E Ola te Muna a Ieova
Manatu Tāua Mai te Tusi ko Isaia—I
“KO OI te tino ka uga atu ne au? Ko oi ka fai mo avefekau a [taua]?” Ne tali atu a Isaia te tama a Amosa ki te ‵kamiga tenei mai i a Ieova te Atua: “Ko au! Uga mai au!” (Isaia 1:1; 6:8) I konā loa, ne maua ei ne ia se tofiga e pelā me se pelofeta. E fakamau eiloa a galuega fakapelofeta a Isaia i te tusi i te Tusi Tapu telā e fakaigoa ki tena igoa.
E aofia i te tusi ko Isaia, telā ne tusi eiloa ne te pelofeta tenā, a mea ne ‵tupu i tausaga e 46, kāti mai te 778 T.L.M. ki se taimi mai tua o te 732 T.L.M. E tiga eiloa e aofia i ei a folafolaga o fakamasinoga e uiga ki Iuta, Isalaelu, mo nisi fenua i lā tafa, a te ‵kano tonu o te tusi tenei e se ko mea tau fakamasinoga. I lō te mea tenā, a te matua fakavae o te tusi ko ‘te fakaolataga mai i a Ieova te Atua.’ (Isaia 25:9) A te uiga o te pati, Isaia, ko te “Fakaolataga a Ieova.” Ka fakamatala mai i te mataupu tenei a manatu tāua i te Isaia 1:1–35:10.
“NE MŪ TINO FUA KA TOE ‵FOKI”
E se fakaasi mai i te Tusi Tapu me ne tusi a mataupu muamua e lima o te tusi ko Isaia mai mua o tena faiga mo fai se pelofeta io me mai tua ifo i ei. (Isaia 6:6-9) Kae ko te mea telā e manino ‵lei ko te ma‵saki o Iuta mo Ielusalema i te feitu faka-te-agaga ‘mai lā ulu ke oko eiloa ki lā alofivae.’ (Isaia 1:6) Ne salalau valevale te ifo ki tupua. Ne seki fakamaoni a takitaki i ei. Ne fakamaua‵luga a fāfine. Ko se tavini atu a tino ki te Atua tonu i te auala telā e talia ne ia. Ne fakatonu atu ki a Isaia ke fanatu o faipati ‘fakafia’ atu ki tino kolā e se malamalama kae e se ma‵nako foki ki te poto.
Ne tu atu a Iuta i se tulaga fakamataku mai kautau a Isalaelu mo Sulia. Mai te fakaaogāga o Isaia mo ana tama‵liki e pelā me ne “fakatusa mo vavega,” ne fakatalitonu atu a Ieova ki a Iuta me ka se manumalo a Sulia mo Isalaelu. (Isaia 8:18, NW) E tiga te feitu tenā, ka maua fua te filemu tumau e auala i te pulega a te “Pelenise o te Filemu.” (Isaia 9:6, 7) Ne ‵tau foki o fakamasino ne Ieova a Asulia, te fenua telā ne fakaaogā ne ia e pelā me se “pago o fakasala ei a tino kolā e ita [a ia] ki ei.” Kae ne ‵tau o ave fakapagota a tino Iuta fakamuli loa, kae “ne mū tino fua ka ‵foki mai.” (Isaia 10:5, 21, 22) Ka maua eiloa a fakamasinoga ‵tonu mai lalo i te pulega a te “tupu telā ka tupu ake mai i te gafa o Tavita.”—Isaia 11:1.
Tali ki Fesili Faka-te-Tusi Tapu:
1:8, 9—Ne fai pefea Ielusalema e pelā me “se fale o te tino leoleo i se togāvine, io me se fale i se fatoaga kukama”? E fakauiga te mea tenei me i te taimi e taua atu ei a te kau Asulia, ka foliga atu me faigofie fua te takavale o Ielusalema, e pelā me se fale o te tino leoleo i se togāvine io me se fale telā e maofagofie i se fatoaga kukama. Kae e fesoasoani atu eiloa a Ieova ki a ia kae e se talia ne ia ke fai a Ielusalema e pelā mo Sotoma mo Komolo.
1:18—Se a te uiga o pati konei: “Ka taumafai nei tatou o fakatoka te mataupu tenei e feagai mo tatou”? A te mea tenei e se se ‵kamiga ke fai‵pati faka‵lei kae ke fai se fakaikuga telā e fakatau lotoma‵lie ki ei a feitu e lua. I lō te fai penā, e fakasino atu te fuaiupu tenei ki te fakatuakaga o se fono fakamasino amiotonu telā ka tuku atu ei ne te Famasino amiotonu, ko Ieova, te avanoaga ki te kau Isalaelu ke ‵fuli kae faka‵mā latou.
6:8a, NW—Kaia ne fakaaogā ei a suinauna ko “Au” mo te “Taua” i konei? A te suinauna ko “Au” e fakasino atu ki a Ieova. Kae ko te “taua” e fakaasi atu ei me e isi foki se isi tino i tafa o Ieova. E tonu, a te tino tenei ko “tena Tama e tokotasi.”—Ioane 1:14; 3:16.
6:11—Se a te mea ne fakauiga ki ei a Isaia i tena fesili tenei: “Te Aliki [ko Ieova], se a te leva o te mea tenā?” Ne seki fesili atu a Isaia e uiga ki te leva e ‵tau ei o folafola atu ne ia te fekau a Ieova ki tino loto ma‵keke konā. I lō te fai atu penā, ne fia iloa ne ia me e pefea te leva ka tumau ei te sē fakaaloalo atu o te tulaga masei o tino i te feitu faka-te-agaga ki te igoa o te Atua.
7:3, 4—Kaia ne talia ei ne Ieova ke tai ola loa te Tupu masei ko Aasa? Ne aofaga a te tupu o Sulia mo te tupu o Isalaelu ke tapale keatea a te Tupu o Iuta ko Aasa kae fakasopo te tama tagata a Tapele—se tagata ne seki vau mai te gafa o Tavita kae faigofie ke pule ne laua. A te togafiti tenei a Satani ka pokotia ei te fakagaluegāga o te feagaiga mo Tavita e uiga ki te Malo. Ne fakaloa ne Ieova te ola o Aasa ke puipui ei te gafa ka vau i ei te “Pelenise o te Filemu” telā ne folafola mai.—Isaia 9:6.
7:8—Ne ‘seki toe aogā’ pefea a Efalaima i tausaga e 65? A te ave keateaga o tino mai te malo o matakāiga e sefulu mo te ‵toe faka‵fonuga o te fenua ki tino mai fenua fakaa‵tea ne kamata i “te taimi ne tupu ei a Peka” te tupu o Isalaelu, mai tua malie eiloa o te taimi ne fai atu ei ne Isaia te valoaga tenei. (2 Tupu 15:29) Ne tumau eiloa te faiga tenā ke oko ki aso o te Tupu o Asulia ko Esalatonu, se tama tagata mo te sui o Sanelivi. (2 Tupu 17:6; Esela 4:1, 2; Isaia 37:37, 38) Ne tumau eiloa te faiga tenei a te kau Asulia ki te avega o tino mai Samalia mo te aumaiga o tino ki ei i loto i tausaga e 65 telā e taku mai i te Isaia 7:8.
11:1, 10, NW—E mafai pefea o fai a Iesu Keliso mo fai “se kaula mai te tafito o Iese,” e pelā foki mo te “aka o Iese”? (Loma 15:12) Ne vau eiloa a Iesu “mai te tafito o Iese” i te feitu faka-te-foitino. A ia ne tupu mai i a Iese e auala i te tama a Iese ko Tavita. (Mataio 1:1-6; Luka 3:23-32) Kae ko te mauaga o te tulaga fakatupu o Iesu, ne mafuli ei tena tulaga ki ana tupuga. Ona ko te mauaga o te pulega fakatupu ke tuku atu ei te ola se-gata-mai i te lalolagi ki tino fakamaoni, ko fai ei a Iesu mo fai te lotou “Tamana ki te se gata mai.” (Isaia 9:6) Tela la, ko fai foki a ia mo fai te “aka” o ana tupuga, e aofia i ei a Iese.
Akoakoga mō Tatou:
1:3. Kafai e ita tatou ma ola e ‵tusa mo mea kolā e manako ki ei te Tino ne faite ne ia tatou, ko tena uiga ko mu‵tana ifo ‵tou mea e iloa i lō te pulumakau io me se asini. I te suā feitu la, a te fakamalosiakaga o te loto fakafetai ki mea katoa ne fai ne Ieova mō tatou e puipui ei tatou mai te ola e aunoa mo te loto malamalama kae tiakina ei ne tatou a ia.
1:11-13. A fakamanatuga fakalotu ‵loi mo olotou vaegā ‵talo e fakafi‵ta atu eiloa ki a Ieova. E ‵tau eiloa o māfua mai ‵tou faifaiga mo ‵tou ‵talo mai i se loto lagona tonu.
1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Ne ‵tau o gata te ‵nofo pologa mo te fakamaseiga o Iuta i te taimi ne ‵foki atu ei te ‵toega o tino sala‵mo ki Ielusalema mo te fakafouga o te tapuakiga tonu. E alofa fakamagalo a Ieova ki tino fai mea ‵se kolā e sala‵mo tonu.
2:2-4. E fesoasoani atu te ‵tou ‵kau atu mo te loto finafinau ki te galuega talai mo te faiga o soko ki tino taki tokotasi mai fenua e uke ke iloa ne latou a auala o te filemu kae ke tausi foki ne latou te filemu i te vā o latou.
4:4. Ka tapale io me ‵fulu faka‵ma ne Ieova a amioga lai‵lai mo te tatino.
5:11-13. A te se fakaeteete i te filifiliga o fakafiafiaga ko te ita tenā ma fakaaogā te poto telā ko oti ne maua.—Loma 13:13.
5:21-23. E ‵tau o ‵kalo keatea a toeaina, io me ko ovasia Kelisiano mai te “mafaufau pelā i a [latou] ko oko eiloa i te ‵poto.” E ‵tau foki o fakaeteete latou i te ‘inu uaina’ kae ‵tau o ‵kalo keatea mai te fāpito.
11:3a. E fakaasi mai i te fakaakoakoga mo akoakoga a Iesu me e maua eiloa te fiafia i te mataku ki a Ieova.
‘KA FAKAASI ATU NE IEOVA TE ALOFA FAKAMAGALO KI A IAKOPO’
A te mataupu e 13 ki te 23, e aofia i ei a fekau o fakamasinoga e uiga ki fenua fakaa‵tea. Kae ‘ka toe alofa eiloa a Ieova ki tena fenua ko Isalaelu io me ko Iakopo,’ mai te taliaga o matakāiga katoa o Isalaelu ke ‵foki atu ki te lotou fenua. (Isaia 14:1) A te fekau e uiga ki te ofaga o Iuta i te mataupu e 24 ki te 27 ne tuku fakatasi mo te folafolaga e uiga ki te ‵toe faka‵fokiatuga ki te lotou fenua. Ne fakaasi atu ne Ieova tena kaitaua ki “takitaki [o Isalaelu] kolā e ko‵na faeloa” mō te faiga o te lotou feagaiga mo Sulia, mo tena kaitaua ki “pelofeta mo faitaulaga” o Iuta mō te ‵sala atu ki te fesoasoani o Asulia. (Isaia 28:1, 7) Ne fakamalaia atu eiloa ki “Ielusalema” mō te ‘olo atu ki Aikupito’ o ‵sala ki se puipuiga. (Isaia 29:1; 30:1, 2) E ui i ei, ne ‵valo mai foki i ei te fakaolataga mō tino taki tokotasi kolā e fakatuanaki ki a Ieova.
E pelā me se ‘leona e pakalaga i luga i se manu ne ta ne ia,’ ka puipui eiloa ne Ieova “te Mauga o Siona.” (Isaia 31:4) E isi foki se tautoga ne fai atu: “I se aso fakamuli kae ka isi se tupu telā ka pule mo te fakamaoni.” (Isaia 32:1) E tiga eiloa ne ‵tagi fanoanoa a avefekau o “te filemu” ona ko te taua atu o Asulia ki Iuta, ne tauto mai eiloa a Ieova me ka puipui ne ia ana tino, kae ko “agasala katoa foki ka fakamagalogina katoa.” (Isaia 33:7, 22-24) “A te Aliki [ko Ieova] ko kaitaua ki malo katoa pelā foki olotou kautau katoa.” (Isaia 34:2) Ka se tumau eiloa te tulaga malepelepe o Iuta. “A te toafa ka ‵lifu, mo pulalakau ka ma‵tala i te vao.”—Isaia 35:1.
Tali ki Fesili Faka-te-Tusi Tapu:
13:17—I se auala fea ne seki fia ‵saga atu ei te kau Metai ki siliva pelā foki ki aulo? Ne fakatāua malosi atu ne te kau Metai mo Pelesia te takutakua telā ne iku mai i te lotou manumalo i lō mea kolā ne maua mai i te taua. Ne fakatalitonu mai eiloa te ‵tonu o te mea tenei i te tukuatuga ne Kulesa ki tino kolā ne toe ‵foki, a meāfale aulo mo siliva kolā ne ‵faomālō ne Nepukanesa mai te faletapu o Ieova.
14:1, 2—Ne “fakatakavale” pefea ne tino o Ieova “a malo kolā ne fakatakavale ne latou a Isalaelu,” kae “ka pule” pefea ne latou “a malo kolā ne pule fakasauā mua ki a latou”? Ne fakataunu eiloa te mea tenei ki tino taki tokotasi e pelā mo Tanielu, telā ne maua ne ia se tulaga maluga i Papelonia mai lalo i te kau Metai mo Pelesia; ko Eseta, telā ne fai mo fai te tupu fafine o Pelesia; mo Moletekai, telā ne fai mo fai te ulu o te Emupaea o Pelesia.
20:2-5—E mata, ne sasale ponatasi atu eiloa a Isaia i tausaga e tolu? Kāti ne tapale fua ne Isaia tena gatu ‵loa tafa ki tua kae ne sasale atu mo “ne nāi gatu fua.”—1 Samuelu 19:24, te fakamatalaga fakaopoopo, NW.
21:1, NW—Se a te koga telā e taku ki te “togāvao o te tai”? E tiga eiloa e ‵mao a Papelonia mai te tai, ne fakasino atu eiloa ki ei e pelā me e pili ki ei. E fai penā ona ko te lofia sāle o te kogā koga tenā i vai o vaitafe ko te Eufilate mo te Taikelise i tausaga katoa, ko fai ei te koga tenā e pelā me se ‘kogā tai.’
24:13-16—E fai pefea a te kau Iutaia ke o‵mai ki loto e “pelā mo te aso e oti ei te tauga o te taukai, te taimi telā ko oti ne ‵kini keatea a fuagā olive mai i lakau ko olive katoa, pelā foki a fuagā vine fakaotioti ko oti ne tau katoa mai i lakau ko vine”? E pelā eiloa mo nisi fuataga kolā e ‵toe i luga i se lakau io me se vine mai tua o te ‵tauga o fuagālakau, ne nāi tino fua ka ‵sao atu i te fakamaofaga o Ielusalema mo Iuta. Faitalia te koga ka avatu ki ei a tino kolā e ‵sao, me ko “[Papelonia] i te saegālā” io me ko “koga ‵mao eiloa o te lalolagi [te Tai Metitilani],” ka tavae atu eiloa latou ki a Ieova.
24:21—Ko oi a “mea ma‵losi faka-te-lagi, mo pule o te lalolagi”? E mafai o fakasino atu a “mea ma‵losi faka-te-lagi” ki agaga ma‵sei. Kae ko “pule o te lalolagi,” ko tino pule o te lalolagi, kolā e pule malosi atu ki ei a temoni.—1 Ioane 5:19.
25:7—Se a “te kaumana o te fanoanoa telā ne pulou i luga i malo katoa o te lalolagi”? E fakasino atu eiloa te fakatusa tenei ki toe fili matagā e lua o tino katoa—ko te agasala mo te mate.
Akoakoga mō Tatou:
13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. E taunu faeloa a muna fakapelofeta a Ieova, e pelā mo te mea ne tupu ki Papelonia.
17:7, 8. E tiga eiloa ne seki faka‵logo te tokoukega o tino i Isalaelu, ne ‵kilo atu eiloa a nāi tino taki tokotasi ki a Ieova. E penā foki eiloa te fia‵fia o nisi tino i Lotu Kelisiano ‵Se ki te fekau o te Malo.
28:1-6. Ka fakatakavale a Isalaelu ne Asulia, kae ka fakamautinoa aka eiloa ne Ieova ke ‵sao a tino fakamaoni taki tokotasi. E se tuku tiaki i fakamasinoga a Ieova a tino amio‵tonu e aunoa mo se fakamoemoega.
28:23-29. E fakatonutonu ne Ieova a tino loto fakamaoni taki tokotasi e ‵tusa mo olotou manakoga fakapito mo olotou fakanofonofoga.
30:15, NW. E aofia i te fakaolataga a Ieova te fakaasi atu ne tatou o te fakatuanaki mai te ‘malōlō,’ io me ko te ‵kalo keatea mai te ‵sala atu ki te fakaolataga e auala i aofaga a tino. Mai te ‘nofo filemu,’ io me ko te sē ma‵taku, e fakaasi atu foki i ei te ‵tou tali‵tonu ki te malosi o Ieova o puipui tatou.
30:20, 21. E ‘lavea’ ne tatou a Ieova kae e “lagona” atu tena leo o te fakaolataga mai te faka‵logo ki ana muna e auala i tena Muna fakaosofia, ko te Tusi Tapu, mo “te tavini fakamaoni kae poto.”—Mataio 24:45.
E Fakamalosi Aka ne te Valoaga a Isaia te ‵Tou Loto Tali‵tonu ki te Muna a te Atua
Ko oko eiloa te lasi o te ‵tou loto fakafetai ki te fekau a te Atua i te tusi ko Isaia! E fakamalosi aka te ‵tou tali‵tonu ne valoaga kolā ko oti ne fakataunu me i ‘te muna telā e vau mai te gutu o Ieova e se mafai o se fakataunu.’—Isaia 55:11.
Kae e a valoaga e uiga ki te Mesia, e pelā mo mea e tusi i te Isaia 9:7 mo te 11:1-5, 10? E mata, e se fakamalosi aka ei te ‵tou fakatuanaki ki fakatokaga a Ieova mō te ‵tou fakaolataga? E aofia foki i te tusi tenā a valoaga kolā e fakataunu nei i se auala lasi i ‵tou aso nei io me kolā ka fakataunu fakamuli. (Isaia 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) E tonu, e tuku mai i te tusi o Isaia a nisi fakamaoniga “me i te muna a te Atua e ola”!—Epelu 4:12.