Fakamanuiaga “i Taimi ‵Lei mo Taimi Faiga‵ta”

NE FANAU au i a Mati 1930, kae ne tupu aka au i tafa o kāiga mo taugasoa kolā ne tino tapuaki fakamaoni ki a Ieova. Te koga tenā se tamā fakai foliki o Namkumba, e tu pili ki te fakai lasi o Lilongwe, i te atufenua ko Malawi. I te 1942, ne tukugina atu au ki te Atua kae ne papatiso ei au i se kogā koga gali e tasi telā e tu ei te vaitafe. I se fitu sefulu tausaga mai tua ifo, ne taumafai malosi au o fai te mea telā ne fakamalosi atu a Paulo ki a Timoteo ke fai, “ke folafola atu te muna, ke fai fakavave i taimi ‵lei mo taimi faiga‵ta.”—2 Timo. 4:2.

I te asiga muamua loa a Nathan H. Knorr mo Milton G. Henschel ki Malawi i te kamataga o te 1948, ne fakaalaala ei toku manakoga ke galue au i te taviniga tumau ki a Ieova. Ne masaua ne au a pati fakamalosi kolā ne fai mai ne sui mai te ulu ofisa o Molimau a Ieova i Brooklyn, New York. E ‵tusa mo te toko 6,000 o matou kolā ne ‵tu atu i se malae pelapelā kae fakalogologo ki te lauga fakamalosi loto a te taina ko  Knorr telā e fai penei, “Permanent Governor of All Nations.”

I te taimi ne fetaui ei māua mo Lidasi, se tuagane gali telā e ‵pau foki loa mo au, ne tupu aka i se kāiga Molimau a Ieova, kae ne iloa aka ne au me ne ‵pau a fakamoemoega o māua ke galue i te taviniga tumau. I te 1950 ne avaga ei mua kae i te 1953 ne maua ei mā tamaliki e tokolua. E tiga loa ne fakaopoopo mai te tiute ki te tausiga o mā tamaliki, ne fakaiku aka ne maua ke kamata au o paenia tumau. E lua tausaga mai tua ifo, ne talia ei au ke fai pelā me se paenia fakapito.

Mai konā foki loa, ne maua ei ne au te tauliaga ke asi atu ki fakapotopotoga e pelā me se ovasia o fenua. Ona ko te ‵lago malosi mai o Lidasi, ne mafai ei o tausi atu au ki toku kāiga i te feitu faka-te-foitino mo te feitu faka-te-agaga kae fai foki taku galuega.a Kae ko te mea telā ne manako ma‵losi māua ki ei ko te ga‵lue o māua tokolua i te taviniga tumau. Telā la, mai i te palani faka‵lei kae galue fakatasi mo mā tamaliki, ne mafai ei ne Lidasi o kamata o galue i te taviniga tumau i te 1960.

Ne maua ne māua a taimi ‵lei ke tavini fakatasi atu mo taina mo tuagane i fakapotopotoga kesekese. Ne ga‵lue māua i kogā feitu o te mauga o Mulanje i te feitu ki saute telā e tu i tafatafa o te Vaitafe o Malawi, telā toe-ititi kae ‵pau tena loa mo te feitu ki te saegalā o te fenua. Ne lavea ne māua te ‵tumau i te gasolo aka ki luga o te aofaki o tino talai penā foki loa mo fakapotopotoga i koga kolā ne galue ei māua.

I te 1962 ne fia‵fia māua o ‵kau atu ki te fono o te atufenua telā e fai penei tena ma‵tua “Courageous Ministers.” A te tonuga loa, a vaegā fakatasiga faka-te-agaga penā ne mea kolā ne ma‵nako malosi matou ki ei i Malawi ko te mea ke mafai o fakatoka matou ki taimi faiga‵ta kolā e takato mai i omotou mua. I te tausaga mai tua, ne toe asi atu te taina ko  Henschel ki Malawi telā ne fai ei te fono fakapito mai i tua te fakai lasi o Blantyre kae ‵kau atu ki ei se toko 10,000 tino. Ne fai te fono fakamalosi tenā e pelā me se fesoasoani ke fakamalosi aka ei matou ki mea faiga‵ta kolā ka oko mai.

KO OKO MAI KI TAIMI FAIGA‵TA

I te 1964 ne fe‵paki a Molimau mo tofotofoga faiga‵ta ona ko te mea ne seki talia ne latou ke ‵kau atu ki faifaiga faka-politiki. E silia atu mo te 100 Kingdom Hall, siliga atu foki i te 1,000 o fale o Molimau ne fakamaseigina i te taimi ne gasolo aka eiloa ki luga a fakasauāga. Kae ne tumau eiloa matou i te fai o te galuega ke oko loa ki te taimi ko fakatapu ei ne te malo o Malawi a Molimau i te 1967. A kope o te ofisa lagolago i Blantyre ne ‵fao keatea, a ko misionale ne faka‵foki, kae tokouke a Molimau, e aofia ei māua mo Lidasi ne ‵pei ki te falepuipui. Mai tua o te ‵toe ‵talamaiga o matou, ne ‵toe fakasoko ne matou te faiga o te galuega talai i se auala fakaeteete kae āva.

I te aso e tasi, i a Oketopa 1972 e nofo ki se toko selau tino o se potukau faka-politiki e fakaigoa ki te Malawi Youth League ne aumai ki te omotou fale. Kae tokotasi te tino o latou ne mua mai o fakailoa mai ke muni au me i a latou e taumafai o tamate au. Ne fakatonu au ki taku avaga mo aku tamaliki ke olo o muni i se tofuti pili mai ki a matou. Kae tele au o kake ki luga i se mango lasi ‵ki. Ne nofo au i luga i konā kae kilokilo atu ki te fakamaseiga ne latou o te motou fale mo omotou kope.

Ne fanaka eiloa ki luga a te fakamataku o fakasauāga i Malawi, kae lau i afe o matou ne ‵tele keatea mo te fenua. Ne ‵nofo te omotou kāiga i se koga telā e tausi ei tino fakaalofa i te feitu ki te togalā o Mozambique ke oko loa ki a Iuni i te1974. I te taimi tenā, ne ‵kami māua ke ga‵lue e pelā me ne paenia fakapito i Dómue, Mozambique telā e pili ki te tuakoi o Malawi. Ne ga‵lue loa maua i konā ke oko loa ki te 1975 telā ne tu tokotasi ei a Mozambique mai i Portugal. Fakatasi mo nisi Molimau, ne faimālō matou ke toe ‵foki ki Malawi telā ka toe fakafesagai atu foki matou ki tino fakasauā kola ne tiakina ne matou.

Mai tua o te toe fokiatuga ki Malawi, ne ‵tofi ei au ke asi atu ki fakapotopotoga i te laumua ko Lilongwe. Faitalia a fakasauāga mo mea faiga‵ta, ne gasolo aka loa ki luga te aofaki o fakapotopotoga kolā ne asi atu māua ki ei.

NE LAVEA TE FESOASOANI O IEOVA

I se taimi e tasi, ne olo atu māua ki se fakai telā e fai te fono a se potukau politiki. E isi ne tino kolā e lago atu ki te potukau tenā e iloa ne latou ia māua ne Molimau a Ieova, telā ne fai ei ne latou māua ke sagasaga fakatasi mo te potukau talavou kola e fakaigoa Malawi Young Pioneers. Ne ‵talo atu māua mo te loto kātoa ki a Ieova ke fesoasoani kae puipui mai māua i te tulaga fakamataku tenei. I te otiga o te fono, ne ‵kini ei ne latou māua. Kae tokotasi te fafine matua ne tele mai kae pakalaga: “Tuku malie lāua, fakamolemole! Te tagata tenā ko te tama a toku tuagane. Tuku a ia ke fano!” Ne fai mai ei te tino telā ne takitaki ne ia te fono: “Tuku lāua ke olo!” E se mautinoa i a māua me se aloa te mea i te mafaufau o te fafine tenā ona ko ia e se kāiga ki a māua tokolua. Ne iloa ne māua me ne lagona ne Ieova a mā ‵talo.

I te 1981 ne toe fetaui māua mo nisi tino mai i te potukau talavou. Ne ‵fao ne latou a mā pasika takivae, mā kope, pokisi tusi, mo lipoti kolā e fakaaogā i te mā asiga. Ne ‵sao māua kae tele atu ki se fale o te toeaina. Ne toe ‵talo atu foki māua ki a Ieova e uiga mo te tulaga tenā. Ne manavasē māua ki fakamatalaga kolā e tusi i loto i lipoti kolā ne ‵fao ne latou. I te taimi ne onoono ei a talavou konā ki lipoti, ne lavea ei ne latou a tusi mai i kogā koga katoa i Malawi kae fakatuātusi katoa ki a au. Ne ma‵taku latou me ne mafaufau i a au se tino galue o te malo. Telā ne fakafoki fakavave ne latou a mea katoa konā ne ‵fao ne latouki toeaina i te koga tenā.

I te sua taimi, ne olo atu matou ki te suā feitu o te vaitafe i se pōti. Kae ko te tino i a ia te pōti ko te takitaki o te potukau politiki i te koga tenā, telā la ne manako a ia o asi me isi ne omotou pepa foliki kolā e fakamaoni ei me ‵kau atu matou i mea politiki. Ko pili o oko mai tou tagata ki a matou kae lavea ne ia te tino kaisoa telā e salasala ki ei a tino pule‵pule i te koga tenā. Telā la ne taofi ei te iloiloga o pepa a matou kae ‵saga fakavave atu ki te tino kaisoa. I konā, ne toe fakamaoni foki ne maāua te alofa o Ieova ke ‵lago mai ki a māua.

PUKE FAKAPAGOTA KAE FALEPUIPUI

I a Fepuali 1984, Ne fanatu au ki Lilongwe ke tuku atu a lipoti mō te ofisa lagolago i Zambia. Ne taofi au ne se pulisimani kae iloilo ne ia taku ato. Ne maua ne ia a tusi faka-te-Tusi Tapu i loto, telā ne ave ei ne ia au ki te ofisa o pulisimani kae ‵kini ne ia au i konā. Ne saisai ne ia au ki lōpu kae tuku atu ki se potu fakatasi mo pagota kolā ne maua aka a mea kaisoa i olotou kope.

I te sua aso, ne ave au ne te pule o pulisimani ki te suā potu, ke puke aku fakamatalaga kola e ‵tau o tusi ki lalo penei: “Au, Trophim R. Nsomba, ko se toe fai nei mo fai se Molimau a Ieova, ko te mea ke mafai au o fakasaoloto.” Kae ne tali atu au penei: “Au ko toka o saisai fakapagota kae ke mate foki. Kae ko au e tumau eiloa pelā me se Molimau a Ieova” Ne seki talia ne au ke saina i tena mea tenā. Ne fai ne te mea tenā ke kaitaua ‵ki te pule pulisimani telā ne fusu ei ne ia tena taipola kae lagona ne pulisimani i suā potu telā ne ‵tele mai ei o onoono i te mea e tupu. Ne fai atu te pule ki a latou: “E se talia ne te tagata tenei ke saina i a ia ko se fai pelā me se Molimau. Tuku atu ke saina pelā i a ia se tokotasi o Molimau a Ieova kae ave ne tatou a ia ki Lilongwe ke loka i konā.” I taimi tenei, e mafaufau faeloa taku avaga pele me se ate mea ko tupu ki a au. E fa aso mai tua, kae fakailoa ne taina ki ei te koga e nofo au i ei.

Ne ‵gali a faifaiga a tino ki au i te ofisa pulisimani i Lilongwe. Ne fai mai te pule pulisimani: “Tenei tau tifa meakai me i a koe ne loka ona ko te Muna a te Atua. Me i tino e ‵loka i loto nei ne tino kaisoa.” Tenā ne ave ne ia au ki te falepuipui i Kachere, telā ne ‵loka ei au ki se lima masina.

Ne fiafia malosi te tausi pagota i taku fanatuga, ko te mea ke fai au pelā me se “faifeau” i te falepuipui. Ne tapale keatea ne ia te olotou faifeau mua i konā kae fai atu ki ei: “Ko se manako au ke toe akoako ne koe te Muna a te Atua i konei, me ia koe ne ‵pei ki te falepuipui ona ko koe ne kaisoa i te otou lotu!” Telā la, ne maua ne au te tiute ke akoako atu te Tusi Tapu i vaiaso takitasi i taimi o fakatasiga kolā ko oti ne fakatoka mō pagota.

Fakamuli ifo, ko toe ma‵fuli foki a mea ki te masei. Ne fakafesilisili au ne pulisimani i te falepuipui ke mafai o iloa aka me tokofia katoa te aofaki o Molimau i Malawi. Kafai sē tuku atu ne au te tali telā e ma‵nako latou ki ei, ko kini ei ne latou au ki te taimi e matapo ei au. I te suā taimi, ne ma‵nako ke iloa ne latou te koga e ‵tu ei te laumua o tatou. Ne tali atu au, “ko oko loa te faigofie te fesili tenā, kae tenei ka fakaasi atu ne au tena tali.” Ne fia‵fia ‵ki latou ki te mea tenā kae kamata o fakaola olotou mea puke leo. Ne fakamatala atu ne au ki ei me i te laumua o Molimau a Ieova e fakamatala mai i loto i te Tusi Tapu. Ne ‵poi latou kae ‵sili mai,“Tefea te koga i te Tusi Tapu e maua i ei?”

Ne tali atu au, “I te Isaia 43:12.” Ne ‵suke latou ki ei kae fai‵tau faka‵lei: “‘A koutou ko aku molimau’” muna a Ieova, kae ko Au ko te Atua. Ne faitau fakatolu ne latou te tusi siki tena. Kae ne fesili mai latou: “E mafai pefea te laumua o Molimau a Ieova o maua i loto i te Tusi Tapu kae sē i Amelika?” Ne fai atu au: “E fai foki loa ne Molimau i Amelika a te tusi siki tenei e pelā me ko te olotou laumua.” Ona ko te mea ne ita au ma fakaasi atu ki te mea telā ne ma‵nako latou ki ei, ne toe ave ei ne latou au ki te falepuipui i Dzaleka, telā e tu ki te feitu ki mātu o Lilongwe.

FAKAMANUIAGA I TAIMI FAIGA‵TA

I a Iulai 1984, ne ‵kau fakatasi matou mo Molimau e toko 81 i te falepuipui i Dzaleka. I konā, e toko 300 pagota e moe saitia i lalo i fola. Fakamuli loa, ne mafai ne matou Molimau o vaevae ki potukau foliki ko te mea ke mafai o sukesuke ki se tusi siki i aso takitasi, kae fai a manatu o tino kesekese ki ei. Ko oko loa i te fakamalosi mai o te mea tenā ki a matou.

Ne fakama‵vae keatea ne te tausi pagota a matou mai i nisi pagota. Kae ne faikailoa muni mai ne se leoleo ki a matou penei: “A te malo e se ita ki a koutou. E tausi ne matou a koutou i konei ona ko pogai e lua konei: E ma‵taku te malo ia koutou ma tamate ne potukau talavou, kae ko te sua mea ona ko te mea e talai ne koutou me isi se taua telā ko pili o fai, kae tenā te mea e mataku ki ei te malo i ana sotia ma ‵galo atu i te taua tenā.”

I a Oketopa i te1984, ne ‵tu atu a matou katoa i mua o te fono fakamasino. Ne fakasala matou taki tokotasi ki te lua tausaga i loto i te falepuipui. E pelā loa mo te taimi muamua, e ‵pei tasi loa matou mo tino sē Molimau. Kae ne fai ne ne te tausi pagota se faka‵pulaga penei: “A Molimau a Ieova e se ‵pusi. Telā la, koutou leoleo, seai loa se tino e fesili ki a latou konei ki ne mea ‵pusi io me uga ne koutou ke olo o ‵sala mai se afi mo faka‵ka otou sikaleti. A latou ko tino o te Atua. A Molimau a Ieova katoa e ‵tau o fagai fakalua i te aso, ona ko te mea latou ne ‵pei ki te falepuipui e se ko mea ma‵sei ne fai ne latou, kae ne ‵pei latou ona ko te olotou tali‵tonu ki te Tusi Tapu.”

Ne maua ne matou a mea aoga mai i te fakaasiatuga ne matou a uiga mo faifaiga ‵lei. Kafai ko pouli te aso io me ‵to vaiua, e se talia a pagota ke oloolo valevale. Kae ko matou e talia fua ke olo ki so se koga. E iloa ne latou me e se mafai matou o ‵tele ki tua mo te falepuipui. E se gata i ei, e isi se taimi ne masaki malosi se leoleo i te taimi ne leoleo ei ne ia matou kolā e ga‵lue i te malae, kae ne ave ne matou a ia ki te fakai o pagota ke fai tena masaki. Mai I konā, ne iloa ei ne pulisimani i te falepuipui i a matou ne tino e fakatalitonugina. Telā la, mai i te tumau i te fakaasiatuga ne matou a uiga ‵lei, ne fakamanuiagina matou mai i te ‵kilo atu ki te igoa o Ieova e faka‵malugina mai gutu o tino kola ne puke fakapagota ne latou matou.—1 Pe. 2:12.b

KO TOE OKO MAI FOKI A TAIMI ‵LEI

I a Me 11, 1985, ne ‵tala ei matou ki tua mo te falepuipui i Dzaleka. Ne fiafia lasi ‵ki au ke toe fetaui mo toku kāiga! E fakafetai lasi matou ki a Ieova mo te fesoasoani mai ke mafai o tumau takitaki matou i te fakamaoni i taimi faiga‵ta konā. Kafai e mafaufau ki te taimi tenā, e maua ne matou a lagonaga o te apositolo ko Paulo i te taimi ne tusi mai ei a ia penei: “Me e se ma‵nako matou ke se iloa ne koutou, e oku taina, a puapuaga kolā ne fe‵paki mo matou. . . Ne fakalotolotolua malosi matou e uiga ki omotou ola. E tonu, ne oko ifo ki a matou a te lagonaga me ko maua ne matou te fakasalaga ki te mate. Ne tupu te mea tenei ko te mea ke se tali‵tonu matou ki a matou eiloa, kae ke tali‵tonu matou ki te Atua telā ka faka‵tu aka ne ia a tino ‵mate. Ne faka‵sao eiloa ne ia matou mai te tulaga fakamataku o te mate.”—2 Koli. 1:8-10.

E tonu, i nisi taimi ne foliga mai me ka sē ‵sao matou. Kae ne ‵talo faeloa matou ki a Ieova ke tuku mai te loto malosi mo te poto ke mafai ne matou o tumau i te loto maulalo ko te mea ke mafai o avatu ne matou a vikiga ki tena igoa ‵malu.

Ne fakamanuia matou ne Ieova i te faiga o tena galuega i taimi ‵lei mo taimi faiga‵ta. Nei la, se mea fakafiafia ke lavea atu te ofisa lagolago ko oti ne fakatu i Lilongwe i te tausaga e 2000, e penā foki loa mo te galuega ki te faitega o Kingdom Hall ‵fou e 1,000 i Malawi! Ko oko loa i te uke o fakamanuiaga faka-te-agaga mai i a Ieova e maua ne māua mo Lidasi, telā i nisi taimi ko mafau‵fau māua me pelā me se moemiti fua!c