“Milirani Ndipera, Muwone Ciponosko ca Yehova”
“Yehova wakwimira ine; kuti ndopenge cara. Kasi munthu wangacitaci kwa ine?”—SALMO 118:6.
1. Kasi ni suzgo wuli lakofya ilo ŵanthu ŵakumanenge nalo?
SONOSONO apa, ŵanthu ŵakumanenge na suzgo lakofya ilo lindacitikepo nakale. Pakuyowoya za suzgo ili, Yesu wakacenjezga ŵalondezgi ŵake kuti: “Yiti yiŵengeko suzgo yikuru, nga yaŵako ya ntheura cara kufuma ku mtendeko wa caru, na kufikira kuno ku lero, ndipo kuti yiti yiŵengekoso cara. Ndipo mazuŵa agho nga ghawurenge kudumulizgika, mphanyi palije munthu waponapo: kweni cifukwa ca ŵakusoreka, mazuŵa gheneagho ghati ghadumulizgikenge.”—Mateyu 24:21, 22.
2. Kasi nchivici ico cikutondeska suzgo yikuru kucitika?
2 Nangauli ŵakuwoneka yayi, pali ŵangelo ŵanyake awo ŵakupangiska kuti suzgo yikuru yileke dankha kucitika. Yesu wakapa mpositole Yohane mboniwoni kuti wawone cifukwa ico ŵangelo aŵa ŵakutondeskera suzgo yikuru. Mpositole mucekuru uyu wakalongosora kuti: “Nkhawona ŵangelo ŵanayi ŵakwimilira pa vingodya vinayi vya caru, ŵakukolera mphepo zinayi za caru. . . . Ndipo nkhawona mungelo munyake wakukwera ku ufumiro wa dazi, wakuŵa na cididimizgo ca Ciuta wamoyo: ndipo wakacemerezga na lizgu likuru ku ŵangelo ŵanayi . . . wakati, Mungananganga caru, panji nyanja, panji nesi makuni, tisuke tididimizge ŵazga ŵa Ciuta withu pa vyene vyawo.”—Civumbuzi 7:1-3.
3. Kasi nchivici cizamwamba kuparanyika pa suzgo yikuru?
3 Kudidimizga panji kulemba cimanyikwiro kwaumaliro kwa ‘ŵazga ŵakuphakazgika ŵa Ciuta,’ kuli pafupi kumara. Ŵangelo ŵanayi ŵakhala pacoko waka kuti ŵazomerezge mphepo za pharanyiko kuti zipute. Para ŵazakazomerezga mphepo izi, kasi cinthu cakwamba ico cizamucitika nchivici? Mungelo wakuzgora fumbo ili, wakuti: “Ntheura ndimo bwangandu! Babulone, msumba ukuru wura, wati wabwangandukire pasi, ndipo kuti wamkusangikaso na kacoko cara.” (Civumbuzi 18:21) Para ivi vyazakacitika, kuzamuŵa cimwemwe cikuru comene kucanya, pakuti ufumu wa caru cose wa cisopa cautesi uzamuŵa kuti waparanyika.—Civumbuzi 19:1, 2.
4. Kasi ni vici vizamucitika kunthazi?
4 Mitundu yose ya ŵanthu yizamukolerana pa kwimikana na ŵanthu ŵa Yehova. Kasi yizamuparanya nadi Ŵakhristu ŵakugomezgeka aŵa? Vingawoneka ngati ndimo vizamuŵira. Kweni Yesu pamoza na ŵasilikari ŵake ŵazamuwoneseska kuti ŵaparanya ŵalwani wose ŵa ŵanthu ŵa Ciuta. (Civumbuzi 19:19-21) Paumaliro, Dyabulosi na ŵangelo ŵake ŵazamuponyeka mu cizongwe cakuyelezgera, kung’anamura kuti ŵazamuŵavya nkhongono yiliyose. Satana na ŵangelo ŵake ŵazamupusikaso ŵanthu yayi cifukwa ŵazamukakika kwa vilimika cikwi. Awo ŵazamupona suzgo yikuru ŵazamusangwa comene cifukwa kuzamuŵavya wakuŵayuzga.—Civumbuzi 7:9, 10, 14; 20:1-3.
5. Kasi awo ŵalutilirenge kuŵa ŵakugomezgeka kwa Yehova ŵazamusangwa na vici?
5 Sonosono apa tizamuwona vinthu ivi vikucitika. Vyakucitika ivi vizamuthuwuska muwuso wa Yehova. Aghanaghanirani: Usange tilutilirenge kuŵa ŵakugomezgeka kwa Yehova na kukhozgera muwuso wake, tizamuŵa na mwaŵi wa kutuŵiska zina la Yehova, ndiposo kuwona kufiskika kwa vilayizgo vyake. Tizamuŵa ŵakukondwa comene pa nyengo iyo.
6. Pakughanaghanira ivyo vicitikenge, kasi tisambirenge vici?
6 Kasi tili ŵakunozgeka kuzakawona vyakucitika vyakuzirwa ivi? Kasi tili na cipulikano cakuti Yehova wazamutiponoska? Kasi tikusimikizga kuti wazamutovwira pa nyengo yakwenelera ndiposo mwa nthowa yiwemi? Pakuzgora mafumbo agha, tingakumbukira ivyo mpositole Paulosi wakaphalira Ŵakhristu ŵa ku Roma. Iyo wakati: “Ivyo vyose vikalembeka kale, vikalembekera kusambizgika kwithu, mwakuti tiŵirenge na cigomezgo mu cizizipizgo na cisangulusko ivyo vili mu Malembo.” (Ŵaroma 15:4) Nkhani ya umo Yehova wakaponoskera Ŵaisrayeli ku wuzga wankhaza mu caru ca Eguputo, njimoza mwa vinthu ivyo vili kulembeka kutisambizga, kutipa cisangulusko na cigomezgo. Kusanda mwakupwelelera umo Yehova wakaponoskera Ŵaisrayeli kungatikhozga comene peneapo tikulindilira suzgo yikuru iyo yaneng’enera kwiza.
Yehova Wakuponoska Ŵanthu Ŵake
7. Kasi nchivici cikacitika mu Eguputo mu 1513 B.C.E.?
7 Mu cilimika ca 1513 B.C.E., Yehova wakaŵa kuti wiziska kale vilengo vinkhondi na vinayi pa Eguputo. Pa cilengo ca cinkhondi na cinayi, Faro wakaphalira Mozesi kuti: “Fumako kwa ine; jicenjelere wekha; ungawonangaso cisko cane; cifukwa mu zuŵa ilo tiuwonereso cisko cane tiufwenge.” Mozesi wakazgora kuti: “Wayowoya! Nadi kuti tindiwoneso cisko cako cara.”—Exodus 10:28, 29.
8. Kasi Ŵaisrayeli ŵakapika ulongozgi wuli kuti ŵapone, ndipo nchivici cikacitika?
8 Yehova wakaphaliraso Mozesi kuti watumengeso cilengo cinyake pa Faro na Ŵaeguputo wose. Ici cikaŵa cilengo caumaliro. Pa Abibu, panji kuti Nisani 14, ŵana ŵakwamba ŵa Ŵaeguputo wakapotera, ndiposo vinyama vyakwamba kubabika vikafwa. Kweni mu mbumba za Ŵaisrayeli pakaŵavya uyo wakafwa cifukwa ŵakalondezga ulongozgi wa Ciuta uwo wakapeleka kwizira mwa Mozesi. Ŵaisrayeli ŵakaphaka ndopa za mwanamberere pa mafulemu gha milyango ya nyumba zawo, ndiposo ŵakalangurika kuleka kufuma mu nyumba. Kasi nchivici cikacitika pa usiku wula? Mozesi wakutiphalira kuti: “Kukati na usiku pakati Yehova wakakoma ŵana ŵakudanga ŵose mu caru ca Eguputo.” Faro wakacitapo kanthu mwaluŵiro. Wakacema Mozesi na Aroni na kuŵaphalira kuti: “Wukani, fumanimo mukati mwa ŵanthu ŵane, . . . mulutenge, mukateŵetere Yehova umo mwayowoyera.” Ndipo Ŵaisrayeli ŵakafuma nadi mu Eguputo ndipo ŵakaŵa ŵanandi pafupifupi mamiliyoni ghatatu. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli yayi “ŵakasazgikana” nawo.—Exodus 12:1-7, 29, 31, 37, 38.
9. Kasi Ŵaisrayeli ŵakenda nthowa njini pakufuma mu Eguputo, ndipo cifukwa wuli ŵakenda nthowa iyi?
9 Nthowa yifupi iyo Ŵaisrayeli ŵakeneranga kwenda yikaŵa ya kufupi na Nyanja ya Meditereniyani na kudumura mu caru ca Ŵafilisiti. Kweni Ŵafilisiti ŵakaŵa ŵalwani ŵa ŵanthu ŵa Ciuta. Ntheura kuti wavikilire ŵanthu ŵake ku nkhondo, Yehova wakaŵalongozga kuti ŵajumphe ku mapopa gha Nyanja Yiswesi. Nangauli ŵakaŵa ŵanthu ŵanandi comene, kweni ŵakendanga mu ndondomeko. Baibolo likuti: ‘Ŵaisrayeli ŵakakwera kufuma mu caru ca Eguputo nga mbasilikari ŵakuluta ku nkhondo.’—Exodus 13:17, 18.
“Muwone Ciponosko ca Yehova”
10. Cifukwa wuli Ciuta wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵagone panthazi pa Pihahiroti?
10 Vinthu vikasintha mwamabuci. Yehova wakaphalira Mozesi kuti: “Phalira Ŵaisrayeli kuti ŵazgoke ŵagone panthazi pa Pihahiroti, pakati pa Migidoli na nyanja, kuthyana na Baal-zefoni.” Peneapo wumba wa Israyeli ukawelera, ukaŵa pakati pa mapiri na Nyanja Yiswesi. Kukaŵavya kwakuti ŵangacimbilira. Nangauli vikaŵa nthena, Yehova wakamanyanga ico wakacitanga. Wakaphalira Mozesi kuti: “Ndinonofye mtima wa Faro, kuti waŵakonkhe panyuma zawo ndipo tindicindikike pa Faro na pa nkhondo yake yose; kuti Ŵaeguputo ŵamanye kuti Ine ndine Yehova.”—Exodus 14:1-4.
11. (a) Kasi Faro wakacitaci, ndipo Ŵaisrayeli ŵakacita wuli? (b) Kasi Mozesi wakacita wuli apo Ŵaisrayeli ŵakamba kudandaura?
11 Faro wakaghanaghana kuti wabuda kuzomerezga Ŵaisrayeli kuti ŵafumemo mu Eguputo. Antheura wakatora magaleta ghake gha nkhondo 600 na kwamba kucimbilira Ŵaisrayeli. Ŵaisrayeli ŵakati ŵawona ŵasilikari ŵa Ŵaeguputo, ŵakatenthema ndipo ŵakalilira Mozesi kuti: “Kasi cifukwa mukaŵavye malaro mu Eguputo pa kutitora kuzakafwira mu mapopa?” Na cigomezgo cose mwa Yehova, Mozesi wakazgora kuti: “Mungopanga, milirani ndipera, muwone ciponosko ca Yehova ico wacilongore kwa imwe muhanya uno. . . . Yehova ndiye wati wamulwereni, imwe mukhale waka cete.”—Exodus 14:5-14.
12. Kasi Yehova wakaponoska wuli ŵanthu ŵake?
12 Mozesi wakaneneskanga nadi kuti Yehova ndiyo walwerenge Ŵaisrayeli. Ŵangelo ŵa Yehova ŵakamba kucitapo kanthu. Mwakuzizwiska, mungelo wa Yehova wakapangiska kuti mzati wa bingu uwo ukaŵalongozganga wize kumanyuma gha Ŵaisrayeli. Mzati wa bingu uwu ukapelekanga mdima ku Ŵaeguputo, kweni ku Ŵaisrayeli ungweru. (Exodus 13:21, 22; 14:19, 20) Mwakulondezga ivyo Ciuta wakamuphalira, Mozesi wakanyoroska woko lake. Tikuŵazga kuti: “Yehova wakacita nyanja yiwelere nyuma pa mphepo yankhongono ya ku mafumiro gha dazi usiku wose wura, . . . Ndipo Ŵaisrayeli ŵakanjira pakati pa nyanja pomizo, maji ghakima kwa iwo nga ndi ciliŵa kumalyero na kumazere.” Ŵaeguputo ŵakalutilira kucimbilira Ŵaisrayeli kuti ŵaŵakore wuzga, kweni Yehova wakaŵa na ŵanthu ŵake. Yehova wakatimbanizga ŵasilikari Ŵaeguputo ndipo wakaphalira Mozesi kuti: “Nyoloskera woko lako pacanya pa nyanja, kuti maji ghawelere pa Ŵaeguputo, pa magaleta ghawo, na pa ŵa pa ŵakavalo ŵawo.” Ndimo ŵakaparanyikira ŵasilikari ŵa Faro, mwakuti nanga ni msilikari yumoza wakapona cara.—Exodus 14:21-28; Salmo 136:15.
Ivyo Tikusambira pa Kuponoskeka kwa Ŵaisrayeli
13. Kasi Ŵaisrayeli ŵakacita wuli ŵakati ŵawombokwa?
13 Kasi Ŵaisrayeli ŵakakhwaskika wuli ŵakati ŵapona mwakuzizwiska? Mozesi pamoza na Ŵaisrayeli ŵakakoŵerana pa kwimba sumu ya kulumba Yehova. Ŵakimba kuti: “Nditi ndimbire Yehova, pakuti waluska mu ucindami. . . . Yehova wati wawuse muyirayira swi.” (Exodus 15:1, 18) Cinthu cakwamba ico ŵakacita ndico kulumba Ciuta. Kwizira mu ivyo vikacitika, muwuso wa Yehova ukathuwuskika.
14. (a) Kasi tikusambirapo vici umo Yehova wakacitira na Ŵaisrayeli? (b) Kasi lemba la cilimika ca 2008 ndakuti wuli?
14 Kasi vyakucitika ivi vikutisambizga ndiposo kutisanguluska mu nthowa wuli? Ni mwawuli umo vyakucitika ivi vikutipira cigomezgo? Vikutovwira kuwona kuti Yehova ngwakunozgeka kovwira ŵanthu ŵake pa ciyezgo cilicose ico ŵangakumana naco. Iyo wangamazga suzgo lililose ilo lingawira ŵanthu ŵake. Nyanja Yiswesi yikajandizga yayi Ŵaisrayeli cifukwa cakuti Yehova wakatuma mphepo ya kumafumiro gha dazi kuputa pa nyanja iyi. Nyanja Yiswesi yeneyiyi yikazgoka malaro gha ŵasilikari ŵa Faro. Pa kughanaghanira nkhani iyi, nase tingayowoya mazgu gha wamasalmo, uyo wakati: “Yehova wakwimira ine; kuti ndopenge cara. Kasi munthu wangacitaci kwa ine?” (Salmo 118:6) Tikukhozgekaso na mazgu gha mpositole Paulosi agho ghali pa lemba la Ŵaroma 8:31, agho ghakuti: “Usange Ciuta wali kwa ise, ndi njani wakwimikana nase?” Mazgu agha ghakutikhozga comene! Ghakumazga wofi uwo tingaŵa nawo ndiposo ghakutipa cilindizga. Nchakwenelera nadi kuti lemba lithu la cilimika ca 2008 ndakuti: “Milirani ndipera, muwone ciponosko ca Yehova.”—Exodus 14:13.
15. Kasi kupulikira kukaŵa kwakuzirwa wuli apo Ŵaisrayeli ŵakafumanga mu Eguputo, ndipo mu nyengo yithu nkhwakuzirwa wuli?
15 Nchivici cinyake ico tingasambirapo pa umo Ŵaisrayeli ŵakafumira mu Eguputo? Tikusambira kuti tikwenera kupulikira cilicose ico Yehova watiphalira kucita. Ŵaisrayeli ŵakapulikira ivyo ŵakaphalirika vyakukhwaskana na Paska. Ŵakafumira kuwaro yayi pa Nisani 14. Ŵati ŵafuma mu Eguputo, ŵakendanga nga mbasilikari. (Exodus 13:18) Nase lero, tilondezgenge ulongozgi wakufuma kwa “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru.” (Mateyu 24:45) Tikwenera kutegherezga mazgu gha Ciuta kunyuma zithu, agho ghakuti: “‘Iyi ndiyo nthowa, endaninge mwa iyi,’ para mukupatukira ku woko lamalyero, panji ku lamazere.” (Yesaya 30:21) Peneapo tikusendelera ku suzgo yikuru, tipokerenge maulongozgi ghanyake. Kuti tizakapone pa nyengo iyo, vikuthemba pa kukolerana na ŵateŵeti ŵanyithu ŵakugomezgeka.
16. Kasi tikusambirapo vici umo Ciuta wakasinthira vinthu apo wakathaskanga Ŵaisrayeli?
16 Kumbukani kuti Yehova wakasintha nthowa iyo Ŵaisrayeli ŵakenera kwenda. Ŵaisrayeli ŵakaŵa ngati ŵafinyirizgika, pakuti ŵakaŵa pakati pa mapiri na Nyanja Yiswesi. Vikawoneka ngati Ŵaisrayeli ŵakabuda kwizira nthowa iyi. Kweni kwa Yehova ili likaŵa suzgo yayi. Kusintha nthowa kwa Ŵaisrayeli kukacitiska kuti zina lake lilumbike, ndiposo ŵanthu ŵake ŵaponoskeke. Mutepanji lero nase pangaŵa vinthu vinyake ivyo tingatondeka kuvipulikiska makora umo vikucitikira mu gulu la Ciuta. Kweni tingacita makora kuthemba ulongozgi uwo Yehova wakupeleka kwizira mwa muzga wa magomezgeko. Nyengo zinyake ŵalwani ŵithu ŵangawoneka kuti vinthu vikuŵayendera makora. Cifukwa ca mahara ghithu gha wunthu, tingatondeka kupulikiska vinthu vyose umo vikwendera. Nangauli vingaŵa nthena, Yehova wakusintha vinthu pa nyengo yakwenelera nga ni umo vikacitikira na Ŵaisrayeli.—Zintharika 3:5.
Gomezgani Yehova
17. Cifukwa wuli tikwenera kuŵa na cigomezgo cose mu ulongozgi wa Ciuta?
17 Ŵaisrayeli ŵakenera kuti ŵakaŵa na cigomezgo cikuru mwa Ciuta apo ŵakawonanga mzati wa bingu na muhanya, ndiposo mzati wa moto usiku. Ukaŵa ukaboni wakuti “mungelo wa Yehova” wakaŵalongozganga pa ulendo wawo. (Exodus 13:21, 22; 14:19) Lero napo tingaŵa na cigomezgo cakuti Yehova wakulongozga ŵanthu ŵake, wakuŵavikilira na kuŵaponoska. Nase tingagomezga layizgo ili: ‘Ŵakunyoroka [Yehova] tiwaŵasungilire muyirayira, kweni mphapu ya ŵaheni tiyidumulike.’ (Salmo 37:28) Tileke kuluwa kuti ŵangelo ŵankhongono ŵakulongozga ŵanthu ŵa Ciuta lero. Na wovwiri wawo, nase ‘tingimilira ndipera, na kuwona ciponosko ca Yehova.’—Exodus 14:13.
18. Cifukwa wuli tikwenera ‘kuvwara mahomwa ghose gha Ciuta’?
18 Kasi nchivici citovwirenge ‘kwimilira’ mu nthowa yaunenesko? Ni kuvwara mahomwa ghose ghauzimu agho Paulosi wakaphalira Ŵaefeso. Mpositole uyu wakuticiska kuti tivwarenge “mahomwa ghose gha Ciuta.” Kasi tikuvwara mahomwa ghose? Cingaŵa ciwemi kuti mu 2008, waliyose wajisande na kuwona usange wakuvwara nadi mahomwa ghose. Mulwani withu, Satana Dyabulosi, wakumanya ivyo tikutondeka, ndipo nyengo zose wakusangirapo mwaŵi pa ivyo tikuleka kucita makora. Tikulimbana na vita vyauzimu. Nangauli vili nthena, Yehova watipenge nkhongono zakutondera.—Ŵaefeso 6:11-18; Zintharika 27:11.
19. Kasi tizamuŵa na mwaŵi wuli para tazizipizga viyezgo?
19 Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: “Mu uzizipizgo winu mwamkwandulira mizimu yinu.” (Luka 21:19) Tiyeni tose tizizipizge viyezgo mwakugomezgeka mwakuti tizakaŵe na mwaŵi wa kupokera lusungu lwa Ciuta, ndiposo ‘tizakimilire na kuwona ciponosko ca Yehova.’
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi ni suzgo wuli ilo licitikenge sonosono apa?
• Kasi Yehova wakalongora wuli nkhongono zake mu 1513 B.C.E.?
• Kasi imwe mwasimikizga kucitaci?
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 22]
Lemba la cilimika ca 2008 ndakuti: “Milirani ndipera, muwone ciponosko ca Yehova.”—Exodus 14:13.
[Cithuzithuzi pa peji 19]
“Ivyo vyose vikalembeka kale, vikalembekera kusambizgika kwithu”
[Cithuzithuzi pa peji 20]
Cifukwa cakuti Faro wakaŵa wankhwesa, Ŵaeguputo ŵakaparanyika
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Ŵaisrayeli ŵakapona pakuti ŵakacita vyose ivyo Yehova wakaŵaphalira