“Ko Takavale te Mate”

MAFAUFAU me e faitau ne koe se tala i se nusipepa telā e fakaulutala ki pati konā mai luga i lō te faitau e uiga ki se tamaliki fafine telā ne fakamate. Kae e tonu la, me e seai eiloa se nusipepa kai mafai ne ia o fakasalalau mai se vaegā mea penā. Kae ko pati konā e maua loa i se tusi telā ko fia te afe tausaga tena leva​​—⁠ko te Tusi Tapu.

E fakamatala faka‵lei mai te mate i te Tusi Tapu. E se gata i ei, e se fakaasi mai fua ne te Tusi Tapu te pogai e ‵mate ei tatou kae e fakamatala mai foki i ei a te tulaga o tino ‵mate kae tuku mai i ei se fakamoemoega mō ‵tou kāiga pele kolā ko ‵mate. Kae e fakaoti eiloa ana pati ki se taimi tāua telā ka fai mai ei se lipoti penei: “Ko takavale te mate.” ​​—⁠1 Kolinito 15:⁠54.

E fakamatala mai ne te Tusi Tapu a te mate i se ‵gana e malamalama gofie i ei i lō pati faka‵numi. E pelā mo te faka‵tusa faeloa ne ia a te mate ki te ‘to o te moe,’ kae e fakamatala mai i ei a tino ‵mate e pelā fua me e “‵moe.” (Salamo 13:3; 1 Tesalonia 4:13; Ioane 11:​11-14) E fakasino atu foki ki te mate e pelā me se “fili.” (1 Kolinito 15:26) Kae sili atu i te tāua ki a tatou a te fakamatalaga a te Tusi Tapu me kaia e faka‵tusa ei te mate ki te moe, kaia e fakapuapuagātia ei ne te mate a tino katoa, kae e fakatakavale pefea te fili tenei i te fakaotiga eiloa.

Kaia e ‵Mate ei Tatou?

E fakaasi mai i te tusi muamua i te Tusi Tapu te auala ne faite ei ne te Atua te tagata muamua ko Atamu, kae tuku atu ke nofo i se palataiso. (Kenese 2:​7, 15) I te kamataga o tena olaga, ne maua ne Atamu a galuega ke fai ne ia, fakatasi mo se mea telā e ‵tau o fai ne ia. E uiga ki se lakau i te fatoaga i Etena, ne fai te Atua ki a ia: “E se tau eiloa mo koe o kai ki fuaga o te lakau tenā, me kafai e kai koe ki ei, a koe e mate eiloa i te taimi tenā.”a (Kene. 2:​17) Telā la, ne malamalama Atamu me i te mate se mea telā e mafai o se oko atu ki a ia. Se mea telā e iku mai i te soliga o se tulafono a te Atua.

Se mea fakamataku me ne seki faka‵logo a Atamu mo tena avaga ko Eva ki ei. Ne filifili ne laua ke se faka‵logo ki te mea e loto ki ei te la Māfuaga, kae ne tau ne laua a mea ne iku mai i ei. “A koe ne faite mai te laukele kae ka toe foki eiloa koe ki te laukele,” ko pati a te Atua ki a laua i te fakaasiatuga o ikuga ma‵sei o te la agasala. (Kenese 3:19) Ne oko atu ki a laua se tulaga masei ‵ki​​—⁠ko te tulaga sē ‵lei katoatoa. Ne iku atu te la tulaga sē ‵lei katoatoa io me ko te la tulaga agasala ki te la ‵mate.

Te tulaga masei tenei​​—⁠te agasala​​—⁠ne faka‵solo atu foki ki fanau a Atamu mo Eva, ko te kaukāiga o tino katoa. I se feitu e tasi, e fai pelā me se masaki ‵pisi kae tuku fakasolo o se kāiga. E seki gata fua i te galo i a Atamu a te avanoaga ke ola i se olaga saoloto mai te logo‵mae o te mate kae ne faka‵solo atu foki ne ia te tulaga sē ‵lei katoatoa ki tino i tena gafa. Ne falepuipuigina a te kaukāiga o tino katoa ki te agasala. E fai mai te Tusi Tapu: “Ne oko mai te agasala ki te lalolagi i te tagata e tokotasi, ne aumai foki ne tena agasala te mate. Telā la, ko oko ki tino katoa te mate, i te mea ko agasala a tino katoa.”​​—⁠Loma 5:12.

“Ne Oko Mai te Agasala ki te Lalolagi”

E se mafai o matea a te tulaga faka-te-kāiga masei tenei, io me ko te agasala mai lalo i se mea fakaata ko te microscope. E fakasino atu loa te “Agasala” ki se tulaga masei i mea tau amioga mo mea faka-te-agaga telā ko oti ne faka‵solo mai ki a tatou mai i ‵tou mātua muamua, kae e maua i ei a ikuga faka-te-foitino. Kae e fakaasi mai i te Tusi Tapu me ko oti ne fai ne te Atua se faka‵leiga ki ei. E fakamatala mai a te apositolo ko Paulo: “Me i te taui o te agasala ko te mate ka ko te meaalofa faivasaga a te Atua; ko te ola se gata mai i a Keliso Iesu te ‵tou Aliki.” (Loma 6:23) I tena tusi muamua ki te kau Kolinito, ne fakaopoopo atu ne Paulo se fakatalitonuga telā ne tāua malosi ki a ia: “Ne ‵mate katoa tino i te agasala a Atamu; telā la, ka fakaolagina tino katoa i a Keliso.”​​—⁠1 Kolinito 15:⁠22.

E maina ‵lei me e tāua ‵ki te tulaga o Iesu Keliso i te fakaseaiga o te agasala mo te mate. Ana muna i a ia ne vau ki te lalolagi “ke tuku atu foki a toku ola mō tino e tokouke.” (Mataio 20:28) E mafai o faka‵tusa te mea tenā ki se tino telā e puke ‵funa ne se potukau, kae e mafai fua o fakasaoloto mai te ‵togiatuga o se aofaki tupe. I te mea tenei, a te togiola telā e mafai o fakasaoloto ne ia tatou mai te agasala mo te mate ko te ola ‵lei katoatoa faka-te-foitino o Iesu.b​​—⁠Galuega 10:​39-43.

Ko te mea ke tuku mai se togiola, ne uga mai ei ne te Atua a Iesu ki te lalolagi ke tuku mai tena ola mo fai te taulaga. “Me ne penā eiloa o alofa mai te Atua ki te lalolagi, ne tuku mai ei ne ia tena Tama e tokotasi, ko te mea ke se malaia so se tino e fakatuanaki ki a ia, kae ke maua ne ia te ola se gata mai.” (Ioane 3:​16) A koituai o mate e pelā me se taulaga, ‘ne molimau atu a Keliso e uiga ki te muntonu.’ (Ioane 18:37) Telā la, i te faiga o tena galuega, ne fakaaogā ne Iesu a nisi avanoaga ke fakaasi atu ei te mea tonu e uiga ki te mate.

‘A te Tamafine . . . e Moe Fua’

Ne masani ‵lei a Iesu ki te mate i tena nofoga i te lalolagi. Ne lagona ne ia te mafātia i te ‵mate o tino i ana tafa, kae ne iloa ‵lei foki ne ia i a ia ka mate a koi talavou fua a ia. (Mataio 17:​22, 23) I nāi masina a koituai o tamate a Iesu, ne mate ei tena taugasoa pele ko Lasalo. E tuku mai i te mea tenā se mainaga e uiga ki te kilokiloga a Iesu ki te mate.

I tena logoga i a Lasalo ko mate, ne fai atu a Iesu: “A te taugasoa o tatou ko Lasalo e moe, kae ka fano au o fagu ake ke ala.” Ne mafau‵fau aka ana soko me kāfai ne malōlō a Lasalo, kāti ka feoloolo a ia. Telā la, ne fakaasi tonu atu ei ne Iesu: “Lasalo ko mate.” (Ioane 11:​11-14) E maina ‵lei me ne iloa ne Iesu i te mate e pelā fua mo te moe. E tiga eiloa e faigata ke maina tatou i te mate, e malamalama tatou i te moe. I te taimi e ‵moe faka‵lei ei tatou i te po, ko se iloa ei ne tatou te fanoga o te taimi mo mea kolā e ‵tupu i ‵tou tafa ona ko te mea ko se ga‵lue ‵tou mafaufau i se taimi toetoe. Tenā eiloa te fakamatalaga a te Tusi Tapu e uiga ki te tulaga o te mate. E fai mai te Failauga 9:5: “Ka ko tino mate e seai se mea a latou e iloa.”

Ne faka‵tusa foki ne Iesu a te mate ki te moe ona ko te mea e mafai o toe ‵fagu mai a tino mai te mate, mai te malosi o te Atua. I te taimi e tasi, ne āsi atu ei a Iesu ki se kāiga fanoa‵noa telā ko mate te lotou tamaliki fafine. Ne fai atu a Iesu: “A te tamafine nei e seki mate, kae moe fua!” Ne fanatu a ia ki te tamaliki mate kae puke ki tena lima, “nofo ake ei a ia ki luga.” A te uiga tonu o te mea tenei ko tena toetu mai te mate.​​—⁠Mataio 9:​24, 25.

E penā foki te fakatumaiga ne ia a tena taugasoa ko Lasalo mai te mate. Kae koituai o fai ne ia te vavega tenā, ne fakamafanafana atu ne ia te tuagane o Lasalo, ko Maleta, i ana pati: “A tou tuagane ka toe ola mai.” Ne tali atu a ia mo te mautinoa: “E iloa ne au me ka toe ola mai i te aso fakaoti.” (Ioane 11:​23, 24) Ne iloa ne ia me ka toe faka‵tu mai a tavini katoa a te Atua i se taimi mai mua.

Se a tonu eiloa te toetu? A te pati Eleni mō te “toetu” (a·naʹsta·sis) e fakauiga eiloa ki te “tu ki luga.” E fakauiga ki te tu aka ki luga mai te mate. Kāti e faigata o tali‵tonu ki ei a nisi tino, kae i tua o tena faimaiga me ka lagona ne tino ‵mate a tena leo, muna a Iesu: “Sa ofo koutou i te mea tenei.” (Ioane 5:28) E maua ne tatou te loto talitonu ki te folafolaga a te Tusi Tapu me i tino ‵mate kolā ne “‵moe” i se taimi leva kolā e masaua ne te Atua ka toe ala mai ona ko tino kolā ne faka‵tu aka ne Iesu. E ‵valo mai te Fakaasiga 20:13: “Ne tuku ake foki ne te tai ona tino ‵mate. A te mate mo Seoli ne tuku ake foki ne laua a la tino ‵mate.”

E mata, ka toe faka‵tu mai a tino ‵mate konei ki te ola ko te mea ke toe gasolo o ma‵tua kae toe ‵mate foki, e pelā mo Lasalo? E se tenā loa te fuafuaga a te Atua. E fakamautinoa mai ne te Tusi Tapu me “ka se toe iai se mate,” ko tena uiga ka se toe ai se tino ka gasolo o matua kae mate.​​—⁠Fakaasiga 21:⁠4.

A te mate se fili. E uke foki a nisi fili masani o te kaukāiga o tino, pelā mo masaki mo te olaga matua, kolā e fakalogo ‵mae foki. E tauto mai te Atua me ka fakaseai katoa ne ia a mea konā, kae fakaoti eiloa ki te fakaseaiatuga o te ‵toe fili sili o tino katoa. “A te toe fili e ‵tau o fakatakavale, ko te mate.”​​—⁠1 Kolinito 15:⁠26.

Mai te fakataunuga o te folafolaga tenā, ko maua ei ne tino mo te fiafia a te ola ‵lei katoatoa, telā ka se toe fakamasei ne te agasala mo te mate. Kae i te taimi nei, e maua ne tatou a fakamafanafanaga i te iloa atu me i ‵tou kāiga pele kolā ko ‵mate e malō‵lō fua nei, kae kafai e masaua latou ne te Atua, ka faka‵tu aka ei i tena taimi tonu.

E Fesoasoani Mai te Malamalama e Uiga ki te Mate ke Ola i se Olaga Aogā

E mafai o ‵fuli te ‵tou kilokiloga ki te olaga māfai e malamalama tatou e uiga ki te mate mo te fakamoemoega mō tino ‵mate. A Ian telā ne sae aka i te mataupu muamua, ko 20 ana tausaga i te taimi ne iloa ei ne ia a te fakamatalaga a te Tusi Tapu e uiga ki te mate. “Ne fakamoemoe faeloa au me e nofo atu a toku tamana i se koga telā e se iloa ne au,” ko ana pati. “Telā la, i te taimi ne iloa ei ne au me e moe fua a ia i te mate, ne fanoanoa au i te taimi muamua.” Kae i te taimi ne faitau ei ne ia te folofolaga a te Atua ke toe faka‵tu mai a tino ‵mate, ne ‵pusa ki tua tena fiafia ke iloa atu me ka ‵toe fetaui a ia mo tena tamana. “Ne lagona ne au te filemu i te taimi muamua eiloa i toku olaga kātoa,” ko ana muna. Ne maua ne ia te filemu i tena mafaufau mo ana lagonaga i te taimi ne malamalama ei a ia e uiga ki te mate.

Ne mate te tama tagata a Clive mo Brenda, ko Steven, telā ko 21 ana tausaga i te fe‵pakiga o motoka i te auala, telā ne sae mai i te mataupu muamua. E tiga eiloa ne iloa ne laua a pati i te Tusi Tapu e uiga ki te mate, ne mafātia eiloa laua i te mea tenā. Se mea tonu me i te mate ko te fili telā e ū‵kati kae fakalogo‵mae. Kae ne fakafeoloolo malielie aka ne te la iloa mai te Tusi Tapu e uiga ki te tulaga o tino ‵mate a te la fanoa‵noa. Ne fai mai a Brenda: “Ne fai ne te mā malamalama e uiga ki te mate ke toe ati aka a mā olaga ke toe ola maua i te mā olaga masani mo te filemu. Kae e seai se aso e seke i te mā mafau‵fau e uiga ki te taimi ka toe ala mai i ei a Steven mai tena moe.”

“Te Mate, Tefea Tou Malosi?”

E maina ‵lei me i te malamalama i te tulaga o tino ‵mate e fesoasoani mai ke maua ne tatou se kilokiloga paleni i te olaga. A te mate e se se mea faigata ke malamalama i ei. E mafai eiloa o fia‵fia tatou i te olaga e aunoa mo te ma‵taku ki te fili tenei. Kae ona ko te ‵tou iloa me ka sē mafai o fakagata ne te mate a ‵tou ola ki te se-gata-mai e fakaseai i ei te manakoga ke ‵saga atu ki fakafiafiaga i te tali‵tonu me “e toetoe fua te olaga.” I te iloa atu me i ‵tou kāiga pele kolā ko ‵mate e masaua ne te Atua, e ‵moe nei i te mate kae e faka‵tali fua nei ki te lotou faka‵tuakaga, e fakamafanafana mai kae e fakamalosi mai foki ke ma‵nako tatou ki te ola.

Ao, e mafai eiloa o ‵kilo atu tatou ki mua mo te loto talitonu ki te taimi ka tanu ei ne te Atua, te Māfuaga o te ola, a te mate ki te se-gata-mai. Ko tafaga te lasi o te fakamanuiaga ka maua ne tatou i te taimi e fesili atu ei: “Te mate, tefea tou manumalo? Te mate, tefea tou malosi?”​​—⁠ 1 Kolinito 15:⁠55.

[Fakamatalaga mai lalo]

[Ata i te itulau e 4]

Ne puke ne Iesu te lima o te tamaliki fafine ko mate, kae ne tua aka ei ki luga

[Ata i te itulau e 5]

A te sē faka‵logo o Atamu mo Eva ne iku atu ki te mate

[Ata i te itulau e 7]

E faka‵tali a tino e tokouke ki te taimi ka toe ‵fagu aka ei olotou kāiga pele mai i olotou ‵moe, e pelā mo Lasalo