Tausi te Filemu i Tou Kāiga

1. Ne a nisi mea e māfua mai i ei a mavae‵vaega i te kāiga?

AMUTIA a latou kolā e maua ne latou te alofa, te malamalama, mo te filemu i olotou kāiga. Talosia ke penā eiloa tou kāiga. Se mea fakafanoanoa, me ko fakata‵mala eiloa a kāiga e uke ke fakafetaui aka ki te tulaga tenā kae ko mavae‵vae latou ona ko pogai kese‵kese. Ne a mea e māfua mai i ei te mavae‵vae o kāiga? Ka sau‵tala tatou ki mea e tolu i te mataupu tenei. I nisi kāiga, e se ‵kau atu a tino katoa i ei ki te lotu e tasi. Kāti e kese‵kese a mātua o tama‵liki i nisi kāiga. Kae ko te faigata ke tausi atu ki te kāiga io me ko te manako ki mea e uke atu, e pelā me e faimālō i ei a tino i nisi kāiga ke mavae‵vae. Kae kāti e kese‵kese eiloa a tulaga kolā e fai i ei ke mavae‵vae a kāiga. Se a te mea e ‵kese ei?

2. E ‵kilo atu ki fea a nisi tino mō takitakiga i te olaga faka-te-kāiga, kae se a te ‵toe pogai ‵lei o fakatakitakiga penā?

² A te kilokiloga a tino ko te pogai e tasi. Kafai e taumafai tonu eiloa koe ke malamalama i te kilokiloga a te suā tino, kāti ka faigofie ke fakatumau ne koe se kāiga fealofani. A te lua o pogai ko te koga e maua mai i ei ne koe a fakatakitakiga. E tau‵tali atu a tino e tokouke ki manatu fesoasoani o tino kolā e ga‵lue fakatasi latou, tuakoi, manatu o tino i nusipepa, io me ko fakatakitakiga mai nisi tino aka foki. Kae ko oti ne maua ne nisi tino a pati i te Muna a te Atua e uiga ki te lotou tulaga, telā ne fakagalue ei ne latou olotou mea ne tauloto mai i ei. E mafai pefea o fesoasoani atu te mea tenei ki te tausiga o te filemu i te kāiga?​—2 Timoteo 3:16, 17.

KAFAI E ‵KESE TE LOTU A TAU AVAGA TAGATA

3. (a) Ne a pati polopoloki a te Tusi Tapu e uiga ki te avaga ki se tino telā e ‵kese tena lotu? (e) Ne a nisi akoakoga fakavae kolā e aogā māfai te tino tokotasi i te tauavaga se tino talitonu kae e se ko te suā tino?

³ E polopoloki malosi mai te Tusi Tapu ke mo a ma a‵vaga tatou ki se tino telā e ‵kese tena lotu. (Teutelonome 7:3, 4; 1 Kolinito 7:39) Kae kāti ne fatoā tauloto koe ki te munatonu mai te Tusi Tapu mai tua o tau fakaipoipoga kae e se ko tau avaga tagata. E fai la pefea? E tonu, e tumau eiloa te tāua o te tautoga i te taimi o te fakaipoipoga. (1 Kolinito 7:10) E faka‵mafa mai ne te Tusi Tapu a te fakatumauga o te feagaiga o te fakaipoipoga kae fakamalosi atu foki ki tino a‵vaga ke taumafai o faka‵lei aka a fakalavelave i olotou fakaipoipoga i lō te ‵kalo keatea mai i ei. (Efeso 5:28-31; Tito 2:4, 5) Kae e a māfai e ‵teke malosi atu eiloa tau avaga ki te lotu telā e fakaasi mai i te Tusi Tapu? Kāti ka taumafai tou tagata o taofi koe mai te kau atu ki fakatasiga a te fakapotopotoga, io me kāti e fai atu me e se manako a ia ki tena avaga ke fanatu mai fale ki fale, o faipati e uiga ki mea tau lotu. Ne a au mea ka fai?

4. E mafai pefea o fakaasi atu ne se avaga fafine te loto malamalama māfai e ‵kese te lotu a tena avaga?

⁴ Fesili ifo ki a koe, ‘Kaia e fai ei penei a lagonaga o taku avaga?’ (Faataoto 16:20, 23) Kafai e se malamalama tonu a ia i mea kolā e fai ne koe, kāti ka manavase tou tagata e uiga ki a koe. Io me kāti ko fakaosooso tou tagata ne ana kāiga ke kaitaua ona ko tou sē kau atu ki nisi faifaiga masani kolā e tāua ki a latou. Ne fai mai se tagata avaga e tokotasi: “Ona ko toku nofo tokotasi i te fale, e maua ne au se lagonaga me ko tuku tiaki au ne ia.” Ne mafaufau te tagata tenei me ko fiafai atu tena avaga ki te lotu. Kae ona ko te fakamatamata, ne seki mafai ne tou tagata o taku ‵tonu atu tena ‵fiu i te nofo tokotasi. Kāti e ‵tau o fakatalitonu atu ki tau avaga me i tou alofa ki a Ieova e se fakauiga i ei me ko foliki ifo tou alofa ki a ia i lō aso mua. Fai ke ‵nofo fakatasi koulua i taimi e uke.

5. Se a te tulaga paleni telā e ‵tau o tausi ki ei te fafine avaga māfai e ‵kese te lotu a tena avaga?

⁵ Kae e isi foki se suā mea telā e sili atu i te tāua ke mafaufau ki ei māfai e manako koe ke fakafesagai atu ki te tulaga tenā i se auala poto. E fakamalosi mai te Muna a te Atua ki fāfine a‵vaga: “Fāfine, e ‵tau mo koutou o faka‵logo ki otou avaga i ala ‵tau katoa i te Aliki.” (Kolose 3:18) Tela la, e fai mai ke fakaeteete tatou i te agaga o te fia ‵tu tokotasi. E se gata i ei, mai te fai atu “i ala ‵tau katoa i te Aliki,” e fakaasi mai i te tusi siki tenei me i te fakalogo ki te avaga tagata e aofia foki i ei te mafaufau ki te fakalogo ki te Aliki. E ‵tau eiloa o paleni ‵lei i te feitu tenei.

6. Ne a akoakoga fakavae e ‵tau o masaua faeloa ne se fafine avaga Kelisiano?

⁶ A te kau atu ki fakatasiga a te fakapotopotoga mo te molimau atu ki nisi tino e uiga ki te tapuakiga telā e fakavae ki te Tusi Tapu ne vaega tāua o te tapuakiga kolā e se ‵tau o fakatamala ki ei se Kelisiano. (Loma 10:9, 10, 14; Epelu 10:24, 25) Ne a la au mea ka fai māfai ko fakatonu atu se tino ke se fai ne koe se mea telā e manako ki ei te Atua? Ne fai atu a apositolo a Iesu Keliso: “E ‵tau mo matou o faka‵logo ki te Atua i lō te faka‵logo ki tino.” (Galuega 5:29) E tuku mai eiloa ne te lotou tali se fakaakoakoga ‵lei telā e aogā eiloa ki tulaga kese‵kese e uke o te olaga. E mata, ka fakamalosi aka koe ne te alofa ki a Ieova ke tuku atu ki a ia a te tapuakiga telā e ‵tau o maua ne ia? E se gata i ei, e mata, ka fakamalosi aka koe ne tou alofa mo te āva ki tau avaga ke tuku atu ne koe te tapuakiga katoatoa ki a Ieova i se auala telā e talia ne ia?​—Mataio 4:10; 1 Ioane 5:3.

7. Se a te fakaikuga mautinoa telā e ‵tau o fai ne se fafine avaga Kelisiano?

⁷ Ne fai mai Iesu me ka se mafai eiloa o fai penā i taimi katoa. Ne fakailoa mai ne tou tagata me ona ko ‵tekeatuga ki te tapuakiga tonu, ka lagona ei ne tino tali‵tonu i nisi kāiga te lotou ‵vae keatea, e pelā me se pelu i te va o latou mo te ‵toega o te kāiga. (Mataio 10:34-36) Tenei te mea ne tupu ki se fafine i Tiapani. Ne ‵teke atu tena avaga ki a ia i tausaga e 11. Ne fakasauā masei atu ki tou fafine kae ne ‵loka sāle ne ia tou fafine i tua o te fale. Kae ne tumau eiloa tou fafine i te kau atu ki fakatasiga. Ne fesoasoani atu a taugasoa i te fakapotopotoga Kelisiano ki a ia. Ne ‵talo atu faeloa tou fafine kae ne maua ne ia a fakamalosiga e uke mai i te 1 Petelu 2:20. Ne talitonu te fafine Kelisiano tenei me kafai e tu ‵mautakitaki a ia, ka kau atu eiloa tena avaga i se aso e tasi ki a ia i te taviniga ki a Ieova. Kae tenā eiloa te mea ne tupu ki tou tagata.

8, 9. E ‵tau o pefea a faifaiga a te fafine avaga ko te mea ke se sōna fai ne ia ne fakalavelave mō tena avaga?

⁸ E uke a mea aogā e mafai o fai ne koe ke ‵fuli ei te kilokiloga a tou avaga. E pelā mo te ‵teke atu o tou avaga ki tau lotu, ke mo a ma tuku atu ne koe se avanoaga ke mafai o fāmeo a ia i nisi feitu. Tausi te fale ke ‵mā. Tausi ou foliga ‵gali. Ke fai atu a fakaasiga o te alofa mo te loto fakafetai. I lō te fakamasei atu, ke na ‵lago malosi atu koe ki a ia. Fakaasi atu me e kilo atu koe ki tou tagata e pelā me ko te ulu o te kāiga. Ke mo a ma fakaasi atu tou kaitaua māfai e lagona ne koe me ko fai ne ia se mea ‵se ki a koe. (1 Petelu 2:21, 23) Ke talia se avanoaga mō te tulaga sē ‵lei katoatoa o tino, kae kafai e tupu se kinauga, ke na fakatoese muamua atu koe i te loto maulalo.​—Efeso 4:26.

⁹ Ke mo a ma fakaaogā ne koe tou kau atu ki fakatasiga mo fai se pogai e tuai ei te kuka. Kāti e mafai foki o kau atu koe ki te galuega faka-Kelisiano i nisi taimi māfai e galo tau avaga i te fale. Se mea poto ke ‵kalo keatea te avaga fafine Kelisiano mai te talai atu ki tena avaga māfai e se fiafia a ia ki ei. I lō te fai penā, e tautali atu tou fafine ki pati polopoloki a te apositolo ko Petelu: “E penā foki koutou e fāfine, e ‵tau mo koutou o faka‵logo ki otou avaga, ko te mea kafai e isi ne tāgata mai i a latou e se tali‵tonu ki te muna a te Atua, e mafai o tosina mai latou ke tali‵tonu ona ko otou amioga. E se manakogina foki te fai‵pati o koutou ki ei, me e matea eiloa ne latou te ‵ma mo te ‵tonu otou amioga.” (1 Petelu 3:1, 2) E taumafai malosi eiloa a fāfine a‵vaga Kelisiano o fakaasi katoatoa atu a fuataga o te agaga o te Atua.​—Kalatia 5:22, 23.

KAFAI E ‵KESE TE LOTU A TE AVAGA FAFINE

10. E ‵tau o pefea a faifaiga a te tagata avaga talitonu ki tena avaga māfai e ‵kese tena lotu?

¹⁰ Kae e a māfai te tagata se Kelisiano kae e se ko tena avaga? E tuku mai eiloa ne te Tusi Tapu a fakatakitakiga e uiga ki vaegā tulaga penā. E fai mai i ei: “Kafai se tagata Kelisiano e avaga ki se fafine sē Kelisiano, ka ko loto malie foki eiloa a ia o ‵nofo tasi mo te tagata tenā, e ‵tau la mo te tagata tenā o se tiaki tena avaga.” (1 Kolinito 7:12) E fakamalosi atu foki ki avaga tāgata: “E ‵tau mo koutou o a‵lofa ki otou avaga.”​—Kolose 3:19.

11. E mafai pefea o fakaasi atu ne te tagata avaga te loto malamalama ki luga i tena avaga telā e se se Kelisiano?

¹¹ Kafai koe ko te avaga a se fafine telā e ‵kese tena lotu, ke na fakaeteete eiloa koe o fakaasi atu te āva ki tau avaga mo te mafaufau ki ana lagonaga. E pelā me se tino matua, e ‵tau eiloa o maua ne ia se saolotoga ke tautali atu ki ana talitonuga fakalotu, faitalia me e se fiafia koe ki ei. Kafai ko faipati atu koe i te taimi muamua e uiga ki tau lotu, ke mo a ma fakamoemoe koe ke na tiakina ne ia ana talitonuga kolā ko leva ne nofo mo ia kae ‵fuli mai ki se mea fou. I lō te fai ‵tonu atu me i faifaiga kolā e fakatāua ne ia mo tena kāiga i se taimi leva ‵ki e ‵se, ke na taumafai o fakasakosako atu mo te kufaki mai te Tusi Tapu ki a ia. E mafai o mafaufau tou fafine me ko tuku tiaki a ia ne koe māfai e fakamāumāu ne koe a taimi e uke ki galuega a te fakapotopotoga. Kāti ka ‵teke atu tou fafine ki au taumafaiga ke tavini atu ki a Ieova, kae ko te mea e tasi telā e manako ki ei tou fafine, tenei: “Au e manako ke fakauke atu ou taimi ki a au!” Ke onosai. Mai i tou alofa atafai, kāti ka fesoasoani fakamuli atu ki tou fafine ke ‵piki ‵mau ki te tapuakiga tonu.​—Kolose 3:12-14; 1 Petelu 3:8, 9.

TE AKOAKOGA O TAMA‵LIKI

12. Faitalia te ‵kese a lotu a te tauavaga, e fakaaogā pefea a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu i te putiakaga o lā tama‵liki?

¹² I se kāiga telā e se ‵pau a lotu a tino i ei, a te akoakoga o tama‵liki i te feitu faka-te-agaga e mafai eiloa o faigata. E fakagalue aka pefea a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu i te feitu tenei? E tuku atu ne te Tusi Tapu ki te tamana te tiute muamua i te akoakoga o tama‵liki, kae e tāua foki te tusaga o te mātua i ei. (Faataoto 1:8; fakatusa ki te Kenese 18:19; Teutelonome 11:18, 19.) Faitalia te se talia ne tou tagata te tulaga o Keliso e pelā me ko te ulu, koi fai eiloa te tamana mo fai te ulu o te kāiga.

13, 14. Kafai e fakatapu ne te tagata avaga ke ave ne tena avaga a tama‵liki ki fakatasiga faka-Kelisiano io me ke suke‵suke fakatasi latou, ne a mea e mafai o fai ne te fafine?

¹³ E se ‵teke atu a nisi tamana sē tali‵tonu māfai e akoako atu ne mātua olotou tama‵liki i mea tau lotu. E ‵teke atu eiloa a nisi tamana ki ei. Kae e a māfai e se talia ne tou tagata ke ave ne koe a tama‵liki ki fakatasiga a te fakapotopotoga io me e fakatapu foki ne ia koe ma suke‵suke ki te Tusi Tapu mo latou i te fale? Tenei eiloa te taimi e ‵tau o fakapaleni aka ne koe ou tiute​—ko tou tiute ki a Ieova te Atua, ki tau avaga telā ko tou ulu, mo au tama‵liki fagasele. E mafai pefea o fakafetaui aka ne koe a tiute konei?

¹⁴ Se mea mautinoa me e ‵tau o ‵talo atu eiloa koe e uiga ki ei. (Filipi 4:6, 7; 1 Ioane 5:14) Kae fakamuli loa, e ‵tau eiloa o fakaiku aka ne koe a te mea e ‵tau o fai. Kafai e fai ne koe se kamataga ‵lei, mai te fai ‵tonu atu ki tau avaga me e se fia sui ne koe tena tulaga e pelā me ko te ulu o te kāiga, e iku loa o feoloolo te ‵teke atu o tou tagata fakamuli. Kafai e fakatapu foki ne tau avaga ke ave ne koe a tama‵liki ki fakatasiga io me ke fai se akoga faka-te-Tusi Tapu mo latou, koi mafai eiloa ne koe o akoako latou. Mai i au sau‵talaga mo au fakaakoakoga ‵lei i aso katoa, taumafai o ‵toki i olotou loto a te alofa ki a Ieova, te fakatuanaki ki tena Muna, te āva ki mātua​—e aofia i ei te lotou tamana​—te alofa atafai ki nisi tino, mo te loto fiafia o fai a galuega masani. Fakamuli loa, e mafai o lavea ne te tamana a ikuga ‵lei kae ka fakatāua ne ia au taumafaiga.​—Faataoto 23:24.

15. Se a te tiute o te tamana talitonu i te akoakoga o tama‵liki?

¹⁵ Kafai koe ko te tagata talitonu, e ‵tau eiloa o amo ne koe te tiute ko te putiakaga o au tama‵liki “i te olaga ‵lei mo akoakoga faka-Kelisiano.” (Efeso 6:4) I te fai ne koe o te mea tenā, e ‵tau mo koe o fakaasi atu te atafai, te alofa, mo uiga faigofie i au faifaiga ki tau avaga.

KAFAI E ‵KESE TAU LOTU MAI TE LOTU A OU MĀTUA

16, 17. Ne a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu e ‵tau o masaua ne tama‵liki māfai e talia ne latou se lotu telā e ‵kese mai te lotu a olotou mātua?

¹⁶ Ko se masani o taofi ‵mau a tama‵liki fo‵liki ki kilokiloga fakalotu kolā ne masani ki ei olotou mātua i aso nei. E mata, e penā loa koe? Kafai e penā loa, e isi eiloa ne pati fakatonutonu a te Tusi Tapu mō koe.

¹⁷ E fai mai te Muna a te Atua: “A koutou e tama‵liki, se tiute faka-Kelisiano o koutou, o faka‵logo ki otou mātua, me tenā eiloa te mea tonu e ‵tau o fai ne koutou. ‘Ava ki tou tamana mo tou mātua.’” (Efeso 6:1, 2) E aofia i ei te āva ‵tau ki mātua. Kae e tiga eiloa e tāua te faka‵logo ki mātua, e se ‵tau eiloa o fai penā e aunoa mo te mafaufau ki te Atua tonu. I te taimi ko matua ‵lei ei se tamaliki ke kamata o fai ne ia ana fakaikuga, e gasolo aka foki o lasi tena pānaki mo ana mea e fai. E tonu eiloa te mea tenei, e se gata fua e uiga ki tulafono a te malo kae maise eiloa e uiga ki tulafono a te Atua. E fai mai te Tusi Tapu: “Ko ‵tau i a tatou takitokotasi o avatu se tala o ia ki te Atua.”​—Loma 14:12.

18, 19. Kafai e ‵kese te lotu a tama‵liki mai i olotou mātua, e mafai pefea o fesoasoani atu latou ke malamalama faka‵lei olotou mātua i te lotou lotu?

¹⁸ Kafai e fai ne koe a ‵fuliga i tou olaga ona ko ou talitonuga, taumafai ke malamalama koe i te kilokiloga a ou mātua. Kāti ka fia‵fia atu laua māfai e momea aka tou āva, fakalogo, kae loto fiafia o fai a mea kolā e fai atu laua ke fai ne koe, ona ko mea kolā ko oti ne tauloto ne koe mai te Tusi Tapu kae fakagalue aka ne koe. Kae kafai e fai foki ne tau lotu fou ke ‵teke atu koe ki talitonuga mo tuu kolā e fakatāua malosi ne laua, kāti ka mafaufau laua me ko ‵teke atu koe ki se meaalofa telā e taumafai laua o togi atu ki a koe. Kāti e manava‵se foki laua ki te ‵lei o koe māfai e se lauiloa te mea telā ko fai nei ne koe i te fenua io me māfai ko ‵fuli koe keatea mai te kausaki atu ki fakamoemoega kolā e mafau‵fau laua me ka fesoasoani atu ke maumea malosi koe i te feitu faka-te-foitino. E mafai foki o fai te fakamatamata mo fai se fakalavelave. Kāti ka mafau‵fau laua me e fai atu koe me e tonu koe kae ‵se laua.

¹⁹ Tela la, taumafai malosi o fakatoka fakavave ke fetaui ou mātua mo nisi toeaina io me ko nisi Molimau ma‵tua i te feitu faka-te-agaga mai i tau fakapotopotoga. Fakamalosi atu ki ou mātua ke āsi atu ki se Kingdom Hall ke lagona eiloa ne laua a mea kolā e fakamatala mai i ei kae ke lavea foki ne laua ki lā mata me ko Molimau a Ieova ne vaegā tino pefea. Kāti e se leva, ko ‵fuli a kilokiloga a ou mātua. Faitalia te ‵teke malosi atu o ou mātua, e fakama‵sei a tusi faka-te-Tusi Tapu, kae fakatapu a tama‵liki ke ‵kau atu ki fakatasiga faka-Kelisiano, e maua a avanoaga ke faitau i nisi koga, ke faipati atu ki taina Kelisiano, kae ke talai kae fesoasoani atu foki ki nisi tino i so se taimi. E mafai foki o ‵talo atu koe ki a Ieova. E faka‵tali eiloa a nisi talavou ke ma‵tua ‵lei latou o tausi atu ki a latou eiloa a koituai o fai ne latou a mea e uke atu. Kae faitalia me se a te tulaga i te fale, ke mo a ma puli o fakaasi atu te “āva ki tou tamana mo tou mātua.” Fai tou tusaga i te tausiga o te filemu i te kāiga. (Loma 12:17, 18) Kae e sili atu i mea katoa, ke taumafai ke maua te filemu mo te Atua.

TE TULAGA FAIGATA E PELĀ ME SE MĀTUA FAI

20. Ne a lagonaga e mafai o maua ne tama‵liki māfai te lotou tamana io me ko te mātua se mātua fai?

²⁰ I te ukega o kāiga, a te lotu e se ko te ‵toe mea faigata ki a latou kae ko fakalavelave e māfua mai i mātua fai. E aofia i kāiga e uke i aso nei a tama‵liki mai te avaga mua o se mātua e tokotasi io me ko laua tokolua. I vaegā kāiga penā, e mafai eiloa o maua ne tama‵liki te loto masei io me kāti ka se ‵pau te a‵lofa o tino i loto i ei. E mafai o iku atu i ei ki te ‵teke atu o latou ki taumafaiga fakamaoni a mātua fai ke fai latou mo fai se tamana io me se mātua ‵lei. Ne a mea e mafai o fesoasoani atu ki te faiga o se kāiga penā ke iku manuia?

21. Faitalia te faigata o te lotou tulaga, kaia e ‵tau ei mo mātua fai o ‵kilo atu ki akoakoga fakavae i te Tusi Tapu mō se fesoasoani?

²¹ Ke masaua me faitalia te ‵kese o te tulaga tenā, a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu kolā ne iku manuia i ei a nisi kāiga masani e aogā foki ki vaegā kāiga penā. E foliga mai me e fakafeoloolo aka se fakalavelave i se taimi toetoe mai te sē ‵saga atu ki akoakoga fakavae konā, kae ka iku atu eiloa ki te logo‵mae fakamuli. (Salamo 127:1; Faataoto 29:15) Ke ‵toki ne koe te poto mo te loto malamalama​— te poto o fakagalue aka a fakatakitakiga mai te Atua ko te mea ke tumau te lotou aogā, mo te malamalamagofie i te pogai o pati e fai ne tino o te kāiga mo olotou mea e fai. E ‵tau foki o amanaia tatou ki lagonaga o nisi tino.​—Faataoto 16:21; 24:3; 1 Petelu 3:8.

22. Kaia e faigata ei ke talia ne tama‵liki se mātua fai?

²² Kafai koe se mātua fai, kāti e masaua ne koe te taimi ne fai ei koe mo taugasoa o te kāiga, kāti ne fia‵fia eiloa ki a koe a tama‵liki. Kae i te taimi ne fai ei koe mo fai se mātua fai o latou, kāti ne ‵fuli ei te lotou kilokiloga. I te mafau‵fau ki te lotou mātua tonu telā ko se toe ‵nofo fakatasi mo latou, kāti ka ‵numi valevale a tama‵liki e uiga ki tino kolā ka faka‵logo latou ki ei, kāti ka mafau‵fau latou me e manako koe o fakasēaogā te lotou a‵lofa mō te lotou mātua telā ko galo. I nisi taimi, kāti ko fai ‵tonu atu latou me i a koe e se ko te lotou tamana io me ko te lotou mātua. E faka‵mae loto a vaegā pati penā. Kae “taofiofi sāle tou kaitaua.” (Failauga 7:9) E manakogina eiloa a te loto malamalama mo te amanaia ki lagonaga o nisi tino e pelā mo tama‵liki penā.

23. E mafai pefea o fai a polopolokiga i se kāiga telā e isi ne tama‵liki puke i ei?

²³ E tāua ‵ki eiloa a vaegā uiga konā i te faiga o polopolokiga. E tāua ‵ki te faiga o polopolokiga ‵tonu. (Faataoto 6:20; 13:1) Kae ona ko te mea e se ‵pau a tama‵liki katoa, e mafai o kese‵kese a polopolokiga o latou takitasi. Ne iloa aka ne nisi mātua fai, me kāti e ‵lei atu ke fai ne te mātua tonu a polopolokiga i te kamataga. Kae se mea tāua ‵ki ke lotoma‵lie a mātua e tokolua ki ei kae ‵lago foki ki ei, ke se fāpito ki se tamaliki tonu i lō nisi tama‵liki. (Faataoto 24:23) E tāua ‵ki te fakalogo, kae e ‵tau foki o talia se avanoaga mō te tulaga sē ‵lei katoatoa o tatou katoa. Ke mo a ma silia atu au mea e fai. Ke na polopoloki atu i te alofa.​—Kolose 3:21.

24. Ne a mea e mafai o fesoasoani atu ke ‵kalo keatea mai i fakalavelave i faifaiga fakatauavaga sē ‵tau i loto i se kāiga fai?

²⁴ E mafai eiloa o aogā malosi a sau‵talaga faka-te-kāiga ke fakafeoloolo aka ei a fakalavelave. E mafai o fesoasoani atu a mea konei ke ‵saga tonu atu a tino o te kāiga ki toe mea tāua i te olaga. (Fakatusa ki te Filipi 1:9-11.) E mafai foki o fesoasoani atu a sau‵talaga ke matea ne tino taki tokotasi te auala e mafai o fesoasoani atu ei a ia ki te fakataunuga o fakamoemoega o te kāiga. E se gata i ei, e auala i te faipati ‵tonu atu i sau‵talaga faka-te-kāiga, e mafai ei o ‵kalo keatea mai i fakalavelave i mea tau amioga. E ‵tau o iloa ne tama‵liki fāfine te faiga o olotou gatu kolā e ‵lei i ei olotou lagonaga māfai e ‵nofo atu latou i tafa o olotou tamana fai mo so se tuagane fai, kae e ‵tau foki o maua ne tama‵liki tāgata a pati polopoloki e uiga ki olotou faifaiga ki olotou mātua fai mo tuagane fai.​—1 Tesalonia 4:3-8.

25. Ne a uiga e mafai o fesoasoani atu ki te tausiga o te filemu i se kāiga fai?

²⁵ I te fakafesagai atu ki mea faiga‵ta e pelā me se mātua fai, ke na kufaki koe. E manakogina a taimi e uke ke ati aka ei a fesokotakiga ‵fou. A te mauaga o te alofa mo te āva mai tama‵liki kolā e se ko au tama‵liki ‵tonu, e mafai o fai mo fai se galuega faigata. Kae e mafai eiloa o tupu te mea tenā. A te poto mo te loto malamalama, fakatasi mo se manakoga lasi ke fakafiafia atu ki a Ieova, ko te kī eiloa tenā ki te mauaga o te filemu i se kāiga fai. (Faataoto 16:20) E mafai foki o fesoasoani atu a vaegā uiga penā ke mafai ne koe o fakafesagai atu ki nisi tulaga faiga‵ta.

E MATA, E MAVAE‵VAE TOU KĀIGA ONA KO TE KAUSAKI ATU KI MEA FAKA-TE-FOITINO?

26. Ne a auala e mafai ei o mavae‵vae a kāiga ona ko fakalavelave mo kilokiloga e uiga ki mea faka-te-foitino?

²⁶ E mafai ne fakalavelave mo kilokiloga e uiga ki mea faka-te-foitino o fai ke mavae‵vae ei a kāiga i auala e uke. Se mea fakafanoanoa, me ko fakalavelavegina a nisi kāiga ne kinauga e uiga ki tupe mo te manakoga ke maumea​—io me ke tai maumea aka fua. E mafai o ‵sae aka a kinauga e uiga ki tupe māfai e ga‵lue tokolua te tauavaga i galuega ‵togi. Kae kafai foki e seai ne kinauga penā, kāti ka se lava a taimi ke fakamāumāu ne laua mō laua eiloa. E gasolo aka faeloa ki luga te faifaiga masani i te lalolagi kātoa ko te tiaki ne tamana olotou kāiga i se taimi leva​—i masina io me ko tausaga​—ko te mea ke uke atu olotou tupe e maua i lō tupe e maua ne latou i olotou fenua eiloa. E mafai eiloa o iku atu te mea tenei ki fakalavelave ‵lasi.

27. Ne a nisi akoakoga fakavae kolā e mafai o fesoasoani atu ki se kāiga māfai ko faigata te lotou tulaga i mea tau tupe?

²⁷ E se mafai o fai ne tulafono mō fakanofonofoga konei, ona ko te mea e tofu loa te kāiga mo ana fakalavelave mo ana manakoga. Kae e mafai eiloa o fesoasoani mai a pati fakatonutonu i te Tusi Tapu. E pelā mo te mea e fakaasi mai i te Faataoto 13:10, e mafai o ‵kalo keatea mai kinauga i nisi taimi māfai e “salasala koe ki manatu fakatonutonu.” E aofia i te mea tenei a te ‵sala atu ki manatu fesoasoani i lō ou manatu totino fua kae ke iloa ne koe a te kilokiloga a te suā tino ki te mea tenā. E se gata i ei, a te fakatokaga o se fakatautaugā tupe e mafai o fesoasoani atu ki taumafaiga a te kāiga i te feitu tenei. I nisi taimi se mea tāua mō te tauavaga ke isi ne lā galuega ‵togi​—mō se vaitaimi​—ko te mea ke fakatau fesoasoani laua i te ‵togiga o nisi mea, maise eiloa māfai e isi ne tama‵liki io me ko nisi tino kolā e ‵tau o tausi atu ki ei. Kafai e tupu se mea penā, e mafai o fakatalitonu atu ne te tagata ki tena avaga me ka fakaavanoa eiloa ne ia sena taimi mō ia. E mafai foki o fesoasoani atu mo te alofa tou tagata mo tama‵liki ki nisi galuega kolā e masani o fai tokotasi ne te fafine.​—Filipi 2:1-4.

28. Ne a fakamasauaga, māfai e tausi ki ei, ka fesoasoani atu ei ke fealofani te kāiga?

²⁸ Kae ke masaua faeloa, me e tiga eiloa e manakogina a tupe i te olaga tenei, e se maua mai i ei te fiafia. E se tāitāi o maua mai i ei te ola. (Failauga 7:12) A te ‵tonuga loa, a te tō fakatāua o mea faka-te-foitino e mafai eiloa o iku atu ki fakamaseiga i te feitu faka-te-agaga mo mea tau amioga. (1 Timoteo 6:9-12) E pefea la te ‵lei ke fakamuamua faeloa te Malo o te Atua mo tena amiotonu, mo te loto talitonu me ka fakamanuia ne ia ‵tou taumafaiga e uiga ki mea e tausi ei te ola! (Mataio 6:25-33; Epelu 13:5) Mai i te fakamuamua faeloa o manakoga faka-te-agaga mo te kausaki atu ke maua muamua te filemu mo te Atua, e mafai o matea ne koe, me faitalia te sē tasi o tou kāiga i nisi feitu, ka fai eiloa tou kāiga mo fai se kāiga fealofani tonu i toe feitu tāua o te olaga.