Ke Āva ki te Fakaipoipoga e Pelā me se Meaaloga Mai te Atua
“Tenā te pogai e tiakina ei ne te tagata tena tamana mo tena mātua kae ‵nofo fakatasi mo te fafine, telā ko tasi ei lāua.”—KENESE 2:24.
1. Kaia e ‵tau ei o āva tatou ki a Ieova?
A IEOVA te Atua, te Mafuaga o te fakaipoipoga, e ‵tau eiloa o fakaasi atu ne tatou ki ei a te āva. E pelā me ko te ‵tou Mafuaga, te Pule Sili, mo te Tamana faka-te-lagi, e tonu eiloa te fakamatalaga e uiga ki a ia e pelā me ko te Tino telā e tuku mai ne ia a “meaalofa katoatoa takitasi.” (Iakopo 1:17; Fakaasiga 4:11) A te mea tenei se fakaasiga o tena alofa sili. (1 Ioane 4:8) A mea katoa ne akoako mai ne ia ki a tatou, mea katoa ne fakamolemole mai a ia ke fai ne tatou, mo mea katoa ne tuku mai ne ia, ne fai eiloa mō te ‵lei o tatou kae ke maua foki ei ne tatou a mea aoga.—Isaia 48:17.
2. Ne a fakatonuga ne tuku atu ne Ieova ki te tauavaga muamua?
2 E fakamatala mai ne te Tusi Tapu a te fakaipoipoga e pelā me se meaalofa “‵lei” e tasi mai i te Atua. (Luta 1:9; 2:12) I te taimi ne fai ei ne ia a te fakaipoipoga muamua, ne tuku atu ne Ieova ki te tauavaga, ko Atamu mo Eva, a fakatonuga mautinoa ki te auala e manuia ei latou. (Faitau te Mataio 19:4-6.) Moi ne faka‵logo lāua ki te fakatakitakiga a te Atua, penei ne maua eiloa ne lāua a te fiafia tumau. Kae ne seki faka‵logo eiloa lāua mo te va‵lea ki te fakatonuga a te Atua kae ne logo‵mae eiloa lāua i ikuga matagā konā.—Kenese 3:6-13, 16-19, 23.
3, 4. (a) E fakaasi atu pefea ne tino e tokouke i aso nei a te sē āva ki te fakaipoipoga mo Ieova te Atua? (e) Ne a fakaakoakoga ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei?
3 E pelā mo te tauavaga muamua tenā, e fai ne tino e tokouke a fakaikuga e uiga ki te fakaipoipoga e aunoa mo te mafau‵fau ki fakatakitakiga a Ieova. E ‵teke katoatoa atu a nisi tino ki te fakaipoipoga, kae e taumafai a nisi tino o fakafetaui aka te mea tenei ki olotou manakoga totino. (Loma 1:24-32; 2 Timoteo 3:1-5) E fakaseaoga ne latou a te manatu me i te fakaipoipoga se meaalofa mai i te Atua, kae mai te sē āva ki te meaalofa tenā, ko se āva foki latou ki te Tino ne tuku mai ne ia, ko Ieova te Atua.
4 I nisi taimi, ke oko foki eiloa ki nisi tino o te Atua e galo atu i a latou a te kilokiloga a Ieova e uiga ki te fakaipoipoga. E fakaiku aka ne nisi tauavaga Kelisiano ke mavae, io me ke ‵tala olotou avaga e aunoa mo pogai faka-te-Tusi Tapu ke fai penā. E mafai pefea o ‵kalo keatea mai i te mea tenei? E mafai pefea ne te takitakiga a te Atua i te Kenese 2:24 o fesoasoani atu ki Kelisiano a‵vaga ke fakamalosi aka olotou fakaipoipoga? Kae e mafai pefea ne tino kolā e mafau‵fau o avaga o fakatoka ki ei? Ke na onoono aka tatou ki fakaipoipoga manuia i taimi o te Tusi Tapu kolā e fakaasi mai me i te āva ki a Ieova ko te kī tāua ki se fakaipoipoga tumau.
Ke Fakamalosi Aka te Alofa Fakamaoni
5, 6. Se a te tulaga ne mafai o tofotofo aka ei a Sakalia mo Elisapeta, kae ne taui atu pefea ki te lā a‵lofa fakamaoni?
5 Ne fai ne Sakalia mo Elisapeta a mea ‵lei katoa. Ne a‵vaga lāua ki tino kolā e ma‵losi i te feitu faka-te-agaga. Ne fai eiloa ne Sakalia mo te fakamaoni ana tiute fakafaitaulaga, kae ne tausi eiloa ne lāua tokolua a te Tulafono a te Atua ki te ‵toe mea e mafai ne lāua o fai. E mautinoa eiloa me e uke a mea ne ‵tau o loto fakafetai lāua ki ei. Kae kafai ko oti koe ne āsi atu ki te lā fale i Iuta, ne mafai o iloa ne koe me e isi se mea e galo i ei. Ne seai ne lā tama‵liki. Ne seki fanafanau a Elisapeta, kae ko ma‵tua tokolua a lāua.—Luka 1:5-7.
6 I Isalaelu mua, ne fakatāua malosi ‵ki a te faiga o tama‵liki, kae masani o tokouke ‵ki a tino i te kāiga. (1 Samuelu 1:2, 6, 10; Salamo 128:3, 4) E mafai eiloa o ‵tala i se auala faitogafiti ne se tagata Isalaelu i aso konā a tena avaga māfai e seai ne ana tama‵liki i te fafine tenā. Kae ne fakamaoni eiloa a Sakalia o ‵nofo fakatasi mo Elisapeta. Ne seki onoono eiloa tou tagata ki se auala faigofie ke ‵tala ei tena avaga, kae e penā foki eiloa tena avaga. E tiga eiloa ne fakafanoanoa atu ki a lāua a te seai o ne tama‵liki, ne tumau eiloa lāua i te tavini fakatasi atu ki a Ieova mo te fakamaoni. I te taimi tonu, ne fakamanuia ei ne Ieova a lāua i se auala fakavavega ke fanau mai se tamaliki tagata i te taimi ko ma‵tua ‵ki ei a lāua.—Luka 1:8-14.
7. Se a te suā auala ne fakaasi atu ei ne Elisapeta tena alofa fakamaoni ki tena avaga?
7 Ne fakaasi mai ne Elisapeta a te alofa fakamaoni i se isi auala telā e ‵tau o fakamālō atu ki ei. I te taimi ne fanau mai ei tena tama, ko Ioane, ne seki mafai ne Sakalia o faipati ona ko te mea ne gūgū a ia mō te fakafesilisiliga ne ia o te agelu a te Atua. Kae ne ‵tau o fesokotaki atu a Sakalia ki tena avaga i se isi auala me ne fai atu a te agelu a Ieova ki a ia ke fakaigoa tena tama ki a “Ioane.” Ne ma‵nako a tuakoi mo kāiga ke fakaigoa te tamaliki ki tena tamana. Kae ne taofi ‵mau eiloa a Elisapeta mo te alofa fakamaoni ki te fakatonuga a tena avaga ki a ia. Ne fai atu a ia: “Ikai! A tona igoa ko Ioane.”—Luka 1:59-63.
8, 9. (a) E fakamalosi aka pefea ne te alofa fakamaoni se fakaipoipoga? (e) Ne a nisi auala mautinoa e mafai ei ne te tauavaga o fakatau fakaasi atu i a lāua eiloa a te alofa fakamaoni?
8 E pelā mo Sakalia mo Elisapeta, e fakafesagai atu foki a tauavaga i aso nei ki tulaga fakafanoa‵noa mo nisi mea faiga‵ta. A te fakaipoipo e aunoa mo te alofa fakamaoni e se mafai o olaola ‵lei. A te amio fakatagata io me fakafafine, te onoono ki ata ma‵sei, te mulilua, mo nisi mea kolā e fakama‵taku ki se fakaipoipoga ‵lei e mafai o fakamasei ei a te loto talitonu i te fakaipoipoga. Kae kafai ko seai se loto talitonu i te fakaipoipoga, e mafai o gasolo o galo atu a te alofa. I nisi auala, a te alofa fakamaoni e fai pelā me se ‵pui mai tua o te fale o te kāiga telā e taofi aka ei a nisi tino asiasi mo mea fakama‵taku, telā e tuku mai i ei se puipuiga ‵lei mō tino i loto i te fale. Tela la, kafai e fakatau a‵lofa fakamaoni a te tauavaga i a lāua eiloa, e mafai o ‵nofo fakatasi lāua mo te tokagamalie kae fakatau fakaasi atu lā lagonaga ‵loto, telā e fai ei ke gasolo o lasi atu a te lā a‵lofa. E tonu, e tāua ‵ki eiloa a te alofa fakamaoni.
9 Ne fai atu a Ieova ki a Atamu: “E tiakina . . . ne te tagata tena tamana mo tena mātua kae ‵nofo fakatasi mo te fafine.” (Kenese 2:24) Se a te mea e fakauiga ki ei te mea tenā? E ‵tau o fakama‵fuli a fesokotakiga ki taugasoa mo kāiga. E ‵tau o fakamāumāu muamua ne te tauavaga lā taimi mo lā faifaiga i a lāua eiloa. Ko se mafai o toe fakamuamua ne lāua a lā taugasoa io me ko kāiga kae fakaseaoga ei te lā kāiga fou; io me e se ‵tau foki o talia ne lāua lā mātua ke aofia i fakaikuga io me ko kinauga a te lā kāiga. E ‵tau eiloa o ‵piki ‵mau a te tauavaga ki a lāua eiloa. Tenā eiloa te takitakiga a te Atua.
10. Se a te mea ka fesoasoani atu ki tauavaga ke ati aka te alofa fakamaoni?
10 Ke oko foki eiloa ki kāiga kolā e mavae‵vae i mea tau lotu, e aumai ne te alofa fakamaoni a te taui. E fai mai se tuagane telā e se talitonu tena avaga: “Ko oko eiloa i toku fakafetai ki a Ieova mō te akoako mai ke iloa ne au o fakalogo ki taku avaga kae fakaasi atu a te āva lasi ki a ia. A te tumau i te alofa fakamaoni ne iku atu i ei ki tausaga e 47 o te ma fakatau a‵lofa mo te āva.” (1 Kolinito 7:10, 11; 1 Petelu 3:1, 2) Tela la, galue malosi o fai tau avaga ke maua ne ia a lagonaga tokagamalie. Mai i au pati mo faiga, ke onoono ki auala ke fakatalitonu atu ki tau avaga me i a ia ko te ‵toe tino tāua eiloa ki a koe i te lalolagi. Kafai e fakalagolago eiloa ki a koe, ke mo a ma talia ne koe se tino io me se mea ke fakalavelave atu ki a koe mo tau avaga. (Faitau te Faataoto 5:15-20.) A Ron mo Jeannette, kolā ko oti ne avaga mo te fia‵fia i tausaga e silia atu i te 35, ne fai mai, “Ona ko te mea e fai ne māua mo te a‵lofa fakamaoni a mea e manako ki ei te Atua, e maua eiloa ne māua se kāiga fiafia kae manuia.”
E Fakamalosi Aka ne te Fealofani a te Fakaipoipoga
11, 12. Ne ga‵lue fakatasi pefea a Akuila mo Pisila (a) i te fale, (e) i lā galuega ‵togi, mo te (i) galuega talai faka-Kelisiano?
11 I te taimi ne faipati atu ei a te apositolo ko Paulo ki ana taugasoa ‵pili ko Akuila mo Pisila, ne seki taku atu ne ia se tino e tokotasi e aunoa mo te suā tino. A te tauavaga fealofani tenei se fakaakoakoga ‵lei o te mea telā ne fakauiga ki ei te Atua i te taimi ne fai mai ei a ia me i te tauavaga e ‵tau o ‘tasi lāua.’ (Kenese 2:24) E ga‵lue tasi faeloa lāua i te fale, i lā galuega ‵togi, e pelā foki mo te galuega talai faka-Kelisiano. E pelā mo te taimi muamua ne oko atu ei a Paulo ki Kolinito, ne ‵kami atu mo te atafai ne Akuila mo Pisila a ia ke fanatu ke ‵nofo latou i te lā fale, telā ne fakaaoga fakamuli sāle ne ia mō se taimi tai leva e pelā me se fakavae mō ana galuega. Fakamuli loa i Efeso, ne fakaaoga ne lāua te lā fale mō fakatasiga a te fakapotopotoga kae ga‵lue fakatasi ke fesoasoani atu ki tino ‵fou, e pelā mo Apolo, ke momea aka tena malamalama i te munatonu. (Galuega 18:2, 18-26) Ne olo atu fakamuli a te tauavaga loto finafinau tenei ki Loma, telā ne toe fakaaoga foki te lā fale mō fakatasiga a te fakapotopotoga. Fakamuli ifo, ne toe ‵foki atu lāua ki Efeso, kae ne fakamalosi aka ne lāua a taina i konā.—Loma 16:3-5.
12 Ne ga‵lue fakatasi a Akuila mo Pisila mo Paulo i se taimi i te faiga o se galuega ‵togi masani, te faitega o faleie. E lavea atu foki ne tatou me ne ga‵lue fakatasi a te tauavaga tenei e aunoa mo te fakatau‵fai io me ko te fakatau kinau. (Galuega 18:3) E mautinoa eiloa me ko te taimi ne fakamāumāu fakatasi ne lāua i galuega faka-Kelisiano ne fakatumau ei te malosi o te lā fakaipoipoga. Faitalia me i Kolinito, Efeso, io me ko Loma, ne kamata o lauiloa a lāua e pelā me ne “tino ne ga‵lue fakatasi i te galuega a Keliso Iesu.” (Loma 16:3) Ne ga‵lue fakatasi lāua ke fakalauefa atu te galuega talai o te Malo i so se koga ne tavini atu lāua i ei.
13, 14. (a) Ne a tulaga e mafai o ‵teke atu ki te fealofani i se fakaipoipoga? (e) Ne a nisi mea e mafai o fai ne te tauavaga ke fakamalosi aka ei te lā feagaiga e pelā me se “foitino e tasi”?
13 A te ‵tonuga loa, a te ga‵lue fakatasi mo te fealofani i fakamoemoega mo galuega a se tauavaga e fakamalosi aka ei se fakaipoipoga. (Failauga 4:9, 10) Se mea fakafanoanoa me e mu‵tana fua a taimi e fakamāumāu ne tauavaga e tokouke i aso nei. E ga‵lue latou i itula e uke i olotou galuega kese‵kese. E faima‵laga atu a nisi tino ki se koga ‵mao ki olotou galuega ‵togi io me e olo atu ki nisi fenua ke ga‵lue i ei kae avatu a tupe ki olotou kāiga. Ke oko foki eiloa ki kāiga, e mavae‵vae eiloa a nisi tauavaga ona ko taimi e fakamāumāu ne latou ki te onoono ki te televise, mea kolā e fia‵fia latou ki ei, tafaoga, tafaoga i vitio, io me ko te Itaneti. E mata, tenā eiloa te mea ko tupu i tou kāiga? Kafai e penā loa, e mata, e mafai o fakama‵fuli ou fakanofonofoga ke momea aka te uke o taimi e fakamāumāu fakatasi ne koulua? Kae e a te ga‵lue fakatasi i nisi galuega masani e pelā mo te fakatokaga o mea‵kai, te ‵fuluga o tifa, io me ko te ‵teuga o te tafafale? E mata, e mafai o ga‵lue fakatasi koulua i te tausiga o tama‵liki io me ko te fesoasoani atu ki mātua kolā ko ma‵tua?
14 Kae ko te ‵toe mea tāua, ko te fakamāumāu faeloa o taimi fakatasi i galuega kolā e aofia i ei a te tapuakiga ki a Ieova. A te sau‵tala fakatasi ki te tusi siki mō te aso mo te ‵kau fakatasi i te tapuakiga a kāiga e tuku mai i ei a toe avanoaga ‵lei ke fakatumau a te fealofani o mafaufauga mo fakamoemoega o te kāiga. Ke ‵kau fakatasi foki i te galuega talai. Kafai e mafai, taumafai o paenia fakatasi, faitalia me e mafai ne koe o fai penā mō se masina io me se tausaga e tasi. (Faitau te 1 Kolinito 15:58.) E fai mai se tuagane telā ne paenia fakatasi mo tena avaga: “A te galuega talai ko te auala e tasi e mafai ei ne māua o fakamāumāu a taimi fakatasi kae sau‵tala. Ona ko te mea e ‵pau ma fakamoemoega i te fesoasoani atu ki nisi tino i te feitu faka-te-agaga, e lagona ei ne au me e fai eiloa māua mo fai se tīmu ‵lei. E lagona eiloa ne au toku pili ki a ia e se pelā fua me se avaga kae e pelā foki me se taugasoa ‵lei.” I te taimi e ga‵lue fakatasi ei koulua i fakamoemoega ‵lei, ka gasolo malielie eiloa o fetaui ‵lei a mea e manako koe ki ei, mea kolā e fakamuamua ne koe, mo faifaiga ‵lei mo mea e manako ki ei tau avaga ke oko ki te taimi ko momea aka ei ou mafaufauga, lagonaga, mo faifaiga e pelā me se “foitino e tasi.”
Ke na Fakamuamua ne Koe a Mea Faka-te-Agaga
15. Se a te kī ki se fakaipoipoga manuia? Fakamatala mai.
15 Ne iloa ne Iesu a te tāua ke fakamuamua a te Atua i te fakaipoipoga. Ne lavea ne ia a te faiga ne Ieova a te fakaipoipoga muamua. Ne lavea ne ia a te lasi o te fia‵fia o Atamu mo Eva māfai e tau‵tali atu lāua ki te takitakiga a te Atua, kae ne lavea muamua foki ne ia a te fakalavelave telā ne iku mai i te taimi ne fakaseaoga ei ne lāua a te takitakiga tenā. Tela la, i te taimi ne akoako ei ne Iesu a nisi tino, ne toe fakamasaua atu ne ia a te tulafono a tena Tamana i te Kenese 2:24. Ne toe fakaopoopo atu ne ia a te manatu tenei: “A lāua kolā ko oti ne fakatasi ne te Atua, e seai se tino e mafai ne ia o ‵tala.” (Mataio 19:6) Tela la, a te lasi o te āva ki a Ieova, koi fai eiloa mo fai a te kī ki se fakaipoipoga fiafia kae manuia. I te feitu tenei, ne tuku mai eiloa ne Iosefa mo Malia, ko mātua faka-te-foitino o Iesu, se fakaakoakoga ‵lei.
16. Ne fakaasi atu pefea ne Iosefa mo Malia a te lā fia‵fia ki mea faka-te-agaga i te lā olaga faka-te-kāiga?
16 Ne atafai kae āva a Iosefa ki a Malia. I te taimi ne iloa muamua ei ne ia me i tou fafine ko faitama, ne manako a ia o fakaasi atu a te alofa fakamagalo ki tou fafine, a koi tuai foki eiloa o fakamatala atu ne te agelu a te Atua ki a ia a te mea ne tupu ki a Malia. (Mataio 1:18-20) E pelā me se tauavaga, ne faka‵logo lāua ki te tulafono a Kaisala kae ne tau‵tali fakapilipili atu foki ki te Tulafono faka-Mose. (Luka 2:1-5, 21, 22) Kae e tiga eiloa ne manakogina fua ke ‵kau atu a tagata ki fakamanatuga fakalotu ‵lasi i Ielusalema, ne ‵kau fakatasi atu eiloa a Iosefa mo Malia, mo lā tama‵liki i tausaga takitasi. (Teutelonome 16:16; Luka 2:41) I auala konei mo nisi auala aka, ne taumafai eiloa a te tauavaga amioatua tenei ke fakafiafia atu ki a Ieova kae ne fakaasi atu a te āva lasi mō mea faka-te-agaga. E se tioa eiloa me ne filifili ne Ieova a lāua ke tausi atu ki tena Tama i te kamataga o te olaga faka-te-foitino o Iesu.
17, 18. (a) Ne a auala e mafai ei o fakamuamua ne se tauavaga a mea faka-te-agaga i te lā kāiga? (e) Ka aoga pefea te mea tenei ki a lāua?
17 E mata, e fakamuamua ne tou kāiga a mea faka-te-agaga? E pelā mo te taimi e fai ei au fakaikuga tāua, e mata, e fai muamua ne koe au sukesukega ki akoakoga fakavae i te Tusi Tapu, ‵talo atu e uiga ki te mataupu tenā, kae ‵sala atu foki ki manatu fesoasoani mai i se Kelisiano matua ‵lei? Io me e fia faka‵lei aka ne koe ou fakalavelave mai i te tautali atu fua ki ou lagonaga io me ko lagonaga o ou kāiga mo taugasoa? E mata, e taumafai koe ke fakagalue aka a manatu fesoasoani aoga kolā ne ‵lomi mai ne te tavini fakamaoni e uiga ki te fakaipoipoga mo te olaga faka-te-kāiga? Io me e tautali atu fua koe ki tuu a tou fenua io me ko manatu lauiloa o te lalolagi? E mata, e ‵talo atu faeloa kae sukesuke fakatasi koulua, fakatoka a fakamoemoega faka-te-agaga, kae sau‵tala e uiga ki mea e fakamuamua ne te kāiga?
18 E fai mai a Ray e uiga ki te 50 tausaga o te lā fakaipoipoga, “E seki ai eiloa se fakalavelave ne seki mafai o manumalo māua i ei, ona ko te mea ne aofia faeloa ne māua a Ieova e pelā me ko te ‘tolu o uka’.” (Faitau te Failauga 4:12.) E lotoma‵lie foki a Danny mo Trina ki te fakamatalaga tenā. E fai mai a lāua: “I te taimi ne tavini fakatasi atu ei māua ki te Atua, e momea aka eiloa te malosi o te mā fakaipoipoga.” Ko oti eiloa ne avaga lāua i tausaga e silia atu i te 34 kae fia‵fia malosi lāua i ei. Kafai e fakamuamua faeloa ne koe a Ieova i tau fakaipoipoga, ka fesoasoani atu a ia ke fiafia koe kae ka fakamanuia malosi foki eiloa ne ia a koe.—Salamo 127:1.
Ke Tumau i te Āva ki te Meaalofa a te Atua
19. Kaia ne tuku mai ei ne te Atua a te meaalofa ko te fakaipoipoga?
19 A te ‵toe mea tāua mō tino e tokouke i aso nei, ko te mauaga fua ne latou o te fiafia. Kae e ‵kese eiloa te kilokiloga a tavini a Ieova ki ei. E iloa ne ia me ne tuku mai ne te Atua a te fakaipoipoga e pelā me se meaalofa ke fakalauefa atu ei Tena fuafuaga. (Kenese 1:26-28) Moi ne āva a Atamu mo Eva ki te meaalofa tenā, ko fai nei te lalolagi kātoa mo fai se palataiso telā e ‵fonu i tavini fia‵fia kae amio‵tonu a te Atua.
20, 21. (a) Kaia e ‵tau ei o ‵kilo atu tatou ki te fakaipoipoga e pelā me se fakatokaga ‵malu? (e) Se a te meaalofa ka suke‵suke tatou ki ei i te suā vaiaso?
20 E sili atu i ei, e ‵kilo atu a tavini a te Atua ki te fakaipoipoga e pelā me se avanoaga ke tavae atu ki a Ieova. (Faitau te 1 Kolinito 10:31.) E pelā mo te mea ne lavea ne tatou, a te alofa fakamaoni, te fealofani, mo mea faka-te-agaga ne uiga fakaatua kolā e fakamalosi aka ei se fakaipoipoga. Tela la, faitalia me ko fakatokatoka, io me e fakamalosi aka, io me e taumafai ke fakatumau te ‵tou fakaipoipoga, e ‵tau o iloa ne tatou me se a te fakaipoipoga: se fakatokaga ‵malu a te Atua. A te masaua faeloa o te munatonu tenā ka fakamalosi aka ei tatou ke fai te ‵toe mea e mafai o fai i te faiga o fakaikuga e uiga ki te fakaipoipoga kolā e fakavae ki te Muna a te Atua. I te auala tenei e fakaasi atu ei ne tatou a te āva, e se ki te meaalofa fua o te fakaipoipoga kae ki te Tino telā ne aumai ne ia a te meaalofa tenā, ko Ieova te Atua.
21 E tonu, a te fakaipoipoga e se ko te meaalofa fua e tasi ne tuku mai ne Ieova, io me se ko te auala fua e tasi ki se olaga fiafia. I te ‵tou suā mataupu, ka onoono tatou ki te suā meaalofa gali mai te Atua—ko te meaalofa e uiga ki te nofo taka.
Ka Tali Mai Pefea ne Koe?
• E ‵tau o fakamalosi atu pefea a te alofa fakamaoni ki Kelisiano a‵vaga?
• Kaia e fakamalosi aka ei ne te ga‵lue fakatasi se fakaipoipoga?
• Ne a nisi auala e talia ei ne tino a‵vaga ke takitaki latou ne mea faka-te-agaga?
• E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou a te āva ki a Ieova, te Mafuaga o te fakaipoipoga?
[Ata i te itulau e 17]
A te ga‵lue fakatasi e fesoasoani atu ki se tauavaga ke fakatumau te lā fealofani