Enero

Kalbetik skʼoplal jun vinik ti jaʼ to kuch tal yuʼun paskʼope. Oy jun stseb li vinik taje, jaʼ yuʼun kʼalal laj yil ti kuxul sut tal li stote xmuyubaj tajek, xkʼejin noʼox bat snup tal ta be xchiʼuk x-akʼotaj noʼox. Pe oy kʼusi toj labal sba laj yil la spas xchiʼuk laj yal li stote. Yuʼun la sliʼ ta jatel li skʼuʼe xchiʼuk xi tsots laj yale: «Ay, cunin tseb, laj xa avacʼbun ep jvocol». Vaʼun lik yal ti oy kʼusi yaloj ta stojolal Jeova ti chjelbat-o xkuxlejal li stsebe. Yuʼun li kʼusi laj yale, jaʼ skʼan xal ti muʼyuk chmalij-o li stsebe xchiʼuk ti muʼyuk chil yalabe. Pe xi laj yal ta anile: «Lec oy tati, pasbun me li cʼusi laj aval ta stojol Mucʼul Diose». Ti vaʼ yelan takʼave, chakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta stojolal li Jeovae, yuʼun snaʼoj ti jaʼ onoʼox sventa slekilal li kʼusi chkʼanbate (Juec. 11:34-37). Kʼalal laj yil ti toj tsots xchʼunel yoʼonton li stsebe, batsʼi xkuxet tajek yoʼonton, yuʼun snaʼoj ti xmuyubaj tajek yuʼun li Jeovae. Li vinik taje Jefte sbi, spatoj tajek yoʼontonik ta stojolal Jeova xchiʼuk li stsebe. Spatoj yoʼontonik xtok ti lek onoʼox kʼusi chal li Jeovae akʼo mi tsots ta chʼunel bakʼintik. Li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ ti x-akʼbatik bendisione, manchuk mi xil svokolik bakʼintik. w16.04 1:1, 2

¿Mi yayijem avoʼonton chavaʼi ta skoj ti chopol kʼusi laj yalbot junuk avamigo o junuk avutsʼ avalale? ¿O mi chavat avoʼonton ta skoj ti tsots ipote o ti oy buchʼu cham avuʼune? Mi jeche, xuʼ me skoltaot ti kʼu yelan kuch yuʼun li Jobe (Job 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3). Akʼo mi mu snaʼ kʼu yuʼun ti ta ora noʼox lik li svokole, muʼyuk xlubtsaj. ¿Kʼusi van koltaat? Baʼyuke jaʼ ti skʼanoj tajek li Jeovae xchiʼuk ti yichʼoj ta mukʼe (Job 1:1). Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti xmuyubajuk noʼox yuʼun li Diose, mu ventauk mi lek o mi chopol li kʼusi tsnuptane. Li xchibale jaʼ ti akʼbat yil yuʼun Jeova skotol li kʼusitik spasoje yoʼ xakʼ venta kʼu to yepal sjuʼel. Vaʼun laj yakʼ venta ti ta onoʼox xlajesbat li svokol mi sta orae (Job 42:1, 2). Jaʼ onoʼox jech kʼot ta pasel un. Li Jeovae «lic sloqʼuesbe svocol li Jobe, xchiʼuc laj yepajesbe yan velta cʼusitic oy yuʼun. Xʼechʼ to jech yepal laj yepajesbe jech chac cʼu chaʼal oy onoʼox yuʼune». Vaʼun «lec [xa] mol cʼalal icham» li Jobe (Job 42:10, 17). w16.04 2:11, 13

Kʼalal kak ta jnoptik li kʼusi xuʼ jnuptantike jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti oy jpʼijiltike. Jech xtok, kʼalal manxo chkakʼ jbatike, jaʼ me tskoltautik yoʼ mu jtikʼ jbatik ta politika kʼalal oy kʼusi tsots ta jnuptantike. Skʼan me jnoptik lek kʼusi chkaltik kʼalal oy buchʼu chalbe skʼoplal li politikae. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy buchʼu yakal ta jcholbetik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, mu me xiuk xkaltike: «Lek chkil ti kʼu yelan ch-ajvalilaj li ajvalil liʼe» o, «mu xtojob chkil leʼe». Mu me jechuk xkaltik ta stojolal jtsopuk krixchanoetik o junuk partido. Jaʼ lek jaʼ kalbetik skʼoplal li kʼusi chal Vivlia ta sventa ti kʼu yelan tslajesbe skʼoplal jvokoltik li Ajvalilal yuʼun Diose. Mi oy buchʼu lek chaʼi ti chikʼ sbaik li buchʼutik xchiʼil noʼox sbaik ta vinikal, ta antsil xchiʼuk ti lek noʼox chilik li syalesel olole, kakʼbetik me yil li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltike. Jech xtok, mi oy buchʼu tsjel yaʼi li smantaltak ajvalile, muʼyuk me bu ta jtikʼ jbatik xchiʼuk muʼyuk me bu ta jsujtik ti akʼo sjel snopbene. w16.04 4:8, 9

Li yajtsʼaklomutik Kristoe ta jpastik ta jchankʼop li krixchanoetike, chkakʼbetik yichʼik voʼ xchiʼuk ta jchanubtastik. Pe, ¿kʼusi baʼyel skʼan jpastik? Xi laj yal li Jesuse: «Batanik». Jun krixchano ti chchanbe skʼoplal Vivliae xi laj yal ta sventa taje: «Li mantal laj yichʼ alel ‹batanik› xie, jaʼ skʼan xal ti ta jujuntal yajtsʼaklomtak Kristo skʼan jech spasike, yuʼun mu ventauk mi skʼan xtuchʼik kaye o junuk nab» (Mat. 10:7; Luk. 10:3). ¿Mi jaʼ van la skʼan laj yal Jesus ti ta jujuntal skʼan xcholik mantal li yajtsʼaklomtake? ¿O mi jaʼ van laj yalbe skʼoplal jun mukʼta abtelal ti skʼan lekuk chapanbile? Ta melel, ta stuk noʼox jun krixchanoe mu xuʼ yuʼun xcholel mantal ‹ta skotol jteklumetik›, yuʼun sventa xichʼ pasel li abtelal taje skʼan epal krixchanoetik xchiʼuk ti lekuk chapanbile. Jaʼ jech laj yal Jesus kʼalal xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «Krixchanoetik xa chatsakik kuʼun jech kʼuchaʼal chatsakik choye» (Mat. 4:18-22). Pe maʼuk laj yalbe skʼoplal jun vinik ti tstsak choy ta stsakobile, ti te smalaoj chtal stuk li choye. Jaʼ laj yalbe skʼoplal ti kʼuxi ta tsakel choy kʼalal ta stunesik li nutiʼ sventa stsakobil choye, yuʼun skʼan jayvoʼuk krixchanoetik sventa jmoj snitik lokʼel (Luk. 5:1-11). w16.05 2:3, 4

Mi ta jkʼan ta jnaʼtik kʼusi tsnop li Jeovae, tsots skʼoplal ti jchʼakbetik yorail ti jchan li Jvivliatike. Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi chchanubtasun ta stojolal Jeova li kʼusi yakal ta jkʼel liʼe? ¿Kʼu yuʼun ti jech tspas li Jeovae?». Jechuk jkʼantik ti kʼuchaʼal la skʼan li Davide: «Mucʼul Dios, acʼbun quil li beetic avuʼune; chanubtasun ta stamel li biqʼuit be avuʼune. Beiltasun batel ta spasel li cʼusi melelic avuʼune; chanubtasun me, yuʼun voʼot Diosot. Voʼot Jcoltavanejot cuʼun; voʼot noʼox jpatoj coʼnton o ta atojol scotol cʼacʼal» (Sal. 25:4, 5). Mi la jchantik junuk loʼil ta Vivliae xi jnopbetik skʼoplale: «¿Kʼuxi ta jtabekutik sbalil xchiʼuk li kutsʼ kalale? ¿Butik xuʼ jtunes? ¿Mi xuʼ van xtun kuʼun ta kutsʼ kalal, ta eskuela, ta kabtel xchiʼuk li ta cholmantale...?». Mi laj xa ox jnaʼtik butik xuʼ jtunestik li kʼusi la jchantike, mas me kʼun chkaʼitik ta snaʼel kʼuxi ta pasel. w16.05 3:9, 11

Oy kʼusi chakʼ jnoptik ti lek xcholet laj yal Jeova ti kʼusi skʼan spas li ermanoetik ti chtunik ta mole (1 Tim. 3:2-7). June jaʼ ti tskʼan ti akʼo xakʼbeik tajek yipale xchiʼuk ti lekuk ta chanbel stalelalike. Yan xtoke jaʼ ti kʼuxutik tajek ta yoʼonton li Jeovae. Xi chal li Vivliae: ‹La sman ta xchʼichʼel Xnichʼon li tsobobbaile› (Ech. 20:28). Maʼuk noʼox, yuʼun chakʼ ta ilel xtok ti tskʼan ti lekuk chabibil xkaʼi jbatik yuʼun li moletike (Is. 32:1, 2). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi chakʼ jchantik kʼalal ta jnoptik lek li kʼusitik skʼan spasik li moletike? Jaʼ ti solel oyutik tajek ta yoʼonton li Jeovae. Ta jtabetik sbalil jkotoltik li kʼusitik tskʼan Jeova taje. Yuʼun oy ta yoʼonton ti lekuk snaʼ xrasonaj skotol li yajtuneltake xchiʼuk ti oyuk lek xchʼulelike (Filip. 4:5; 1 Ped. 4:7). Vaʼun chaʼa, kʼalal ‹chilik ti lek ta chanbel stalelal moletik li chijetike›, ta me ‹xchanbeik li xchʼunel yoʼontonike› (1 Ped. 5:3; Evr. 13:7). w16.05 5:8-10

Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, skʼan me jkʼel li kʼusi ta jtikʼ ta koʼontontik yoʼ mu xpimube, jech kʼuchaʼal li toybaile, li mulivajele xchiʼuk ti chʼabal xchʼunel koʼontontike. Yuʼun taje jaʼ me tstij koʼontontik ti mu jchʼuntik mantale xchiʼuk ti jtoy jbatike (Dan. 5:1, 20; Evr. 3:13, 18, 19). Kalbetik skʼoplal jun ajvalil ta Juda ti lik stoy sbae, Usias sbi (2 Crón. 26:3-5, 16-21). Ta slikebale lik nopajuk ta stojolal li Diose xchiʼuk «tucʼ cʼusitic la spas». Pe «cʼalal ivinaj ti lec xuʼ yuʼune, lic stoy sba», akʼo mi jaʼ toʼox koltae yuʼun li Jeovae. Jech xtok, la xchikʼ pom ta templo, pe taje jaʼ noʼox sbainojik spasel li paleetike, li xnichʼnabtak Aarone. Kʼalal laj yalbeik ti mu stakʼ jech spas li Usiase, la stoy sba xchiʼuk kap tajek sjol. Jaʼ yuʼun, bikʼtajesat yuʼun li Jeovae, akʼbat kʼaʼemal chamel, jaʼ jech cham-o (Prov. 16:18). Mi lik jtoy jbatik eke toj tsots xa me jkʼoplal chkaʼi jbatik xchiʼuk mu xa me jkʼan jchʼuntik li tojobtaseletik chal Vivliae (Prov. 29:1; Rom. 12:3). w16.06 2:3, 4

¿Kʼu van yelan chkiltik li ermanoetik ti yan-o slumalike? Yuʼun ta skoj ti jelel bu likemik tale, jelel skʼopik, jelel kʼu yelan snaʼ slap skʼuʼ spokʼik, jelel kʼusi nopem xaʼiik spasel o kʼalal ta sveʼelik jelel. ¿Mi mu van jkʼan lek jchiʼintik li ermanoetik taje, mi jaʼ van mas ta jchiʼintik li ermanoetik ti jmoj jlumaltik jchiʼuktike xchiʼuk ti jmoj kʼusi nopem xkaʼitike? ¿Kʼu van yelan chkiltik li moletik ta tsobobbail ti mas to keremike o ti yan-o slumalike xchiʼuk ti jelel stalel xkuxlejalike? Mi mu jkʼel jbatike, yikʼaluk me xchʼak sba kuʼuntik li tsobobbaile. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu xlik jkʼoptike? Jaʼ ti jchʼuntik li tojobtasel akʼbat yuʼun Pablo li yajtsʼaklomtak Kristo ta Efesoe, ti jaʼ jun jkʼulej jteklum ti noj ta krixchanoetik ti jelajtik bu likemik tale (Efes. 4:1-3). Yuʼun li Pabloe laj yalbe skʼoplal ti skʼan bikʼituk xkakʼ jbatike, ti skʼan manxouk xkakʼ jbatike, ti stsʼikuk kuʼuntike xchiʼuk ti jkʼanojuk jbatike. Li talelaletik taje xkoʼolaj kʼuchaʼal yoyaltak na ti lek tsotse. w16.06 3:17, 18

Li kʼusi tskʼan Satanase jaʼ ti jtunes kipaltik ta saʼel li takʼine xchiʼuk li yan kʼusitike, ti jaʼ xa mu jtunes kipaltik ta spasbel yabtel li Jeovae (Mat. 6:24). Pe mi jaʼ chbat ta koʼontontik saʼel li kʼusitik ta jkʼantike, muʼyuk xa me sbalil li jkuxlejaltike. Yuʼun chkat noʼox koʼontontik yuʼun o chakʼ jvokoltik ta takʼin. Pe li kʼusi mas to vokole jaʼ ti chchʼay xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ta stojolal li Ajvalilal yuʼune (1 Tim. 6:9, 10; Apok. 3:17). Yuʼun xi onoʼox laj yal Jesus ti kʼusi chkʼot ta pasele: «Skotol li kʼusitik tskʼan oʼontonale chilbajin xchiʼuk tsnetʼ li skʼop Diose, vaʼun muʼyuk xa bu chakʼ sat» (Mar. 4:14, 18, 19). Poʼot xa me xlaj skʼoplal li sbalumil Satanase. Jaʼ yuʼun, maʼuk xa me yorail ti jaʼ xbat ta koʼontontik saʼel li kʼusitik ta jkʼantike. Yuʼun xuʼ me xlaj skʼoplal ta mukʼta tsatsal vokolil li kʼusitik x-ayan kuʼuntike, manchuk mi toj toyolik stojol (Prov. 11:4; Mat. 24:21, 22). w16.07 1:5, 6

Oy jun vinik ti oy stsʼusubtike. Sob lokʼ batel ta chʼivit sventa tsaʼ sviniktak. Laj yalbe ti kʼu yepal tstoj ta jujuntale, vaʼun lek laj yaʼiik li j-abteletike. Ta tsʼakale, laj yakʼ venta ti skʼan to mas sviniktake, jaʼ yuʼun bat jayibuk velta ta chʼivit sventa saʼ tal mas yaj-abteltak. Laj yal ti lek tsʼakal chtojvane. Vaʼun kʼalal mal xa kʼakʼale, la stsob skotol sviniktak yoʼ xakʼbe li stojolike. Jlome sjunul kʼakʼal abtejik, yantike kʼajomal noʼox jun ora abtejik. Akʼo mi jech, parejo yepal la stoj li sviniktake. Pe chopol laj yaʼiik li buchʼutik sjunul kʼakʼal abtejike. Jaʼ yuʼun xi laj yal li yajval abtelale: ‹¿Mi mu lajuk jchaptik lek ti kʼu yepal ta jtojoxuke?›. Jech xtok, laj yal ti oy sderecho tstoj yaj-abteltak ti kʼu yepal xal yoʼontone. Laje la sjakʼ mi yuʼun ch-itʼixajik ta skoj li slekil yoʼontone (Mat. 20:1-15). ¿Kʼu yuʼun laj yal lokʼolkʼop li Jesuse? Yuʼun oy kʼusi chakʼ ta chanel ta sventa «li slekil yutsil yoʼonton Diose» (2 Kor. 6:1). w16.07 3:1, 2

Poʼot xa me xlaj skʼoplal skotol li kʼusitik chopole. Jaʼ yuʼun, mas xa me toj tsots skʼoplal ti jcholtik avi ‹li lekil aʼyejetik› ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose (Mar. 13:10). Mu me xchʼay ta joltik ti jaʼ sventa chkichʼtik ta mukʼ Jeova kʼalal ta jcholtik mantale. ¿Kʼuxi chkichʼtik ta mukʼ? Jaʼ ti xkalbetik krixchanoetik ti jaʼ koliyal slekil yutsil yoʼonton Jeova li lekilal ta jtatik ta Paraisoe. Kʼalal ta jcholtik mantale kalbetik krixchanoetik li kʼusitik chkʼot ta pasel kʼalal mi lik sventain Balumil li Jesuse. Yuʼun li vaʼ orae, ta me jtabetik lek sbalil ti laj yakʼ sba ta matanal li Jesuse xchiʼuk ti ta kʼunkʼun chijpas ta tukʼil krixchanoe. Xi chal Vivlia ta sventa taje: «[Chichʼik] koltael ta mosoil yuʼun mulil xchiʼuk ta lajelal li kʼusitik pasbil eke, sventa staik li jun yutsil [kolebal] jech kʼuchaʼal tstaik li xnichʼnab Diose» (Rom. 8:21). Skotol li lekilal ta jtatik ta achʼ balumile, jaʼ ta skoj li slekil yutsil yoʼonton Jeovae. w16.07 4:17-19

Li Vivliae muʼyuk onoʼox chal mantaletik ta sventa ti kʼu yelan skʼan xakʼbe sbaik ta ilel kʼanelal kʼalal chchiʼin sbaik ta vayel li nupultsʼakaletike. Pe li kʼusi chchanubtasvane jaʼ ti tsots skʼoplal skʼan xakʼbe sbaik ta ilel kʼanelale (Cant. 1:2; 2:6). Jaʼ yuʼun, skʼan jech xkʼuxubin sbaik ta jujuntal li yajtsʼaklomtak Kristo ti nupunemike. Jlom nupultsʼakaletike muʼyuk xa tsots li snupunelike o xchʼakoj xa sbaik, taje jaʼ ta skoj ti oy junukal yuʼunik ti meʼinem xaʼi skʼelel li pornografiae o ta skoj ti tskʼan chchiʼin ta vayel yan krixchanoe. Skotol taje muʼyuk bu lek ta jyalel, jaʼ yuʼun skʼan mu jechuk jpastik. Mi jkʼanojtik tajek li Jeovae xchiʼuk li jchiʼiltaktike, muʼyuk me kʼusi chkakʼtik ti akʼo sokes li jnupuneltike. Mu me kʼusi jpastik ti xakʼ ta aʼiel ti yakal ta jloʼlabetik sjol yan krixchanoe, yuʼun muʼyuk me chkakʼtik ta ilel kʼanelal mi jech la jpastike. Teuk me ta joltik ti chajal ta sat skotol Dios li kʼusi ta jpastike xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike. Taje jaʼ me tstij koʼontontik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae xchiʼuk ti tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li jnup jchiʼiltike (Mat. 5:27, 28; Evr. 4:13). w16.08 2:7-9

¿Kʼu van yuʼun toj tsots skʼoplal skʼan skʼelik xchiʼuk xchan Svivliaik li yajtsʼaklomtak Kristoe? Jech kʼuchaʼal laj yal li Pabloe, yuʼun jaʼ ch-akʼbat spʼijilik xchiʼuk chkoltaatik ‹sventa oyuk lek smelolalik ta stojolal Jeova›, vaʼun lek ch-ilatik. Ta xkoltaatik xtok sventa spasik ‹li lekil abtelal› ti oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo spasike, mas to ta sventa li cholmantale (Kol. 1:10). Jaʼ yuʼun, mi oy buchʼu chkakʼbetik estudioe kalbetik ti mi la skʼelilan jujun kʼakʼal xchiʼuk mi la xchanilan li Svivliae, ta me xkoltaat sventa xtun ta stojolal Jeova. Li voʼotik eke skʼan jkʼelilantik jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk ti jnopilanbetik skʼoplale, mi jech ta jpastike ta me skoltautik ta jkuxlejaltik xchiʼuk li ta cholmantale. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy kʼusi tsots laj kichʼtik jakʼbel ta cholmantale, xuʼ me kuʼuntik stakʼbel ta Vivlia. Kʼalal chkalbetik yantik ta sventa li kʼusitik la jchantik ta Vivliae xchiʼuk ti kʼuxi skoltaojutike, xuʼ van xtijbat yoʼontonik ta sabel mas smelolal li Vivliae. w16.08 4:3, 4

Toj tsots me skʼoplal ti jkʼel jbatik sventa mu sokesutik «li kʼusitik [ta balumil ti] tsots yibeltake», jech kʼuchaʼal li jecheʼ chanubtaseletike, li mulivajele, li sikʼolajele o li slajesel drogae. Jech xtok, skʼan me xkakʼbetik yipal stsalel li at-oʼontone xchiʼuk li kʼusi vokol chkaʼitik yiktaele (2 Kor. 10:3-6; Kol. 3:5-9). ¿Mi stsal onoʼox van kuʼuntik li kajkontrataktik ti tsots sjuʼelike? Tstsal kuʼuntik, jaʼ noʼoxe vokol me chkaʼitik. Li Pabloe la skoʼoltas sba ta jun bokseador kʼalal xi laj yale: «Mu ikʼuk noʼox ta jmaj ti kʼu yelan chkakʼ majele» (1 Kor. 9:26). Jaʼ yuʼun skʼan me jechuk xkakʼbetik yipal stsalel kajkontrataktik kʼuchaʼal tspas li bokseadoretike. Jaʼ me tskoltautik li Jeovae xchiʼuk chalbutik ta Skʼop ti kʼusi skʼan jpastike. Jech xtok, yakʼojbutik li vunetik ti lokʼem ta Vivliae, chalbutik mantal ta tsobajeletik xchiʼuk ta asambleaetik. ¿Mi chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantik tee? w16.09 2:2, 3

Li kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼi ta xkuxlejal li Jesuse jaʼ ti spasbe li kʼusi tskʼan yoʼonton Stote xchiʼuk ti skolta li krixchanoetike, maʼuk li kʼusi tskʼan stuke. Jaʼ me jech skʼan jpastik ek. Jech oxal, muʼyuk me ta jlaptik li jkʼuʼ jpokʼtik ti jaʼ tsmak-o yok li kermanotaktike xchiʼuk ti jaʼ mu xchʼamik-o mantal li krixchanoetike (Rom. 15:2). Li totil meʼiletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe skʼan me xchanubtas yalab xnichʼnabik sventa xakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae. Skʼan xchanubtasik ti lekuk slap skʼuʼ spokʼike xchiʼuk ti lekuk noʼox sba smeltsan sbaik yoʼ xmuyubaj yuʼunik li Jeovae (Prov. 22:6; 27:11). ¿Kʼu yelan xuʼ xchanubtas li yalab xnichʼnabike? Jaʼ ti lekuk ta chanbel stalelalike xchiʼuk ti ta slekiluk yoʼonton xchanubtasik ti bu xuʼ sman li skʼuʼ spokʼike xchiʼuk ti kʼu yelane. Jech xtok, skʼan me xakʼbeik xchan ti mu jaʼuk mas tsots skʼoplal ti bu lek chil stukike, yuʼun li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti ta sjunuluk yoʼonton xakʼik ta ojtikinel Jeova xchiʼuk ti skʼupil kʼoptaik ta sventa ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼike. w16.09 3:13, 14

Jamal vinaj ta stalelal Jesus ti skʼanoj li krixchanoetike, ti skʼanoj li Jeovae xchiʼuk ti snaʼoj lek li kʼusi chal Vivliae. Jaʼ yuʼun ta sjunul yoʼonton la xchikinta krixchanoetik li kʼusi laj yakʼ ta chanele (Luk. 24:32; Juan 7:46). Jaʼ jech ek, mi jamal xil ta jtalelaltik li kalab jnichʼnabtik ti jkʼanojtik li Jeovae, jaʼ me jech chlik skʼanik ek (Deut. 6:5-8; Luk. 6:45). Jaʼ yuʼun, mu me xkikta jbatik ta xchanel lek li Jvivliatike xchiʼuk li yan vunetike. Kakʼbetik me yipal ta xchanbel skʼoplal xtok li kʼusitik spasoj Jeovae (Mat. 6:26, 28). Yuʼun mi mas chkojtikintik li Jeovae, mas me oy kʼusi chkakʼbetik xchan li kalab jnichʼnabtike. Mi oy kʼusi achʼ la jchantik ta stojolal li Jeovae kalbetik li kalab jnichʼnabtike. Kʼusiuk noʼox ora xuʼ xkalbetik, mu persauk jaʼ to xkalbetik kʼalal ta jchapan jbatik sventa tsobajele o kʼalal ta jchan Jvivliatik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike. Kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil li kalab jnichʼnabtike skʼan me kʼupiluk sba xaʼiik, vaʼun muʼyuk me chchʼajubik mi jech ta jpastike. w16.09 5:6, 7

Kʼalal mu xkaʼibetik smelolal li chanubtaseletik ta Vivlia ta skoj ti ta yan-o kʼop chkaʼitike, xuʼ me xijkʼunib yuʼun ta mantal. Jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta pasel ta voʼne. Kʼalal sut tal ta Jerusalen li Nehemiase, jaʼ to laj yile mu xa snaʼ xkʼopojik ta evreo li uni judaetike. Jaʼ yuʼun, mu xa xaʼibeik smelolal li Skʼop Diose. Ta skoj taje muʼyuk xa lek xil sbaik xchiʼuk li Jeovae (Neh. 8:2, 7, 8). Jlom yajtsʼaklomtak Kristo ti yakal chtunik ta jun tsobobbail ta yan kʼope, yilojik ti mu xa masuk oy ta yoʼontonik mantal li yalab xnichʼnabike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal ta jchan jvuntik ta yan kʼope xuʼ van mu xkʼot ta koʼontontik, jaʼ mas chkʼot ta koʼontontik kʼalal ta jchan ta jkʼop jtuktike. Maʼuk noʼox, yuʼun mu xlokʼ lek ta alel xtok li kʼusi ta jkʼan chkaltik ta yan kʼope. Chijlubtsaj me yuʼun mi jech ta jnuptantike xchiʼuk muʼyuk xa me kipaltik ta spasbel lek yabtel li Jeovae. Jaʼ yuʼun, maʼuk noʼox me skʼan oyuk-o ta koʼontontik ti chijtun ta junuk tsobobbail ta yan kʼope, skʼan me jmakʼlin jbatik lek ta mantal xtok (Mat. 4:4). w16.10 2:4-6

Mu skotoluk krixchanoetik oy xchʼunel yoʼontonik (2 Tes. 3:2). Pe chakʼbe xchʼunel yoʼonton yajtuneltak li Jeovae (Rom. 12:3; Gal. 5:22). Jaʼ yuʼun skʼan me jtojbetik ta vokol ti oy xchʼunel koʼontontike. Li Jeovae laj yakʼ li Xnichʼon ti skʼanoj tajek sventa xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti jaʼ jech ta jtatik pertone. Vaʼun jaʼ jech xuʼ xijkʼot ta yamigo li Jeovae xchiʼuk xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile (Juan 6:44, 65; Rom. 6:23). Toj lek yoʼonton ta jtojolaltik li Jeovae, yuʼun akʼo mi jpasmulilutik xchiʼuk ti jtatik-o xijchame, laj yil ti oy kʼusi lek spas kuʼuntike (Sal. 103:10). Jaʼ yuʼun laj yakʼ kojtikintik li Jesuse xchiʼuk ti cham ta jtojolaltike. Kʼalal laj kakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jesuse xchiʼuk kʼalal lij-och ta yajtsʼaklome, lik jpat koʼontontik ti xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile (1 Juan 4:9, 10). w16.10 4:1, 2

Li jtakbol Pabloe lek onoʼox chalbe skʼoplal li ermanoetike. Lek laj yojtikin junantik ta skoj ti ep butik jmoj ayike. Jech xtok, xojtikinbe li spaltailike, akʼo mi jech, muʼyuk bu la stsʼiba komel. Moʼoj, yuʼun lek kʼopoj ta stojolal li xchiʼiltake, jech kʼuchaʼal liʼe, laj yal ti jaʼ ‹skʼanbil nichʼon› li Timoteoe xchiʼuk ti spatoj yoʼonton ti chchabi li ermanoetike (1 Kor. 4:17; Filip. 2:19, 20). Jech xtok, xi laj yalbe batel ermanoetik ta Korinto li Pabloe: «Li Titoe jaʼ jchiʼil ta abtel xchiʼuk jaʼ jkoltavanej ta sventa alekilalik» (2 Kor. 8:23). Melel onoʼox ti patbat yoʼonton Timoteo xchiʼuk Tito ta skoj li kʼusi chal Pablo ta stojolalike. Li Pablo xchiʼuk Bernabee laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik sventa spatbeik yoʼonton li ermanoetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, snaʼojik ti tskʼan chmilatik yuʼun li krixchanoetik ta Listrae. Akʼo mi jech, chaʼsutik batel sventa spatbeik yoʼonton li achʼ yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk ti skoltaik sventa tukʼuk-o xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae (Ech. 14:19-22). Ta tsʼakale laj yakʼ ta vokol xkuxlejal li Pabloe, yuʼun li ta Efesoe oy jtsop krixchanoetik ti ch-ilinik tajeke, pe te kom sventa tspatbeik yoʼonton li ermanoetike (Ech. 20:1). w16.11 1:10, 11

Li Jeova avie tsbeiltas xchiʼuk chchanubtas li buchʼutik te kapal skʼoplalik li ta jvokʼ s-organisasion ta Balumile. ¿Kʼu yelan tspas? Sbiiltasoj ta «jolil ta stojolal tsobobbail li Kristoe» (Efes. 5:23). Vaʼun li Kristoe eke sbiiltasoj «li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» sventa xchanubtas xchiʼuk sbeiltas li steklumal Diose (Mat. 24:45-47). Ta skoj ti jaʼ Skʼop Dios li Vivliae, li mosoil taje toj ep sbalil chil. Jaʼ jech laj yil li jtsop jbeiltasvanej ta baʼyel sigloe (1 Tes. 2:13). ¿Kʼusitik mantaletik chalbutik li Vivliae? Chal ti skʼan nopoltik noʼox jtsob jbatike (Evr. 10:24, 25). Tstijbutik koʼontontik sventa jmojuk kʼusi jchʼunojtik. Chalbutik xtok ti skʼan ‹jsaʼilantik baʼyel li Ajvalilal yuʼun Diose› (Mat. 6:33). Chalbutik ti skʼan xbat jcholtik mantal ta jujupʼej naetike, ti bu oy ep krixchanoetike xchiʼuk ta buyuk noʼox (Mat. 28:19, 20; Ech. 5:42; 17:17; 20:20). Jech xtok, li Vivliae chalbe mantal moletik ta tsobobbail sventa sakuk noʼox li tsobobbailetike (1 Kor. 5:1-5, 13; 1 Tim. 5:19-21). Chalbutik ti skʼan sakuk li jbekʼtaltike, ti mu jnoptik o jpastik li kʼusi tspʼaj Jeovae (2 Kor. 7:1). w16.11 3:7, 8

Li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile kʼot ta pasel ta 1914 kʼalal ta 1918. Ep xa onoʼox tal jabiletike, li Charles Taze Russell xchiʼuk li yan Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik venta ti muʼyuk lek chchanubtasvanik ta sventa kʼusi melel ta Vivlia li relijionetike. Jaʼ yuʼun kʼot ta nopel yuʼunik ti chiktaik ta jyalel li jecheʼ relijione. Li revista Li Jkʼel osil ta toyole, lik xa onoʼox yal tal ta 1879 ta inglés ti skotol li relijionetik ti chalik ti jaʼ slekom Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike, pe ti tskoltaik li ajvaliletik xtoke, te xa kapal skʼoplal li ta Mukʼta Babiloniae, li ta Vivliae jchonbail ants chalbe skʼoplal (Apok. 17:1, 2). Li tukʼil yajtsʼaklomtak Kristo li vaʼ kʼakʼal taje snaʼojik ti muʼyuk chichʼik akʼbel bendision yuʼun Dios mi tskoltaik-o li jecheʼ relijione. Jaʼ yuʼun, ep buchʼutik la stakik batel karta sventa chalik ti chlokʼik li ta srelijionike. w16.11 5:2, 3

Kʼalal jaʼo Snaʼobil slajel Kristoe xuʼ van la akʼel li kʼusi chal Romanos 8:15 kʼalal ta 17. Li ta versikuloetik taje te chalbe smelolal kʼuxi snaʼik ti te chkuxiik ta vinajel sbatel osil li buchʼutik tʼujbilike. Li kʼusi laj yichʼ tsʼibael li ta kapitulo 8 ta Romanose jaʼ onoʼox sventa li buchʼutik chbatik ta vinajele. Li kapitulo taje chal ti buchʼutik tʼujbilike chichʼik li «chʼul espiritue» xchiʼuk tsmalaik ti xichʼik «chʼamel kʼuchaʼal nichʼnabil» sventa xichʼik koltabel li sbekʼtalike (Rom. 8:23). Kʼalal mi kuxiik li ta vinajele chkʼotik ta xnichʼnab Dios. Koliyal li pojelal laj yichʼ akʼele, li Jeovae chakʼbe perton ta sventa smulik xchiʼuk tukʼil krixchano xa ch-ilatik, jaʼ yuʼun xuʼ xkʼotik ta xnichʼnab li Diose (Rom. 3:23-26; 4:25; 8:30). Akʼo mi muʼyuk tʼujbil sventa chbat ta vinajel li yan yajtsʼaklomtak Kristoe, li Jeovae xuʼ tukʼil krixchano xilanan ek. Jech oxal, tstabeik me tajek sbalil ek li mantal chal ta Romanos kapitulo 8. w16.12 2:1-3

¿Mi ta jnoptik van ti mu xchʼun kuʼuntik jsetʼuk li tojobtasel taje? ¿Kʼusi skʼan laj yal li Jesuse? Maʼuk skʼan laj yal ti muʼyuk ta jvul koʼontontik jsetʼuke. Li kʼusi tskʼan ti akʼo yaʼibeik smelolal li yajtakboltak Jesuse, jaʼ ti jecheʼ noʼox mi solel chkat tajek koʼontontike o ti xkat koʼontontik ta skoj ti kʼusi chʼabal sbalile. Yuʼun muʼyuk chlaj-o jvokoltik mi jech ta jpastike. Oy vokoliletik jujun kʼakʼal, jaʼ yuʼun mu jnopilanbetik skʼoplal li jvokoltik la jnuptantik ta voʼnee o li vokoliletik xuʼ jnuptantik ta jelavele. Jaʼ me lek ti mu jvul-o koʼontontik li kʼusitik muʼyuk to kʼotem ta pasele, yuʼun bakʼintike maʼuk jech chkʼot ta pasel jech kʼuchaʼal ta jnoptike. Teuk me ta joltik xtok ti oy ta yok skʼob skotol li kʼusitik chkʼot ta pasel li Jeovae. Jech xtok, tskolta li buchʼu tsvul yoʼonton ta skoj li kʼusitik chopolik spasoj ta voʼnee, li kʼusitik tsvul-o yoʼonton avie xchiʼuk tskolta li buchʼu tsvul yoʼonton ta skoj li kʼusitik chtal ta jelavele. w16.12 3:13, 16

Li Saule bikʼit toʼox yakʼoj sba kʼalal laj yichʼ tʼujel ta Ajvalile (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24). Pe kʼalal laj yichʼ xa ox vaʼanel ta ajvalile, lik stoy sba. Jun veltae, tal stsakik ta kʼop j-israeletik li jfilista soltaroetike. Li Saule skʼan tsmala ti xkʼot Samuel sventa xakʼ li chikʼbil matanal ta sventa li Jeovae. Pe mu xa xmalaj yuʼun ta skoj ti chiʼik xa laj yil li j-israeletike xchiʼuk ti ep xa krixchanoetik ch-iktaat komele. Jaʼ yuʼun, li Saule muʼyuk la smala li Samuele xchiʼuk laj yakʼ li chikʼbil matanal ti maʼuk oy ta sba yakʼele. Taje jaʼ ilin-o tajek yuʼun li Jeovae (1 Sam. 13:5-9). Kʼalal kʼot ti bu oy Saul li Samuele, la svul ta skoj ti muʼyuk xchʼunbe smantal li Jeovae. Pe mu jamaluk laj yal ti jaʼ smule, moʼoj, yuʼun la spak skʼoplal xchiʼuk laj yakʼbe smulin li yantike (1 Sam. 13:10-14). Jaʼ te lik stoy-o sba talel li Saule. Jaʼ yuʼun la spʼaj li Jeovae xchiʼuk laj yalbe ti chpojbat li yabtel ta ajvalile (1 Sam. 15:22, 23). Toj lek lik xkuxlejal li Saule, pe toj chopol ti kʼu yelan laje (1 Sam. 31:1-6). w17.01 3:1, 2

Li ajvalil Davide jaʼ jun vinik ti laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼontone xchiʼuk kʼanbil tajek yuʼun li Jeovae. Akʼo mi jech, li Davide tsots la spas smul yuʼun la xchiʼin ta vayel jun ants ti oy smalal ti Betsabé (Bat-seba) sbie (2 Sam. 11:1-21). Li Davide mu stakʼ xchʼay li kʼusi chopol la spase. Yuʼun onoʼox chilbe stojobil ti kʼu sjalil kuxule (2 Sam. 12:10-12, 14). Jaʼ yuʼun skʼan oyuk xchʼunel yoʼonton. Skʼan spat yoʼonton ta stojolal Jeova ti ch-akʼbat pertone xchiʼuk ti chkoltaat sventa xkuch batel yuʼun li svokol la snuptan ta skoj ti la spas smule, pe taje, jaʼ noʼox me mi la sutes yoʼonton ta melele. Jkotoltik ta jpas jmultik ta skoj ti jpas mulilutike. Pe junantik muliletike mas tsotsik, li yane mu toj masuk. Bakʼintike mu van xuʼ jchʼayestik li kʼusitik jpasojtik ta voʼnee. Xuʼ van chkil jvokoltik ta skoj li kʼusi chopol la jpastike (Gal. 6:7). Pe mi la jsutes koʼontontike xuʼ jpat koʼontontik ti tskoltautik li Diose; tskoltautik akʼo mi chkil jvokoltik ta skoj li kʼusi chopol la jpastike (Is. 1:18, 19; Ech. 3:19). w17.01 1:10-12

Mu jnaʼtik li kʼusitik chkʼot ta pasel ta tsʼakale xchiʼuk mu xpajtsaj kuʼuntik li kʼusi chtale, akʼo mi jech, mi bikʼit chkakʼ jbatike jaʼ me tskoltautik sventa lek xbat ta nopel kuʼuntik li kʼusi ta jpastike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van yakalutik ta snopel mi chijtun ta tsʼakal ora. Yikʼaluk van ta jakʼbe jbatik kʼusi chkʼot ta pasel mi lij-ipaje o mi ipaj li jtot jmeʼtike xchiʼuk ti tskʼanik koltaele. Jech noxtok, xuʼ van chkat koʼontontik kʼuxi chijkuxiutik kʼalal mi mas xa ox ep jabilaltike. Akʼo mi jpastik orasion ta sventa taje xchiʼuk ti jnopbetik tajek skʼoplale, mu jnaʼtik kʼusi ta jpastik. Mi bikʼit chkakʼ jbatik xchiʼuk ti jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeovae, ta me jchʼamtik ti bu kʼalal mu xuʼ kuʼuntik spasele, ta me jkʼel jbatik ti kʼu kelantike xchiʼuk ta me jkʼantik tojobtasel. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti jkʼanbetik akʼo sbeiltasutik li Jeovae xchiʼuk ti sbeiltasutik ta xchʼul espiritue (Ecl. 11:4-6). Li Jeovae xuʼ xakʼbutik sbendision li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike o xuʼ van skoltautik sventa sjel li kʼusi jchapanojtik xa oxe (Prov. 16:3, 9). w17.01 4:14

Skʼan snop kʼusi tspasik li Adan xchiʼuk Evae. ¿Mi jaʼ van chchʼunbeik li Satanase o mi jaʼ van chchʼunbeik smantal li Jeovae? Akʼo mi kʼux ta alel, jaʼ la xchʼunbeik li Satanase (Gén. 3:6-13). Kʼalal la stoy sbaik ta stojolal Jeova li Adan xchiʼuk Evae maʼuk xa tukʼil krixchano kʼotik. Jech xtok, namaj ta stojolalik li Jeovae, yuʼun li stuke «me jutuc mu scʼan xil li cʼusi chopole» xchiʼuk mu teuk noʼox skʼeloj li choplejale (Hab. 1:13). Ti muʼyukuk xakʼ ta mukʼ li kʼusi la spasik li Adan xchiʼuk Evae xuʼ van laj yakʼ ta vokol skotol li kʼusitik spasoj ta vinajelbalumile. Jech xtok, li anjeletik xchiʼuk li krixchanoetike xuʼ van la snopik mi xuʼ spat yoʼontonik ta stojolal li Jeova xchiʼuk ta stojolal li smantaltake. Pe tukʼ li Jeovae, yuʼun chakʼ kʼotuk ta pasel skotol li smantaltake (Sal. 119:142). Akʼo mi xuʼ snop stukik kʼusi tskʼan tspasik li Adan xchiʼuk Evae muʼyuk sderechoik yoʼ spʼajbeik li smantaltak Jeovae. Ta skoj ti la stoy sbaike chamik xchiʼuk kʼot ta pasel li kʼusi xi albatike: «Ta lum onoʼox pasbilot, jech chacʼataj ta lum yan velta noxtoc» (Gén. 3:19). w17.02 1:8, 10, 11

Li Jesuse laj yakʼ ti jaʼuk xbeiltasat yuʼun Skʼop Dios kʼalal lik xchol mantal jaʼ to ti kʼalal cham ta jtel teʼe. ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Yuʼun laj yalbe skʼoplal li albil kʼopetik ta sventa li Mesiase (Mat. 27:46; Luk. 23:46). ¡Toj jelel stalelalik li jbeiltasvanejetik ta relijion ta skʼakʼalil Jesuse! Yuʼun muʼyuk tstsakik ta venta Skʼop Dios kʼalal chilik ti mu jechuk chal ti kʼu yelan chchanubtasvanike. Xi laj yal Jesus ta stojolalike: «Li jteklum liʼe ta yeik noʼox chichʼikun ta mukʼ, pe li yoʼontonike nom tajek oy ta jtojolal. Muʼyuk sbalil ti chichʼikun-o ta mukʼe, yuʼun jaʼ noʼox smantaltak krixchanoetik li kʼusi chakʼik ta chanele», taje jaʼ li kʼusi yaloj xa onoʼox li j-alkʼop Isaiase (Mat. 15:7-9). Li Jesuse la stunes Skʼop Dios sventa xchanubtasan li krixchanoetike. Kʼalal oy kʼusi jakʼbat yuʼun jbeiltasvanejetik ta relijion sventa x-akʼat ta prevae, muʼyuk bu la stakʼbe ta spʼijil stuk o ta skoj ti ep xa kʼusi xchanoje. Moʼoj, yuʼun persa onoʼox la stunes li Skʼop Diose (Mat. 22:33-40). w17.02 3:18, 19

Li stestigoutik Jeovae chkakʼbetik yipal ti xkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik oy yabtelike. Melel onoʼox ti mu koʼoluk ti kʼu yelan chichʼik ichʼel ta mukʼ ta jujun lume. Xuʼ van oy junuk ajvalile tsujvan ta spasel jtosuk kʼusi ti mu jechuk chal li yan ajvalile. Jaʼ yuʼun, mu ventauk bu nakalutik li yajtunelutik Diose, ta onoʼox jchʼunbetik li smantalike. Pe muʼyuk ta jchʼuntik mi oy kʼusi tskʼanik akʼo jpastik ti skontrainoj li smantaltak Diose. Jaʼ me jech ta jchʼunbetik smantal xchiʼuk chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, maʼuk li krixchanoetike (1 Ped. 2:13-16). Li ta Vivliae te ta jtabetik slekil kʼelobiltak ta stojolal yajtuneltak Jeova ti laj yichʼik ta mukʼ xchiʼuk la xchʼunbeik smantal li ajvaliletike xchiʼuk li yaj-abteltake. Kalbetik skʼoplal li Jose xchiʼuk Mariae. Kʼalal tskʼan tsnaʼik jayib jnaklejetik sventainojik li j-abteletik ta Romae, batik kʼalal to ta Belen sventa stsak sbiik akʼo mi jutuk xa ox skʼan xvokʼ yol li Mariae (Luk. 2:1-5). Li Pablo eke jaʼ jun slekil kʼelobil, yuʼun laj yichʼ ta mukʼ li ajvalile. Kʼalal jaʼo tikʼbat smule ay spak skʼoplal ta stojolal li ajvalil Erodese xchiʼuk ta stojolal li Festoe, ti jaʼ li ajvalil ta yosilal Roma xchiʼuk ta Judae. Pe ti kʼu yelan kʼopoje laj yakʼ ta ilel ti yichʼoj lek ta mukʼ li ajvaliletik taje (Ech. 25:1-12; 26:1-3). w17.03 1:9, 10

Ta skoj ti jaʼ la xchanbeik kʼusitik chopol tspas jkanaanetik li j-israeletike, muʼyuk xa bu xpojatik ta stojolal li yajkontratakike (Juec. 2:1-3, 11-15; Sal. 106:40-43). Jaʼ yuʼun li vaʼ jabiletike toj tsots van laj yaʼiik li buchʼutik skʼanojik Jeova sventa tukʼuk xakʼ sbaike. Akʼo mi jech, li Vivliae chal ti oy onoʼox buchʼutik ti jpʼel yoʼonton tskʼan tsmuyubtabeik yoʼonton li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li Jefte , li Elcana, Ana xchiʼuk Samuele (1 Sam. 1:20-28; 2:26). Li krixchanoetik avie jaʼ jech tajek stalelalik xchiʼuk snopbenik kʼuchaʼal li jkanaanetike. Yuʼun jaʼ batem ta yoʼontonik li chiʼinejbail ta vayele, li majbaile xchiʼuk li saʼel kʼulejale. Jech oxal, tspʼijubtasutik li Jeovae. Jaʼ jech chchabiutik ek kʼuchaʼal la xchabi li j-israeletike. Pe mu me jpʼajbetik smantal Jeova jech kʼuchaʼal la spas stukike (1 Kor. 10:6-10). Kakʼbetik me yipal ti mu jchanbetik stalelal li chopol balumil liʼe (Rom. 12:2). Li voʼotike, ¿mi jaʼ yakal ta jchʼunbetik smantal li Jeovae? w16.04 1:4-6

Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike tsots me skʼoplal ti jchanbetik li Skʼop Jeovae xchiʼuk ti jkʼanbetik ti akʼo sbeiltasutike. Yuʼun li stuke xuʼ me xakʼbutik li lekil talelaletik ti chtun kuʼuntike yoʼ lekuk xbat ta pasel li kʼusitik jnopojtik ti jaʼ jech kʼuchaʼal oy ta yoʼontone. Jaʼ yuʼun, xiuk jakʼbe jbatik kʼalal skʼan to jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jkʼan ta jpastike: «¿Mi chakʼ ta ilel ti jkʼanoj Jeova li kʼusi jnopoj ta jpase? ¿Mi jun van yoʼontonik xchiʼuk mi chmuyubaj-o li kutsʼ kalale? Jech xtok, ¿mi chakʼ ta ilel ti oy smalael kuʼune xchiʼuk ti chikʼanvane?». Muʼyuk bu tsujutik sventa jkʼantik o sventa xijtunutik ta stojolal li Jeovae. Moʼoj, yuʼun yakʼoj ti akʼo jnop jtuktik li kʼusi ta jkʼantike. Tstsak ta venta li jderechotik ti oy ta jbatik snopel mi chijtun ta stojolal o mi moʼoj (Jos. 24:15; Ecl. 5:4). Pe li kʼusi tskʼane jaʼ ti akʼo kʼotuk ta pasel kuʼuntik li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk ti jaʼuk jech jpastik jech kʼuchaʼal chal li Skʼope. Jech oxal chaʼa, mi jpatoj koʼontontik ta stojolal li tojobtaseletik chal Jeovae xchiʼuk mi chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltasel chakʼbutike, lek me kʼusitik chkʼot ta nopel kuʼuntik. Maʼuk noʼox, yuʼun chkakʼtik ta ilel xtok ti xnop noʼox kuʼuntik li kʼusi ta jkʼantike xchiʼuk ti jpʼel-o ta koʼonton jech ta jpastik li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike (Sant. 1:5-8; 4:8). w17.03 2:17, 18