Agosto

Li Abraane lek laj yamigoin sbaik xchiʼuk Jeova ta skoj ti la spat yoʼonton ta stojolale. Jaʼ yuʼun skotol velta la stsak ta mukʼ kʼu yelan chil Dios kʼalal oy kʼusi tskʼan tspase. X-albej noʼox yuʼun li kʼusi tskʼan chalbee xchiʼuk mu smuk ta yoʼonton kʼalal oy kʼusi mu xaʼibe lek smelolale. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yal Jeova ti tslajes li Sodoma xchiʼuk Gomorrae, la svul tajek yoʼonton li Abraane. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun yaloj mi te chlaj li lekil krixchanoetik kʼalal mi la slajes li chopol krixchanoetike. Li Abraane yikʼal van jaʼ tal ta sjol li sjunichʼon Lot xchiʼuk yutsʼ yalal ti te nakalik ta Sodomae. Pe li Abraane la spat yoʼonton ta stojolal Jeova, li ‹mukʼul jchapanvanej ta spʼejel balumile›. Jaʼ yuʼun laj yalbe Dios li kʼusi tsvul-o yoʼontone, pe bikʼit laj yakʼ sba. ¿Kʼu yelan koltaat yuʼun li Jeovae? Li Jeovae laj yakʼ ta ilel ti oy stsʼikemal yuʼune xchiʼuk laj yakʼbe yil ti oy xkʼuxul yoʼontone. Laj yalbe lek smelolal ti kʼalal chchapanvane, tsaʼ li lekil krixchanoe xchiʼuk chchabi (Gén. 18:22-33). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li kʼusitik laj yojtikin ta stojolal Dios xchiʼuk li kʼusitik laj yil ta xkuxlejal Abraane, jaʼ koltaat sventa xchabi ti kʼu yelan lek laj yil sba xchiʼuk li Jeovae. w16.02 1:11, 12

Toj labal sba chkiltik kʼalal oy buchʼu tukʼ yoʼonton chakʼ sbae. Li Jonatane tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal li Davide. Pe ¿mi jaʼ van toj labal xa sba chkiltik taje? Moʼoj. Yuʼun li kʼusi mas toj tsots skʼoplal laj yaʼie, jaʼ ti tukʼuk yoʼonton ta stojolal li Diose. Ta skoj taje tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal li Davide xchiʼuk muʼyuk x-itʼixaj yoʼonton kʼalal laj yichʼ tʼujel ta ajvalile. Li voʼotik eke skʼan me tukʼuk koʼontontik ta stojolal kutsʼ kalaltik, kamigotaktik xchiʼuk kermanotaktik (1 Tes. 2:10, 11). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti tukʼuk koʼontontik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? ¡Yuʼun jaʼ laj yakʼ jkuxlejaltik! (Apok. 4:11). Xijmuyubaj noʼox kʼalal tukʼ koʼontontik ta stojolale. Pe skʼan me jechuk-o tukʼ koʼontontik ta stojolal kʼalal chkil jvokoltike. w16.02 3:3, 4

Skʼan xachʼunbe smantal Jeova mi yijot ta mantale, akʼo mi jaʼo chanuptan prevaetik. Yuʼun mu stakʼ mi yamigoot xa Jeova chapas aba li ta salone xchiʼuk ti jaʼ avamigotak xtok li chopol kerem tsebetik ta aeskuelae. Moʼoj, yuʼun skʼan tukʼuk xavakʼ aba ta stojolal Dios xtok kʼalal chanuptan prevaetike (Efes. 4:14, 15). Ta melel, akʼo mi kerem tsebutik to o mi oy xa jabilaltik, jkotoltik onoʼox oy bu chijchʼayutik (Ecl. 7:20). Pe mi chakʼan chavichʼ voʼe, skʼan me xanop baʼyel mi jaʼ chapas-o li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae. ¿Mi oy xa jutuk skʼakʼalil ti chachʼunbe tal smantal li Jeovae? ¿Kʼusi la apas kʼalal la anuptan preva jaʼtik toe? ¿Mi la avakʼ venta kʼusi ti tukʼ ta pasele? O xuʼ jaʼ jech yakal chanuptan kʼuchaʼal li Daniele. Yikʼaluk van oy buchʼu xalbot ti xatunes lek apʼijil sventa xasaʼ alekilal li ta balumile. Kʼalal jech chanuptane, ¿mi ta ora chavakʼ venta li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae? (Efes. 5:17). w16.03 1:7-9

Li avie ‹slajebal xa kʼakʼal› kuxulutik xchiʼuk poʼot xa me xkʼot «skʼakʼalil [li] tsatsal vokolil ti muʼyuk bu jech kʼotem-o ta [pasele]» (2 Tim. 3:1). Jech xtok, li Satanas xchiʼuk spukujtake laj yichʼik jipel tal liʼ ta Balumile, avie tsots tskontrainutik (Apok. 12:9, 12). Pe li voʼotike yakal ta jchʼuntik li mantal laj yakʼbutik Jesus ti skʼan jcholtik mantal ta spʼejel Balumile. Muʼyuk bu jech ilbil-o ti kʼu to yepal ta jcholtik mantale xchiʼuk ti ta jeltos kʼopetike. Mi ta jkʼan akʼo xakʼbutik bendision li Diose, skʼan me jchʼuntik skotol li mantaletik chalbutik ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun mi jchʼunej mantalutik li avie, mas me kʼun chkaʼitik ta xchʼunel mantal li ta «mukʼta tsatsal [vokolile]», kʼalal mi laj yichʼ lajesbel li sbalumil Satanase (Mat. 24:21). Ta mas tsʼakale, ta me xij-akʼbat yan mantaletik li ta achʼ balumile. w16.03 4:16, 18

Jun veltae, akʼbat yil yuʼun Jeova vukvoʼ anjeletik li jtakbol Juane. Li anjeletik taje yakal tsjupan yokʼesik. Kʼalal la sjupan yokʼes li svoʼobal anjele, li Juane «laj [yil] jpʼej kʼanal ti pʼaj yalel ta balumil ti ta vinajel lik tale». Vaʼun li kʼanal taje akʼbat jun yave sventa tsjam jun mukʼta poso ti toj nate xchiʼuk ti ikʼpulan yute, taje xab sbi. Te xtomet lokʼel tal xchʼailal. Laje te lik lokʼuk tal kʼulubetik li ta chʼaile. Pe maʼuk bat slilinik jtosuk teʼ o tsʼiʼleletik, jaʼ bat «yilbajinik li krixchanoetik ti muʼyuk bu yichʼoj ta stibaik li seyo Diose» (Apok. 9:1-4). Li Juane snaʼoj ti toj chopol li kʼulubetike, yuʼun toj echʼ noʼox kʼusitik la slilinik ta Ejipto li ta skʼakʼalil Moisese (Éx. 10:12-15). Li kʼulubetik laj yil Juane jaʼ skʼoplal li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti yakal chalbeik tsatsal mantal li jecheʼ relijionetike. Pe mu stukikuk, yuʼun ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ti spatoj yoʼonton chkuxiik sbatel osil ta Balumile jmoj chcholik mantal xchiʼukik. Jmoj chcholik mantal sventa xkolik lokʼel ta jecheʼ relijion xchiʼuk ti xkolik lokʼel ta yok skʼob Satanas li epal krixchanoetike. w16.03 3:3

Li moletike tsots me skʼoplal ti snaʼuk bu to kʼalal kʼotem ta yoʼonton mantal li ermano tskʼan tskoltae. Sventa snaʼ taje, xuʼ skʼelbe Markos 12:29 xchiʼuk 30. Mi la skʼelbee, skʼan sjakʼbe kʼusitik spasoj ta xkuxlejal ta skoj ti laj yakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Mi jech la sjakʼbee xuʼ xlik yalbe kʼuxi xuʼ xtun ta stojolal Jeova ta skotol yoʼonton. Xuʼ koʼol spasik orasion xchiʼuk li ermanoe xchiʼuk ti skʼanbe xchʼul espiritu Jeova yoʼ spas yuʼun li abtelaletik chichʼ akʼbele. Kʼalal chil ti tskʼopon Jeova ta stojolale, xuʼ van chtijbat yoʼonton sventa mas ch-abtej yaʼi li ta tsobobbaile. Mi lik skolta li jun ermanoe, skʼan koʼol skʼelik loʼiletik ta Vivlia ti chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti skʼan jkoltatik li yantike, ti spatuk yoʼontonik ta jtojolaltike xchiʼuk ti bikʼit xkakʼ jbatike (1 Rey. 19:19-21; Neh. 7:2, 13:13; Ech. 18:24-26). Li talelaletik taje xkoʼolaj me kʼuchaʼal li yavonoal balumil tstunes li buchʼu ch-abtej ta osiltike. Taje jaʼ chkoltaat sventa xchʼi ta mantal xchiʼuk ti xil «ti jun noʼox yutsil» li mantaletik ta Vivliae. w15 15/4 2:3, 4

Mi ta jkʼan chijnopaj ta stojolal li Jeovae, tsots skʼoplal ti jchiʼintik ta loʼile. ¿Kʼuxi ta jkʼopon jbatik xchiʼuk? Jaʼo kʼalal nopolik noʼox ta jpastik orasione (Sal. 142:2). ¿Kʼuxi tskʼoponutik li stuke? Ta Vivlia. Jaʼ yuʼun sventa jnaʼtik li kʼusi tskʼan chalbutike, skʼan nopolik noʼox jkʼeltik xchiʼuk jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jkʼeltike (Is. 30:20, 21). Bakʼintike xuʼ van mu xkiltik lek kʼuxi tstakʼbutik j-orasiontik li Jeovae. Pe mi jamal chkalbetik li kʼusi ta jkʼanbetike, xuʼ me xkiltik kʼuxi tstakʼbutik. Mi jech ta jpastike, chkʼot ta kamigotik ta melel li Jeovae. Mi chkalbetik skotol li kʼusi ta jvul-o koʼontontike, li Jeovae chnopaj ta jtojolaltik. Ta sbatel osil xuʼ xijnopaj-o ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun, jchikintatik li kʼusi tskʼan chalbutike, sventa taje, skʼan jkʼeltik jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk jpasulantik orasion. Mi jech ta jpastike, mas xa lek chkil jbatik jujun kʼakʼal xchiʼuk li Jeovae. Jech xtok, tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletike. w15 15/4 3:3, 14, 16

Jech kʼuchaʼal chal li teksto avie, li Satanase mi jsetʼuk xkʼuxul yoʼonton. Xkoʼolaj ta jkot leon ti tsots ch-avan ta skoj ti tskʼan chveʼe. Maʼuk noʼox bal chaʼi ti oy xa ta skʼob skotol li balumile. Jaʼ yuʼun leʼ xa onoʼox tal ta baʼyel siglo kʼalal to li avie yakʼoj ti akʼo xichʼik nutsel li melel yajtsʼaklomtak Kristoe. Muʼyuk xkʼuxul yoʼonton ta stojolal li buchʼutik tstsak ta tiʼele. Jnopbetik skʼoplal kʼu yelan tsakatik ta tiʼel li jteklum Israele. Li Satanase laj yakʼ pʼajuk ta mulivajel epal j-israeletik, jech kʼuchaʼal Simri, xchiʼuk yantik xtoke la stsakik kʼusitik ti maʼuk yuʼunike, jech kʼuchaʼal la spas li Giesie (Guehazí). Ta skoj taje ep laj yil svokol li jteklume. Melel ti xmuyubaj xa tajek ti laj yakʼ tsʼujuk ta mulil j-israeletik li Satanase (Núm. 25:6-8, 14, 15; 2 Rey. 5:20-27). w15 15/5 1:8, 9

¿Kʼuxi xuʼ stsal kuʼuntik li Satanase? Xi laj yal li Jesuse: «Ta sventa ti chkuch avuʼunike chakuxiik-o» (Luk. 21:19). Mi junuk krixchano xuʼ sokesutik. Mi tukʼ oyutik ta stojolal Jeovae, muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼakutik ta stojolal, yuʼun lek chkil-o jbatik xchiʼuk (Rom. 8:38, 39). Akʼo mi xijcham, pe mi tukʼ-o laj kakʼ jbatik ta stojolale, xuʼ xkaltik ti muʼyuk la stsalutik li Satanase, yuʼun ta xchaʼkuxesutik li Jeovae (Juan 5:28, 29). Pe, ¿kʼusi van chkʼot ta stojolal li Satanase? Mi laj xa ox yichʼ lajesel li kʼusitik oy liʼ ta balumile, li Kristoe ta me stikʼ ta xab jmil jabil li Satanase, taje jaʼ sventa muʼyuk buchʼu tsloʼla (Apok. 20:1-3). Ta tsʼakale, chichʼ koltael lokʼel li Satanase xchiʼuk chakʼ persa tsloʼla yan velta li krixchanoetike. Vaʼun chichʼ lajesel-o (Apok. 20:7-10). Kʼuchaʼal chkiltike, chʼabal kʼusi lek chkʼot ta stojolal maʼ li Satanase. ¡Pe jaʼuk li voʼote xuʼ lek kʼusi chkʼot ta atojolal! Jaʼ yuʼun, tsotsuk avoʼonton, akʼo persa stsalel li Satanase xchiʼuk tsotsuk-o li xchʼunel avoʼontone (1 Ped. 5:9). Jpʼeluk avoʼonton ti xuʼ stsal avuʼun li Satanase. w15 15/5 2:1, 18

Mi pʼijutike, ta me jkʼeltik lek li kʼusitik ta jnoptike. Li jnopbentike xkoʼolaj kʼuchaʼal li kʼokʼe. Mi pʼij ti kʼu yelan ta jtunestike, xuʼ me lek kʼusi jtunestik-o, jech kʼuchaʼal slakanel veʼlil. Pe mi muʼyuk jpʼijiltik ta jtunestike xuʼ me xchikʼ jnatik xchiʼuk smilutik. Jaʼ jech ek, mi ta jnoptik baʼyel li kʼusi chchanubtasutik li Jeovae, lek me chbat jkuxlejaltik. Pe mi jaʼ la jnopilantik ta sventa li kʼusitik chopole xchiʼuk mi la jnopilantik ti yakal xa chijmulivaje, xuʼ me jech chkʼot ta pasel kuʼuntik ta melel. Vaʼun xuʼ me maʼuk xa yamigoutik li Jeovae (Sant. 1:14, 15). Li Vivliae jamal chal ti muʼyuk lek mi jaʼ ta jnopilanbetik skʼoplal li mulivajele. Xi laj yal li Jesuse: «Buchʼuuk noʼox ti te skʼeloj-o junuk ants ti oy ta yoʼonton tskʼupin yaʼie laj xa me sloʼla snup xchiʼil ta yoʼonton xchiʼuk li ants taje» (Mat. 5:28). w15 15/5 4:11, 12, 14

Li skʼelobiltak juʼelal la spas kʼalal jaʼo chchol mantal li Jesuse, laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj skotol li krixchanoetike. Skotol taje tsots skʼoplal chkaʼitik. Yuʼun chakʼbutik spatobil koʼontontik ta jelavel li skʼelobiltak juʼelal la spase. Te la sta jun vinik ta Galilea ti tsakbil ta chopol kʼaʼemal chamele (Mar. 1:39, 40). Toj echʼ noʼox tsots ip li vinik taje, yuʼun li jpoxtavanej Lukase laj yal «ti ip sjunul sbekʼtal ta kʼaʼemal chamele» (Luk. 5:12, TNM). Li Vivliae chal ti kʼalal laj yil Jesus li vinik taje, la skejan sba xchiʼuk xi la skʼanbe vokole: «Kajval, ti xakʼanuke, xuʼ xapoxtaun». Li vinike snaʼoj ti xuʼ xpoxtaat yuʼun li Jesuse. Pe li kʼusi mu snaʼe jaʼ mi tskʼan chpoxtaate. Pe, ¿kʼusi la spas li Jesuse? La spas li skʼelobil juʼelal taje sventa xakʼ ta ilel kʼu to yepal skʼanoj li krixchanoetike (Luk. 5:17). w15 15/6 2:3-5

Tsotsuk avoʼonton xakʼanbe koltael junuk ermano ti lek yij ta mantal sventa stsal avuʼun li kʼusi chopol tskʼan avoʼontone, vaʼun chakʼbot tojobtaseletik ta Vivlia (Evr. 3:12, 13). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li ermanoetik ti lek yijik ta mantale xuʼ skʼelbot tekstoetik ta Vivlia sventa xajel li atalelale. Mi jech la apase ta me xavamigoin-o li Jeovae. Li buchʼu lek chapalik sventa tskoltautike jaʼ li moletik ta tsobobbaile (Sant. 5:13-15). Tsots me skʼoplal ti xakʼan koltael ta anil noʼox mi nopem xavaʼi skʼelel li pornografiae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mi lajalij ta skʼanel koltaele, xuʼ me mas kʼun xatsʼuj li ta mulivajele. Mi mu jechuk la apase, ta me xavakʼbe svokol li avutsʼ avalale xchiʼuk li avamigotake. Jech xtok, chopol ta xkʼopojik ta stojolal Dios li krixchanoetike. Ep buchʼutik skʼanojbeik koltael li moletike xchiʼuk xchʼunojik li tojobtaseletik akʼbatik ta Vivliae. Ti jech spasojike jaʼ koltaatik sventa jaʼuk-o yamigoik li Jeovae xchiʼuk ti te oyik-o li ta tsobobbaile (Sal. 141:5; Evr. 12:5, 6; Sant. 1:15). w15 15/6 3:15-17

Kʼalal mi laj yichʼ lajesel skotol li jecheʼ relijionetike, ¿mi chlaj skotolik li buchʼutik te oyike? Moʼoj yaʼel. Yuʼun li Vivliae yalojbe xa onoʼox skʼoplal ti oy jnitvanejetik ta relijion ti tspas sbaik ti muʼyuk toʼox tikʼilik ta jecheʼ relijione (Zac. 13:5, 6). ¿Kʼusi chkʼot ta pasel ta steklumal Dios kʼalal chichʼ tsakel ta kʼop li jecheʼ relijionetike? Xi laj yal li Jesuse: «Jech ta melel, ti muʼyukuk chichʼ jutukajesbel skʼakʼalil taje, muʼyuk buchʼu chkol ti jechuke, pe ta skoj li buchʼutik tʼujbile ta xichʼ jutukajesbel li skʼakʼalile» (Mat. 24:22). Li ta skʼakʼalil baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe, li Jeovae la sjutukajesbe o la spajesbe skʼakʼalil li kontrainel ta stojolal Jerusalene. Ta skoj taje, jatavik lokʼel «li buchʼutik tʼujbile», jaʼ xkaltik, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Taje jaʼ jech chkʼot ta pasel xtok li ta jkʼakʼaliltike. Li Jeovae muʼyuk chakʼ ti xichʼik lajesel ta ajvaliletik «li buchʼutik tʼujbile». Kʼalal naka to chlik li mukʼta tsatsal vokolile, li Diose tspajes sventa chchabi li steklumale (Apok. 17:16). Kʼalal mi echʼ xa ox li baʼyel kontrainel taje, oy kʼuk sjalil ti muʼyuk kʼusi chkʼot ta pasele. w15 15/7 2:5, 6

Voʼotik noʼox xuʼ jnoptik mi ta jpʼajtik li akʼel ta prevae o mi muʼyuk (Mat. 6:13; Sant. 1:13-15). Jnoptik ta stojolal li Jesuse. ¿Kʼusi la spas kʼalal akʼat ta preva yuʼun li Satanase? Ta anil noʼox la spʼaj xchiʼuk laj yalbe li kʼusi tsʼibabil ta Skʼop Diose. Li Jesuse kʼot ta nopel yuʼun ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Pe muʼyuk te iktaat-o yuʼun li Satanase, yuʼun la smala sventa skʼel kʼusi ora chakʼ ta preva yan velta (Luk. 4:13). Akʼo mi jech, li Jesuse laj onoʼox xchʼunbe smantal li Diose xchiʼuk tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal. Li Satanase jech-o chakʼutik ta preva sventa mu jchʼunbetik smantal li Jeovae. Li kʼusitik la xchibal kʼopta Satanase jaʼ to ta xichʼ chapanel ta jelavel. Jech oxal, li Jeovae yakʼoj to ti xakʼutik ta preva li Satanase. Pe jvules me ta joltik ti muʼyuk onoʼox chakʼutik ta preva li Diose, yuʼun spatoj yoʼonton ta jtojolaltik xchiʼuk tskoltautik. Jaʼ noʼoxe, muʼyuk ta sujutik ta xchʼunbel ta persa li smantaltake. Yuʼun chakʼ jnop jtuktik mi tukʼ chkakʼ jbatik o mi moʼoj. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi ta jkʼan ta jtsaltik junuk prevae? Jaʼ ti lekuk xkamigointik li Jeovae xchiʼuk ti jpastik orasion sventa skoltautike. w15 15/6 5:13, 14

Li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan me jkʼel jbatik xchiʼuk mu jnoptik ti mas xa tsots skʼoplal li jtsʼunbaltike. Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa mu jtikʼ jbatik ta jtosuk kʼop (Rom. 14:19). Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal jun ermana ti Mirjeta sbie. Li ermana taje vokʼ ta jun lum ti Yugoslavia toʼox sbie. Ta sbikʼtal onoʼox chanubtasat ti skʼan spʼaj ta jyalel li krixchanoetik ti likemik ta Serbiae. Pe la xchan ti mu jchopuk noʼox krixchano mas lek ilbil yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ oy ta yoʼonton Satanas ti akʼo spʼaj sbaik li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun laj yakʼ persa sjelel li snopbene. Pe kʼalal lik paskʼop li bu nakale, oy kʼusi chopol laj yaʼi ta yoʼonton yan velta ta stojolal li jserbioetike. Mi jaʼuk skʼan xcholbe mantal. Te xvulvun sjol yoʼonton ti muʼyuk lek li kʼusi chaʼi ta yoʼontone, jaʼ yuʼun la skʼanbe Jeova ti akʼo tsaluk yuʼune. Xi chal li ermanae: «Li kʼusi mas la skoltaune jaʼ ti batemuk jol koʼonton li ta cholmantale. Kʼalal ta jcholbe mantal li krixchanoetike, chkakʼ persa xchanbel ti chkʼanvan li Jeovae. Koliyal taje la jlokʼes ta koʼonton li pʼajvaneje». w15 15/7 3:11-13

Jkʼelbetik skʼoplal jun ajvalil ta Juda ti Jeosafat sbie. Li ajvalil taje chopol kʼusi la spas, yuʼun la skoʼoltas sjol xchiʼuk li ajvalil ta Israel ti Acab sbi sventa chbat stsakik ta kʼop li jsirioetike. Li Acabe albat yuʼun chanib sien jecheʼ j-alkʼopetik ti chkuch yuʼun li paskʼope. Pe oy jun melel j-alkʼop ti Micaías (Micaya) sbie, laj yalbe Jeosafat ti chchʼayik mi batik li ta paskʼope. Jech onoʼox kʼot ta pasel taje. Li Acabe cham li ta paskʼope, li Jeosafate jutuk xa mu te laj ek. Kʼalal jech taje, li Jeovae la stak batel Jehú sventa xalbe mantal ta skoj li kʼusi chopol kʼot ta pasel yuʼun li Jeosafate, pe jaʼ sventa chalbe xtok ti «oy to cʼusi lec [spasoje]» (2 Crón. 18:4, 5, 14-22, 33, 34; 19:1-3). Akʼo mi muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼun ta tsʼakal li Jeosafate, li Jeovae muʼyuk-o xchʼayoj ta yoʼonton li kʼusitik lek toʼox la spas talel li ajvalil taje (2 Crón. 17:3-10). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti akʼo mi oy kʼusitik chopol chkʼot ta pasel kuʼuntike, pe mi laj kakʼbetik-o yipal chijtun ta stojolale, skʼanojutik-o xchiʼuk mu xchʼay ta sjol li kʼusitik lek jpasojtike. w15 15/8 1:8, 9

¿Kʼuxi xuʼ jchapan jbatik avi sventa li kuxlejal ta Paraisoe? Nopo noʼox avaʼi ti oy buchʼu poʼot xa chbat nakluk ta yan lume. ¿Kʼuxi van chchapan sba? Ti kʼusi xuʼ xkoltaate jaʼ ti xchanbe skʼop xchiʼuk ti kʼu yelan xkuxlejalik li krixchanoetik bu chbate. Xuʼ van xlik spas preva li veʼliletik snaʼ slajesike. Pe maʼuk noʼox taje, xuʼ van spas kʼusitik sventa jech xa xkuxlejal chaʼi kʼuchaʼal li ta lum bu chbate. Taje xuʼ jech xlik jchapan jbatik sventa li kuxlejal ta achʼ balumile. Xuʼ oy kʼusitik jpas ta jkuxlejaltik sventa teuk xa chkaʼi jbatik li ta Paraisoe. Ep krixchanoetike tsnopik ti mu persauk ta xchʼunbeik li Diose xchiʼuk ti kʼusuk noʼox xuʼ spas ta xkuxlejalike. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj taje? Ep tajek chil svokol li krixchanoetike xchiʼuk mu junuk yoʼontonik (Jer. 10:23). Yan li voʼotike jnaʼojtik ti jaʼ jun jkʼanvanej ajvalil li Jeovae. Jaʼ yuʼun ta jchʼunbetik smantal. Li ta Paraisoe mas to toj lek li kuxlejale, yuʼun skotol xa noʼox krixchanoetik ta xchʼunbeik smantal li Diose. w15 15/8 3:4, 5

Skʼan me jkʼel jbatik tajek mi oy ta koʼontontik chijnupune. Li Vivliae chal ti yajtunelutik Diose jaʼ noʼox skʼan xijnupun xchiʼuk li buchʼutik oy «ta sventa kajvaltik[e]» (1 Kor. 7:39). Taje jaʼ skʼan xal ti jaʼ noʼox xuʼ xkikʼtik li jun stestigo Jeova ti yichʼoj xa voʼe xchiʼuk ti chichʼ ta mukʼ li smantaltak Diose. Yuʼun mi jaʼ lijnupun xchiʼuk li buchʼu skʼanoj Jeovae jaʼ me tskoltautik sventa tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Diose. Li Jeovae snaʼoj ti kʼusi mas jtunel kuʼuntike, xchiʼuk lek jamal yaloj li kʼusi tsnop ta sventa li nupunele. Jech chakʼ ta ilel li ta mantal laj yakʼbe li j-israeletike: «Mu me xavutsʼ avalalin aba achiʼuquic [li jyanlumetik ti mu xichʼik ta mukʼ li Jeovae] [...]. Yuʼun li stuquique jaʼ tscʼanic ti acʼo scomtsanic Dios li avol anichʼonique ti jaʼ acʼo yichʼic ta mucʼ li yan diosetique» (Deut. 7:3, 4). w15 15/8 4:12, 13

Mi ta jkʼan lek chanubtasbil li jol koʼontontike, maʼuk noʼox me ta jkʼeltik xchiʼuk jkomes ta joltik li mantaletik o li kʼusitik kʼotemik ta pasel chal ta Vivliae. Skʼan nopoltik noʼox ta jchantik, jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jkʼeltike, vaʼun jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautik sventa xkakʼ ta jkuxlejaltike. Kʼalal ta jchantik li Vivliae, mas to ta xkojtikintik kʼu yelan li Jeovae, li kʼusitik lek ta xile xchiʼuk li kʼusitik mu skʼupine. Kʼalal mas ta jchanubtas jol koʼontontike, mas me xkoʼolaj jnopbentik kʼu chaʼal li Diose. Akʼo mi jech, xuʼ van mu xkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun jech kʼot ta nopel yuʼun jun ermano ta sventa li kʼusi tskʼan tspase, jech kʼuchaʼal ta sventa li kʼusi poxtael chchʼame. Pe mu stakʼ jloʼiltatik mi jaʼuk xuʼ jsujtik sventa sjel li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune. Xuʼ van skʼan to xchanubtas lek sjol yoʼonton li ermano taje (1 Kor. 8:11, 12). w15 15/9 2:4, 8, 10

Jun skʼelobil ti skʼanojutik li Jeovae jaʼ ti toj kʼupil sba ti bu laj yakʼ xijnakiutike. Ta skotol li planetaetik spasoje stuk noʼox jech li Balumile. Li sientifikoetike staojik ta kʼelel ti oy to epal planetaetike, pe muʼyuk bu staojik yan planeta ti x-ayan yuʼun skotol li kʼusitik chtun sventa oyuk kuxlejale. Kʼalal la spas Jbalumiltik li Jeovae, lek tsʼakal la spas sventa xuʼ oyuk kuxlejal, ti kʼupiluk sbae, ti junuk koʼontontik yuʼune xchiʼuk ti bu xuʼ jkʼupintik lek li jkuxlejaltike (Is. 45:18). Lek tajek xvinaj ti skʼanojutik Jeova kʼalal ta jnopbetik skʼoplal kʼu to yelan kʼupil sba li Balumile (Job 38:4, 7; Sal. 8:3-5). Kʼalal la spasutik li Jeovae laj yakʼbutik jmotontik sventa chakʼ ta ilel ti skʼanojutike: jaʼ ti xuʼ jchanbetik li stalelaltake (Gén. 1:27). Jech oxal, chkaʼi ta koʼontontik ti skʼanojutike xchiʼuk ti xuʼ jkʼantik eke. Li Jeovae snaʼoj ti jaʼ chijmuyubaj-o yuʼun taje, yuʼun kʼalal kʼanbil chaʼi sbaik yuʼun stot smeʼik li alab nichʼnabiletike, xmuyubajik tajek. Jech xtok, li Jesuse laj yal ti «xmuyubajik noʼox li buchʼutik oy ta sjol yoʼontonik ti chtun yuʼunik mantale» (Mat. 5:3). Li Vivliae chal ti Jeovae «ep tajek chakʼbutik li kʼusitik ta jkʼupintike» (1 Tim. 6:17). Lek xvinaj ti lek tajek yoʼonton xchiʼuk ti skʼanojutike (Sal. 145:16). w15 15/9 4:6, 7

Jun vinik ti skʼanoj tajek Jeovae laj yal ti spatoj yoʼonton chkoltaat kʼalal tsnuptan tsots vokole (Sal. 42:5, 6). ¿Mi jech chavaʼi aba ek? Xuʼ van apatoj xa avoʼonton ta stojolal li Jeovae, akʼo mi jech, jkotoltik xuʼ to jkʼeltik kʼuxi xuʼ mas jpat koʼontontik ta stojolal. Xi chal li Vivliae: «Jaʼ noʼox pato avoʼnton ta stojol li Mucʼul Diose; mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque. Acʼo sventain Mucʼul Dios scotol li cʼusi chapase, yuʼun jaʼ xuʼ chayicʼot batel ta tuqʼuil be» (Prov. 3:5, 6). Jaʼ baʼyel la skʼanutik li Jeovae (1 Juan 4:19). Kʼalal jech la spas taje, la xchanubtasutik kʼu yelan xuʼ jkʼantik ek. Skʼan jnopilanbetik skʼoplal skotol li kʼusitik spasoj ta jtojolaltike xchiʼuk ti kʼu to yepal skʼanojutike. Jaʼ yuʼun, kakʼbetik ta ilel ti jkʼanojtik ta sjunul koʼontontik, ta sjunul jkuxlejaltik, ta sjunul jnopbentik xchiʼuk ta sjunul kipaltike (Mar. 12:30). w15 15/9 5:17-19

Yan kʼusi xuʼ skoltautik sventa tsotsuk-o li xchʼunel koʼontontike jaʼ mi ta jcholbetik mantal li krixchanoetike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal jech ta jpastike, ta jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk tstsatsub koʼontontik jech kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe (Ech. 4:17-20; 13:46). Mas to tstsatsub xchʼunel koʼontontik kʼalal chkiltik kʼu yelan tstakʼ j-orasiontik li Jeovae xchiʼuk ti tskoltautike. Taje jech kʼot ta pasel ta stojolal li Josue xchiʼuk Calebe. Kʼalal ay spaʼiik talel li osiletik ti albat ch-akʼbatik yuʼun Jeovae, laj yakʼik ta ilel ti tsots tajek xchʼunel yoʼontonike. Pe mas to tsatsaj batel li xchʼunel yoʼontonike, yuʼun laj yakʼik venta ti nopoltik noʼox chkoltaatik yuʼun li Diose. Jaʼ yuʼun li Josuee xi laj yalbe ta melel li j-israeletike: «Ta jcʼan acʼo cʼotuc lec ta ajol ta avoʼntonic ti icʼot ta pasel scotol li cʼusi yalojboxuc Mucʼul Dios cuʼuntique. Me jbeluc muʼyuc cʼusi ti muc spase. Jaʼ yuʼun ichʼic me ta mucʼ li Mucʼul Diose; scotoluc avoʼnton tunanic yuʼun» (Jos. 23:14; 24:14). Mi ta jpat koʼontontik ta stojolal li Jeova eke, ta me xkakʼtik venta kʼu yelan tskoltautik, vaʼun mas to me tstsatsub li xchʼunel koʼontontike (Sal. 34:8). w15 15/10 2:10, 11

¿Kʼusitik yan xuʼ jnopbetik skʼoplal? Mi nopem xkaʼitik ta jtsʼibatik li kʼusitik lek laj kaʼitik li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta asambleaetike, jchʼakbetik yorail sventa jchaʼkʼeltik, vaʼun xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi laj yakʼ jchan ta sventa Vivlia xchiʼuk ta sventa li s-organisasion Diose?». Jech xtok, xuʼ jnopbetik skʼoplal li kʼusitik ta jkʼeltik ta revista Li Jkʼel osil ta toyole, ta ¡Despertad! xchiʼuk li ta achʼ vunetik chlokʼ ta asambleaetike. O kʼalal ta jchanbetik sloʼil xkuxlejal junuk ermano ta Anuario[e], jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal yoʼ xkʼot ta koʼontontike. Kʼalal yakal ta jkʼeltik jlikuk vune, mas me lek ti jpastik subrayar o jbontik li butik mas tsotsik skʼoplale o jtsʼibatik kʼusi lek laj kaʼitik li ta xokon jvuntike. Kʼalal jech ta jpastike, tskoltautik sventa jvules ta joltik li kʼusitik tsotsik skʼoplale, vaʼun xuʼ jtunestik kʼalal chketʼestik junuk mantale o kʼalal chbat jvulaʼantik junuk ermano o li buchʼu naka to chlik xchan Vivliae. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantike xchiʼuk sventa jtojbetik ta vokol li Jeovae. w15 15/10 4:9, 10

Jtos ti kʼusi xmuyubajik-o tajek li totil meʼiletik ti jaʼik stestigotak Jeovae, jaʼo kʼalal chichʼ voʼ skerem o stsebike. Jun ermana ti Berenice sbie oy chanvoʼ yalab ti skʼan toʼox xlokʼik ta chanlajuneb jabil kʼalal laj yichʼik voʼe. Xkuxet la tajek yoʼonton xchiʼuk smalal kʼalal laj yilik ti lik tunikuk ta stojolal Jeova xchanvoʼal li yalab xnichʼnabike. Pe oy kʼusi tsvul-o yoʼontonik xtok, yuʼun toj ep vokol tsnuptanik kʼalal mi chex kerem tsebik xa oxe. Jun vinik ti xchanojbe lek skʼoplal ti kʼu yelan xkuxlejal li chex kerem tsebetike, chal ti toj tsots chaʼiike. Jech xtok, jlom totil meʼiletike xuʼ van xalik ti naka chopol kʼusi tspas li skerem o stsebike xchiʼuk ti xkoʼolaj kʼuchaʼal uni ololetik tspas sbaik chilike. Pe li vinik ti naka to laj kalbetik skʼoplale, chal ti xtal noʼox ta sjolik kʼusi tspas li kerem tsebetik kʼalal jech sjabilalike, ti toj echʼem kʼusitik oy ta yoʼontonike xchiʼuk ti jaʼ lek chaʼiik ti te xchiʼukik-o li yamigotakike. Ta melel, toj ep kʼusitik lek xuʼ spasik li chex kerem tsebetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ xamigoin sbaik lek xchiʼuk li Jeovae, jech kʼuchaʼal la spas li Jesus kʼalal chex kerem toʼoxe. w15 15/11 2:1, 2

Li Ajvalilal yuʼun Mesiase jaʼ yan svinajeb ti skʼanojutik li Jpasvanej kuʼuntike. Li ajvalil vaʼanbile skʼanoj tajek li krixchanoetike xchiʼuk lek xtojob ta ajvalil (Prov. 8:31). Li ajvalil taje jaʼ li Jesukristoe, li Mesiase. Jech xtok, laj yichʼ tʼujel 144 mil krixchanoetik sventa ch-ajvalilajik ta vinajel xchiʼuk li Kristoe. Kʼalal mi chaʼkuxiike, muʼyuk me chchʼay ta sjolik li kʼusitik laj yil ta xkuxlejalik kʼalal liʼ toʼox oyik ta Balumile (Apok. 14:1). Li kʼusi mas la xcholbe skʼoplal kʼalal ay ta Balumil li Jesuse, jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk la xchanubtas yajchankʼoptak ti akʼo skʼanik ta orasione xchiʼuk ta sventa li bendisionetik chichʼ talele. Li Vivliae chakʼ ta chanel ti lik ta abtel ta 1914 li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼo te lik yichʼ tsobel tal ti jayvoʼ to skʼan sventa stsʼaki li 144 mil ti chchiʼinik ta ajvalil ta vinajel li Jesuse. Jech xtok, yakal chichʼ tsobel jtsop krixchanoetik ti kuxul chkomik kʼalal mi laj yichʼ lajesel li kʼusitik chopol ta balumile xchiʼuk ti chkuxiik ta Paraisoe. Li jtsop krixchanoetik taje «epal krixchanoetik» sbiinojik (Apok. 7:9, 13, 14). w15 15/11 3:16, 18

Li baʼyel kuxlejal la spas li Jeovae, jaʼ li Jesuse, ti «Kʼop» xi chalbe sbi li jtakbol Juane (Juan 1:1; Apok. 3:14). Li Jeovae chalbe Jesus skotol li kʼusitik tsnope xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbae (Juan 1:14, 17; Kol. 1:15). Li Pabloe laj yal ti tskʼopon sbaik ek li anjeletike xchiʼuk ti oy la skʼop stukike. Pe li skʼopike mi jaʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal li skʼop krixchanoetike (1 Kor. 13:1). Li Jeovae xojtikin lek li anjeletik spasojan ti ta smiyonal noʼox oye xchiʼuk xojtikin lek li krixchanoetik xtoke. Akʼo mi ta smiyonal noʼox buchʼutik tspasik orasion, chaʼi li Jeovae. Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun mu ventauk kʼusi kʼopal ta jkʼopontik, chaʼibutik. Kʼalal yakal chchikinta j-orasiontike, tsbeiltas xchiʼuk tskʼopon xtok li anjeletike. Spas yuʼun skotol taje, yuʼun ti kʼu yelan tsnop xchiʼuk tskʼoponutike mu xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jnoptik xchiʼuk ti kʼu yelan chijkʼopoje (Is. 55:8, 9). Yoʼ xkaʼitik li kʼusi chalbutike, kʼun ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan tskʼoponutike. w15 15/12 1:1, 2

Ta epal lumetike toj ep krixchanoetik ti muʼyuk Svivliaik ta skoj ti toyol stojole o ti vokol ta taele. Jech kʼuchaʼal li ta Ruandae, ep buchʼutik chichʼik estudio, pe mu xchʼiik ta mantal ta skoj ti chʼabal Svivliaike. Yuʼun toj echʼ xa noʼox toyol chakʼ li jkatolikoetik tee xchiʼuk toj vokol ta aʼibel smelolal. Jaʼ yuʼun xi laj yal jchop utsʼ alalil ti oy chanvoʼ yalab xnichʼnabike: «Ta jtojbekutik tajek ta vokol Jeova xchiʼuk li tukʼil mosoil ti laj yakʼ kuni Vivliakutike. Yuʼun toj povreunkutik tajek, jaʼ yuʼun mu xman jujun Jvivliakutik, pe li avi une oy xa jujun kuʼunkutik. Jech oxal, sventa chkakʼbekutik yil Jeova ti solel ta jtojkutik ta vokole ta jkʼelkutik skotol kʼakʼal». w15 15/12 2:15, 16

Taje xuʼ van jaʼo la stsʼiba David kʼalal tsnutsat ox lokʼel ta ajvalil yuʼun skerem ti Absalón sbie, yuʼun jaʼ ch-och yaʼi li stuke. Pe jaʼo tsots ip li Davide, jech oxal mu kʼusi xuʼ spas sventa spajtsan li skereme. Skotol li kʼusi tsnuptan yutsʼ yalale snaʼoj ti jaʼ ta skoj ti la spas smul xchiʼuk li Betsabee (Bat-seba) (2 Sam. 12:7-14). Snaʼoj ti akʼat ta perton yuʼun li Jeovae, jaʼ yuʼun la skʼanbe ti akʼo xkoltaat kʼalal ipaje. Vaʼun chaʼa, ¿mi laj van snop David ti tstunes sjuʼel Jeova sventa xpoxtaate? Muʼyuk. Snaʼoj ti chkoltaat jech kʼuchaʼal tskolta li buchʼutik oy ta yoʼonton «meʼonetique». Li Davide jaʼ yamigo tajek li Jeovae, jaʼ yuʼun laj yalbe ti akʼo xpatbat yoʼonton xchiʼuk xchabiat kʼalal ipaje (Sal. 41:3). La skʼanbe xtok ti akʼo echʼuk yuʼun li xchamele. Xuʼ me jech jkʼanbetik li Jeova eke (Sal. 103:3). w15 15/12 4:8, 9

Li yajtsʼaklomtak Kristo ti takbilik ta ikʼel sventa xbatik ta vinajele, mu persauk oy buchʼu x-albatik ti tʼujbilik yuʼun Diose. Jaʼ ch-akʼbat snaʼik yuʼun Jeova ti jech ta melele. Li jtakbol Juane xi laj yalbe li buchʼutik tʼujbile: «Li voʼoxuke tʼujbiloxuk yuʼun li buchʼu chʼule xchiʼuk xanabeik skʼoplal akotolik». Laje xi laj yale: «Ti jech laj avichʼik tʼujele te me chkom-o ta atojolalik xchiʼuk mu xa persauk ti oy buchʼu xchanubtasoxuke» (1 Juan 2:20, 27). Melel onoʼox chaʼa, jkotoltik ta jkʼantik ti akʼo xchanubtasutik li Jeovae, skʼanik chanubtasel ek li buchʼutik tʼujbile. Pe sventa jpʼeluk skʼoplal snaʼojik ti tʼujbilik ta melele, jaʼ ch-akʼbat snaʼik yuʼun li xchʼul espiritu Jeovae, li yip ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe. Jaʼ yuʼun mu persauk oy buchʼu x-albatik ti tʼujbilike. w16.01 3:9, 10

Mi jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeovae, xijmuyubaj noʼox me yuʼun li kʼusitik oy kuʼuntike. Pe ¿kʼuxi stsakojbe sba skʼoplal sventa jkʼan kermanotaktik taje? Mi xijmuyubaj noʼox yuʼun li kʼusitik oy kuʼuntike, te me ta joltik ti jaʼ mas toj tsots skʼoplal chkaʼitik li kermanotaktike, ti jaʼ mu sta li kʼusitik x-ayan kuʼuntike o li takʼine (1 Tim. 6:6-8). Muʼyuk me bu ta jloʼiltatik li kermanotaktike xchiʼuk muʼyuk me bu jujulikel xa chkaltik li kʼusitik ta jnuptantike. Jech xtok, muʼyuk me bu chij-itʼixaj ta stojolal li yantike xchiʼuk muʼyuk me bu ep xa tajek ta jkʼan kʼusitik oy kuʼuntik. Moʼoj, yuʼun ta sjunul koʼonton chkakʼbetik yantik li kʼusi oy kuʼuntike (1 Tim. 6:17-19). Mi jpatoj koʼontontik ta stojolal li Jeovae, xijmuyubaj noʼox xchiʼuk lek tsots koʼontontik sventa xkuch kuʼuntik kʼusiuk vokolal (Evr. 13:6). Mi jech ta jpastike, jaʼ me tskoltautik sventa jpatbetik yoʼonton li ermanoetike. Vaʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojantike (1 Tes. 5:14, 15). Jech xtok, muʼyuk me chijxiʼ yuʼun li kʼusi poʼot xa xtal ti toj xibal sbae: li mukʼta tsatsal vokolile. Moʼoj, yuʼun jnaʼojtik ti nopol xa li jkolebaltike (Luk. 21:25-28). w16.01 1:16, 17

Oy jayibuk jabil ti yantik xa ox xjutukaj batel ti jayvoʼ tsveʼik pane xchiʼuk ti chuchʼik vino li ta Snaʼobil slajel Kristoe. Pe li avie yantik xa x-epaj. ¿Mi chopol van chkaʼitik taje? Moʼoj. Jkʼeltik avil kʼu yuʼun. Li Jeovae snaʼoj buchʼu tʼujbil. Pe li ermanoetik ti chchapik jayvoʼ tsveʼik pan xchiʼuk ti chuchʼik vino li ta Snaʼobil slajel Kristoe mu snaʼik. Jaʼ yuʼun chaʼa, kʼalal chichʼ chapele te ch-och skʼoplalik ek li buchʼutik tsnopik ti tʼujbilik ta alele. Yuʼun oy onoʼox buchʼutik ti chlik sveʼik li pan xchiʼuk ti chuchʼik li vinoe, pe chiktaik ta tsʼakal. Yantik xtoke, xuʼ van ip ta snopbenik o ta yoʼontonik ti tsnop chbatik ta vinajele. Ta skoj taje, mu jnaʼtik jayvoʼ to liʼ oyik ta Balumil li buchʼutik tʼujbile. Li Vivliae muʼyuk bu chal jayvoʼ to liʼ oyik kʼalal mi lik li mukʼta tsatsal vokolile. w16.01 4:12-14