Ke ‵Fuli Keatea Ou Mata Mai Mea Sē Aoga!

“Tausi mai au keatea mai te sagatonu atu ki mea kolā e sē aoga; alofa mai ki a au pelā eiloa mo tau feagaiga.”​—SALAMO 119:37.

1. E pefea te tāua o mata?

KO OKO eiloa i te tāua o ‵tou mata! Me e mafai ei o lavea fakavave ne tatou a mea i ‵tou tafa​—te gali mo te ‵lanu. E fai ne ‵tou mata ke mafai o lavea ne tatou a ‵tou taugasoa pele io me ke ‵teke atu ki mea fakama‵taku. E auala i mata, e lavea ei ne tatou a te gali, fakatāua ne tatou a te fakaofoofogia o mea ne faite, kae maua a fakamaoniga me e ola tonu kae ‵malu foki a te Atua. (Salamo 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Loma 1:20) Kae e pelā me ko te ‵toe auala tāua o fesokotakiga ki te mafaufau, e lasi ‵ki a te tusaga o mata i te faiga ke malamalama tatou i mea e uiga ki a Ieova mo te atiakaga o te fakatuanaki ki a ia.​—Iosua 1:8; Salamo 1:2, 3.

2. Kaia e ‵tau ei o manava‵se tatou ki mea e matea ne tatou, kae se a te mea e mafai o tauloto ne tatou mai i te akai mo te loto finafinau a te faisalamo?

² Tela la, a mea kolā e lavea ne tatou, e mafai foki o fakamasei mai ki a tatou. A te sokoga i te va o ‵tou mata mo ‵tou mafaufau e malosi ‵ki telā e mafai o fakamalosi aka ne mea e matea ki ‵tou mata a ‵tou fakamoemoega mo manakoga i ‵tou loto. Kae ona ko te mea e ola tatou i se lalolagi masei telā e pule ki ei a Satani te Tiapolo kae fakafiafia ifo eiloa te tino ki a ia, ko malaku eiloa a vaegā ata mo aofaga kolā e faigofie ke takitaki ei tatou keatea​—kafai foki loa e ‵kilo fakavave atu fua tatou ki ei. (1 Ioane 5:19) E se tioa eiloa o akai atu a te faisalamo ki te Atua: “Tausi mai au keatea mai te sagatonu atu ki mea kolā e se aoga; alofa mai ki a au pelā eiloa mo tau feagaiga.”​—Salamo 119:37.

Te Auala e Mafai ei o Takitaki ‵Se Tatou ne ‵Tou Mata

3-5. Ne a tala i te Tusi Tapu kolā e fakaasi mai i ei a te fakamataku o te talia ke faka‵se tatou ne ‵tou mata?

³ Mafaufau ki te mea ne tupu ki te fafine muamua, ko Eva. Ne fakamalosi atu a Satani me i ana mata ka ‘‵pula’ māfai ko kai a ia ki te fuaga mai i te ‘lakau e iloa ei te ‵lei mo te masei.’ Kāti ne ‵lave a Eva i te manatu me ka ‘‵pula’ ana mata. Ne momea aka tena fia kai ki te fuaga ne fakatapu i te taimi ne “kilo atu te fafine ki te gali o te lakau, mo ona fuaga ko mata ‵lei faka i te kai.” Mai i te kilo atu ki te lakau mo te manako ki ei, ne takitaki atu ei a Eva ke se fakalogo ki te fakatonuga a te Atua. A tena avaga, ko Atamu, ne seki fakalogo foki, kae ne oko mai i ei a ikuga fakama‵taku ki tino katoa.​—Kenese 2:17; 3:2-6; Loma 5:12; Iakopo 1:14, 15.

⁴ I aso o Noa, ne fakamalosigina foki a nisi agelu ne mea kolā ne matea ne latou. E fakamatala mai i te Kenese 6:2 e uiga ki a latou: “Ne ‵kilo ifo a tama‵liki a atua i te ‵gali o tamafine, tenā ne a‵vaga ei latou ki fafine kolā e ma‵nako latou ki ei.” A te kilo‵kilo atu mo lagonaga ma‵sei ki tama fafine a tagata ne fakamalosi aka ei a manakoga fai fakaa‵tea o agelu ‵teke konei ki faifaiga fakatauavaga mo tino, kae ne fa‵nau mai ei olotou tama‵liki amio fakasaua. Ne iku atu eiloa te ma‵sei o tino i te taimi tenā ki te fakaseaiga o tino katoa, kae na ko Noa mo tena kāiga.​—Kenese 6:4-7, 11, 12.

⁵ I te fia o senitenali mai tua ifo, ne faka‵segina a te tino Isalaelu ko Akana ne ana mata ke kaisoa ne ia a mea kolā ne puke mai i te fa‵kai o Ieliko. Ko oti ne fakatonu atu te Atua me e ‵tau o fakaseai atu a mea katoa i te fa‵kai tenā, kae na ko nisi mea kolā ne tuku atu ki te pusa koloa a Ieova. Ne fakailoa atu penei ki te kau Isalaelu: “Kae e tapu se tino e puke ne ia so se mea telā e ‵tau o fakamasei; [“i te mea ma fakamalosi aka i ei se manakoga masei,” NW]” kae puke a mea mai i te fa‵kai. I te taimi ne seki fakalogo ei a Akana, ne logo‵mae a tino Isalaelu i te takavalega i te fa‵kai o Ai, kae ne ‵mate atu foki a tino e tokouke i a latou. Ne seki taku ‵tonu atu ne Akana tena kaisoaga ke oko eiloa ki te taimi ne fakaasi faka‵sau atu ei. “Ne matea ne au,” a mea konā, ko muna a Akana, “ne manako malosi ki ei toku loto telā ne puke ei ne au.” Ne fakaseai atu a ia fakatasi “mo ana mea katoa” ona ko te manako ki mea e matea ne ia ki ana mata. (Iosua 6:18, 19; 7:1-26) Ne manako a Akana i tena loto ki mea kolā ne fakatapu ma puke ne ia.

E ‵Tau o Maua ne Tatou a Pati Fakatonutonu

6, 7. Se a te “togafiti” e masani o fakaaoga ne Satani ke ‵po aka ei tatou, kae e fakaaoga faka‵lei pefea ne tino faipisinisi a te mea tenā?

⁶ E tofotofogina eiloa a tino i aso nei i se auala telā e tai ‵pau mo te auala ne fakaaoga ki a Eva, agelu fakalogoga‵ta, mo Akana. Mai i “fuafuaga” katoa ne fakaaoga ne Satani ke takitaki ‵se ei a tino, a te ‵toe auala magoi e fakaaoga ne ia ko “mea e matea ne tino kae ma‵nako ki ei.” (2 Kolinito 2:11; 1 Ioane 2:16) A tino faipisinisi i aso nei kolā e fakasalalau atu olotou mea ‵togi, e iloa ‵lei ne latou a te pokotia malosi o tino i mea kolā e matea ne latou. “A mata ko te ‵toe mea faka‵se tino eiloa i mea katoa,” ko muna a se takitaki atamai i mea tau pisinisi i Eulopa. “E sili atu tena malosi i nisi mea katoa kae fai ei a tino ke ‵teke atu ki mea kolā e iloa ne latou me ko te ‵toe mea ‵lei eiloa.”

⁷ E se tioa eiloa o uke a vaegā ata kolā e fakasalalau mai ne tino i se auala poto ke fai ei ke ofo a tino kae fakamalosi aka foki ei se manakoga mō olotou mea ‵togi io me ko olotou pisinisi! E isi se tino sukesuke i te Iunaite Sitete telā ne sukesuke ne ia a fakamalosiga a tino taki tokotasi kolā e fakasalalau atu me “ne fakatoka ke fakamalosi aka ei a lagonaga mo faifaiga a te tino telā e maimoa atu ki ei.” A te mea e tasi telā e fakaaoga faeloa ko faifaiga fakatauavaga kolā e fakamalosi aka ei a manakoga ki ei. A faiga o “ata o tino e aunoa mo gatu” kae ‵togi atu se faifaiga lauiloa foki. Tela la, ko oko eiloa i te tāua ke pule faka‵lei ifo tatou ki mea e lavea mo mea e talia ne tatou ke faulu ki ‵tou mafaufau mo ‵tou loto!

8. Ne faka‵mafa mai pefea i te Tusi Tapu a te manakoga ke puipui ‵tou mata?

⁸ E se ‵sao eiloa a Kelisiano ‵tonu i manakoga o mata mo te foitino. Tela la, e fakamalosi mai te Muna a te Atua ke fakatonutonu aka tatou ki mea e ‵kilo kae ma‵nako tatou ki ei. (1 Kolinito 9:25, 27; faitau te 1 Ioane 2:15-17.) A te tagata amiotonu ko Iopu se tokotasi telā ne iloa ne ia te malosi o te sokoga i te va o mea e matea mo te manako ki ei. Ne fai mai a ia: “Ko oti ne fai ne au se tautoga ‵malu, ke mo a e kilo oku mata ki se fafine mo toku loto lailai.” (Iopu 31:1) Ne seki ita fitifiti fua a Iopu ma patele atu ki se fafine i se auala masei kae ne seki talia foki ne ia se vaegā mafaufauga penā i tena mafaufau. Ne faka‵mafa mai ne Iesu me e ‵tau o fakatumau a te ‵ma o te mafaufau mai i mafaufauga ma‵sei i te taimi ne fai mai ei a ia: “So se tino e onoono atu ki se fafine kae manako ki ei tena loto, ko mulilua a ia i te loto.”​—Mataio 5:28.

Mea sē Aoga Kolā e ‵Tau o ‵Kalo Keatea Mai i ei

9. (a) Kaia e ‵tau ei o fakaeteete malosi tatou i taimi e fakaaoga ei te Itaneti? (e) Ne a mea e mafai o iku mai i te onoono malie atu fua ki ata ma‵sei?

⁹ I te lalolagi i aso nei, ko momea aka eiloa te lauiloa o te ‘onoono atu’ ki ata ma‵sei, maise eiloa i luga i te Itaneti. Ko se ‵sala atu tatou ki vaegā mea penā​—ko ‵sala mai eiloa latou ki a tatou! I auala fea? E mafai o sae fakavave aka se faka‵pulaga io me se ata i tau komupiuta. Io me se meli-iti, telā e foliga ‵lei mai, kae kafai ko ‵tala aka, ko sae fakapulele mai ei se ata masei i se auala telā ka faigata ei ke ‵pono fakavave aka. Kafai foki loa ne matea malie atu fua te ata kae koi tuai o ‵solo keatea, e mafai eiloa o ‵mau te ata tenā i tena mafaufau. A te onoono malie atu fua ki ata ma‵sei e mafai o maua i ei a ikuga fakafanoa‵noa. E mafai o fai se tino ke logosala tena loto lagona kae ka ‵teke malosi atu a ia ki te ave keateaga o ata ma‵sei mai i tena mafaufau. E sili atu i te masei, a te tino telā “e tumau eiloa i te kilo atu” ki ei, e fakaasi atu i ei me e seki fakagata eiloa ne ia a manakoga ma‵sei i tena loto.​—Faitau te Efeso 5:3, 4, 12; Kolose 3:5, 6.

10. Kaia e masani ei o va‵lea a tama‵liki ki te onoono ki ata ma‵sei, kae ne a mea e mafai o iku mai i te onoono sāle o latou ki ei?

¹⁰ E mafai o tosina atu a tama‵liki ki ata ma‵sei ona ko te lotou uiga ko te fia ‵logo. Kafai e tupu te mea tenā, e mafai eiloa o maua ne latou se ikuga masei kae ka tumau eiloa latou i te onoono atu ki faifaiga fakatauavaga. A ikuga konei, e pelā mo te lipoti e tasi, e mafai eiloa o kese‵kese mai i se kilokiloga ‵fuli fakakotua ki faifaiga fakatauavaga masani ki te “faigata ke fakatumau se fesokotakiga ‵lei kae alofa; se kilokiloga ‵lei ki fafine; kae e mafai foki o umiti ki te onoono ki ata ma‵sei, kolā e mafai o fakalavelave ki mea a‵koga, mo fesokotakiga i va o taugasoa mo kāiga.” E uke atu a fakamaseiga e mafai o pokotia fakamuli i ei a fesokotakiga i te fakaipoipoga.

11. Tuku mai se fakaakoakoga ke fakaasi mai i ei a te fakamataku o te onoono ki ata ma‵sei.

¹¹ “Mai i mea katoa ne umiti au ki ei a koi tuai o fai au mo fai se Molimau, a te onoono ki ata ma‵sei ko te ‵toe mea faigata eiloa ke fakagata ne au,” ne tusi mai se taina Kelisiano. “Koi matea eiloa ne au a ata konei i taimi e nofo tokotasi ei au​—telā e mafai o fakamalosi aka ne se manogi masani, nisi pese, se mea telā e lavea, io me se mafaufauga fua. Se mea telā e ‵tau eiloa o ‵teke atu faeloa ki ei i aso katoa.” A koi foliki a ia, ne onoono atu a te suā taina, ki mekesini ma‵sei a tena tamana i te taimi e ‵galo ei ana mātua i te fale. Ne tusi mai a ia: “Ko oko eiloa i te matagā o fakamaseiga ne fai ne ata konā ki toku mafaufau telā koi foliki ‵ki! Ke oko foki ki te taimi nei, i te 25 tausaga mai tua ifo i ei, koi ‵mau eiloa a ata konā i toku faiai. Faitalia me e pefea toku ‵teke malosi atu, e se mafai eiloa o ‵galo atu. E fai ne te mea tenei ke ma‵sei oku lagonaga, e tiga eiloa e se mafaufau ‵mafa au ki ei.” Se mea poto ke ‵kalo keatea tatou mai i te mauaga o vaegā lagonaga penā mai i te sē kilokilo atu ki mea sē aoga penā! E mafai pefea ne se tino o fai a te mea tenā? E ‵tau eiloa o taumafai a ia ke “fakatakavale katoa mafaufauga sē ‵lei ke faka‵logo ki a Keliso.”​—2 Kolinito 10:5.

12, 13. Ne a mea sē aoga e ‵tau o ‵kalo keatea a Kelisiano i te onoono atu ki ei, kae kaia?

¹² A te suā “mea sē ‵lei,” io me e sē aoga, ke ‵teke atu ki ei ko fakafiafiaga kolā e fakamalosi aka ei a te fia maumea io me ko te faivailakau io me ko mea kolā e fakaaoga i ei a faifaiga fakasaua, tatino, mo te mate. (Faitau te Salamo 101:3.) E maua eiloa ne mātua Kelisiano a te tiute i mua o Ieova ke filifili faka‵lei aka a mea kolā e talia ne latou ki loto i olotou fale. E tonu, e seai eiloa se Kelisiano tonu e aofia mo te iloa tonu i faifaiga faivailakau. Kae koi ‵tau eiloa mo mātua o fakaeteete i ata, polokalame i TV, tafaoga i vitio, kae ke oko foki ki tusi ma‵sei mo tusi a tama‵liki kolā e fakaasi mai i ei a faifaiga faivailakau.​—Faataoto 22:5.

¹³ Faitalia me koi fo‵liki io me ko ma‵tua tatou, e se ‵tau o fia ‵kilo atu ‵tou mata ki tafaoga i vitio kolā e fakaaoga i ei a amioga fakasaua kae tamate foki i ei a tino. (Faitau te Salamo 11:5.) E ‵tau o ita fitifiti tatou ma ‵saga tonu atu ‵tou mafaufau ki so se mea telā e taku fakamasei ne Ieova. Masaua, me e saga tonu mai eiloa a Satani ki ‵tou mafaufauga. (2 Kolinito 11:3) Ke oko foki eiloa ki te fakamāumāuga o taimi e uke ki te onoono ki fakafiafiaga kolā e ‵lei, e mafai o ave keatea i ei a taimi mō tapuakiga a kāiga, te faitauga ki te Tusi Tapu i aso katoa, mo ‵tou fakatokatokaga ki fakatasiga.​—Filipi 1:9, 10.

Ke Fakaakoako ki a Iesu

14, 15. Se a te mea e lavea atu i te tolu o tofotofoga a Satani ki a Keliso, kae ne mafai pefea o ‵teke atu a Iesu ki ei?

¹⁴ Se mea fakafanoanoa, me e se mafai o ‵kalo keatea tatou mai i te kilo atu ki nisi mea kolā e sē aoga i te lalolagi masei tenei. Ke oko foki ki a Iesu, ne matea ne ia a vaegā mea penā. I te tolu o taumafaiga a Satani ke ‵fuli keatea ne ia a Iesu mai i te faiga o te loto o te Atua, “ne toe ave foki a Iesu ne te Tiapolo ki te mauga tafa maluga, kae ne fakaasi atu katoa ki a ia a malo o te lalolagi mo olotou ‵malu.” (Mataio 4:8) Kaia ne fai ei ne Satani a te mea tenā? E seai se fakalotolotolua, me ne fia fakaaoga ne ia a te ma‵losi o mata. A te kilo atu ki te ‵gali o malo katoa o te lalolagi e mafai o fakamalosi aka ei a Iesu ke fia fai ki se tulaga maluga i te lalolagi. Ne saga atu pefea a Iesu ki ei?

¹⁵ Ne seki saga atu fua a Iesu ki te tofotofoga tenei. Ne seki talia ne ia a manakoga ma‵sei i tena loto. Kae ne seki mafaufau foki a ia ki te mea ne ofo atu ne te Tiapolo ko te mea ke ‵teke ki ei. Ne fai fakavave atu a Iesu: “Fano keatea e Satani!” (Mataio 4:10) Ne saga tonu atu a Iesu ki tena fesokotakiga mo Ieova kae ne tali atu foki e ‵tusa mo te fuafuaga i tena olaga—⁠ko te faiga o te loto o te Atua. (Epelu 10:7) Ne iku manuia a Iesu i te ‵teke atu ki amioga faitogafiti a Satani.

16. Ne a akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai i a Iesu i te ‵teke atu ki tofotofoga a Satani?

¹⁶ E mafai o uke a mea e tauloto ne tatou mai i te fakaakoakoga a Iesu. Muamua la, e seai eiloa se tino e sao mai i togafiti a Satani. (Mataio 24:24) A te lua, a mea kolā e ‵kilo tonu atu tatou ki ei, e mafai o fakamalosi aka ei a manakoga i ‵tou loto, ki mea ‵lei io me ko mea ma‵sei. A te tolu, ka fakaaoga malosi eiloa ne Satani a “mea e matea ki mata kae ma‵nako ki ei” i ana taumafaiga ke takitaki ‵se tatou. (1 Petelu 5:8) A ko te fa, e mafai foki o ‵teke atu tatou ki a Satani, maise eiloa māfai e gasue‵sue fakavave tatou.​—Iakopo 4:7; 1 Petelu 2:21.

Ke ‘Fakafaigofie’ Faeloa Tau Kilo

17. Kaia e sē se faiga poto ke faka‵tali tatou ki mea sē aoga ke oko mai kae fatoa fakaiku aka ne tatou a mea e ‵tau o fai?

¹⁷ A te ‵tou tukuatuga ki a Ieova e aofia i ei se tautoga ke fulitua atu ki mea kolā e sē aoga. I te tauto atu ke fai te loto o te Atua, e ‵kau fakatasi tatou mo te faisalamo i ana pati: “Ne seki fai ne au a amioga ma‵sei katoa, me i a au e manako o fakalogo ki tau muna.” (Salamo 119:101) Se faifaiga valea ke faka‵tali ki se mea sē aoga ke oko mai ki a tatou a koi tuai o fakaiku aka me ne a mea ka fai ne tatou. E ‵tau o manino ‵lei ki a tatou a mea kolā e taku fakamasei i te Tusi Tapu. E iloa ‵lei eiloa ne tatou a auala ma‵sei o Satani. Ko te taimi fea ne tofotofo aka ei a Iesu ke ‵fuli ne ia a fatu ki falaoa? Mai tua o ao mo po e 40 ne fakalikiliki ei a ia kae ne “fia kai” malosi a ia. (Mataio 4:1-4) E mafai o iloa ne Satani a te taimi telā ko vāi‵vai ei tatou kae e faigofie o taka‵vale i fakaosoosoga. Tela la, tenei eiloa te taimi e ‵tau ei o mafaufau faka‵lei tatou ki mea konei. Ke mo a ma tuku ki te suā taimi! Kafai e mafau‵fau faeloa tatou i aso katoa ki te ‵tou tautoga i te ‵tou tukuatuga ki a Ieova, ka fakaiku aka eiloa ne tatou mo te ‵mautakitaki ke ‵fuli keatea mai i mea kolā e sē aoga.​—Faataoto 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Ke taku mai te ‵kese o te ‘fakafaigofie’ aka o tau kilo mai i te mata telā e “masei.” (e) Kaia e tāua ei ke tumau i te mafaufau faeloa ki mea tāua, kae se a te fakamalosiga telā e tuku mai ne te Filipi 4:8 e uiga ki te mea tenei?

¹⁸ I aso katoa, e fe‵paki tatou mo mea kese‵kese kolā e ‵gali ki mata, kae e gasolo aka eiloa o uke a mea konā. E mafai o fakatāua malosi ne tatou a te polopolokiga a Iesu ke ‘fakafaigofie’ ‵tou ‵kilo. (Mataio 6:22, 23) A te mata telā e ‘fakafaigofie’ tena kilo e saga katoatoa atu eiloa ki se mea e tasi​—ko te faiga o te loto o te Atua. E ‵kese mai i ei, a te mata telā e “masei” e amio ‵pelo, e kaimanako, kae e fiafia atu ki mea kolā e sē aoga.

¹⁹ Masaua me e tuku atu ne ‵tou mata a mea ki ‵tou mafaufau kae ko ‵tou mafaufau ki ‵tou loto. Tela la, se mea tāua ke mafau‵fau faeloa tatou ki mea kolā e tāua. (Faitau te Filipi 4:8.) A te ‵tonuga loa, ke na tumau eiloa tatou i te fai atu faeloa o te ‵talo a te faisalamo: “Tausi mai au keatea mai te sagatonu atu ki mea kolā e sē aoga.” I te taimi e taumafai ei tatou o gasue‵sue e ‵tusa mo te ‵talo tenā, e mafai eiloa o tali‵tonu tatou me i a Ieova ka “alofa mai ki a [tatou] pelā eiloa mo [tena] feagaiga.”​—Salamo 119:37; Epelu 10:36.

Ne a Mea e ‵Tau o Masaua ne Tatou e Uiga . . .

• ki te sokoga i ‵tou mata, mafaufau, mo te loto?

• ki te fakamataku o te onoono ki ata ma‵sei?

• ki te tāua o te tumau i te ‘fakafaigofie’ aka o tau kilo?

[Ata i te itulau e 25]

Ne a mea sē aoga e ‵tau o ‵kalo keatea a Kelisiano i te onoono atu ki ei?