E Fakamaopoopo Ne Ieova Ana Tino Fia‵fia

‘Fakamaopoopo a tāgata, fāfine mo tama‵liki katoa mo tino fakaa‵tea konā e ‵nofo i otou fa‵kai.’—TEUTELONOME 31:12.

KA TALI MAI KOE PEFEA?

Kaia e mafai ei o fai atu me ko oti ne fai a fono mo fai ne vaega tāua i te tala fakasolopito o tino o Ieova?

Ne a taumafaiga ne ‵tau o fai ne tino Isalaelu e tokouke ke ‵kau atu ki ‵kaiga fia‵fia i Ielusalema?

Kaia e se ‵tau ei o galo koe i se fono?

1, 2. Ne a mea ka tauloto tatou ki ei e uiga ki fono i te mataupu tenei?

KO OTI ne fai a fono i atufenua mo fono o te atufenua mo fai se vaega o tala fakasolopito o Molimau a Ieova i aso nei i tausaga e uke. E tokouke i a tatou ko oti ne ‵kau atu ki se fia o fono fakafiafia konei, e se taumate e uke ‵ki i te fia sefulu tausaga ko ‵teka.

² I te fia afe tausaga ko ‵teka, ne fai foki ne tino o te Atua ne fonotaga ‵malu. Ka tauloto nei tatou ki fono a tino o te Atua kolā ne taku mai i te Tusi Tapu mo te auala e tai ‵pau ei mo ‵tou fono i aso nei. Ka tauloto foki tatou ki te pogai e aoga ei ke ‵kau atu tatou ki ei.—Salamo 44:1; Loma 15:4.

FONO TĀUA, I ASO MUA MO ASO NEI

3. (a) Se a te mea ne tupu i te fono muamua eiloa a tino o Ieova telā ne taku mai i te Tusi Tapu? (e) Ne fakamaopoopo pefea a te kau Isalaelu?

³ A te fono lasi i lalo i te Mauga o Sinai ko te maopoopoga muamua eiloa a tino o te Atua ke maua mai i ei a fakatonuga faka-te-agaga. Se faigāmea tāua eiloa i tala fakasolopito o te tapuakiga ‵ma. I te fono fakafiafia tenā, telā e se mafai o puli i tino kolā ne ‵kau ki ei, ne tuku atu ne Ieova ki te kau Isalaelu se fakaasiga o tena malosi i te tukuatuga ki a latou a tena Tulafono. (Esoto 19:2-9, 16-19; faitau te Esoto 20:18; Teutelonome 4:9, 10.) A te fono tenā ko te kī ki faifaiga fakamuli a te Atua ki te kau Isalaelu. Ne seki leva, kae fakatoka ne Ieova se auala ke fakamaopoopo ei ana tino. Ne fakatonu atu a ia ki a Mose ke faite ne pu e lua ki siliva, kolā ka fakaaoga mo fakamaopoopo te “fenua kātoa” ke maopoopo “i te mataloa o te Faleie o te Aliki.” (Numela 10:1-4) Taumafai o fakaataata a te lasi o te fia‵fia o tino i vaegā fono konei!

4, 5. Kaia ne tāua ei a fono kolā ne fakatoka ne Mose mo Iosua?

⁴ Ko pili o oti te 40 tausaga ne olo sāle ei te kau Isalaelu i te koga lavaki, i te ‵toe taimi tāua eiloa i te tala fakasolopito o te fenua fou tenā, ne fakamaopoopo ei ne Mose ana tino Isalaelu. Ko toka latou ke ulu atu ki loto i te Fenua o te Folafolaga. E tenei eiloa te taimi tonu ke fakamasaua atu ne Mose ki ana taina a mea katoa kolā ko oti ne fai ne Ieova mō latou mo mea katoa kolā koi fai eiloa ne ia mō latou.—Teutelonome 29:1-15; 30:15-20; 31:30.

⁵ E se taumate, ne fakasino atu a Mose i te fono foki eiloa tenā ki te fakatokaga o fono mo te akoakoga o tino o te Atua. I Sapati o tausaga i te fakamanatuga o te ‵Kaiga o Fale Fakamalumalu, e ‵tau o maopoopo a tāgata, fāfine, tama‵liki, mo tino fakaa‵tea kolā e ‵nofo i Isalaelu i te koga ne filifili ne Ieova ‘ko te mea ke lagona ne latou kae ke iloa foki ne latou o ma‵taku ki a [Ieova] kae faka‵logo mo te fakamaoni ki ana tulafono.’ (Faitau te Teutelonome 31:1, 10-12.) Tela la, i te kamataga tenei o te tala fakasolopito o tino o te Atua, e manino ‵lei me e ‵tau o maopoopo faeloa latou o mafau‵fau ki te muna a Ieova mo ana fuafuaga. I te otiga ne puke ne te kau Isalaelu a te Fenua o te Folafolaga kae koi sikomia eiloa ne atufenua fāpaupau, ne fakamaopoopo ne Iosua a tino Isalaelu katoa mo te fakamoemoega ke fakamalosi aka te lotou fakaikuga ke tumau i te a‵lofa fakamaoni ki a Ieova. Kae ko te ikuga, ne fai ne tino se tautoga ke tavini atu ki te Atua.—Iosua 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.

6, 7. Ne mafai pefea o fai atu me i fono a tino o Ieova i aso nei ne faigāmea tāua?

⁶ I tala fakasolopito o tino o Ieova i aso nei, e isi foki ne fono fakapito kae tāua ne fai i ei. I fono konei, e fai ei a faka‵pulaga ki te ‵fuliga o mea i loto i te fakapotopotoga e penā foki mo te malama‵lama o tatou i nāi tusi siki. (Faataoto 4:18) A te fono lasi muamua eiloa ne fai ne Tino A‵koga ki te Tusi Tapu mai tua o te Taua Muamua a te Lalolagi ne fai i te 1919 i Cedar Point, Ohio, i te Iunaite Sitete. I te maopoopoga tenā, e nofo ki te 7,000 o tino ne ‵kau ki ei, kae ne faka‵pula atu i ei me ka fai ne tino o te Atua se taumafaiga fakapito ke talai i te lalolagi kātoa. I te 1922, i te fono telā e iva aso ne fai i te koga foki eiloa tenā, ne fai ne Iosefa F. Latafoti se lauga fakamalosi loto kae fakamalosi atu ki tino fakalogo‵logo: “Ke ‵fua mai kae ke fai mo molimau tonu ki te Aliki. Tumau i te talai atu ke oko ki te taimi ko fakaseai ei a Papelonia te Sili. Folafola atu te fekau ki koga katoa. E ‵tau o iloa ne te lalolagi i a Ieova ko te Atua kae ko Iesu ko te Tupu o tupu mo te Aliki o aliki. E tenei eiloa te aso o aso katoa. Kiloke, a te Tupu ko pule! A koutou ko ana sui. Tela la, fakasalalau atu, fakasalalau atu, fakasalalau atu, a te Tupu mo tena malo.” A tino kolā ne ‵kau ki ei, kae penā foki a tino o te Atua i te lalolagi kātoa, ne puke ‵mau eiloa ki te fakamalosiga tenā.

⁷ I te 1931, i Columbus, Ohio, ne fia‵fia ‵ki eiloa a Tino A‵koga i te Tusi Tapu o talia a te igoa ko Molimau a Ieova. Kae i te 1935, i Washington, D.C., ne fakaasi mai ei ne te Taina ko Latafoti a te “vaitino tokouke” telā ne fakamatala mai i te Fakaasiga e pelā me “‵tu atu latou i mua o te nofogaaliki, kae i mua foki o te Tamā Mamoe.” (Fakaasiga 7:9-17) I te 1942, i te kogāloto o te Taua i te Lua a te Lalolagi, ne fai ne Natano H. Noa a te lauga fakafiafia loto “Te Filemu—E Mata, e Mafai o Tumau?” I te lauga tenā, ne fakaasi mai ne ia a te “manu fekai lanu ‵kula” i te Fakaasiga e 17 kae ne fakaasi mai i ei me koi lasi eiloa te galuega talai e ‵tau o fai mai tua o te taua.

8, 9. Kaia ne fai ei a nāi fono mo fai ne taimi fakafiafia ki tino o te Atua?

⁸ E tāua foki a te fono i te 1946 “Ke Fia‵fia a Atufenua” telā ne fai i Cleveland, Ohio, kae ne fai ei ne te Taina ko Noa se lauga gali ‵ki telā fakaulutala penei, “Te Fakalavelave ki te ‵Toe Faitega mo te Faka‵lasiga o Mea.” Ne tusi mai se taina telā ne nofo i luga i te tulaga i te taimi ne fai ei te lauga e uiga ki tino kolā ne fakalogo‵logo. Ana muna, me i te taimi ne faipati ei te Taina ko Noa ki te palani e uiga ki te fakalasiga o te Peteli i Brooklyn, ne ‵soko eiloa te patipati o lima o tino. Ne faigofie foki o lavea atu a te lasi o te fia‵fia o tino mai se koga ‵mao. I te 1950, i se fono i atufenua i Niu Ioki, ne fia‵fia malosi a tino fakalogo‵logo i te mauaga o te Tusi Tapu o te Lalolagi Fou o Tusitusiga Eleni. Ne fai fakamuli a te mea tenei mo fai se vaega o te Tusi Tapu i te ‵gana Palagi i aso nei telā ko toe fakafoki ei te igoa o te Atua ki tena tulaga tonu i loto i tena Muna.—Ielemia 16:21.

⁹ Ko oti ne fakatoka a fono i nisi atufenua kolā ne masani o fakasauā i ei a Molimau a Ieova io me e se talia ke talai i ei mō nāi taimi. Ne tauto a Adolf Hitler ke fakaseai ne ia a Molimau a Ieova i Siamani, kae i te 1955 i Nuremberg, ne fai ei se fono i te koga telā ne maopoopo sāle i ei a Hitler mo ana tino kae ‵tusa mo te 107,000 o tino ne ‵kau ki ei. Ko sē mafai eiloa ne te tokoukega o tino kolā ne ‵nofo atu i konā o taofi olotou loimata ona ko te fia‵fia! Ne aofia i te 166,518 o tino kolā ne ‵kau ki fono e tolu ko te “Tuku Kātoatoa Atu ki te Atua” kolā ne fai i Polani i te 1989, ko tino e tokouke mai fenua mua o te Soviet Union mo Czechoslovakia, mo nisi atufenua o Eulopa ki Saegāla. Ki nisi tino, e tenā eiloa te taimi muamua ne ‵kau atu ei latou ki se maopoopoga o tino o te Atua e silia atu i te 15 io me ko te toko 20. Kae mafaufau foki la ki te lasi o te fiafia ne maua i te fono i atufenua ko te “Akoakoga Mai te Atua” telā ne fai i Kiev, Ukraine, i te 1993, telā ne papatiso i ei te toko 7,402 o tino—ko te ‵toe papatisoga lasi eiloa o Molimau a Ieova ne fai.—Isaia 60:22; Hakai 2:7.

10. Ko fono fea e tāua ke masaua ne koe, kae kaia?

¹⁰ E se taumate e isi eiloa ne fono o te atufenua io me ko fono i atufenua kolā e ‵tu ‵kese i tou mafaufau. E mata, e iloa ne koe a te fono muamua eiloa ne kau koe ki ei io me ko te fono telā ne papatiso koe i ei. A fono faka-te-agaga konei e tāua ‵ki ki a koe. Ke fakatāua a mafaufauga konā! —Salamo 42:4.

NE TAIMI FAKAFIAFIA EILOA

11. Ne a ‵kaiga fia‵fia ne manako te Atua ke ‵kau ki ei te kau Isalaelu i tausaga katoa?

¹¹ Ne manako a Ieova ke maopoopo te kau Isalaelu i Ielusalema i ‵kaiga fia‵fia e tolu i tausaga katoa—ko te ‵Kaiga o Falaoa sē Faka‵fete, te ‵Kaiga o te ‵Katiga o Saito (ne taku fakamuli ko te Penitekoso), mo te ‵Kaiga o Fale Fakamalumalu. E uiga mō ‵kaiga konei, ne fakatonu atu te Atua: “E ‵tau mo [tāgata] katoa o o‵mai ki ‵kaiga fia‵fia konei e tolu i tausaga takitasi o tapuaki mai ki a au, ko te Aliki [Ieova] te otou Atua.” (Esoto 23:14-17) Ne iloa ne tāgata e tokouke a te uke o mea tāua faka-te-agaga e maua i ‵kaiga fia‵fia konei, tenā ne ‵kau atu ei a ulu o kāiga e tokouke mo olotou kāiga katoa ki ei.—1 Samuelu 1:1-7; Luka 2:41, 42.

12, 13. Se a te uiga o te kau ki ‵kaiga fia‵fia i tausaga katoa ki te kau Isalaelu, kae kaia e fai ei a te mea tenei mo fai se fakaakoakoga ‵lei ki a tatou?

¹² Mafaufau me pefea te faigofie ki se kāiga Isalaelu ke fai te malaga tenā. E pelā me se fakaakoakoga, a Iosefa mo Malia e ‵tau o faima‵laga atu i se 60 maila (100 km) i te auala e tasi mai Nasaleta ki Ielusalema. Se a tau faka‵tau, ka pefea te leva e faimalaga atu ei koe i se vaegā malaga penā fakatasi mo tamaliki fo‵liki? E fakaasi mai i te tala o te asiga a Iesu ki Ielusalema pelā me se tamaliki tagata me kāti a kāiga mo olotou taugasoa e faima‵laga tasi e pelā me se potukau. Kāti ko masani latou o faima‵laga kae fakatoka fakatasi olotou mea‵kai kae fakatoka a koga ‵moe e lava i kogā koga kolā e se masani latou ki ei. E ui i ei, ne sē fakamataku a tulaga o mea e fai ki se tamaliki ko 12 tausaga pelā mo Iesu ke tuku atu ki ei se tamā saolotoga. Ka se mafai eiloa o puli se vaegā mea penā, maise eiloa ki tamaliki!—Luka 2:44-46.

¹³ I te taimi ne salalau ei te kau Isalaelu ki tua atu o olotou tuakoi, a tino kolā ne ‵kau atu ki ‵kaiga fia‵fia konā ne o‵mai mai atufenua e uke. I te Penitekoso i te 33 T.A., a tino Iutaia loto fakafetai mo tino kolā ne ‵fuli olotou lotu ne faima‵laga mai eiloa mai i koga pelā mo Italia, Lipia, Keleta, Asia Foliki, mo Mesopotamia ki Ielusalema.—Galuega 2:5-11; 20:16.

14. Ne maua pefea ne te kau Isalaelu a mea aoga mai te ‵kau atu ki ‵kaiga fia‵fia o te tausaga?

¹⁴ Ki tino Isalaelu fakamaoni, a te ‵toe mea tāua kae fakafiafia e uiga ki malaga konei ko te tapuaki atu ki a Ieova fakatasi mo te fia afe o nisi tino kolā e a‵lofa ki a ia. Ka pefea a lagonaga o tino kolā ne ‵kau atu ki ei? E mafai o maua se tali i te fakatonuga a Ieova ki ana tino e uiga ki te ‵Kaiga o Fale Fakamalumalu: “Ke fai ne koutou mo te fia‵fia, koutou mo otou fanau, otou tavini, mo te kau sa Levi, tino fakaa‵tea i te otou fenua, tama‵liki seai ne mātua mo fāfine seai ne avaga konā e ‵nofo i otou fa‵kai. Fakamanatu te ‵Kaiga fiafia tenei i aso e fitu, i te koga tapuaki ki te Aliki, e fakaaloalo ei koutou ki a ia. Ke fia‵fia koutou me ne fakamanuia ne te Aliki te ‵katiga o otou lakau kaina penā foki otou galuega.”—Teutelonome 16:14, 15; faitau te Mataio 5:3.

KAIA E LOTO FAKAFETAI EI TATOU KI FONO I ASO NEI?

15, 16. Ne a taumafaiga e ‵tau o fai ne koe ko te mea ke kau atu koe ki fono? Kaia e tāua ei ke fai a taumafaiga?

¹⁵ Ko oko eiloa i te ‵gali o fakaakoakoga e tuku mai ne maopoopoga mua konei ki tino o te Atua i aso nei! E tigā eiloa e uke a mea ne ‵fuli i senitenali ko ‵teka, kae ko feitu tāua o fono konei e seki ‵fuli. I taimi o te Tusi Tapu, e fai ne tino kolā e olo ki fono a taumafaiga ke ‵kau ki ei. E penā foki a tino e tokouke i aso nei. E tāua ke fai a taumafaiga ona ko mea aoga kolā e maua mai i ei. A fono konei ne taimi tāua faka-te-agaga. E tuku mai i ei ki a tatou a fakamatalaga mo te malamalama kolā e tāua ki te fakatumauga o se fesokotakiga ‵pili mo te Atua. E fakama‵losi tatou ne fono konei ke fakagalue aka a mea kolā ne tauloto ne tatou, e fesoasoani mai ke ‵kalo kea‵tea tatou mai fakalavelave, kae fakamalosi aka tatou ke ‵saga tonu atu ki fakamoemoega kolā ka fakamalosi aka ei tatou i lō te fakavāivāi mai.—Salamo 122:1-4.

¹⁶ E aumai faeloa ne fono a te fiafia ki a latou kolā e ‵kau ki ei. Ne fai mai te li‵poti o se fono lasi ne fai i te 1946: “Se mea fakafiafia ke lavea atu a te fia afe o Molimau fia‵fia e maopoopo katoa i te koga e tasi. Kae sili atu la te fakafiafia o te fakalogo ki se potukau lasi o tino usu pese fakatasi mo leo o tino e tokouke e ‵tu kae usu a pese o te Malo e tavae ei a Ieova.” Ne toe fai mai te li‵poti: “Ne fakamau ne te matagaluega o Volenitia a tino ga‵lue mai tino kolā ne ‵kau mai ki te fono ke tausi atu ki matagaluega katoa ona ko te loto fia‵fia o tavini atu ki olotou taina molimau.” E mata, ko oti foki ne maua ne koe te vaegā fiafia tenā i fono o te atufenua mo fono i atufenua?—Salamo 110:3; Isaia 42:10-12.

17. Ne a mea ko oti ne ‵fuli i te auala e fakatoka ei a fono?

¹⁷ E isi ne nāi fakama‵fuliga ne fai ki te auala e fakatoka ei a fono. Pelā me se fakaakoakoga, e masaua ne nisi tino o te Atua te taimi ne fai ei a fono kolā e taki valu aso te leva! E isi ne vaega e fai i te taeao, fakaafiafi, mo te afiafi po. A te galuega talai se vaega masani o te polokalame. E isi ne vaega e kamata i te iva i te taeao ke oko loa ki te iva i te po. E ga‵lue malosi a volenitia i se taimi leva ke fakatoka a mea‵kai i te taeao, tutonu, mo te afiafi mō tino kolā e ‵kau atu ki te fono. Kae nei la ko mu‵tana ifo aso e fai ei a fono, kae ko fakatoka eiloa a kāiga mo tino taki tokotasi i olotou mea‵kai ko te mea ke ‵saga tonu atu latou ki te polokalame o te ‵kaiga faka-te-agaga.

18, 19. Ne a vaega o fono e fakamoemoe koe ki ei, kae kaia?

¹⁸ E isi ne mea i te polokalame kolā e fakamoe‵moe faeloa tatou ki ei kae ko leva ne fai a mea konā e pelā me ne vaega o ‵tou fono. E maua ne tatou a “meakai i te taimi tonu” mai i lauga mo tusi fou kolā e ‵tala mai i fono, kae e fesoasoani mai ke malamalama faka‵lei tatou i valoaga mo akoakoga i te Tusi Tapu. (Mataio 24:45) A te ukega o mea konei ko tusi kolā e mafai o fakaaoga ne tatou ke fesoasoani atu ki tino ke malamalama i muna ‵tonu i te Tusi Tapu. A tala fai tāga kolā e fakavae mai te Tusi Tapu e fesoasoani mai ki a tatou katoa, talavou mo tino ma‵tua, ke fakamautinoa aka me e tavini atu tatou ki a Ieova mō te pogai tonu kae ke puipui tatou mai mafaufauga o te lalolagi. E fesoasoani mai ki a tatou katoa a te lauga o te papatisoga ke mafau‵fau me se a te ‵toe mea tāua i ‵tou olaga. Kae e fia‵fia tatou ke ‵kilo atu ki nisi tino e fakaasi mai te lotou tukuatuga ki a Ieova e auala i te papatisoga.

¹⁹ Ko oti ne fai a fono mo fai ne vaega o te tapuakiga ‵ma i te fia afe o tausaga. Ne fesoasoani mai a fono ke fai a tino o Ieova mo tino fia‵fia kae ke tumau i te fakamaoni ki a ia i taimi faiga‵ta. E tuku mai i vaegā maopoopoga penā a fakamalosiga faka-te-agaga, e tuku mai i ei avanoaga ke fetaui mo taugasoa fou, e fesoasoani mai ki a tatou ke amanaia ki ‵tou kautaina ‵kaufakatasi i te lalolagi kātoa, kae ko te auala foki tenā e fakamanuia kae tausi atu ei a Ieova ki ana tino. E mautinoa ‵lei me ka ma‵nako a tatou taki tokotasi o fai a fakatokaga ko te mea ke ‵kau atu ki fono kae maua a mea aoga mai so se vaega o te fono.—Faataoto 10:22.

[Ata i te itulau e 30]

Te fono i atufenua i te 1950, i Niu Ioki

[Ata i te itulau e 32]

Mozambique

[Ata i te itulau e 32]

Kolea ki Saute