Te Auala ne Maua ei ne Au te Faka‵leiga ki Faifaiga sē Fakamaoni

Ne fakamatala mai ne Ursula Menne

E ‵tusa mo te mea e masaua ne au, ne manako malosi au ke lavea atu me e atafai atu ki tino katoa mo te fakamaoni. Ne iku atu toku manakoga tenā ki ‵toku ‵pei ki te falepuipui i Siamani Kominisi ki Togala. Kae mai koga katoa, tenā eiloa te koga ne maua ne au te tali o te faka‵leiga ki faifaiga sē fakamaoni. Ke fakamatala atu ne au.

N E FANAU au i te 1922 i Siamani i te fakai ko Halle, telā e aofia i ei a tala fakasolopito i tausaga e sili atu i te 1,200. E tu a Halle i se 120 maila (200 km) ki saute-togala o Berlin, kae se fakai e tasi telā e malosi ‵ki ei te lotu Polotesano. Ne fanau toku taina ko Käthe i te 1923. Ne galue toku Tamana i te kautau. Toku Mātua ne usuusu i fale fai koniseti.

Ne maua ne au te manakoga ke faka‵lei aka a faifaiga sē fakamaoni mai toku Tamana. I tena otiga mai te kautau, ne ‵togi ne ia se sitoa. Ona ko te tokoukega o ana tino ‵togi e ma‵tiva, ne talia ne ia mo te atafai ke kaitalafu olotou mea mai tena sitoa. A te faifaiga gali tenei, ne iku atu ki te mate o tena pisinisi. Ne ‵tau o tauloto ne au mai te mea ne tupu ki toku Tamana me i te ‵teke atu ki te fakakese‵kese tino mo te sē fakamaoni e faigata atu i lō mea e mafaufau ki ei se tino. Kae ko oko loa te faigata ke fakagata a mafaufauga fakatalavou kolā ko ‵ka eiloa pelā me se afi.

A toku atamai i mea e uke ne maua ne au mai toku mātua, kae ne akoako ne ia māua ke usuusu kae ‵saka. Au se tamaliki mata fiafia kae tapitapi kae ne gali ‵ki te mā olaga mo Käthe—ke oko eiloa ki te 1939.

Ko Kamata se Olaga Fakamataku

I te otiga o aku akoga, ne kau au ki se akoga ‵saka i te ballet, kae ne tauloto foki au ki te saka ko te Ausdruckstanz, telā ne akoako ne Mary Wigman. Ne kamata ne ia te vaegā saka tenā, telā e fakaasi atu ne te tino saka ana lagonaga i te auala e saka ei a ia. Ne kamata foki au o ‵lomi ata. Tela la, ne gali ‵ki eiloa a tausaga kamata o toku olaga fakatalavou, ne fakafiafia kae ne tauloto au ki mea e uke. Kae ne oko atu ki te tausaga ko te 1939 mo te Taua i te II a te Lalolagi. Ne tupu te suā mea matagā i te 1941, ko te taimi ne mate ei toku Tamana i te tīpī.

A te taua se taimi fakamataku. E tiga loa ko 17 fua oku tausaga i te taimi ne kamata ei te taua, ne mafaufau au me ko fakavale‵vale te lalolagi kātoa. Ne lavea ne au a tino kolā ne ‵lei eiloa i te taimi tenā ko manava‵se valevale ona ko faifaiga a te kau Nazi. ‵Tao atu ko te sē lava o mea, te ‵mate o tino, mo fakamaseiga. Ne maofa valevale te motou fale me ne ‵pa ne se pōmu, kae ne ‵mate atu foki nisi o oku kāiga i te taimi o te taua.

I te otiatuga o te taua i te 1945, koi ‵nofo atu eiloa matou mo toku Mātua mo Käthe i Halle. I te taimi tenei, ko oti au ne avaga kae ko isi foki se mā pepe fafine, kae ne uke a fakalavelave i toku olaga avaga. Ne mavae māua, kae ne galue au pelā me se tino saka kae ‵lomi ata ke tausi māua mo taku tamaliki fafine.

Mai tua o te taua, ne vaevae a Siamani ki vaega e fa, kae ne nofo te motou fakai mai lalo i te vaega telā e pule ne te Soviet Union. Tela la, ne ‵tau o fakamasani a matou katoa ke ola mai lalo i se pulega Kominisi. I te 1949, te vaega o Siamani telā e ‵nofo i ei matou, e taku sāle ki Siamani ki Saegala, ne fai mo fai te German Democratic Republic (GDR).

Te Olaga Mai Lalo i te Pulega Kominisi

I tausaga konā, ne masaki toku mātua, kae ne ‵tau o tausi ne au a ia. Ne galue au i te ofisa o te kaupule. I te taimi tenā, ne fetaui au mo tama‵liki a‵koga ‵teke ki te malo kolā ne faka‵sae aka ne latou a faifaiga sē fakamaoni. E pelā mo se talavou e tokotasi ne seki talia ke akoga i se iunivesiti ona ko tena tamana ne aofia i te kau Nazi. Ne iloa ‵lei ne au te talavou tenā me ne ‵kau tasi māua ki se potukau tātā pese. Ne mafaufau ifo au, ‘Kaia e ‵tau ei o logo‵mae a ia ona ko mea ne fai ne tena tamana?’ Ne aofia malosi au i tama‵liki a‵koga ‵teke konei, kae fakaiku aka ke kau atu ki māti ‵teke. I se taimi e tasi, ne fakapikipiki atu ne au a tamā pepa i te kakega ki loto i te fale fai fono.

Ne momea aka toku sē fiafia ki faifaiga sē fakamaoni ona ko tusi ne taipa ne au e pelā me se failautusi ki te Komiti Tausi te Filemu. I te suā taimi, ona ko pogai fakapolitiki, ne fakaiku ne te Komiti ke lafo atu ne fakamatalaga sē ‵tonu ki se toeaina telā e nofo i Siamani ki Togala ke fakamāfua aka i ei ne manatu fakalotolotolua e uiga ki tou tagata. Ne kaitaua malosi au ki faifaiga sē ‵lei ne fai ki te tagata tenei, tenā ne ‵funa ne au a meli konā i te ofisa. Tela la, ne seki lafo atu eiloa a mea konā.

“Te ‵Toe Tino Masei i te Potu” ne Tuku Mai ne Ia se Fakamoemoega

I a Iuni 1951, ne ulu atu a tāgata e tokolua ki toku ofisa kae fai mai: “Koe ka ave o ‵loka.” Ne ‵pei au ki te falepuipui ko Roter Ochse, io me ko te Red Ox. E tasi te tausaga mai tua kae fakasala au ona ko te taumafai o fakamasei te malo. Ne lipoti au ne se tamaliki akoga e tokotasi ki te Stasi, ko pulisimani ‵funa, me ne fakapikipiki ne au a tamā pepa ke ‵teke atu ki te malo. Ne fai valevale taku fono me seai se tino ne fia fakalogo ki aku fakamatalaga. Ne fakasala au ki te ono tausaga i te falepuipui. I te taimi tenā, ne masaki au kae avatu ki te fakaimasaki o te falepuipui telā e ‵nofo mai ei a nisi fāfine e toko 40. I taku kiloatuga ki te lasi o te mata fanoa‵noa o tino konā, ne kamata au o manavase. Ne tele au ki te mataloa kae fusu ne au.

Ne fesili mai te leoleo “Se a?”

Ne pakalaga atu au, “Au se fia nofo i konei. ‵Loka aka au tokotasi i se koga, kae ave fua kea‵tea au mai konei!” Kae ne seki fia saga mai a ia ki taku fakamolemole. E seki leva, kae lavea ne au se fafine e ‵kese mai i a latou katoa. Ne foliga tokagamalie mai tou fafine. Tenā ne sagasaga ifo ei au i ana tafa.

“Kafai e sagasaga koe i oku tafa, e ‵tau mo koe o fakaeteete,” ko ana pati, kae ne poi malosi au i ei. Ne toe fai mai a ia, “E mafau‵fau a nisi tino me i a au ko te ‵toe tino masei i te potu me i a au se tokotasi o Molimau a Ieova.”

I te taimi tenā, ne seki iloa ne au me ne ‵kilo atu a tino ki Molimau a Ieova e pelā me ne fili o te Malo Kominisi. Ne iloa fua ne au se tokolua o Tino A‵koga ki te Tusi Tapu (ko te igoa mua o Molimau) kolā ne asi atu ki toku Tamana kae koi foliki au. A te ‵tonuga loa, ne masaua ne au a pati a toku tamana, “E ‵tonu a Tino A‵koga ki te Tusi Tapu!”

Ne tagi au i te fiafia i te fetauiga mo te fafine gali tenei e fakaigoa ki a Berta Brüggemeier. “Fakamolemole, fai mai aka a mea e uiga ki a Ieova,” ko aku pati. Mai te taimi tenā, ne ‵kau fakatasi kae sautala faeloa māua ki te Tusi Tapu. I tafa o nisi mea aka ne tauloto ne au me i te Atua tonu, ko Ieova, se Atua o te alofa, fai mea tonu, mo te filemu. Ne tauloto foki au me ka fakaseai ne ia a logo‵maega katoa kolā ne māfua mai i pule ma‵sei kae amio fakasaua. “E se leva nei, kae ka ‵galo atu a tino amio ma‵sei . . . Kae ko tino agamalu ka fai mō latou te lalolagi, kae ka maua ne latou te fiafiaga sili ona ko te lasi o te filemu,” ko pati i te Salamo 37:10, 11.

Ko ‵Tala Au Kae Tele Atu ki te Feitu ki Togala

Ne ‵tala au i te 1956, mai tua fua o se lima tausaga tupu i te falepuipui. I se lima aso mai tua ne tele keatea au mai te GDR kae fanatu o nofo i Siamani ki Togala. I te taimi tenā ko tokolua aku tama fāfine, ko Hannelore mo Sabine, kae ne olo tasi matou. Ne ‵tala taku avaga i konā kae ne toe fetaui au mo Molimau. I te faiga o taku akoga, ne iloa ne au me e ‵tau o fai ne au a fakama‵fuliga ke fakafetaui toku olaga mo tulaga o Ieova. Ne fai ne au a fakama‵fuliga konei kae papatiso i te 1958.

Fakamuli ifo, ne toe avaga au, kae i te taimi tenei ki se Molimau a Ieova—Klaus Menne. Ne gali ‵ki te olaga avaga o māua mo Klaus kae tokolua mā tama‵liki, ko Benjamin mo Tabia. Ne mate taku avaga i se fakalavelave tupu fakafuasei, kāti i se 20 tausaga ko ‵teka, kae ne seki toe avaga eiloa au. E fakamafanafana mai eiloa te fakamoemoega ki te toetuga, ona ko te iloa me i tino ‵mate ka toe faka‵tu aka ki te ola i te lalolagi Palataiso. (Luka 23:43; Galuega 24:15) E lasi ‵ki foki te fakamafanafanaga e maua ne au i te iloa atu me i aku tama‵liki e tokofa e tavini atu katoa ki a Ieova.

Fakafetai ki aku sukesukega ki te Tusi Tapu, ne tauloto ne au me ko Ieova fua e mafai ne ia o faka‵tonu aka a faifaiga sē fakamaoni. E ‵kese mo tino, e iloa ne ia ‵tou fakanofonofoga, ‵tou ‵tupuakaga—ko fakamatalaga kolā e se fia ‵saga ki ei a nisi tino. A te iloaga tāua tenei ne maua ne au i ei te filemu ke oko mai eiloa ki te taimi nei, maise māfai e lavea io me ‵tupu ki a au a faifaiga sē fakamaoni. E fai mai te Failauga 5:8: “Kafai e lavea ne koe i nisi fakai a faifaiga fakasaua e fai ki tino ma‵tiva ko fakaseaoga i ei a te fai mea tonu mo te amiotonu, ke mo a ma poi koe i te mea tenā, me i ofisa takitasi e isi se tino e maluga atu i a ia, kae ko te ‵toe tino maluga e onoono atu ki a latou katoa.” (The Revised English Bible) Ao, a te “‵toe tino maluga” ko te ‵tou Mafuaga. “Kae ko mea katoa e tuku faka‵sau atu eiloa ki mata o te tino telā e ‵tau o avatu ne tatou ki ei se fakamatalaga e uiga ki a tatou,” ko pati i te Epelu 4:13.

Te ‵Toe Mafaufau ki Tua i Tausaga Toeitiiti ko Kātoa te 90

Nisi taimi e fesili mai a tino me e pefea te olaga mai lalo i te pulega a te kau Nazi mo te kau Kominisi. Ne faigata te olaga mai lalo i te avā pulega konā. Kae ko te avā pulega konā, e pelā foki mo malo pule katoa o tino, ne fakamaoni mai ei me e se mafai ne tino o pule atu ki a latou eiloa. E fai ‵tonu mai te Tusi Tapu: “Ne pule . . . te tagata ki te suā tagata kae logo‵mae i ei.”—Failauga 8:9.

I te taimi koi talavou kae seki atamai malosi, ne kilo atu au ki tino mō se pulega telā e fai mea tonu. Nei la ko maina faka‵lei au. Ko te ‵tou Mafuaga fua e mafai o aumai ne ia se lalolagi fai mea tonu, kae ka fai ne ia te mea tenā mai te fakaseaiatuga o tino amio ma‵sei kae tuku atu te lalolagi ki lima o tena Tama, ko Iesu Keliso, telā e fakamuamua faeloa ne ia a manakoga o nisi tino i lō ana manakoga. E fai mai te Tusi Tapu e uiga ki a Iesu: “E fiafia eiloa koe ki te amiotonu, kae takalialia koe ki te solitulafono.” (Epelu 1:9) Ko oko loa toku loto fakafetai me ne ‵futi atu au ne te Atua ki te Tupu gali kae fai mea tonu tenei, telā e fakamoemoe au ke ola mai lalo i tena pulega ki te se-gata-mai!

[Ata]

Ko au mo aku tama fāfine ko Hannelore mo Sabine i te motou okoatuga ki Siamani ki Togala

[Ata]

Ko au mo taku tama tagata ko Benjamin mo tena avaga ko Sandra, i aso nei