Mt 4:4; 5:3; Yh 6:28-39.

lweyi ajaka nyama ya mina ni kunwa ngati ya mina: Tindzimana tin’wana ta rungula leli tihi pfuna kutwisisa leswaku akudja ni kunwa loku, kuvula kupfumela ka Yesu Kreste. (Yh 6:35, 40) Yesu a vule marito lawa hi lembe la 32 E.C.. Hikolaho, ahinge vuli leswaku a avulavula hi Xilalelo xa Hosi hikuva axi simekile hi lembe la 33 E.C.. Hi kuya hi Yohane 6:4, Yesu a vule marito lawa kuve a “nkhuvu wa Paska ya Vayuda awuli kusuhi”. Kutani akuva a vule leswo swingava swiva khumbukisile hi nkhuvu lowu ni hi leswaku a wusiku leli Vaisrayele vanga huma hi lona aGibita, va ponisiwile hi ngati ya xinyempfana. (Eks 12:24-27) Yesu a alava kuva pfuna kutwisisa leswaku a ngati ya yena ayita pfuna vadjondzisiwa kukuma wutomi lelinga heliki.

w05 1/9 tl. 21 mapar. 13-14

Hi Fanela Kufamba Vitweni la Yehovha Xikwembu xa Hina

Hambiswilitanu, hi kuya hi Yohane, a xitshungu xi landze Yesu ivi vamu kuma “ntshungeni wa tiva”. Kutani, hayini vanhu lava va landze Yesu hambileswi anga yala kuyendliwa Hosi? Kutala ka vona avanga na wumoya; va patse ni kuvulavula hi leswi Yehovha anga yendlela Vaisrayele nkameni wa Moxe loko va li amananga. Kutani, vona ava lava leswaku Yesu a tama ava djisa. Loko Yesu a xiye leswaku ava ni xikongomelo xolexo, ava djondzise ntiyiso wa Xikwembu na a ringeta kuva pfuna kucinca mapimisele ya vona. (Yh 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Hikolaho, van’wani va sungule kungurangura, ngopfungopfu loko aku: “Nitiyisile hakunene, nili ka n’wina: Loko mingaji nyama ya N’wana-wa-Munhu, ni loko minganwi ngati ya yena, amingatava ni wutomi ka n’wina ha n’wexe. Lweyi ajaka nyama ya mina ni kunwa ngati ya mina a ni wutomi lebzingaheliki, kutani mina nitamupfuxa hi siku ra makumu.” — Yh 6:53, 54.

Hakanyingi, a swifaniso swa Yesu aswi pfuna kupaluxa makungu ya vanhu. A xifaniso lexi na xona xi yendle vanhu va kombisa leswi aswi li timbilwini ta vona. A Bibele li li: “Loko vadjondzisiwa va yena lavotala vatwile lesvi, vaku: ‘Marito lawa manonon’hwa, i mani lweyi angama twisisaka xana?’” Yesu a ye malhweni ava byela leswaku ava fanela vati karhatela kutwisisa marito ya yena hi tlhelo la moya. Ava byele leswi: “A moya hi wona lowuhanyisaka, nyama ayipfuni nchumu. Marito lawa nimibzelaka wona, i moya ni vutomi.” Hambiswilitanu, vanyingi avamu yingisanga. A rungula li ya mahlweni liku: “Kusukela nkarhini wolowo, vadjondzisiwa va yena lavotala vatlhelela ndzhaku, vangahafambafambi na yena.” — Yh 6:60, 63, 66.

Lavetela Xuma xa Moya

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 6:44

angatisiwanga: A rito la Xigrika lelinga hundzuluxeliwa ‘kutisa’ li tirhisiwa mhakeni ya kukoka tihlampfi hi likoka. Leswo aswi vule leswaku Xikwembu xi xisindzisa vanhu kuta ka xona. (Yh 21:6, 11) A rito leli, lingaha vula “kukoka”. Swinga yendleka Yesu a vule marito lawa na a pimisa hi marito ya Yeremiya 31:3 lani Yehovha anga byela Vaisrayele aku: nimi ‘kokile hi musa wa rirhandzu.’ (Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyimpsha; naswona a Septuaginta li tirhisa rito leli fanaka hi Xigrika) Yohane 12:32 yi vula leswaku kufana na Yehovha, Yesu a tisa ka yena vanhu va mixaka hinkwayu. A Bibele li djondzisa leswaku Xikwembu xihi nyike ntshuxeko wa kuti hlawulela. Hikolaho, munhu ni munhu a fanela kuti hlawulela ha yexe kutirhela Xikwembu. (Dt 30:19, 20) Hi lirhandzu, Xikwembu xi tirhisa Bibele ni moya wa xona leswaku xi tisa vanhu va timbilu letinene ka xona. (Ps 11:5; Swiv 21:2; Min 13:48) Ka Yohane 6:45 Yesu a tshahe marito ya Esaya 54:13; marito lawa ma tirha ka vanhu lava tisiwaka hi Xikwembu. — Vona nakambe Yh 6:65.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 6:64

Yesu aswitivile kahali kusunguleni . . . leswaku i mani lweyi angatamuxenga: Yesu a avula Yudasi Iskariyota. Yesu a khongele wusiku hinkwalo, kutani loko li xile, a hlawula 12 wa vapostola. (Lk 6:12-16) Leswi swihi pfuna kutwisisa leswaku akusuguleni Yudasi a atshembeka. Hi hala tlhelo, Yesu aaswi tiva leswaku hi kuya hi swiprofeto swa matsalwa ya Xiheveru, a ataxengiwa hi mun’we wa vanghanu va yena. (Ps 41:9; 109:8; Yh 13:18, 19) Yesu a aswikota kuvona leswinga mbilwini ya munhu; hikolaho aswi xiyile loko Yudasi a sungula kuva ni mimpimiso ya kubiha. (Mt 9:4) Leswi Yehovha a kotaka kuvona swilo leswingata yendleka, se a aswitiva leswaku Yesu a ataxengiwa hi mun’we wa vanghanu va yena. Kambe leswi aswi vuli leswaku se aswi tsaliwile leswaku Yudasi hi yena a atava muxengi hikuva aswitava swi lwisana ni wumunhu la Yehovha.

kahali kusunguleni: marito lawa ama kombeteli ka nkama wa kupsaliwa ka Yudasi. Naswona ama vulavuli hi nkama wa kulangiwa tani hi mupostola hikuva Yesu a rhange hi kukhongela wusiku hinkwalo a gama a langa vapostola va yena. (Lk 6:12-16) Matshan’wini ya leswo, ma vula nkama lowu Yudasi anga sungula kuva muxengi; hakunene, Yesu a tekele kumu tsumbula. (Yh 2:24, 25; Nhl 1:1; 2:23; vona nhlamuselo yodjondza ha yona ya Yh 6:70; 13:11.) Leswi swi kombisa leswaku Yudasi angayo cinca swa kola na kola, kambe a rhange hi kupimisa leswi a alava kuswi yendla. Ka matsalwa ya Xigrika, a rito lelinge “kusunguleni”, kunga ar khe’, linga va ni matwisisele yohambana hambana hi kuya hi mhaka ya kona. Hi xikombiso, ka 2 Petro 3:4, rito lelinge “kusukela kumbe kusunguleni”, li kombetela ka kusungula ka kutumbulixiwa ka misava. Kambe makhambi yotala, li vula nchumu wun’we hi kukongoma. Xikombiso xin’wana hi leswaku Petro ake a vula leswaku a moya wokwetsima wu te henhla ka Vamatiko tani hi leswi ‘wungata . . . ni le henhla ka vona [vadjondzisiwa] kusunguleni.’ (Min 11:15) Ka ndzimana leyi Petro a angavulavuli hi kupsaliwa ka yena kumbe kulangiwa ka yena kuva ava mupostola. Kambe a vulavula hi siku la Pentekoxta la 33 E.C., kunga “kusunguleni” ka kutotiwa ka vanhu hi moya wokwetsima akuva va hetisisa xikongomelo xokarhi. (Min 2:1-4) Swikombiso swin’wana swa leswaku a rito lelinge “kusunguleni” lingava ni matwisisele yohambana hambana hi kuya hi mhaka yakona swi kumeka ka Lk 1:2; Yh 15:27; na 1Yh 2:7.

24 KUYA KA 30 KA SETEMBRO

XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | YOHANE 7-8

“Yesu A Vangamise Tatana wa Yena”

cf matl. 100-101 mapar. 5-6

“Kutsaliwile”

Yesu a alava kupfuna vanhu kutwisisa lomu rungula la yena ali huma kona. Yena a te: “Jondzo leyi niyijondzisaka ahi ya mina, kambe i ya lweyi anirhumeke.” (Yh 7:16) Siku lin’wani ate: “aniyendli nchumu hi kurhandza ka mina, kambe nivula svilo lesvi Tatana anijondziseke svona.” (Yh 8:28) A tlhele a yengetela aku: “Lesvi nimibyelaka svona asvihumi ka mina. Tatana . . . hi yena lweyi atirhaka mintirho leyi ya yena.” (Yh 14:10) Yesu aswi kombisile leswaku a anga hembi hikuva makhambi manyingi a atshaha Matsalwa loko a djondzisa.

Loko hi kambisisa marito ya Yesu lawa matsaliweke ka Tiyevhangeli, hita kuma leswaku a tshahe kutala ka mabuku ya Matsalwa ya Xiheveru. Leswi swingati komba inga li swa nchumu. Ungahati vutisa uku: ‘ka 3 wa malembe lawa angama heta na a djondzisa hayini anga tshahanga matsalwa hinkwawu xana ke?’ Hakunene angava a tshahe hinkwawu. Khumbuka leswaku aku tsaliwanga hinkwaswu leswi Yesu angaswi yendla ni kuswi djondzisa. (Yh 21:25) Kahle kahle, unga lerha hi nkama wa wutsongo marito hinkwawu ya Yesu lawa matsaliweke Bibeleni. Se pimisa leswi, ka marito lawa Yesu angoyo heta mawora yokarhi na a djondzisa, a kote kutshaha kutala ka mabuku ya Xiheveru. Naswona makhambi manyingi Yesu a adjondzisa na anga tamelanga mabuku. Hi xikombiso, ka djondzo ya le Ntshaveni, Yesu a kote kutshaha Matsalwa ya Xiheveru makhambi yotala, na anga lerhi ndhawu!

w11 15/3 tl. 11 par. 19

Yamukela Moya wa Xikwembu, Kunga li wa Misava

Yingisa Yehovha hi kuhelela. Nkama hinkwawu Yesu a a yendla swilo leswi tsakisaka Tatana wa yena. Nkama wun’wana aswimu karhatela Yesu kuyendla leswi Tatana wa yena a alava swona. Kambe, a byele Tatana wa yena hi kutiyiseka aku: “Kungayendliwi kurhandza ka mina, kambe akuyendliwe kurhandza ka wena.” (Luka 22:42) Ti vutise, ‘Xana ni yingisa Xikwembu hambiloko swi karhata?’ Kuyingisa Xikwembu i swa lisima leswaku hi kuma wutomi. Hi fanele hi xi yingisa hi kuhelela hikuva hi xona xihi wumbeke, i Xihlovo xa wutomi la hina naswona hi xona xihi hlayisaka. (Pis. 95:6, 7) Aku na nchumu woyampsa kutlula kuyingisa. Xikwembu axingehi yamukeli loko hingaxi yingisi.

Lavetela Xuma xa Moya

w07 1/2 tl. 6 par. 4

Hayini U Fanele U Vulavula Ntiyiso?

Xana Yesu Kreste a veke xikombiso xihi mhakeni leyi? Siku lin’wana Yesu a avulavula ni vanhu lava avanga pfumeli ka yena; ava lava kutiva leswaku wa ya nkhubyeni aYerusalema kumbe anga yi. Va te: “Suka laha, uya Yudeya.” Xana Yesu ava hlamule yini? “N’wina tlhantukelani nkhubzeni, wolowo, [aYerusalema]; mina aniyi [swoswi, NM] ka wona, hikuva nkarhi wa mina awusihetiseka.” Ndzhakunyana ka swoswo, a ya ankhubyeni le Yerusalema. Hayini a hlamule hi ndlela leyo? Avanga na mfanelo ya kutiva wuxokoxoko ya lomu Yesu aataya kona ni nkama lowu Yesu aataya ha wona. Angava hembelanga, kambe angava byelanga hinkwaswu hikusa a alava kuti sirhelela ni kusirhelela vadjondzisiwa va yena. Leswo akunga li kuhemba, hikuva mupostola Petro ate Yesu “angajohanga nchumu, angavulanga svokanganyisa van’wana.” — Yohane 7:1-13; 1 Petro 2:22.

nhlamuselo yodjondza ha yona ka nwtsty ya Yh 8:58

Anili kona: A Vayuda ava lava kudlaya Yesu hi leswi angaku amu “vonile Abrahama” hambi leswi a “angasi tlhanganisa ntlhanu wa makume [50] wa malembe.” (Yh 8:57) Yesu a alava kuva komba leswaku, na angasi psaliwa tani hi munhu wa la misaveni, yena a ali ntsumi ya matimba atilweni, na Abrahama angasi psaliwa. Van’wana va li ndzimana leyi yi hlamusela leswaku Yesu i Xikwembu. Vona va li marito ya Xigrika lama tirhisiweke lani, lamange: e·goʹ ei·miʹ (lawa maBibele man’wana ma hundzuluxeke hi ndlela leyinge “ni kona”), ma susiwe ka Septuaginta ka Eks 3:14 ni leswaku tindzimana leti ha timbirhi ti fanele ti va ni nhlamuselo lowu fanaka. (Vona nhlamuselo yodjondza ha yona ya Yh 4:26.) Kambe amhakeni leyi, xiyendlo lexi kukombeteliwaka xona hi rito la Xigrika lelinge: ei·miʹ xi sungule na “Abrahama angasi va kona” naswona axaha hambeta xi yendleka. Hikolaho xi hundzuluxeliwe kahle hi ndlela leyi: “Ani li kona”, matshan’weni ya “ni kona”. Nakona wuhundzuluxeli la khale li tala kutirhisa marito lama fanaka ni lamange “a ni li kona.” Ka Yh 14:9, kutirhisiwe rito lolelo la Xigrika lelinge: ei·miʹ na kuhlamuseliwa marito ya Yesu mange: “I khale nili na n’wina, kasi ni svosvi awusinitiva, Filipe?” Wuhundzuluxeli lin’wana li tirhisa marito lama fanaka, leswi kombaka leswaku hi kuya hi mhaka ya kona, marito ya ku ei miʹ mangaha tirhisiwa. (Ku ni matsalwa man’wana ya Xigrika lawa ma vulavulaka hi swilo swi yendlekaka na matirhisa marito ma kombetelaka swilo leswinga sungula kuyendleka khale. Lk 2:48; 13:7; 15:29; Yh 1:9; 5:6; 15:27; Min 15:21; 2Ko 12:9; 1Yh 3:8.) Marito ya Yesu lamanga ka Yh 8:54, 55 na wona ma kombisa leswaku yena a anga lavi kuti yendla Xikwembu.