Te Agaga Tapu—E Lavea Atu Tena Gasuesuega i Mea ne Faite!

“Ne faite ne [Ieova] a lagi ki tena fakatonuga, ko tena muna foki ne faite ei ne ia te la, te masina, mo fetu.”​—SALAMO 33:6.

1, 2. (a) Ne gasolo aka pefea te iloa o tino i te lagi mo te lalolagi i se vaitaimi tai leva? (e) Se a te fesili e manakogina ke tali faka‵lei aka?

ITE taimi ne ‵lomi mai ei ne Albert Einstein a tena poto fakapito i te 1905, ne talitonu a ia mo nisi saienitisi e tokouke me e aofia i te iunivesi se fakaputuga fetu fua e tasi​—ko te ‵tou Kaniva. Ko se faka‵tau eiloa te lasi o te lotou manatu mā‵ma ki te lasi o te iunivesi! Nei la, ko iloa atu me i te lagi e aofia i ei a fakaputuga fetu e silia atu i te 100 piliona, telā e aofia i nisi mea a te fia piliona o fetu. Ona ko te gasolo aka o ma‵losi a mea fakaata kolā e fakaaoga i te lalolagi, ko momea aka foki eiloa te aofaki o fakaputuga fetu e lavea atu ne tatou.

² E pelā eiloa mo te sē lasi o te malamalama i mea fakasaienitisi e uiga ki te lagi i te 1905, ne penā foki loa te foliki o te malamalama ki te lalolagi. E tonu, e uke atu a mea e iloa ne tino kolā ne ola i se senitenali ko teka i lō olotou tupuga. Kae i aso nei, a te gali mo te faigata ke malamalama i te lalolagi mo te auala e tuku mai ei ne te lalolagi a te ola ko sili atu nei te malamalama i ei i lō aso konā. Kae e seai se fakalotolotolua me ka uke atu a mea e tauloto ne tatou e uiga ki te lalolagi mo te lagi i tausaga mai mua nei. Kae se mea ‵lei ke fesili ifo, Ne kamata pefea a mea katoa konei i te taimi muamua? E mafai fua o iloa a te tali ki te fesili tenā ona ko te mea ne fakaasi mai ne te Mafuaga e auala i te Tusi Tapu.

Te Vavega i te Faitega o Mea Katoa

3, 4. Ne faite pefea ne te Atua a te iunivesi, kae e faka‵malu atu pefea ana galuega ki a ia?

³ A te auala ne faite ei a te iunivesi e fakamatala mai i pati kamata i te Tusi Tapu: “I te kamataga o te faitega ne te Atua te lagi mo te lalolagi.” (Kenese 1:1) A koi tuai o faite ne Ieova a te iunivesi, ne fakaaoga ne ia tena agaga tapu​—ko tena malosi galue​—ke faite ei te lagi, te lalolagi, mo mea katoa i te iunivesi. E fakaaoga ne se tagata poto i te fakatutu ana lima mo mea faigaluega ke faite ei a mea, kae e uga mai ne te Atua te agaga tapu ke fakataunu ei ana galuega ‵lasi.

⁴ E fakasino atu i se auala fakatusa a te Tusi Tapu ki te agaga tapu e pelā me ko te “matikao” o te Atua. (Luka 11:​20, Tusi Paia, Samoa; Mataio 12:28) Kae ko “ana mea ne fai”​—ko mea ne faite ne Ieova e auala i tena agaga tapu​—e tuku atu i ei a te ‵malu sili ki a ia. “E matea i te lagi a te ‵malu o te Atua,” ne usu mai te faisalamo ko Tavita, “e fakaasi ‵tonu mai foki i ei ana mea ne fai!” (Salamo 19:1) A te ‵tonuga loa, e fakamaoni atu ne mea ne faite a te ‵mana fakaofoofogia o te agaga tapu o te Atua. (Loma 1:​20) E mafai pefea o fai penā?

Te ‵Mana sē Fuafuagina o te Atua

5. Ke fakamatala mai a te ‵mana o te agaga tapu o Ieova telā ne faite ki ei a mea.

⁵ E tuku mai ne te ‵tou matugā iunivesi fakaofoofogia a te fakamaoniga o te lasi o te ‵mana mo te malosi o Ieova. (Faitau te Isaia 40:26.) E fakaasi mai i poto fakasaienitisi i aso nei me e mafai o maua mai a te malosi i te ‵tou la. I sekone katoa, e ‵fuli ne te la se fa miliona tane ki te mainaga, ‵vela, mo nisi vaegā malosi kese‵kese. E oko mai eiloa se tamā vaega o te malosi tenā ki a tatou telā e lava ‵lei eiloa ke mafai o ola ‵lei a tino i te lalolagi. E manino ‵lei foki i ei, me ne manakogina se ‵mana mo te malosi sili ke se faite fua i ei a te la kae e penā foki mo nisi fetu katoa e lau i piliona. E maua eiloa ne Ieova te malosi telā e manakogina​—kae sili fakafia atu foki tena ‵mana.

6, 7. (a) Kaia e mafai ei o fai atu tatou me ne fakaaoga ne te Atua tena agaga tapu i se auala tokagamalie? (e) Ne a mea e fakaasi mai i ei me ne seki tupu fakafuasei mai a te iunivesi?

⁶ E sikomia eiloa tatou ne fakamaoniga me ne fakaaoga ne te Atua tena agaga tapu i se auala tokagamalie. Ke fai se fakatusaga: Mafaufau la me e isi sau pokisi telā e aofia i ei a pōlo ‵lanu kese‵kese. E lūlū ne koe a te pokisi, telā e tuku i ei a pōlo katoa. Kae oti, ko ‵pei ifo ei katoa ne koe ki te laukele i te taimi e tasi. E mata, e fakamoemoe koe ke ‵to ifo a pōlo konā e ‵tusa eiloa mo olotou ‵lanu​—ko pōlo ‵lanu moana e ‵nofo fakatasi, ‵lanu ‵sega, kae e penā foki eiloa a nisi ‵lanu aka? Ikai, e se penā loa! A faifaiga kolā e se mafai o pule faka‵lei atu ki ei e mafai eiloa o iku atu ki te sē tokagamalie. Tenā eiloa te manatu tonu ne taliagina i tulafono fakavae o te natula.a

⁷ Kae kafai e ‵kilo ake ‵tou mata ki luga kae iloilo aka a mea i te lagi, ne a mea e lavea ne tatou? E matea atu ne tatou a matugā fakaputugā fetu, ko fetu, mo paneta kolā ko oti eiloa ne fakatoka faka‵lei, e gasue‵sue katoa i se auala tokagamalie. E se mafai eiloa o iku mai a te mea tenei i se fakalavelave tupu fakafuasei telā ne seki palani faka‵lei io me ne seki mafai o pule faka‵lei atu ki ei. Tela la, e ‵tau o fesili ifo tatou, Se a eiloa te malosi telā ne fakaaoga muamua ke faite mai i ei te ‵tou iunivesi tokagamalie? E isi se tapula ki te ‵tou atamai ke iloa aka ei a te malosi tenā e auala i kilokiloga mo iloiloga fakasaienitisi. Kae e taku mai i te Tusi Tapu a te malosi tenā e pelā me ko te agaga tapu o te Atua, ko te ‵toe malosi sili eiloa i te iunivesi. Ne usu mai te faisalamo: “Ne faite ne te Aliki a lagi ki tena fakatonuga, ko tena muna foki ne faite ei ne ia te la, te masina, mo fetu.” (Salamo 33:6) Kae e mafai fua o lavea ne tatou ki ‵tou mata se tamā vaega o te kautau tenā o fetu i te taimi e ‵kilo atu ei tatou ki te lagi!

Te Agaga Tapu mo te Lalolagi

8. E pefea te uke o mea e iloa ‵tonu ne tatou e uiga ki galuega a Ieova?

⁸ A mea kolā e malamalama nei tatou i ei e uiga ki te natula ne mumea fua māfai e fakatusa ki mea katoa kolā e ‵tau o tauloto ne tatou. E ‵tusa mo te lasi o te ‵tou iloa i mea ne faite ne te Atua, e pelā eiloa mo te mea ne fai mai ne te tagata fakamaoni ko Iopu: “A mea konei ne fakaasiga fo‵liki fua e uiga ki tena ‵mana, e pelā fua me ne musumusuga.” (Iopu 26:14) I te fia o senitenali mai tua ifo, ne folafola mai ne te tupu ko Solomona, se tino maimoa ki mea a te Atua ne faite, penei: “Ko oti ne fakasino ne [te Atua] a taimi e ‵tau ei o ‵tupu a mea kese‵kese katoa. Ko oti ne aumai ne ia ki a tatou a te manako ke iloa a mea e ‵tupu i aso fakamuli, kae e se mafai o fai ne ia tatou ke malamalama faka‵lei i mea e fai ne ia.”​—Failauga 3:​11; 8:​17.

9, 10. Se a te malosi ne fakaaoga ne te Atua i te taimi ne faite ei ne ia a te lalolagi, kae ne a nisi mea ne faite i aso e tolu muamua ne faite ei a mea?

⁹ Kae ko oti ne fakaasi mai ne Ieova a fakamatalaga tāua e uiga ki ana galuega. E pelā mo te fakaasi mai ne te Tusi Tapu ki a tatou me ne gasuesue a te agaga o te Atua i te lalolagi i se taimi leva ‵ki. (Faitau te Kenese 1:2.) I te taimi tenā, e seai se laukele malō, e seai se mainaga, kae e seai foki se ea ke ma‵nava ki ei i luga i te lalolagi.

¹⁰ E toe fakamatala mai ne te Tusi Tapu a mea ne fai ne te Atua i aso ne faite ei a mea katoa. A aso konei e se ne aso kolā e taki 24 a itula i ei. I te aso muamua ne faite ei a mea, ne fai ne Ieova ke maina mai a te lalolagi. Ne ‵tau o palele atu a te mea tenā i te taimi ne lavea fakamuli atu ei a te la mo te masina mai i te lalolagi. (Kenese 1:​3, 14) I te lua o aso, ne kamata o faite a te vanimonimo. (Kenese 1:6) Ne mafai o maua atu i te lalolagi a te vai, te mainaga, mo te ea kae e seki ai eiloa se laukele malō i ei. I te kamataga o te tolu o aso, ne fakaaoga ne Ieova tena agaga tapu ke faite aka ei a te laukele malō, kāti mai i te fakaaogaga o malosi masani i te lalolagi ke fakasae aka ei te laukele. (Kenese 1:9) E isi foki ne mea fakaofoofogia i te tolu o aso mo taimi fakamuli ne faite ei a mea.

Te Agaga Tapu mo Mea Ola

11. Se a te mea e fakaasi mai i te faigata, te paleni ‵lei, mo te ‵gali o mea ola?

¹¹ Ne aofia foki te agaga o te Atua i galuega kolā ne fakatoka faka‵lei i mea ola ne faite. E auala i tena agaga tapu, i te tolu ki te ono o aso ne faite ei a mea, ne faite ne te Atua a vaegā lakau mo manu fakaofoofogia. (Kenese 1:​11, 20-​25) Tela la, e tuku mai ne mea ola a te fia o fakaakoakoga ki te faigata, te paleni ‵lei, mo te gali telā e fakaasi mai i ei a te poto tafasili i te maluga i te faitega o mea konā.

12. (a) Se a te galuega e fai ne te DNA? (e) Ne a mea e tauloto ne tatou mai i te tumau mo te manuia o mea e fai ne te DNA?

¹² Mafaufau ki te DNA (se vai i te foitino telā e taku ki te deoxyribonucleic), se mea telā e aofia i ei a fakamatalaga katoa e uiga ki mea ola katoa takitasi kolā ne faite. A mea ola katoa i te lalolagi​—e aofia i ei a manu o te laukele, mouku, elefane, tafola, mo tino​—e maua katoa ne latou a te vai tenei e igoa ki te DNA i olotou foitino. E tiga eiloa e kese‵kese a mea ola i te lalolagi kātoa, a te DNA telā e pule atu ki uiga kolā ne togi mai e ‵mautakitaki kae e aoga ki te fakakese‵kesega o vaegā mea ola katoa i te fia o tausaga. E ‵tusa mo te fuafuaga a Ieova te Atua, a manu kese‵kese o te lalolagi e tumau eiloa te lotou aoga ki te ola i te lalolagi. (Salamo 139:16) A te fakatokaga tafasili i te gali kae tokagamalie tenei e tuku mai i ei se isi fakamaoniga me i mea ne faite ki te “matikao lima” o te Atua io me ko tena agaga tapu.

Te ‵Toe Mea Tāua Eiloa ne Faite i te Lalolagi

13. Ne faite pefea ne te Atua a tino?

¹³ Mai tua o te fia piliona o tausaga ko ‵teka atu kae ko oti foki a te faitega ne te Atua a mea ola mo mea sē ola, ne seki toe fai a te lalolagi mo “fai se koga sē aoga.” Kae ne seki palele atu te fakaaogaga ne Ieova o tena agaga mō te faitega o mea. Ko pili eiloa o faite ne ia a te ‵toe mea tāua i te lalolagi. I te taimi ko pili atu ei ki te fakaotiga o te ono o aso ne faite ei a mea, ne faite ne te Atua a te tagata. Ne fai pefea ne Ieova? Mai i te fakaaogaga o tena agaga tapu mo ‵pefu o te lalolagi.​—Kenese 2:7.

14. Se a te auala tāua e ‵kese ei a tino mai i manu?

¹⁴ E fai mai te Kenese 1:27: “Telā ne faite ei ne te Atua a te tino ke foliga ki a ia. Ne faite ne ia te tagata mo te fafine.” A te faite ki foliga o te Atua e fakauiga i ei me ne faite ne Ieova a tatou mo te malosi ke mafai o fakaasi atu a te alofa, ke maua se saolotoga ke fai a filifiliga, kae ke ati aka foki se fesokotakiga ‵lei mo te ‵tou Mafuaga. Tela la, e ‵kese ‵ki eiloa ‵tou faiai mai i faiai o manu. Ne faite fakapito eiloa ne Ieova te faiai o te tagata ko te mea ke mafai ne tatou o fia‵fia o tauloto e uiga ki a Ia mo ana galuega ki te se-gata-mai.

15. Se a te fakamoemoega ne tuku atu i mua o Atamu mo Eva?

¹⁵ I te kamataga o te olaga o tino, ne tuku atu ne te Atua ki a Atamu mo tena avaga, ko Eva, a te lalolagi mo mea fakaofoofogia i ei ke iloilo aka kae ke ‵nofo foki i ei. (Kenese 1:​28) Ne tuku atu ne Ieova a mea‵kai e lava kae ‵toe mo se fale palataiso mō lāua. Ne maua ne lāua a te avanoaga ke ola ki te se-gata-mai kae ke fai mo fai ne mātua fagasele o te fia piliona o tino ‵lei katoatoa kolā ka ‵tupu mai i a lāua. Kae ne seki ‵tupu eiloa a mea i te auala tenā.

Ke Talia te Tulaga o te Agaga Tapu

16. Se a te fakamoemoega e maua ne tatou faitalia te ‵tekeatuga o te tauavaga muamua?

¹⁶ I lō te faka‵logo mo te fia‵fia ki te lā Mafuaga, ne ‵teke atu a Atamu mo Eva mo te kaima‵nako. Ne ‵tupu mai i a lāua a tino sē ‵lei katoatoa kae ne logo‵mae foki latou ona ko te lā sē faka‵logo. Kae e fakamatala mai i te Tusi Tapu a te auala ka fakaseai atu ei a fakamaseiga katoa kolā ne iku mai i te agasala a ‵tou mātua muamua. E fakaasi mai foki i te Tusi Tapu me ka fakataunu ne Ieova tena fuafuaga muamua. Ka fai te lalolagi mo fai se palataiso telā ka ‵fonu i tino fia‵fia kae ma‵losi kolā ka fakamanuiagina ki te ola se-gata-mai. (Kenese 3:​15) Ke fakatumau te fakamoemoega fakamalosi tenā, e ‵tau o ‵talo atu tatou ki te fesoasoani o te agaga tapu o te Atua.

17. Se a te vaegā mafaufauga e ‵tau o ‵teke atu tatou ki ei?

¹⁷ E ‵tau o ‵talo atu tatou ki a Ieova mō tena agaga tapu. (Luka 11:13) A te faiga penā ka fesoasoani mai ki a tatou ke fakamalosi aka ei a te ‵tou loto tali‵tonu me i mea ne faite ko galuega o te lima o te Atua. I aso nei, e momea aka te tokouke o tino sē tali‵tonu me e isi se Atua mo tino tali‵tonu ki te evolusione kolā e fakavae olotou talitonuga ki fakamatalaga ‵loi kae seai se fakavae tonu. E se ‵tau eiloa o talia ne tatou a te vaegā mafaufauga tenei ke faka‵numi io me ke fakamatakutaku mai ki a tatou. E ‵tau o fakatoka a Kelisiano katoa ke ‵teke atu ki se vaegā manatu ‵teke penā mo fakamalosiga ma‵sei mai i taugasoa kolā e ma‵losi ‵ki te lā fesokotakiga.​—Faitau te Kolose 2:8.

18. I te taimi e mafaufau ei ki te māfuaga o te iunivesi mo tino, kaia e se fai ei mo fai se faiga poto a te ‵teke atu ki te manatu me e isi se Mafuaga atamai?

¹⁸ A te fakatuanaki ki te Tusi Tapu mo te Atua e mautinoa eiloa me ka fakamalosi mai ei ke iloilo aka ne tatou mo te fakamaoni a te fakatalitonuga me i mea katoa ne faite. I te mafaufau ki te māfuaga o te iunivesi mo tino, e ‵teke atu eiloa a tino e tokouke ki te manatu me e isi se malosi fakaa‵tea ne māfua mai i ei a mea i lō te faitega o mea. Kafai e sau‵tala tatou ki te mataupu tenā mai i te kilokiloga tenā, ka se fuafua faka‵lei aka ne tatou a fakamaoniga katoa. E sili atu i ei, ka fakaseaoga ne tatou a te faitega o mea ola “e se lausia” i se auala tokagamalie kae aoga. (Iopu 9:​10; Salamo 104:25) E pelā me ne Kelisiano, e tali‵tonu tatou me i te malosi galue telā ne aofia i te faitega o mea ko te agaga tapu mai lalo i te takitakiga poto a Ieova.

Te Agaga Tapu mo te ‵Tou Fakatuanaki ki te Atua

19. Se a te fakamaoniga totino e fakatalitonu mai ei me e ola tonu a te Atua mo te gasuesuega o tena agaga?

¹⁹ E se ‵tau o iloa ne tatou a mea katoa e uiga ki te faitega o mea ke maua ei ne tatou a te fakatuanaki ki te Atua e pelā foki mo te alofa mo te āva lasi ki a ia. E pelā mo se va fakataugasoa o tino, a te fakatuanaki ki a Ieova e se fakavae fua ki manatu ‵tonu. E pelā mo se va fakataugasoa telā e gasolo aka o malosi i te taimi ko momea aka ei te iloa ‵lei ne lāua a lāua eiloa, e momea aka foki te ‵tou fakatuanaki ki te Atua i te taimi e tauloto ei tatou ki mea e uke atu e uiga ki a ia. A te ‵tonuga loa, e sili atu te ‵tou talitonu me e ola tonu a ia i te taimi e tali mai ei a ia ki ‵tou ‵talo kae e lavea atu foki ne tatou a ikuga ‵lei o te fakagaluegaga o ana akoakoga fakavae i ‵tou olaga. E momea aka te ‵tou fakapilipili atu ki a Ieova i te taimi e matea atu ei a fakamaoniga me e takitaki ne ia ‵tou olaga, e puipui ne ia tatou, kae e fakamanuia foki ne ia ‵tou taumafaiga i tena taviniga, kae e tuku mai foki ne ia a mea kolā e ‵tau o maua ne tatou. A mea katoa konei e tuku mai i ei se fakatalitonuga mautinoa me e ola tonu a te Atua mo te gasuesuega foki o tena agaga tapu.

20. (a) Kaia ne faite ei ne te Atua a te iunivesi mo tino? (e) Se a te mea e mafai o iku mai māfai e tumau tatou i te tautali atu ki te takitakiga a te agaga tapu o te Atua?

²⁰ A te Tusi Tapu se fakaakoakoga tu ‵kese o te fakaaogaga ne Ieova o tena malosi galue me i “te agaga tapu e fakatasi atu ki tino” kolā ne tusi ne latou a te Tusi Tapu. (2 Petelu 1:​21) A te sukesuke faka‵lei ki te Tusi Tapu e mafai o fakamalosi aka ei te ‵tou fakatuanaki ki te Atua e pelā me ko te tino telā ne faite ne ia a mea katoa. (Fakaasiga 4:​11) Ne fai a Ieova mo fai te Mafuaga me ne fakaasi mai i ei tena uiga tafasili i te gali ko te alofa. (1 Ioane 4:8) Tela la, ke na fai ne tatou te ‵toe mea e mafai o fai ke fesoasoani atu ki nisi tino ke tauloto e uiga ki te ‵tou Taugasoa mo te Tamana alofa faka-te-lagi. E pelā mo tatou, kafai e tumau tatou i te takitakiga a te agaga o te Atua, ka maua eiloa ne tatou a te tauliaga ke tauloto e uiga ki a ia ki te se-gata-mai. (Kalatia 5:​16, 25) Ke na tumau eiloa a tatou taki tokotasi i te tauloto e uiga ki a Ieova mo ana galuega sili kae mafaufau foki ki ‵tou olaga ki te alofa katoatoa ne fakaasi mai ne ia i te taimi ne fakaaoga ei tena agaga tapu ke faite te lagi, te lalolagi, mo tino.

[Footnotes]

E Mafai ne Koe o Fakamatala Mai?

• Se a te mea e fakaasi mai i te faitega o te lagi mo te lalolagi e uiga ki te fakaaogaga ne te Atua o te agaga tapu?

• Ne a tauliaga e maua ne tatou ona ko te mea ne faite tatou ki foliga o te Atua?

• Kaia e ‵tau ei o iloilo aka ne tatou a fakamaoniga o te faitega o mea katoa?

• Ne a auala e mafai ei o gasolo aka o malosi te ‵tou fesokotakiga mo Ieova?

[Ata i te itulau e 14]

Se a te mea e akoako mai ki a tatou ne te tokagamalie telā e lavea atu ne tatou i te iunivesi?

[Ata i te itulau e 15]

Stars: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Ata i te itulau e 15]

E fai pefea a te DNA mo fai se mea masani i mea ola katoa?

[Ata i te itulau e 17]

E mata, e toka koe o ‵pulu tou fakatuanaki?