E Fakamalosi Mai a Sau‵talaga ki Mea Faka-te-agaga

“Sa faipati ki muna e ‵mae ei a te loto o te suā tino. Fakaaogā eiloa a pati fesoasoani, ko vaegā pati kolā e aogā i te puti ake kae maua mai ei foki a mea ‵lei, ko te mea ke fua mai au pati ki te ‵lei, i tino kolā ne fakalogo‵logo ki a koe.”​—⁠EFESO 4:⁠29.

“E SE mafai o malamalama a tino i te auala e mafai ei o fai‵pati a tino; a te mea tenā se meaalofa fakaofoofogia eiloa mai te Atua.” Konā eiloa a pati a te tagata fai tikisionale ko Ludwig Koehler. E se taumate e manatu ma‵ma tatou ki te meaalofa tāua tenei mai te Atua. (Iakopo 1:17) Kae ke mafaufau la ki te lasi o te tāua o te mea tenā māfai ko maua se tino pele ne te masaki faka‵mate kae ko sē mafai ne ia o faipati. “Ne gali ‵ki te fesokotakiga i te va o maua,” ko te fakamatalaga a Joan telā ne fatoā maua tena avaga ne te masaki faka‵mate. “E manatunatu sāle au ki sautalaga a maua konā!”

² E mafai o fakamalosi aka ne sautalaga se va fakataugasoa, faka‵lei aka ei a tamā fakalavelave, fakamalosi atu ki tino loto vāi‵vāi, e ati aka i ei te fakatuanaki, kae fakagaligali aka foki ei a olaga o tino​—⁠kae e se mafai o ‵tupu fakafuasei fua a mea konā. Ne fai mai te Tupu poto ko Solomona, penei: “A muna kolā e sōna fai fua e mafai o fakapakia ne ia te tino e pelā mo te pelu, ka ko muna kolā e fai mo te mafaufau e mafai o fakasao ne ia te tino.” (Faataoto 12:18) E pelā me ne tavini a Ieova, e ma‵nako tatou ke faka‵lei aka kae fakamalosi ne ‵tou sau‵talaga tatou i lō te fakalogo‵mae mo te fakavāivāi mai. E ma‵nako foki tatou o fakaaogā a ‵tou gutu ke ‵viki atu i ei ki a Ieova i ‵tou galuega talai pelā foki mo ‵tou sau‵talaga masani. Ne usu atu te faisalamo, penei: “E ‵viki atu faeloa a matou ki a koe [te Atua], kae fakafetai atu ki a koe ki te se gata mai.”​—⁠Salamo 44:⁠8.

³ Ne polopoloki mai a te soko ko Iakopo, penei: “E seai se tino e mafai o fakalata te gutu.” Ne toe fakamasaua mai foki a ia, penei: “A tatou katoa e masani o fai mea ‵se. Kafai se tino e seki fai eiloa ne ia se mea ‵se i ana pati, a ia se tino e katoatoa i te ‵lei, ko mafai foki ne ia o pulea tona foitino kātoa.” (Iakopo 3:​2, 8) E seai eiloa se tino i a tatou e ‵lei katoatoa. E ui eiloa a ‵tou taumafaiga ke fai a pati ‵lei, e se fakamalosi atu faeloa a ‵tou pati ki nisi tino io me ‵viki atu i ei ki te Atua. Tela la, e ‵tau o fakaeteete malosi tatou i ‵tou pati e fai. E se gata i ei, ne fai mai Iesu: “Kafai e oko mai a te Aso Fakamasino, ka takutaku atu ne tino katoa a muna se aogā katoa kolā ne fakaaogā ne latou. Me fakamasinogina koe i au muna e fai, ko au muna e taku‵leia ei koe, ko au muna foki e fakasala ei koe!” (Mataio 12:​36, 37) E tonu, e ‵tau eiloa o avatu ne tatou se tala ki te Atua tonu i ‵tou pati katoa e fai.

⁴ A te auala e tasi ke ‵kalo keatea mai te faiga o pati fakalogo‵mae ko te atiakaga o se uiga ke fia faipati atu faeloa ki mea faka-te-agaga. E fakaasi mai i te mataupu tenei a te auala e mafai ei o fai tatou penā, ne a mataupu e mafai o sau‵tala ki ei mo mea tāua e mafai o maua ne tatou mai sautalaga fakamalosi penā.

Ke Saga Tonu Atu ki te Loto

⁵ Ko te mea ke fakamasani tatou ke sau‵tala faeloa ki mea fakamalosi loto, e ‵tau o iloa ne tatou me e fakaasi atu ne ‵tou sau‵talaga a mea i ‵tou loto. Ne fai mai Iesu, penei: “Me i te gutu e faipati mai ne ia a mea e uke i te loto.” (Mataio 12:34) Ko tena uiga, e fia faipati atu ne tatou a mea kolā e tāua ki a tatou. E ‵tau la mo tatou o ‵sili ifo, penei: ‘Ne a mea e fakaasi atu ne aku pati e fai e uiga ki te tulaga o toku loto? Kafai e ‵nofo fakatasi au mo toku kāiga io me ko taina tali‵tonu, e mata, e fakavae a mea e sau‵tala au ki ei ki mea faka-te-agaga io me e fakavae ki tafaoga, gatu, tamunei, meakai, ko mea ne ‵togi ne au fakamuli nei io me ko nisi mea sē tāua?’ Kāti, e aunoa mo te ‵tou iloa, ko ‵saga tonu atu nei tatou kae mafaufau faeloa ki mea sē tāua. Kafai e fai ne fakamafuliga ki mea kolā e ‵tau o fakamuamua ka gasolo aka ei o ‵lei a mea kolā e sau‵tala tatou ki ei e pelā foki mo te ‵lei o ‵tou olaga.​—⁠Filipi 1:10.

⁶ A te mafaufau ‵loto ki mea tāua ko te suā auala e mafai ei o momea aka ei te ‵lei o ‵tou pati e fai. Kafai e mafau‵fau malosi tatou ki mea faka-te-agaga, ka fia sau‵tala faeloa tatou ki ei. Ne lavea ne te Tupu ko Tavita a te ‵tonu o te mea tenei. Ne usu mai a ia, penei: “Te Aliki, toku lafiga mo toku fakaolataga, ke talia mai ne koe aku muna mo oku mafaufauga!” (Salamo 19:14) Kae ne fai mai foki te faisalamo ko Asafo, penei: “Ka mafaufau au ki mea katoa ko oti ne fai ne koe; ka mafaufau ‵loto au ki mea fakaofoofogia katoa ne fai ne koe.” (Salamo 77:12) Ka fai atu faeloa ne te tino telā e ‵fonu tena loto mo tena mafaufau i muna‵tonu i te Muna a te Atua a vikiga mo tavaega. Ne seki mafai o taofi ne Ielemia a tena fia faipati atu ki mea kolā ne akoako atu ne Ieova ki a ia. (Ielemia 20:⁠9) E mafai foki o fai tatou penā māfai e mafau‵fau ‵loto tatou ki mea faka-te-agaga.​—⁠1 Timoteo 4:15.

⁷ A te faiga o se fakasologa ‵lei o mea faka-te-agaga e ‵tau o fai ka maua i ei ne tatou a mea faka-te-agaga e uke ke sau‵tala ki ei. (Filipi 3:16) A tamā fono, mo fono ‵lasi, fakatasiga a te fakapotopotoga, tusi ‵fou, mo te tusi siki mō te aso pelā foki mo fakamatalaga i ei e maua ne tatou i ei a mea tāua faka-te-agaga ke fakaaogā i te galuega talai. (Mataio 13:52) Kae e fakamalosi ‵ki mai a tala e uiga ki ‵tou galuega faka-Kelisiano!

⁸ Ne ofo malosi a te tupu ko Solomona ki te uke o vaegā lakau valevale, manu vae fa, manu eva mo ika ne lavea ne ia i Isalaelu. (1 Tupu 4:33) Ne fiafia malosi a ia o sau‵tala ki mea ne faite ne te Atua. E mafai foki o fai tatou penā. E fia‵fia a tavini a Ieova o sau‵tala ki mataupu valevale kae e ‵gali atu a mataupu faka-te-agaga māfai ko sau‵tala ki ei a tino kolā e fia‵fia ki mea faka-te-agaga.​—⁠1 Kolinito 2:​13.

‘Ke Faka‵fonu Otou Mafaufau ki Mea Konei’

⁹ Faitalia me ne a mataupu e sau‵tala ki ei, e mafai o maua ne nisi tino a fakamalosiga māfai e fakavae a ‵tou sau‵talaga ki pati fakamalosi a te apositolo ko Paulo ki te fakapotopotoga i Filipi. Ne tusi atu a ia, penei: “Taina, konei aku toe muna, ke faka‵fonu otou mafaufau ki mea kolā e ‵lei kae maua mai i ei a te vikiga, e pelā mo mea konei: ko mea ‵tonu, ko mea tāua, ko mea ‵lei [io me ko te amiotonu, NW], ko mea ‵ma, ko mea ‵gali mo mea ‵malu.” (Filipi 4:⁠8) E tāua ‵ki a mea kolā ne fakaasi mai ne Paulo me ne fai mai a ia, ‘ke faka‵fonu otou mafaufau ki mea konei.’ E ‵tau o faka‵fonu ‵tou mafaufau mo ‵tou loto ki mea konā. Ke onoono nei tatou ki te auala e mafai ei o fesoasoani mai ki ‵tou sau‵talaga a te ‵saga tonu atu ki mea e valu kolā ne taku mai ne Paulo.

¹⁰ A mea kolā e ‵tonu e se aofia fua i ei a fakamatalaga ‵se kae ‵loi. E fakasino atu ki se mea telā e amiotonu kae fakatuagagina, e pelā mo te ‵tonu o te Muna a te Atua. Tela la, kafai e sau‵tala tatou mo nisi tino ki muna ‵tonu mai te Tusi Tapu kolā e fia‵fia tatou ki ei, ki lauga kolā e fakamalosi mai, ki pati fakatonutonu mai te Tusi Tapu kolā ne fesoasoani mai ki a tatou, ko faka‵fonu i ei ne tatou a ‵tou mafaufau ki mea ‵tonu. I te suā feitu e ‵teke atu tatou ki te mea e taku ko te “poto fakaloiloi” telā e foliga mai me e tonu. (1 Timoteo 6:​20, Tusi Paia, Samoa) Kae e ‵kalo keatea foki tatou mai te fatufatu mo te faiga o tala sē mautinoa.

¹¹ A mea kolā e tāua ko mataupu kolā e fakaaloalogina kae e aogā, kae e se ko mea kolā e sē tāua. E aofia i ei ko te manavase e uiga ki te ‵tou galuega faka-Kelisiano, ko aso faiga‵ta ko ‵nofo nei tatou i ei mo te manakoga ke fakatumau a amioga ‵lei. Kafai e sau‵tala tatou ki mataupu tāua penei, e fakamalosi aka ei tatou ke tumau i te matapula‵pula faeloa i te feitu faka-te-agaga, ke tumau i te fakamaoni kae ke talai atu faeloa a te tala ‵lei. A tala ‵gali e uiga ki ‵tou galuega talai e pelā foki mo fakalavelave e ‵tupu i ‵tou tafa kolā e fakamasaua mai i ei me ko ‵nofo atu tatou i aso fakaoti e tuku mai i ei se fakasologa o mea e uke ke sau‵tala ki ei.​—⁠Galuega 14:27; 2 Timoteo 3:​1-5.

¹² A te pati amiotonu ko te faiga o te mea ‵lei i mua o te Atua​—⁠kolā e fetaui mo ana fakatakitakiga. E fakauiga a te pati ‵ma ki mafaufauga mo faifaiga ‵ma. E se ‵tau o sau‵tala tatou ki pati fakamasei tino, pati fai fa‵kata ma‵sei io me ko pati fakauiga sē ‵tau. (Efeso 5:3; Kolose 3:⁠8) E olo keatea sāle a Kelisiano māfai ko kamata o faipati ki vaegā mea penei a tino i olotou koga ga‵lue io me i te akoga.

¹³ I te taimi ne fakamalosi mai ei a Paulo ke mafaufau ki mea ‵gali ne fakauiga a ia ki mea kolā e fakafiafia kae taliagina io me ko mea kolā e fakamalosi aka ei te alofa i lō mea kolā e fakamalosi aka ei te takalialia, te kaisano io me ko te fakatau kinau. A mea ‵malu e fakasino ki tala kolā e maua i ei a tavaega io me se lipoti ‵lei. E aofia i tala konā ko tala o ‵tou taina mo tuagane fakamaoni kolā e ‵sae sāle mai i mekesini ko te Watchtower mo te Awake! Kaia e se sau‵tala ei koe mo nisi tino e uiga ki ou lagonaga i te taimi ne fatoā oti ei ne faitau koe ki mataupu fakamalosi loto konā? Kae e pefea foki la te fakamalosi loto ke lagona atu a mea faka-te-agaga kolā ne fai ne nisi tino! Ka fakamalosi aka ne vaegā sautalaga penā a te alofa mo te ‵kau fakatasi i te fakapotopotoga.

¹⁴ Ne faipati foki a Paulo ki “mea kolā e ‵lei.” E fakasino a mea ‵lei ki amioga mo faifaiga ‵lei. E ‵tau o takitaki a ‵tou pati e fai ne fakatakitakiga faka-te-Tusi Tapu kae ke sē ‵kalo keatea mai mea kolā e ‵tau, e ‵ma kae ‵lei. A vikiga e fakauiga ki te “fakamālō atu.” Kafai e fiafia koe ki se lauga io me lavea ne koe se fakaakoakoga ‵lei i te fakapotopotoga, ke faipati atu e uiga ki te mea tenā​—⁠ki te tino tenā e pelā foki mo nisi tino. Ne tavae atu faeloa a te apositolo ko Paulo ki uiga ‵lei o ana taina tali‵tonu. (Loma 16:12; Filipi 2:​19-​22; Filemoni 4-7) Kae e mafai foki o fakamālō atu tatou ki mea katoa kolā ne faite ne te ‵tou Atua. E maua ne tatou i ei a mataupu e uke ke sau‵tala ki mea fakamalosi loto.​—⁠Faataoto 6:​6-8; 20:12; 26:⁠2.

Ke Aofia Koe i Sau‵talaga Fakamalosi Loto

¹⁵ E fai mai te Teutelonome 6:​6, 7: “Ke mo a eiloa e puli i a koutou a fakatonuga konei ne avatu ne au ki a koutou i te aso nei. Akoako atu a tulafono konā ki otou tama‵liki. Kafai e ‵nofo koutou i otou fale, sa puli o fakamasausau faeloa a tulafono konā, pelā foki manafai e olo koutou ki se koga, io me manava koutou, pelā foki i taimi e ga‵lue ei koutou.” E fakaasi mai i te fakatonuga tenei me e ‵tau o sau‵tala a mātua mo olotou tama‵liki i te feitu faka-te-agaga.

¹⁶ E mafai o fakaataata i ‵tou mafaufau a sau‵talaga ‵loa ne fai sāle ne Iesu mo tena Tamana faka-te-lagi i te taimi ne mafau‵fau ei laua ke fanaifo a ia o fai tena galuega i te lalolagi. Ne fai atu Iesu ki ana soko, penei: “Ka ko te Tamana telā ne uga mai ne ia au, ne tuku mai foki ne ia te poloakiga ki a au, ki mea e ‵tau o taku atu, ki a koutou.” (Ioane 12:49; Teutelonome 18:18) E se taumate ne fakamāumāu ne te toeaina ko Apelaamo a itula e uke ke faipati atu ki tena tama ko Isaako e uiga ki te auala ne fakamanuia ei ne Ieova a latou mo olotou tupuga. E mautinoa eiloa me ne fesoasoani atu a vaegā sau‵talaga penā ki a Iesu mo Isaako ke faka‵logo mo te loto maulalo i te faiga o te loto o te Atua.​—⁠Kenese 22:​7-9; Mataio 26:⁠39.

¹⁷ E ‵tau foki o maua ne ‵tou tama‵liki a sau‵talaga fakamalosi loto. E ‵tau o fakaavanoa ne mātua olotou taimi faitalia te uke o fakalavelave ke sau‵tala fakatasi mo olotou tama‵liki. Kafai e mafai, kaia e se fakatoka ei ke kai fakatasi te otou kāiga fakatasi i te aso? E mafai o maua i ei se avanoaga ke sau‵tala ki mea kolā e aogā ki te feitu faka-te-agaga o te otou kāiga i te taimi e ‵kai ei koutou io me māfai ko oti ne ‵kai.

¹⁸ Ne masaua ne Alejandro, se paenia telā ko luasefulu tupu ana tausaga, a manatu fakalotolotolua kolā ne maua ne ia i te taimi ko 14 ei ana tausaga. Ne fai mai a ia, penei: “Ona ko fakamalosiga mai oku taugasoa mo faiakoga, ne fakalotolotolua au me e isi se Atua me ikai mo te ‵tonu o te Tusi Tapu. Ne fakamāumāu ne oku mātua a itula e uke mo au ke faka‵tonu aka a mea konā. Ne fesoasoani malosi mai a vaegā sau‵talaga penā ke fakaseai ei oku manatu fakalotolotolua konā i te vaitaimi faigata tenā kae ke iloa foki ne au o fai a fakaikuga ‵lei i toku olaga.” Kae pefea la i te vaitaimi nei? Ne toe fai mai a Alejandro, penei: “Koi nofo eiloa au i te fale. Kae ona ko te uke o mea e ‵tau o ‵saga atu ki ei, se mea faigata ke maua aka se avanoaga ke sau‵tala fakatasi maua mo toku tamana. Tela la, e kai fakatasi maua mo toku tamana i tena koga galue fakatasi i te vaiaso. E fakatāua malosi eiloa ne au a sau‵talaga konā.”

¹⁹ E mata, e fakatāua foki ne tatou a avanoaga e maua ke sau‵tala fakatasi mo ‵tou taina tali‵tonu ki mea faka-te-agaga? E mafai o maua a avanoaga penā i fakatasiga, i te galuega talai, i nisi maopoopoga mo te taimi e faima‵laga ei tatou. Ne olioli malosi a Paulo ki te taimi ka sau‵tala ei a ia mo taina tali‵tonu i Loma. Ne tusi atu a ia ki a latou, penei: “Ko oko eiloa i toku fia oko atu, ko te mea ke mafai ne au o avatu ki a koutou a nisi meaalofa faka te Agaga, e fakamalosi ei koutou. Ko tena uiga ke fakatau fesoasoani tatou i te ‵tou fakatuanaki, o faka lotomalosi mai koutou, ka ko au ki a koutou.” (Loma 1:​11, 12) Ne fai mai a Johannes, se toeaina Kelisiano, penei: “E aogā ‵ki eiloa a sau‵talaga faka-Kelisiano. E fakamafanafana atu ei ki te loto kae fakafaigofie ne ia a fakalavelave i aso takitasi. E ‵sili sāle atu au ki tino ma‵tua ke fakamatala mai a mea ne ‵tupu ki olotou olaga mo olotou mea ne fai ke tumau ei latou i te fakamaoni. I te fia tausaga ko ‵teka, ko oti ne faipati atu au ki tino e tokouke kae ne fakaasi mai ne latou taki tokotasi a nisi auala aogā mo fakamalosiga kolā ne fesoasoani mai ki toku olaga.”

²⁰ Kae pefea la māfai e se fia sau‵tala a nisi tino māfai e avaka ne koe se mataupu faka-te-agaga? Ke se ‵fiu koe. Kāti e mafai o maua ne koe se avanoaga tai ‵lei atu fakamuli. Ne fai mai a Solomona, penei: “A te manatu telā ne gali te fakaasiga, e pelā me se mea ne faite ki aulo mo siliva.” (Faataoto 25:11) Ke fakaasi atu te loto malamalama ki tino kolā e mata ‵mā. “A mafaufauga o te tino e pelā me ne vai i se vaikeli ‵poko, kae e mafai fua o aumai ki tua ne se tagata atamai.”a (Faataoto 20:⁠5) Kae e sili i mea katoa, ke se talia eiloa ne koe a uiga o nisi tino ke taofi ne latou a koe mai te faipati atu ki mea kolā e otia ei tou loto.

E Aogā ‵Ki a Sau‵talaga Faka-te-Agaga

²¹ Ne polopoloki mai a Paulo, penei: “Sa faipati ki muna e ‵mae ei a te loto o te suā tino. Fakaaogā eiloa a pati fesoasoani, ko vaegā pati kolā e aogā i te puti ake kae maua mai ei foki a mea ‵lei, ko te mea ke fua mai au pati ki te ‵lei, i tino kolā ne fakalogo‵logo ki a koe.” (Efeso 4:​29; Loma 10:10) Kāti e manakogina a taumafaiga e uke ke takitaki atu ei a sau‵talaga ki mea fakamalosi loto, kae e uke a mea aogā e maua mai i ei. E fesoasoani mai a sau‵talaga faka-te-agaga ke mafai ne tatou o fakaasi atu te ‵tou fakatuanaki ki nisi tino kae ke fakamalosi aka foki ei a ‵tou taina.

²² Tela la, ke na fakaaogā ne tatou a te meaalofa ke mafai o faipati atu ke fakamalosi atu ei a nisi tino kae ke ‵viki atu foki ei ki te Atua. E fai a sautalaga konā e pelā me se mea fakamalie loto ki a tatou kae fakamalosi atu ei ki nisi tino. Kae e sili i mea katoa e fakafiafia atu ei ki te loto o Ieova me e saga tonu mai a ia ki ‵tou sautalaga kae e fiafia a ia māfai e fakaaogā ne tatou a ‵tou gutu i te auala tonu. (Salamo 139:4; Faataoto 27:11) Kafai e sau‵tala tatou ki mea faka-te-agaga, e mautinoa eiloa me ka sē puli i a Ieova a tatou. E fai mai te Tusi Tapu e uiga ki tino kolā e tavini atu nei ki a Ieova i ‵tou aso nei, penei: “Ka ko latou kolā e ma‵taku ki te Aliki ne sau‵tala i a latou eiloa, ka ko te Aliki ne lagona ne ia olotou pati. E isi se tusi i ona mua telā e tusi i ei a igoa o tino kolā e ma‵taku kae āva ki te Aliki.” (Malaki 3:​16; 4:⁠5) E pefea te tāua o ‵tou sautalaga māfai e fakamalosi atu i te feitu faka-te-agaga!

[Fakamatalaga mai lalo]

Ka Tali Mai Pefea ne Koe?

• Se a te mea e fakaasi mai ne ‵tou sau‵talaga e uiga ki a tatou?

• Ne a mea fakamalosi loto e mafai o sau‵tala tatou ki ei?

• Se a te aogā o sau‵talaga i te kāiga e pelā foki i te fakapotopotoga Kelisiano?

• Ne a mea aogā e maua mai sau‵talaga fakamalosi loto?

[Fesili mo te Sukesukega]

1, 2. (a) E pefea te tāua a te auala e mafai ei o faipati se tino? (e) E fakaaogā pefea ne tavini a Ieova a olotou gutu?

3, 4. (a) Se a te fakalavelave e maua ne tatou katoa e uiga ki ‵tou pati e fai atu? (e) Kaia e tāua malosi ei a ‵tou sau‵talaga?

5. E aogā pefea a te loto ki te fakamalosiakaga o mea aogā ke sau‵tala ki ei?

6. Se a te aogā o te mafaufau ‵loto ki te faiga o ‵tou sautalaga?

7, 8. Ne a mataupu fakamalosi e ‵lei ke sau‵tala ki ei?

9. Se a te fakamalosiga ne tuku atu ne Paulo ki te kau i Filipi?

10. E mafai pefea o aofia i ‵tou sau‵talaga a mea kolā e ‵tonu?

11. Ne a mea tāua e mafai o aofia i ‵tou sau‵talaga?

12. Ne a mea e ‵tau o ‵kalo keatea mai i ei māfai e mafau‵fau ki pati polopoloki a Paulo ke mafau‵fau faka‵lei ki mea kolā e ‵tau kae ‵ma?

13. Ke fakaasi mai ne fakaakoakoga o sau‵talaga kolā e fakavae ki mea ‵gali mo mea ‵malu.

14. (a) Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ke fakaasi atu ei te ‵lei? (e) E mafai pefea o aofia i ‵tou sau‵talaga a pati fakamālō?

15. Se a te fakatonuga mai te Tusi Tapu e uiga ki te tiute o mātua ke sau‵tala faeloa mo olotou tama‵liki ki mea aogā?

16, 17. Ne a mea e mafai o tauloto ne mātua Kelisiano mai te fakaakoakoga a Ieova mo Apelaamo?

18. Ke taku mai se tala telā e fakaasi mai ei te tāua ke maua se fesokotakiga ‵lei i te va o mātua mo tama‵liki.

19. Kaia e ‵tau ei o sau‵tala faeloa tatou ki mea faka-te-agaga?

20. Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai māfai e fetaui tatou mo se tino mata mā?

21, 22. Ne a mea aogā e maua ne tatou māfai e sau‵tala ki mea faka-te-agaga?

[Ata i te itulau e 10]

E fakavae a sautalaga fakamalosi loto ki . . .

“mea ‵tonu”

“mea tāua”

‘mea kolā . . . e maua mai i ei a te vikiga’

“mea ‵malu”

[Te Fakamatalaga]

Video cover, Stalin: U.S. Army photo; Creator book cover, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Ata i te itulau e 11]

E mafai o maua se avanoaga gali ke sau‵tala ki mea faka-te-agaga i te taimi e kai i ei