‘Fano o Kilokilo Faka‵lei ki te Laukele’

“Fano nei o kilokilo faka‵lei ki te kogā laukele kātoa.”​—Kenese 13:17.

1. Se a te fakatonuga ne tuku atu ne te Atua ki a Apelaamo?

E FIA fano sāle koe ki vao, kāti o launi i se pasikaiti? E fia olo atu a nisi tino i pasika ta ki vae ke fakama‵losi aka ei olotou foitino kae ke lava te taimi o kilo‵kilo ei ki mea i te vao. Kae e filifili aka ne nisi tino ke sa‵sale latou ke fakamasani faka‵lei atu ki kogā koga i ei. A vaegā malaga penā e se ti leva sāle. Kae ke mafaufau ki lagonaga o Apelaamo i te taimi ne fai atu ei te Atua ki a ia: “Fano nei o kilokilo faka‵lei ki te kogā laukele kātoa tenā me ka avatu katoa ne au ki a koe”!​—Kenese 13:17.

2. I te tiakinaga ne ia Aikupito, ne fano a Apelaamo ki fea?

² Ke mafaufau ki uiga o pati konā. Ne ‵nofo a Apelaamo mo tena avaga mo nisi tino aka i Aikupito i se taimi toetoe. E fai mai te Kenese mataupu e 13 me ne tiakina ne latou a Aikupito kae faima‵laga atu ki te “feitu ki saute o Kanana” ki te koga ko Negeb. Oti ei “ne tiakina ne ia te koga tenā, malaga atu ei a ia mai suā koga ki te suā koga o fano ki Peteli.” I te taimi ne sae aka ei se fakalavelave i lā tino tausi manu kae ne iloa aka ei me ko ‵tau o ‵vae a lā koga fagai manu, ne tuku atu ei ne Apelaamo mo te kaimalie ke filifili muamua ne Lota te koga ka fano a ia ki ei. Ne filifili aka ne Lota te “Vanu o te Iolitana,” se koga gali e pelā mo te “Fatoaga a te Aliki [ko Ieova],” kae ne nofo atu ei a ia i Sotoma. Ne fai atu a te Atua ki a Apelaamo: “Mai te koga tenā e tu ei koe, kilokilo faka‵lei ki ou feitu katoa.” E se taumate ne tu atu a Apelaamo i se koga maluga i Peteli kae ne lavea ei ne ia a nisi kogā koga o te fenua. Kae e uke atu a mea koi ‵tau o fai ne ia. Ne ‵kami ne te Atua a ia ke “kilokilo faka‵lei ki te kogā laukele” tenā kae ke fakamasani atu ki mea i ei.

3. Kaia e faigata ei ke fakaataata ne tatou a kogā koga ne faimalaga i ei a Apelaamo?

³ Faitalia me pefea te uke o kogā koga ne fano i ei a Apelaamo a koi tuai o oko atu ki Hepelona, ne masani ‵lei a ia mo kogā koga o te Fenua o te Folafolaga i lō tatou. Ke mafaufau ki kogā koga kolā e fakaasi mai i te tala tenei​—Negeb, Peteli, te Vanu o Iolitana, Sotoma mo Hepelona. E mata, e faigata ke fakaataata ne koe a koga e ‵tu ei a koga konā? Se mea faigata te mea tenei ki tino e tokouke, me e mutana fua a tino o Ieova ko oti ne oko atu ki koga katoa kolā ne fai‵tau ne latou i te Tusi Tapu. Kae, e isi eiloa ne pogai e ‵tau ei o fia iloa ne tatou a kogā koga i te Tusi Tapu. Kaia?

4, 5. (a) E fakasino atu pefea a te Faataoto 18:15 ki te malamalama mo te iloaga e uiga ki kogā fenua i te Tusi Tapu? (e) Se a te mea e fakaasi mai i te Sefanaia mataupu e 2?

⁴ E fai mai te Muna a te Atua: “A te loto o te tino mafaufau io me malamalama e maua i ei te poto, kae ko taliga o tino ‵poto e ‵sala faeloa ki te poto.” (Faataoto 18:​15, Tusi Paia, Samoa) E uke ‵ki a mataupu e mafai o maua i ei ne se tino a te poto, kae ko te iloaga tonu e uiga ki a Ieova te Atua mo ana faifaiga ko te toe mea tāua eiloa tenā. E tonu, a te kī ki te mauaga o te poto tenā ko mea kolā e fai‵tau ne tatou i te Tusi Tapu. (2 Timoteo 3:16) Ke masaua me e aofia i ei te loto malamalama. Ko te mafai o maina i se mea, ke iloa io me matea ne koe te auala e fetaui ei a vaega takitasi konā mo te mea kātoa. E penā foki eiloa mo mea e uiga ki kogā koga kolā e fakaasi mai i te Tusi Tapu. E pelā mo te tokoukega o tatou, e iloa ne tatou te koga e tu i ei a Aikupito, kae e pefea te ‵tou malamalama i te fakamatalaga me ne fano keatea a Apelaamo mai Aikupito ki “Negeb,” kae fakamuli ifo ki Peteli, kae oti aka ki Hepelona? E mata, e malamalama koe i fesokotakiga i va o koga konā?

⁵ Io me kāti ne faitau koe i te faitauga faka-te-vaiaso ki te Tusi Tapu i te tusi ko Sefanaia mataupu e 2. E maua atu ne koe i ei a igoa o fa‵kai, tino mo kogā fenua. E taku mai i te mataupu tenā a fenua e pelā mo Kasa, Asekelona, Asetota, Ekelona, Sotoma, mo Nineva e pelā foki mo Kanana, Moapi, Amoni mo Asulia. E fakaataata pefea ne koe a fenua konā kolā ne ‵nofo i ei a tino, ko tino kolā ne aofia i te fakataunuga o valoaga a te Atua?

6. Kaia ne fia‵fia ei a nisi Kelisiano ki te fakaaogāga o mape? (Ke onoono ki te pokisi.)

⁶ E tokouke a tino kolā e suke‵suke ki te Muna a te Atua ko oti ne maua ne latou a mea aogā mai te fakaaogāga o mape o fenua i te Tusi Tapu. E se fai fua ne latou te mea tenei ona ko te lotou fia‵fia ki mape, kae e iloa ne latou me mai te fakaaogāga o mape e mafai o fakalauefa aka i ei te lotou iloaga e uiga ki te Muna a te Atua. E fesoasoani atu foki a mape ke momea aka te lotou malamalama, mai te lavea atu o te auala e fetaui ‵lei ei a mea kolā ko iloa ne latou mo nisi fakamatalaga. Kafai e onoono tatou ki nisi fakaakoakoga, kāti ka fai i ei ke ‵poko tou loto fakafetai e uiga ki a Ieova mo tou iloa e uiga ki tala i loto i tena Muna. (Ke onoono ki te pokisi i te itulau e 14.)

E Lasi Atu Tou Malamalama Māfai e Iloa ne Koe te ‵Mao o Koga

7, 8. (a) Se a te mea fakaofoofogia ne fai ne Samasoni i Kasa? (e) Ne a nisi fakamatalaga e mafai o fakaopoopo atu ki te fakaofoofogina o mea ne fai ne Samasoni? (i) E mafai pefea ne te iloa mo te malamalama i te tala o Samasoni o fesoasoani mai ki a tatou?

⁷ I te Famasino 16:​2, e mafai o faitau koe e uiga ki te Famasino ko Samasoni i tena nofoga i Kasa. E sae mai sāle te igoa ko Kasa i tala fakamuli nei, tela la, kāti e mafai o iloa ne koe a te koga ne nofo i ei a Samasoni, i te atufenua ko Filisitia i tafa o te Tai Metitilani. [11] Ke onoono nei ki te Famasino 16:3: “Ka ko Samasoni ne nofo i konā ke oko ki te valuapo, te mea eiloa ko tu atu ki tua, puke ki te mataloa o te fa‵kai kae unu ne ia, fakatasi mo ona mataloa, mo pou, mo loka mo mea katoa e piki i ei. Ne na ne ia ki tena tuauma, avatu ei ne ia ki te ulu o te mauga telā e luta mo Hepelona.”

⁸ E mautinoa eiloa, me e ‵lasi kae ‵mafa ‵ki a pou o mataloa o fa‵kai o sotia pelā mo Kasa. Mafaufau ki te ‵mafa māfai e sau ne koe a mea konā! Ne fai eiloa ne Samasoni te mea tenā, kae ne sau ne ia ki fea, kae ne ‵tau o fanatu a ia i se vaegā malaga pefea? Ia, ne tu atu a Kasa i tafa o te tai i se koga telā e tai ‵pau tena levolo mo te tai. [15] Kae, ne tu atu a Hepelona i te feitu ki togālā i se maluga telā e 3,000 futu​—se koga maluga ‵ki ke kake i ei! E se mautinoa i a tatou a te koga tonu ne tu i ei te “mauga telā e luta mo Hepelona,” kae e tusa mo te 37 maila te ‵mao o te fa‵kai tenā mai Kasa​—telā e maluga atu i ei! A te iloa ne tatou o te ‵mao tenā e fai ei ke maina tatou i te fakaofoofogia o mea ne fai ne Samasoni. Kae e iloa ne tatou a te pogai ne mafai ei ne Samasoni o fai a mea konā​—“I konā eiloa ne oko [atu] ei te ‵mana o te Aliki ki a Samasoni.” (Famasino 14:​6, 19; 15:14) E pelā me ne Kelisiano i aso nei, e se fakamoe‵moe tatou ke tuku mai ne te agaga o te Atua ki a tatou se mafi fakapito. Kae e mafai ne te agaga malosi sili tenā o fai ne ia ke lasi atu te ‵tou malamalama i mea faka-te-agaga kae ke loto ‵toa tatou. (1 Kolinito 2:​10-16; 13:8; Efeso 3:16; Kolose 1:​9, 10) E tonu, a te ‵loto o te malamalama i te tala o Samasoni e fakatalitonu katoatoa mai i ei me e mafai o fesoasoani mai a te agaga o te Atua ki a tatou.

9, 10. (a) Ne a mea ne aofia i te manumalo o Kitiona i te kau Mitiana? (e) E fesoasoani mai pefea a te ‵tou iloa i kogā koga ne ‵tupu i ei a tala konei ke maina tatou i te tāua o mea konā?

⁹ A te manumalo o Kitiona i tino Mitiana se tala foki e tasi e faka‵mafa mai i ei te ‵mao o koga. E iloa ne tino e tokouke kolā e fai‵tau ki te Tusi Tapu me i te Famasino ko Kitiona mo tena kau e toko 300 ne fakatakavale ne latou a te kautau e toko 135,000​— o tino Mitiana, Amaleka mo nisi tino kolā ne ‵nofo i Ieseleelu, i tafa o te mauga o Mole. [18] Ne ili ne tino a Kitiona a pu, foafoa olotou fagu kele ke maina atu olotou moli, kae paka‵laga atu penei: “Mō te Aliki, mō Kitiona!” Ne faka‵numi kae fakamatakutaku atu te mea tenei ki te fili, telā ne kamata ei o fakatau tamate ne latou a latou eiloa. (Famasino 6:33; 7:​1-22) E mata, tenā loa te mea ne tupu, se faifaiga telā ne fai fakavave i se po e tasi? Ke faitau ki te Famasino mataupu e 7 mo te 8. Ka lavea atu i ei ne koe me ne tumau eiloa a Kitiona i te taua atu. Mai koga e uke kolā ne fakaasi mai, ko sē iloa atu a nisi koga i aso nei, tela la ko sē maua foki latou i mape o fenua o te Tusi Tapu. Kae, e lava loa a koga e iloa atu nei ke mafai ei o tau‵tali tatou i taua a Kitiona.

¹⁰ Ne afuli ne Kitiona a te toega o te kautau tenā ke oko ki Peta Sita kae ke oko foki ki Apelu Meola i te feitu ki saute, i tafa o te Iolitana. (Famasino 7:​22-25) E fai mai te tala: “I te taimi tenei, a Kitiona mo tena toluselau tagata ko oti ei ne oko ki te Vaitafe o Iolitana, kae ko oti foki ne olo ki te suā feitu. Ko oko eiloa i olotou fi‵ta, kae afuli eiloa ne latou te fili.” I te okoatuga ki te suā feitu, ne afuli ne te kau Isalaelu olotou fili ki te feitu ki Saute o Sukota mo Penueli, i tafa o Iapoka, kae i luga i mauga ke oko ki Iokopea (i aso nei e pili ki Amman, i Jordan). Ne afuli kae taua atu latou i se ‵mao e 50 maila. Ne ‵po kae tamate ne Kitiona a tupu o Mitiana e tokolua; kae ne toe foki atu a ia ki tena fa‵kai ko Ofala, i tafa o te koga ne kamata ei te taua. (Famasino 8:​4-12, 21-27) E mautinoa eiloa me e uke atu a mea ne fai ne Kitiona i tafa o te iliga fua o pu, te fakamainaatuga o moli mo te paka‵laga atu. Kae mafaufau la ki te lasi o tena aogā ki fakamatalaga e uiga ki tagata fakamaoni konā: “Ko se lava te taimi e tala fakamaea atu ei ne au a latou konei: Kitiona [mo nisi tino aka kolā] ne vaivai kae ne ma‵losi fakamuli ifo, ne takutakua io me ne loto toa i taua.” (Epelu 11:​32-34) E mafai foki o fi‵ta a Kelisiano, kae e mata, e se se mea tāua ke tumau eiloa tatou i te faiga o te loto o te Atua?​—2 Kolinito 4:​1, 16; Kalatia 6:9.

Ne a Mafaufauga mo Faifaiga a Tino?

11. Ne a malaga ne fai mai mua kae mai tua o te okoatuga a te kau Isalaelu ki Katesa?

¹¹ Kāti ka ‵suke a nisi tino ki mape o te Tusi Tapu ke ‵sala atu ei ki kogā koga i ei, kae e mata, e mafai o fakaasi ne mape a mea i mafaufau o tino? Ke mafaufau ki te kau Isalaelu kolā ne tiakina ne latou te Mauga ko Sinai o olo atu ki te Fenua o te Folafolaga. Ne ma‵nava malie latou i nisi koga, kae fakamuli loa ne oko atu latou ki Katesa (io me ko Katesa Panea). [9] E fakaasi mai i te Teutelonome 1:2 me e ‵tusa mo te 11 aso ne faima‵laga atu ei latou i se mao e 170 maila. Mai konā ne uga atu ei ne Mose a sipai e toko 12 ki loto i te Fenua o te Folafolaga. (Numela 10:​12, 33; 11:​34, 35; 12:16; 13:​1-3, 25, 26) Ne olo atu a sipai ki te feitu ki matū i loto i te kogā fenua ko Negeb, kāti i tafa o Pelesepa mo Hepelona kae ne oko atu i ei ki te gataga o te Fenua o te Folafolaga ki matū. (Numela 13:​21-24) Me ne talia ne latou a te lipoti sē ‵lei a sipai e tinogafulu, ne takase‵se ei a te kau Isalaelu i te vao i tausaga e 40. (Numela 14:​1-34) Se a te mea e fakaasi mai i ei e uiga ki te lotou fakatuanaki mo te lotou tali‵tonu ki a Ieova?​—Teutelonome 1:​19-33; Salamo 78:​22, 32-43; Iuta 5. 

12. Se a te mea e fakaiku aka ne tatou e uiga ki te fakatuanaki o te kau Isalaelu, kae kaia e ‵tau ei o mafaufau faka‵lei tatou ki ei?

¹² Ke mafaufau ki kogā koga ne faima‵laga ei latou. Moi ne fakatuanaki te kau Isalaelu kae tau‵tali atu ki te fautuaga a Iosua mo Kalepo, e mata, ne ‵tau o faima‵laga latou i koga ‵mao ‵ki ke oko atu ei ki te Fenua o te Folafolaga? Ne tu a Katesa kāti i se sefulu maila mai Beer-lahai-roi, ko te koga ne ‵nofo i ei a Isaako mo Lepeka. [7] E se katoa foki te 60 maila te ‵mao o Pelesepa, telā ko te tuakoi ki saute o te Fenua o te Folafolaga. (Kenese 24:62; 25:11; 2 Samuelu 3:10) I te otiga ne faima‵laga mai mai Aikupito ki te Mauga o Sinai kae oti aka i se 170 maila ki Katesa, ne fai pelā me ko ‵tu atu loa latou i te tuakoi o te Fenua o te Folafolaga. E penei mo tatou, ko ‵tu atu foki nei i te tuakoi o te lalolagi Palataiso telā ne folafola mai. Se a la te akoakoga mō tatou? Ne fakafetaui aka ne te apositolo ko Paulo a te tulaga o te kau Isalaelu ki ana pati polopoloki konei: “E ‵tau mo tatou o taumafai malosi ke ulu atu tatou ki loto o malo‵lo mo te Atua. E se ‵tau mo se tino o tatou o sē fakalogo, e pelā mo te mea ne fai ne latou, tena la ko sē mafai ei ne latou o ulu atu ki loto.”​—Epelu 3:16–4:11.

13, 14. (a) Se a te tulaga ne fai i ei ke gasuesue a te kau Kipeona mo te mautinoa? (e) Se a te uiga ne fakaasi mai ne te kau Kipeona, kae se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai i ei?

¹³ E fakamaoni mai i te tala i te Tusi Tapu e uiga ki tino Kipeona se kilokiloga telā e tu ‵kese​—ko te tali‵tonu ki te Atua ko te mea ke fai tena loto. I te otiga ne ‵taki atu ei ne Iosua te kau Isalaelu ki te suā feitu o te vaitafe ko te Iolitana ki te fenua telā ne folafola atu ne te Atua ki te kāiga o Apelaamo, ne ‵tau ei o afuli keatea ne latou a tino Kanana. (Teutelonome 7:​1-3) Ne aofia i ei ko tino Kipeona. Ne fakatakavale ne te kau Isalaelu a Ieliko mo Ai kae ne ‵nofo atu i Kilikala. Ne seki ma‵nako te kau Kipeona ke ‵mate latou e pelā mo tino Kanana, telā ne uga atu ei ne latou olotou sui ki a Iosua i Kilikala. Ne fakaloiloi atu latou me ne au‵mai latou i se fenua mai tua atu o Kanana ko te mea ke mafai o faitaugasoa latou mo te kau Epelu.

¹⁴ Ne fai atu a sui konā penei: “Tou ‵malu, matou nei ne o‵mai mai se fenua mao, me i matou ko oti ne ‵logo i te Aliki [ko Ieova] te otou Atua.” (Iosua 9:​3-9) E fakaasi mai i olotou gatu mo meakai me i a latou ne o‵mai eiloa i se koga ‵mao, kae ko Kipeona e ‵tusa fua mo te 20 maila tena ‵mao mai Kilikala. [19] Ne tali‵tonu a Iosua mo ana tagata kae ne fai ne latou se feagaiga faitaugasoa mo tino Kipeona e pelā foki mo fa‵kai i ana tafa. E mata, a te togafiti a te kau Kipeona se auala fua ke ‵sao ei latou? Ikai, ne fakaasi mai te lotou manakoga ke talia latou ne te Atua o te kau Isalaelu. Ne talia ne Ieova a te kau Kipeona ke fai mo fai ne tino “‵kati fafie kae asu vai mō tino Isalaelu pelā foki mo te fatafaitaulaga a te Aliki,” kae fakatoka foki a fafie mo fai a taulaga. (Iosua 9:​11-27) Ne tumau eiloa a te kau Kipeona i te faiga o galuega fatauva konā mō Ieova. Kāti ne aofia a nisi o latou i te kau Netini kolā ne toe foki mai i Papelonia kae tavini atu i loto i te faletapu telā ne toe fakatu aka. (Esela 2:​1, 2, 43-54; 8:20) E mafai o fakaakoako tatou ki a latou mai te taumafai o fakatumau te ‵tou va fealofani mo te Atua kae talia o fai a galuega fatauva i tena taviniga.

Ke Talia a Mea Faiga‵ta

15. Kaia e fia iloa ei ne tatou a kogā koga kolā e sae mai i te Tusi Tapu faka-Kelisiano i te ‵gana Eleni?

¹⁵ E aofia a kogā koga i te Tusi Tapu, i tala i tusitusiga faka-Kelisiano i te Tusi Tapu i te ‵gana Eleni, e pelā mo koga ne faimalaga kae fai i ei te galuega a Iesu mo te apositolo ko Paulo. (Maleko 1:​38; 7:​24, 31; 10:1; Luka 8:1; 13:22; 2 Kolinito 11:​25, 26) Ke fakaataata i tou mafaufau a kogā koga kolā ne aofia i ei a malaga konei.

16. Ne fakaasi atu pefea ne Kelisiano i Pelea a te lotou loto fakafetai ki a Paulo?

¹⁶ I te lua o ana malaga fakamisionale (te laina lanu uli ‵mafa i te mape), ne oko atu a Paulo ki Filipi, telā e tu atu nei i Eleni. [33] Ne molimau atu a ia i konā, ne ‵pei ki te falepuipui kae oti fakasaoloto ei, kae malaga atu ei ki Tesalonia. (Galuega 16:6–17:1) I te kamataga ne te kau Iutaia se kinauga i ei, ne fakamalosi atu a taina i Tesalonia ki a Paulo ke fano ki Pelea, telā e 40 maila te mao. Ne gali ‵ki te galuega a Paulo i Pelea, kae ne o‵mai a tino Iutaia kae ne fakamakosu ne latou tena galuega. Tela “ne uga fakavave ne [taina] a Paulo ke fano ki tai,” kae ko “te kau kolā ne olo mo Paulo, ne olo fakatasi mo ia ki Atenai.” (Galuega 17:​5-15) E foliga mai me ne fia‵fia eiloa a nisi soko fou ke sa‵sale i se 25 maila ki te tai o Aetiana, ‵sopo atu ei i konā ki se vakamutu kae faima‵laga atu i se koga e 300 maila te ‵mao. Kāti ne fakamataku ‵ki a malaga penā, kae ne talia eiloa ne taina a mea fakama‵taku konā ko te mea ke uke olotou taimi e fakatasi ei mo te sui faimalaga tenei a te Atua.

17. Se a te mea e mafai o malamalama tatou i ei māfai ko iloa ne tatou te ‵mao o Mileto mo Efeso?

¹⁷ I te tolu o ana malaga (te laina lanu uli māmā i te mape), ne oko atu a Paulo ki Mileto, se taulaga. Ne uga atu tena fekau ki toeaina o te fakapotopotoga i Efeso, telā e 30 maila te mao. Ke mafaufau la ki toeaina konā, kolā ne taofi katoa olotou galuega ke olo atu o fakafetaui ki a Paulo. Kāti ne fai‵pati latou mo te fia‵fia ki te fakatasiga telā ka fai ne latou mo Paulo. I te otiga ne fakatasi latou mo Paulo kae fakalogo‵logo atu foki ki tena talo, “ne ‵sai atu latou ki a Paulo kae ‵tagi, kae sogi fakamavae atu ki a ia.” Tenā “olo atu ei latou o tuku atu ki tai i te vaka” ke fanatu ei ki Ielusalema. (Galuega 20:​14-38) Kāti ne uke ‵ki eiloa a mea ne mafau‵fau kae sau‵tala latou ki ei i te lotou fokiatuga ki Efeso. E mata, e ofo koe i te alofa ne fakaasi atu ne latou mai te sa‵sale atu i te ‵mao tenā ke fetaui mo te toeaina asiasi telā e mafai o akoako kae fakamalosi atu ki a latou? E mata, e lavea ne koe i konei se mea telā e mafai o fakagalue ne koe i tou olaga kae mafaufau ki ei?

Ke Iloa te Fenua Tenā mo te Mea Telā Koi Moe i Ou Mua

18. Ne a mea ka fai ne tatou e ‵tusa mo kogā koga kolā e fakaasi mai i te Tusi Tapu?

¹⁸ E fakaasi mai i fakaakoakoga konei a te tāua ke masani ‵lei tatou mo te fenua telā ne tuku atu ne te Atua ki te kau Isalaelu kae e tāua ‵ki te fenua tenā ki tala e uke i te Tusi Tapu. (Kae e mafai foki o fakaataata ne tatou a mea e uke atu mai te tauloto e uiga ki fenua i ona tafa kolā e aofia i tala i te Tusi Tapu.) Kafai ko uke atu ‵tou mea e iloa e uiga ki te Fenua o te Folafolaga, e ‵tau o masaua ne tatou a te mea tāua telā ne fakavae ki ei te ulu atu o te kau Isalaelu ki loto i te fenua “laukele ola.” A te mea tenā ko te mataku ki a Ieova kae tausi ki ana fakatonuga.​—Teutelonome 6:​1, 2; 27:3.

19. Ne a palataiso e lua e ‵tau o ‵saga tonu tatou ki ei?

¹⁹ E penā foki i aso nei, e ‵tau foki o fai ne tatou a ‵tou tusaga, ko te mataku ki a Ieova kae ‵piki ‵mau ki ana auala. Mai te faiga penā, ka fesoasoani malosi atu ei tatou ki te fakalauefaatuga mo te fakagaligaliga o ‵tou palataiso faka-te-agaga telā e nofo nei i loto i te fakapotopotoga Kelisiano i te lalolagi kātoa. Ka fai i ei ke gasolo aka faeloa o uke atu ‵tou mea e iloa e uiga ki mea kese‵kese i te palataiso tenā mo ana fakamanuiaga. Kae e iloa ne tatou me e uke atu a fakamanuiaga e ‵tau o maua. Ne takitaki atu ne Iosua a te kau Isalaelu ki te suā feitu o te Iolitana ki se fenua ola ‵lei kae fakamalie loto. Ko iloa nei ne tatou a pogai ‵lei e ‵tau ei o olioli kae tali‵tonu katoatoa tatou ki te Palataiso faka-te-foitino, ko te fenua ola ‵lei telā koi moe nei i ‵tou mua.

E Masaua ne Koe?

• Kaia e ‵tau ei o fia uke atu a ‵tou mea e iloa mo ‵tou malamalama i fenua i te Tusi Tapu?

• Ne a kogā koga kolā ne sautala ki ei i te mataupu tenei ne fiafia malosi a koe ki ei?

• Se a te akoakoga ne malamalama ‵lei koe i ei e uiga ki kogā koga kolā ne ‵tupu i ei a nisi mea?

[Pokisi/Ata i te itulau e 14]

“Se Fenua Ola ‵Lei”

I fono ‵lasi kolā ne fai i te 2003 mo te 2004, ne fia‵fia malosi a Molimau a Ieova i te taimi ne maua ei ne latou a te tusi ko te “See the Good Land.” A te tusi fou tenei, telā e maua i ‵gana e 80, e ‵fonu i ata o mape lanu valevale mo chart kolā e fakaasi mai i ei a kogā koga kese‵kese i te Tusi Tapu maise i ei ko te Fenua o te Folafolaga i vaitaimi kese‵kese.

E fakasino atu te mataupu tenei ki koga mautinoa i mape konei e auala i napa kolā e tusi i mataimanu uli, e pelā mo te [15]. Kafai e isi sau tusi fou penā, ke fakaaogā ne taimi ke fakamasani koe mo kogā koga kolā ka fesoasoani atu ei ki a koe ke momea aka tou mainaga mo tou malamalama i te Muna a te Atua.

(1) E maua i mape e uke se fakamatalaga io me ne pokisi kolā e fakamatala mai i ei a uiga o fakailoga kolā e fakaaogā i te mape [18]. (2) E maua i mape e uke se fua i maila io me ko kilomita ke mafai i ei ne koe o fakaataata te lasi mo te ‵mao o kogā koga i ei [26]. (3) E masani o lavea atu ne koe se mata o te tao e fakasino atu ki te feitu ki matū, ke iloa i ei te koga e faimalaga atu ki ei [19]. (4) Ne fai a mape ke lanu valevale ke iloa aka ei te maluga o kogā koga konā [12]. (5) I tafatafa o mape, ka mafai o lavea atu i ei a mataimanu io me ne napa, e fesoasoani atu ei ke maua ne koe a fa‵kai io me ko igoa o mea [23]. (6) I te fakasologa o igoa o koga kolā e maua ne koe i itulau e lua [34-35], e mafai o lavea ne koe te itulau i mataimanu uli, kae soko atu ki ei se mataimanu io me se napa o te koga e sala koe ki ei e pelā mo te E2. Kafai ko oti ne fakaaogā ne koe a mea konei i ne nāi taimi, ka ofo malosi koe i te aogā o mea konā ke fakalauefa kae faka‵poko aka ei tou malamalama i te Tusi Tapu.

[Se Fakasologa/Mape i te itulau e 16, 17]

TE FAKASOLOGA O IGOA O FENUA

(Ke maua a fakamatalaga katoatoa, ke onoono ki te tusi)

A. Tafatai o te Tai Lasi

1. Koga Laugatasi o Asela

2. Te Fenua Tu ki te Tafatai o Toa

3. Laukele Ola ‵Lei o Salona

4. Koga Laugatasi o Filisitia

5. Te Vanu i te Kogaloto

a. Koga Laugatasi o Mekito

b. Te Vanu o Ieseleelu

C. Ko Mauga ki Togālā o te Iolitana

1. Mauga o Kalilaia

2. Mauga o Kalamelu

3. Mauga o Samalia

4. Shephelah (mauga fo‵liki)

5. Fenua Maugā o Iuta

6. Koga Lavaki o Iuta

7. Negeb

8. Koga Lavaki o Palana

D. Arabah (Rift Valley)

1. Hula Basin

2. Kogā koga o te Tai o Kalilaia

3. Te Vaitafe ko te Iolitana

4. Te ‵Tai Mate

5. Arabah (feitu ki saute o te ‵Tai Mate)

E. Mauga/Fenua ki Saegalā o te Iolitana

1. Pasana

2. Kiliata

3. Amoni mo Moapi

4. Koga laugatasi i mauga o Etoma

F. Mauga o Lepanona

[Mape]

Te Mauga o Helemoni

Molia

Apelu Meola

Peteli

Kipeona

Kasa

Sukota

Kilikala

Hepelona

Sotoma?

Katesa

Iokopea

[Mape/Ata i te itulau e 15]

(Ke maua a fakamatalaga katoatoa, ke onoono ki te tusi)

KANANA

Mekito

KILIATA

Totana

Sekema

Peteli (Lusa)

Ai

Ielusalema (Salema)

Petelema (Efalata)

Mamele

Kela

Lehopota?

Iolitana

Molia

Te ‵Tai Mate

Hepelona

(Makapelu)

Pelesepa

Sotoma?

NEGEB

[Ata]

Ne faimalaga atu a Apelaamo i te fenua kātoa

[Mape i te itulau e 18]

(Ke maua a fakamatalaga katoatoa, ke onoono ki te tusi)

Filipi

Amefipoli

Pelea

Atenai

Kolinito

Neapoli

Tesalonia

SAMOTAKE

Teloa

Efeso

Mileto

LOTESI