Jina la Mungu Katika Maandiko ya Kiebrania

Jina la Mungu, linalowakilishwa na konsonanti nne za Kiebrania יהוה, linapatikana karibu mara 7,000 katika Maandiko ya Kiebrania. Katika tafsiri hii herufi hizo nne, zinazojulikana kama Tetragramatoni, zimetafsiriwa kuwa “Yehova.” Hilo ndilo jina linalopatikana mara nyingi zaidi katika Biblia. Ingawa waandikaji walioongozwa na roho takatifu walimtaja Mungu kwa kutumia majina ya cheo, kama vile “Mweza-Yote,” “Aliye Juu Zaidi,” na “Bwana,” walitumia hasa Tetragramatoni kuandika jina binafsi la Mungu.

Yehova Mungu ndiye aliyewaongoza waandikaji wa Biblia kutumia jina lake. Kwa mfano, alimwongoza nabii Yoeli kuandika hivi: “Kila mtu anayeliitia jina la Yehova ataokolewa.” (Yoeli 2:32) Na Mungu alimtumia mtunga-zaburi mmoja kuandika: “Na watu wajue kwamba wewe, ambaye jina lako ni Yehova, wewe peke yako ndiye Uliye Juu Zaidi, juu ya dunia yote.” (Zaburi 83:18) Kwa kweli, jina la Mungu linapatikana mara 700 hivi katika kitabu cha Zaburi peke yake—ambacho ni kitabu chenye maandishi ya ushairi yaliyoimbwa na kukaririwa na watu wa Mungu. Basi, kwa nini tafsiri nyingi za Biblia hazina jina la Mungu? Kwa nini tafsiri hii imetumia jina “Yehova”? Na jina la Mungu, Yehova, linamaanisha nini?

Kwa nini jina hilo halipatikani katika tafsiri nyingi za Biblia? Kuna sababu mbalimbali. Watu fulani husema kwamba Mungu Mweza-Yote hapaswi kutambulishwa kwa jina la kipekee. Wengine wanafuata desturi ya Kiyahudi ya kutolitumia jina hilo, labda kwa kuogopa kulikufuru. Nao wengine wanaamini kwamba kwa kuwa hakuna mtu anayejua kikamili jinsi jina la Mungu lilivyotamkwa, ni afadhali kutumia jina la cheo, kama vile “Bwana” au “Mungu.” Hata hivyo, maoni hayo hayana msingi kwa sababu zifuatazo:

• Wale wanaodai kwamba Mungu Mweza-Yote hapaswi kutambulishwa kwa jina la kipekee wanapuuza uthibitisho wa kwamba nakala za awali za Neno lake, kutia ndani nakala zilizohifadhiwa tangu enzi za kabla ya Kristo, zina jina binafsi la Mungu. Kama ilivyotajwa hapo juu, Mungu aliwaongoza waandikaji kuandika jina lake mara 7,000 hivi katika Neno lake. Bila shaka, anataka tulijue na kulitumia jina lake.

• Watafsiri wanaoondoa jina hilo kwa kufuata desturi ya Kiyahudi wanakosa kuelewa jambo fulani muhimu. Ingawa waandishi fulani Wayahudi waliepuka kulitamka jina hilo, hawakuliondoa kwenye nakala zao za Biblia. Vitabu vya kukunjwa vya kale vilivyopatikana huko Qumran, karibu na Bahari ya Chumvi, vina jina hilo katika sehemu nyingi. Watafsiri fulani wa Biblia wanadokeza kwamba jina la Mungu lilipatikana katika maandishi ya awali kwa kuandika jina la cheo “BWANA” kwa herufi kubwa. Lakini huenda tukajiuliza, Kwa nini watafsiri hao waliamua kutumia jina la cheo au kuondoa jina la Mungu katika Biblia ingawa wanakubali kwamba linapatikana katika maandishi ya Biblia mara nyingi? Ni nani aliyewapa mamlaka ya kufanya mabadiliko hayo? Wao ndio wanaojua.

• Wale wanaosema kwamba jina la Mungu halipaswi kutumiwa kwa sababu haijulikani hasa jinsi lilivyotamkwa, wanatumia jina la Yesu kwa uhuru. Hata hivyo, wanafunzi wa Yesu katika karne ya kwanza walitamka jina lake tofauti na jinsi Wakristo wengi wanavyolitamka leo. Huenda Wakristo Wayahudi walilitamka jina Yesu, Ye·shuʹa‛. Na kuhusu jina la cheo “Kristo” walitumia Ma·shiʹach, au “Masihi.” Wakristo waliozungumza Kigiriki walimwita I·e·sousʹ Khri·stosʹ, na Wakristo waliozungumza Kilatini walimwita Ieʹsus Chriʹstus. Kwa mwongozo wa roho takatifu, tafsiri ya Kigiriki ya jina lake iliandikwa katika Biblia, na hivyo kuonyesha kwamba Wakristo wa karne ya kwanza walitumia busara kwa kutumia jina lililotumiwa na watu wengi katika lugha yao. Vivyo hivyo, Halmashauri ya Kutafsiri Biblia ya Ulimwengu Mpya inaamini kwamba ni jambo la busara kutumia jina “Yehova,” ingawa huenda jina la Mungu lilitamkwa kwa njia tofauti katika Kiebrania cha kale.

Kwa nini Tafsiri ya Ulimwengu Mpya inatumia jina “Yehova”? Katika Kiswahili, herufi nne za Tetragramatoni (יהוה) zinawakilishwa na konsonanti YHWH. Kama ilivyokuwa na maneno yote yaliyoandikwa katika Kiebrania cha kale, Tetragramatoni haikuwa na vokali. Katika matamshi yao ya kawaida, wasomaji wa Kiebrania cha kale waliongeza vokali zifaazo.

Karibu miaka elfu moja baada ya Maandiko ya Kiebrania kukamilishwa, wasomi Wayahudi walibuni alama za matamshi, au ishara, ambazo zilionyesha vokali zilizotumiwa kusoma Kiebrania. Hata hivyo, wakati huo Wayahudi wengi walikuwa na mawazo ya kishirikina kwamba ni makosa kutaja jina la Mungu kwa sauti, basi walitumia majina ya badala. Hivyo, inaonekana kwamba waliponakili Tetragramatoni, waliunganisha vokali za majina ya badala pamoja na zile konsonanti nne zinazowakilisha jina la Mungu. Kwa hiyo, hati za awali zenye alama hizo za matamshi haziwezi kutusaidia kujua jinsi jina hilo lilivyotamkwa mwanzoni katika Kiebrania. Watu fulani husema kwamba jina hilo lilitamkwa “Yahweh,” huku wengine wakiwa na maoni tofauti. Kitabu fulani cha kukunjwa cha Bahari ya Chumvi kina kisehemu cha kitabu cha Mambo ya Walawi cha Kigiriki kilichotohoa jina la Mungu kuwa Iao. Zaidi ya kutumia Iao, waandikaji wa kale wa Kigiriki wanadokeza pia matamshi kama Iae, I·a·beʹ, na I·a·ou·eʹ. Hata hivyo hakuna sababu ya kuweka sheria. Kwa kweli hatujui jinsi watumishi wa kale wa Mungu walivyotamka jina hili katika Kiebrania. (Mwanzo 13:4; Kutoka 3:15) Tunachojua ni kwamba Mungu alitumia jina lake mara nyingi alipozungumza na watu wake, na kwamba walimwita kwa kutumia jina hilo, na walilitumia kwa uhuru katika mazungumzo yao.—Kutoka 6:2; 1 Wafalme 8:23; Zaburi 99:9.

Hivyo basi, kwa nini tafsiri hii inatumia jina “Yehova”? Kwa sababu jina hilo la Mungu limetumiwa kwa miaka mingi sana katika lugha ya Kiswahili.

Pia, jina hilo limeandikwa kwa njia mbalimbali katika lugha nyingine, kwa mfano, jina la Mungu lilitumiwa kwa mara ya kwanza katika Biblia ya Kiingereza mwaka wa 1530 katika tafsiri ya William Tyndale ya Pentateuki. Alitumia jina “Iehouah.” Baada ya muda, lugha ya Kiingereza ilibadilika, na herufi za jina la Mungu zikaboreshwa. Kwa mfano, mwaka wa 1612, Henry Ainsworth alitumia jina “Iehovah” alipotafsiri kitabu chote cha Zaburi. Kisha, mwaka wa 1639, tafsiri hiyo ilipofanyiwa marekebisho na kuchapishwa pamoja na Pentateuki, jina “Jehovah” lilitumiwa. Mwaka wa 1901, watafsiri waliotokeza Biblia ya American Standard Version walitumia jina “Jehovah” mahali palipokuwa na jina la Mungu katika maandishi ya Kiebrania.

Akieleza sababu iliyofanya atumie jina “Jehovah” badala ya “Yahweh” katika kitabu chake Studies in the Psalms, cha 1911, msomi aliyeheshimiwa wa Biblia Joseph Bryant Rotherham alisema kwamba alitaka kutumia “jina ambalo lilitumiwa zaidi (na kukubaliwa kabisa) na wasomaji wengi wa Biblia.” Mwaka wa 1930 msomi A. F. Kirkpatrick alisema jambo kama hilo kuhusu matumizi ya jina “Jehovah.” Alisema hivi: “Wasomi wa kisasa wa lugha wanadai kwamba linapaswa kuandikwa Yahveh au Yahaveh; lakini inaonekana JEHOVAH ndilo linalotumika zaidi katika Kiingereza, na jambo muhimu si kujua matamshi kamili, bali kutambua kwamba ni Jina Binafsi, tofauti na jina la cheo kama vile ‘Bwana.’” Katika Biblia nyingi za Kiswahili, jina la Mungu huandikwa “Yehova.”

Jina Yehova linamaanisha nini? Katika Kiebrania, jina Yehova linatokana na kitenzi kinachomaanisha “kuwa,” na wasomi fulani wanafikiri kwamba ni kitenzi kisababishi katika lugha ya Kiebrania. Hivyo basi, kulingana na Halmashauri ya Kutafsiri Biblia ya Ulimwengu Mpya jina la Mungu linamaanisha “Yeye Husababisha Kuwa.” Wasomi wana maoni mbalimbali, na hivyo hatuwezi kusisitiza maana hiyo. Hata hivyo, ufafanuzi huo unafaa kabisa kuhusiana na jukumu la Yehova akiwa Muumba wa vitu vyote na Mtimizaji wa kusudi lake. Mbali na kuumba ulimwengu na viumbe wenye akili, kadiri muda unavyosonga, ndivyo anavyoendelea kutimiza mapenzi na kusudi lake.

Kwa hiyo, maana ya jina Yehova haihusiani tu na kitenzi kilicho kwenye andiko la Kutoka 3:14 linalosema: “Nitakuwa Kile Ninachochagua Kuwa” au “Nitathibitika Kuwa Kile Nitakachothibitika Kuwa.” Ukweli ni kwamba maneno hayo ni sehemu tu ya maana kamili ya jina la Mungu. Yaani, yanafunua jambo fulani kuhusu utu wa Mungu, yakionyesha kwamba yeye huwa chochote kinachohitajika katika kila hali ili kutimiza kusudi lake. Kwa hiyo, ingawa huenda jina Yehova linatia ndani maana hiyo, jina hilo halimaanishi tu kile anachoamua kuwa. Pia, linatia ndani mambo anayosababisha yatendeke kuhusiana na uumbaji wake na kutimizwa kwa kusudi lake.