SEMANA 12
PIREKUA 77 Lusi ma uinhanharhixati
Ju je tʼíntskuarhu jarhani ka no pápkʼandekuarhu
Ióntkijtsï “chá pápkʼandu jarhaspka, joperu iásïjtsï tʼíntskuarhu jarhaskia” (ÉFES. 5:8).
AMBE ENGACHI JORHENGUARHIAKA
Jorhenguarhiakachi ambe enga apostoli Pablu uandapka tʼíntskueri ambe ka pápkʼandikueri ambe Éfesu kapitulu 5 jimbo.
1, 2. a) ¿Pablu ambe uéxurhini jimbo karakuaspi Éfesu anapuechani, nani uératini ka andi? b) ¿Náki kurhamarhikuechanchi mókuantaua?
ENGA apostoli Pablu ónhakuarhetini japka Roma kʼumanchikua ma jimbo, uánikua karteechani karakuaspti imeeri erachiichani para uinhaperaantani jimboka no úpiringa pʼorhembiani. Ma karta jindeespti enga Éfesu anapuechani karakuapka uéxurhini 60 o 61 jimbo (Éfes. 1:1; 4:1).
2 Ma 10 uéxurhini ísïisptia enga apostoli Pablu aianhpipka ka jorhentpini ambakiti aianhperakueri ambe jini Éfesu (Úku. 19:1, 8-10; 20:20, 21). Ima kánikua xénchaasïreendi imeeri erachiichani ka uékasïreendi eskaksï no méni jurajkupiringa Tata Diosï Jeobani. Joperu, ¿andisï karakuapi tʼíntskueri ka pápkʼandikueri ambe imani kristianu erakukateechani? ¿Ka ambechi jorhenguarhisïni iásï anapu kristianuecha inde konsejuecheeri enga ima íntsaapka? Ini jorhenguarhikua jimbochi mókuantani jauaka indeni tsimani kurhamarhikuechani.
IÁSÏKSÏ TʼÍNTSKUARHU JARHASTIA KA NÓTERU PÁPKʼANDEKUARHIA
3. ¿Pablu náki ejempluechani úraaspi Éfesu kapitulu 5 jimbo?
3 Pablu arhiaspti Éfesu anapu kristianuechani: Ióntkijtsï “chá pápkʼandu jarhaspka, joperu iásïjtsï tʼíntskuarhu jarhaskia” (Éfes. 5:8). Ima úraspti ini ejempluni, tʼíntskuani ka pápkʼandekuani, para exeraani Éfesu anapuechani na engaksï xáni mójtakurhipkia. Ka ju je orheta exeni andisï arhiapi eskaksï imeecha ióntki “pápkʼandu jarhaspka”.
4. ¿Andichisï uaa uandani eskaksï Éfesu anapuecha pápkʼandekuarhu jarhaspka relijioni jimbo?
4 Pápkʼandekuarhuksï jarhaspti relijioni jimbo. Ante deksï jorhenguarhini jurhimbikueri ambe ka kristianuksï úkuarhini, Éfesu anapuechaksï uánikua ambe jakajkusïreendi enga no jurhimbitiipka ka ístuksï majia ambe úrasïreendi. Éfesu, sési jásï ma templu jarhaspti para diosa Ártemisi ka enga kánikua mítekateepka. Imani tiempuni, inde templu kuenta úkuarhisïreendi máteru siete kʼumanchikuecha jingoni engaksï sánderu sési járhapka. Kʼuiripuechaksï nirasïreendi jima para uánikua diosï úkatechani kómarhiani. Ístuksï jarhaspti kʼuiripuecha engaksï kánikua sentabu andeenga jimbokaksï uaasïreenga ka atarantani diosa Ártemisiiri templu sapirhatiichani (Úku. 19:23-27). Ístuksï iretarhu anapuecha kánikua mítekateespti jimbokaksï sïkuamikua ambe kámasïreenga (Úku. 19:19).
5. ¿Andichisï uandajki eskaksï Éfesu anapuecha pápkʼandu jarhaspka imeecheeri jángua jimbo?
5 Pápkʼandekuarhuksï jarhaspti imeecheeri jángua jimbo. Éfesu anapu kʼuiripuechaksï jukarimindu ísku jándikua ambe niátasïreendi ka méntkuksï no sáni kʼuratsesïreendia ísï jámani. Teatruecharhu ka kʼuínchikuecharhuksï puru seksueri ambe xarhatasïreendi (Éfes. 5:3). Kʼuiripuechaksï méntku nóteru sáni kʼuratsesïreendia, i ambe arhikuekasïndi eskaksï nóteru no sési pʼikuarherasïreendia imani ambe jimbo engaksï ueenga (Éfes. 4:17-19). Imeecheeri konsiensia nóteru no sési pʼikuastaasïreendia, nijtuksï eratseeni eskaksï kuenta íntskuntapiringa Tata Diosï Jeobani. Ka jimbokaksï nóteru exesïreengia ambesï sési japi ka ambe nómbe, Pablu uandaspti eskaksï imeecheeri eratsekuecha ‘pápkʼandu jarhaspka ka nóksï jatsispti imani tsípikua enga Tata Diosï íntspijka’.
6. ¿Andisï Pablu arhiapi Éfesu anapuechani eskaksï iásï ‘tʼíntskuarhu jarhaspkia’?
6 Joperu máru Éfesu anapuechaksï nóteru pápkʼandekuarhu jarhasptia. Ísï jimbosï Pablu arhiapti: “Iásïjtsï tʼíntskuarhu jarhaskia jimbokajtsï Tateeri chúxapatiiska” (Éfes. 5:8). Ueenasptiksï ísï irekani eska Tata Diosï Jeobaeri Uandakua na arhijka, enga ísïika komueska lusi ma enga tʼíntskakuauenga paraksï úni exeni (Sal. 119:105). Nóteruksï jakajkusïreendia chkuanderakua ambe relijioni no jurhimbitiiri ka nóteruksï niátasïreendia ísku jándikua ambe. Sánderu sési, májkuenksï jámasïreendia eska Tata Diosï ka jánguarhintasïreendiksï jaiapanherantani ka kómarhini (Éfes. 5:1).
7. ¿Andichisï juchajtu sáno májkueni japi eskaksï Éfesu anapu kristianuecha?
7 Ante dechi ueenani jorhenguarhini jurhimbikueri ambe, juchajtuchi pápkʼandekuarhu jarhaspka jimbokachi imani ambe jakajkusïreenga enga relijioni no jurhimbiti jorhentpijka ka ísku jándikua ambechi niátani isï eskaksï Éfesu anapuecha. Jamberichi máru kʼuínchikuechani uaantauenga engaksï no sési jaka ka máruchi jamberi ísku jándikua ambe niáteenga. Joperu engachi mítepka Tata Diosï Jeobani, mójtakurhispkachi ka ueenaspkachi ísï irekani eskaksï imeeri juramukuecha na uandajka. Inde ambejtsïni niárasti kánikua marhuacheni (Is. 48:17). Joperu, ménichani no fásiliisti seguiriini ‘tʼíntskuarhu jarhani’ ka jurajkuni pápkʼandekuani. Joperu ju je exeni ambe engajtsïni jarhuataaka.
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Kánikuajtsïni marhuachesïndi iásï ima konsejuecha enga Pablu xénchperakua jingoni karakuapka Éfesu anapuechani. (Exe je párrafu 7).b
JU JE NO PÁPKʼANDEKUARHU JARHANI
8. Eska na uandajka Éfesu 5:3-5, ¿ambeksï nóteru jatsispia para úni Éfesu anapu kristianuecha?
8 (Arhinta je Éfesu 5:3-5). Paraksï Éfesu anapu kristianuecha nóteru pápkʼandekuarhu jarhania, nóksï jatsispti para imani ambe úni enga Tata Diosï Jeoba no jaiapanhintajka. Pori ejemplu, nóteruksï jatsisptia para ísku jándikua ambe úni, nijtuksï ikichakueni jásï ambe uandani. Pablu miátaantaspti eskaksï nóteru jatsispkia para indeni ambe úni engaksï uékeenga pʼirani “Kristueri ka Tata Diosïiri Reinuni”.
9. ¿Andichisï no jatsi para jiókuarhini ísku jándikueri ambe?
9 Juchajtuchi jatsiska para jingontku jámani parachi no “imani ambe úni enga méntku no marhuajka” enga pápkʼandekuarhu anapueka (Éfes. 5:11). Sésichi míteska eska ima kʼuiripu enga exejka, kurhaajka o uandani ísku jándikueri ambe o ikichakueni jásï ambe, niárasïnga kʼéri pekadu ma úni (Gén. 3:6; Sant. 1:14, 15). Pori ejemplu paisi ma jimbo, uánikua Testiguechaksï grupu ma úspti paraksï mensajiichani axatsperani rede sosiali ma jimbo. Ueenakuarhu, uánikuechaksï Tata Diosïiri ambe uandasïreendi, joperuksï sánhani arhispti máteru ambeeri uandania ka tátsekuaksï niáraspti solu seksueri ambe uandania. Tátsekua, uánikuechaksï uandantaspti eskaksï inde mensajiicha úspka eskaksï ísku jándikua ambe niátapiringa.
10. ¿Ambe uékasïni Satanási eskachi jucha eratseaka? (Éfesu 5:6).
10 Ambakiti trampa ma enga Satanási úrajka, jindeesti eskaksï kʼuiripuecha no míteaka ambesï sési jaki ka ambe nómbe (Is. 5:20; 2 Kor. 4:4). Jimbosï i parhakpini uéjti eskachi jucha eratseaka eska sési jarhaska ima ambe enga Tata Diosï uandajka eska ikichakueni jásï ambeeska (2 Ped. 2:19). Ísï jimboksïsï xáni uánikua pelikulecha jati, telebisionirhu anapu programeecha ka internetirhu anapu pájineecha engaksï imani ambe xarhatajka enga no terukuntajka Tata Diosïiri juramukuecha jingoni. Noambakiti uékasïndi eskachi no no sési exeaka ambe engaksï kʼuiripuecha újka, komueska ísku jándikua ambe ka na engaksï eratsejka irekuarhini. Uékasïndi eskachi indeni ambe jingoni tsípikuarhiaka ka eskachi ísï eratseaka eska no no sési jarhaska indeni ambe úni (arhinta je Éfesu 5:6).
11. Ísï eska na xarhatajka Angeleri eksperiensia, ¿andisï sési jaki ísï úni eska Éfesu 5:7 na uandajka? (Ístu exea je imajeniichani).
11 Satanási uékasïndi eskachi imani kʼuiripuechani kúrhiauaka engaksï no kurhajchaajka Tata Diosïiri juramukuechani. Ísï jimbosï Pablu arhiapti Éfesu anapuechani eskaksï no kurhiapiringa imani kʼuiripuechani engaksï ikichakueni jásï ambe niáteenga, arhiaspti: “Asï jáma je kúrhiani indeechani” (Éfes. 5:7). Iásïchi jucha jatsiska para sánderu jingontku jámani eska Éfesu anapuecha. ¿Andi? Jimboka ini jurhiatikuecha jimbo, no soluchi úpiringa indeni járhati kʼuiripuecha jingoni kúnguarhini, sino asta redesi sosialiicha jimbo konektarikuarhini. Asia anapu pirenchi ma enga Angela arhinhajka,a uandasïndi na engaksï xáni peligrosueka redesi sosialiicha. Ima uandantasïndi: “Nóri jamberi kuenta íntskukuarhesïnga eskari nóteru no sési exesïngia máru ambe. Nóteruni no sési exesïreengia amiguechani jatsiani engaksï no janhanharhienga Biblieri prinsipiuechani. Ka ueenaspka eratseni eska no no sési jarhaspka imani ambe úni enga Tata Diosï Jeoba no jaiapanhentajka”. ¡Xáni sési engaksï orhejtsïkutiicha xénchperakua jingoni jarhuatapka paraka niárapiringa mójtakurhini! Angela uandantasïndi: “Iásï sánderuni Tata Diosïiri ambe exesïngia enbesi de imani ambe enga redesi sosialicharhu jaka”.
Nójtsïni iámindu amiguecha jarhuatasïndi kurhajchani Tata Diosï Jeobani. ¿Neecha jingonchi kúnguarhia? (Exe je párrafu 11).
12. ¿Ambechi jatsiski para úni parachi seguiriini kurhajchaani Tata Diosïiri juramukuechani?
12 Na uéjkiksï uandani parhakpini anapuecha eska no no sési jarhaska ísku jándikua ambe niátani. Ju je no jurajkutakuarheni eskajtsïni inde ambe támisï jánhastaaka; míteskachi eska chkuanderakua ambeeska (Éfes. 4:19, 20). Ju je kurhamarhikuarhini: “¿Jánguarhintasïni no xáni kúrhiani imani kʼuiripuechani engaksï no janhanharhiajka Tata Diosï Jeobaeri juramukuechani jini eskuelarhu, ánchikuarhitarhu o máteru kʼuiripuechani? ¿Balori jukasïni ka ísï úsïni eskaksï Biblieri prinsipiuecha na uandajka nájkirukaksï kʼuiripuecha uandaaka eskani iámu ambe no sési exesïnga?”. Joperu ístuchi jingontku erakuasïnga juchaari amiguechani kúnguarhikuarhu, ísï eska uandajka 2 Timoteu 2:20-22. Ju je miáni eskajtsïni no iáminduecha jarhuataaka parachi sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani.
JU JE SEGUIRIINI “TʼÍNTSKUARHISÏ JÁMANI”
13. ¿Ambe arhikuekasïni seguiriini “tʼíntskuarhisï jámani”? (Éfesu 5:7-9).
13 Enga apostoli Pablu na arhiapkia Éfesu anapu kristianuechani eskaksï nóteru jámapiringia pápkʼandekuarhu, ístu arhiaspti: “Seguirii je tʼíntskuarhisï jámani” (arhinta je Éfesu 5:7-9). ¿Ambe arhikuekaxapi? Eskachi méntkisï jánguarhintaaka ísï jámani eska ambakiti kristianu ma. Ka uánikua ambe jarhasti engajtsïni jarhuataaka ísï úni. Pori ejemplu someni arhintani ka jorhenguarhini Biblieri ambe ka ístu arhiantani juchaari publikasionichani. Engachi ísï úni jauaka, ju je jánguarhintani exeni ambe enga úpka ka jorhentpini tata Jesukristu enga jindeeka “parhakpini anapu tʼíntskua” (Juanu 8:12; Prov. 6:23).
14. ¿Nénajtsïni uaa jarhuataani espiritu santu?
14 Engachi uéjka seguiriini “tʼíntskuarhisï jámani”, ístuchi uétarhinchasïnga eskajtsïni jarhuataaka Tata Diosïiri espiritu santu. ¿Andi? Jimboka no fásiliiska sési jámani ini parhakpini jimbo enga xáni ikichakueni jásï ambe únhajka (1 Tes. 4:3-5, 7, 8). Espiritu santujtsïni uaati jarhuataani parachi no jakajkuni imani ambe engaksï parhakpini anapuecha jorhentpijka ka enga méntku no sáni terukuntajka imani ambe jingoni enga Tata Diosï Jeoba eratsejka. Espiritu santujtsïni ístu uaati jarhuatani parachi “sési kámpini, sési jámani ka ísï jámani eska námindu jindeeka” (Éfes. 5:9).
15. ¿Nénajtsïni íntskusïni Tata Diosï Jeoba imeeri espiritu santu? (Éfesu 5:19, 20).
15 Jesúsi uandaspti eska Tata Diosï Jeoba ‘íntsauaka espiritu santu imeechani engaksï kurhakujka’ (Luk. 11:13). Ka íntskusïndijtsïni engachi kurhakujka kómarhikua jimbo. Ka ístu engachi nirajka tánguarhikuecharhu juchaari erachiicha jingoni parachi kʼéri ambe arhini Tata Diosï Jeobani (arhinta je Éfesu 5:19, 20). Espiritu santujtsïni jarhuataati parachi ísï irekani eska Tata Diosï na jaiapanhentajka.
16. ¿Ambejtsïni jarhuataa ambakiti ambe úni? (Éfesu 5:10, 17).
16 Engachi eratseni jauaka ambe ma úni, jatsiskachi para exeni “ambesï uéjki Tata Diosï Jeoba” eskachi uaaka, ka iásï kʼóruchi uaakia erakuni ambe úni (arhinta je Éfesu 5:10, 17). Engachi jirinhantani jarhajka Bibliarhu anapu prinsipiu ma engajtsïni jarhuataaka, sési jimbochi exeni jarhasïnga na eratsesïni Tata Diosï Jeoba indeeri ambe. Engachi ísï uaaka, eska ima prinsipiuecha na arhijka, ambakiti ambechi erakuaka úni.
17. ¿Nénachi uaa sánderu sési úrani juchaari tiempuni? (Éfesu 5:15, 16; ístu exe je imajenini).
17 Pablu ístu arhiaspti Éfesu anapu kristianuechani eskaksï sési úrapiringa tiempuni (arhinta je Éfesu 5:15, 16). Satanási tsitipirindi eskachi sánderu okupadu japiringa parhakpini anapu ambe jingoni parachi no jatsini tiempu para Tata Diosïni marhuakuni (1 Juanu 5:19). Ísïisti, kánikua fásiliisïndi uékani sánderu sentabu jatsini, sánderu estudiariini eskuelarhu o sánderu ánchikuarhitani enbesi de exeni néna sánderu sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani. Indeni ambe uékani úni, no no sési jarhasti, joperu engachi sánderu jukaparharaska indeni ambe juchaari tsípikuarhu, jiájkanchi ísï eratseni japiringia eskaksï i parhakpini anapuecha. Ka parachi seguiriini “tʼíntskuarhisï jámani”, nóchi jatsiska para ísku jatini ambendurhini juchaari tiempuni, sánderu sési, jatsiskachi para imani ambe úni enga sánderu jukaparhakueka ka ísïchi sési úraaka juchaari tiempuni.
Éfesu anapu kristianuechaksï arhinhaspti paraksï sési úrani imeecheeri tiempuni. (Exe je párrafu 17).
18. ¿Ambe ka ambe úspi Donald para sánderu sési úrani imeeri tiempuni?
18 Ju je exeni na engachi uaaka sánderu sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani. Indeni ambesï úpti Donald enga Sudáfrica irekaka. Ima uandantasïndi: “Exespka na engani irekani japka ka kómarhiska Tata Diosï Jeobani eskarini jarhuatapiringa parani úni sánderu ainhpini. Ka istuni kurhakuspka eskarini jarhuatapiringa exentani ánchikuarhita ma engareni jarhuatapiringa sánderu aianhpini. Ka imeeri jarhuajperata jimbo úspka exentani. Jiájkani juchiiti uarhiti ka ji, ueenaspkachi marhuani tiempu kompletueri”.
19. ¿Ambechi jatsiski para úni parachi seguiriini “tʼíntskuarhisï jámani”?
19 Karta enga apostoli Pablu karakuapka Éfesu anapuechani, meru jarhuataapti paraksï sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani, ka ístujtsïni uaati jarhuataani juchantsïni. Eskachi na exekia, jarhuatasïndijtsïni parachi sési erakuni ambe engachi jingoni tsípikuarhiaka ka neecha jingonchi kúnguarhia. Ístujtsïni jarhuataati parakachi sési jorhenguarhiaka Biblieri ambe ka jurajkuni eskajtsïni inde tʼíntskua jarhuataaka. Ístujtsïni miátantasïndi na enga xáni jukaparhakueka espiritu santu jimbokajtsïni jarhuatasïnga sési járhati kualidadichani jatsiani. Engachi ísï úska eska Pablu na uandaka, imani ambechi erakuaka úni enga sési pʼikuastaaka Tata Diosï Jeobani. Engachi ísï úska, tʼíntskuarhuchi jauaka ka nóteru pápkʼandekuarhia ísï eska parhakpini anapuecha.
¿AMBEJTSÏ MÓKUNTAPIRINI?
¿Ambeksï arhikuekasïni tʼíntskua ka pápkʼandekua enga Éfesu 5:8 jimbo uandajka?
¿Ambechi jatsiski para úni parachi no “pápkʼandekuarhu jarhani?
¿Ambechi jatsiski para úni parachi seguiriini “tʼíntskuarhisï jámani”?
PIREKUA 95 Lusi ma kánikua tʼíntskaxati
a Mójtakurhistiksï máru nombriicha.
b AMBE ENGA XARHATAJKA IMAJENI.: Fotu ma enga xarhatajka ióntki anapu kopia ma ima karteeri enga apostoli Pablu karakuapka Éfesu anapuechani.