Junio

Skʼan oyuk ta koʼontontik li kaj-estudiotike. Teuk ta joltik ti xuʼ xkʼot ta kermanotaktike. Mu kʼunuk chaʼiik ti xikta yamigoik xchiʼuk ti oyuk kʼusi sjel ta xkuxlejalik sventa xtunik ta stojolal Jeovae. Li buchʼutik oy yaj-estudioike chakʼbeik yojtikin li ermanoetik ta tsobobbail ti xuʼ xkoltaatik yoʼ xnopajik ta stojolal Jeovae. Vaʼun, xuʼ skʼupinik ti te oyik li ta steklumal Diose, yuʼun jaʼ chkoltaatik ta mantal yuʼun li ermanoetike xchiʼuk chpatbat yoʼontonik kʼalal tsnuptan svokolike. Skʼan ti tsakbilikuk ta venta xaʼi sbaik li ta tsobobbaile xchiʼuk ti jaʼikuk kutsʼ kalaltik xaʼiike. Mi nopol chaʼi sbaik ta stojolal li ermanoetike, mas kʼun chaʼiik yiktael xchiʼinel li buchʼutik mu xkoltaatik ta mantale (Prov. 13:20). Mi tenatik komel yuʼun li yamigotakike, snaʼojik ti xuʼ sta slekil amigoik li ta steklumal Jeovae (Mar. 10:29, 30; 1 Ped. 4:4). w20.10 17 par. 10, 11

Sventa lek xkil jbatik xchiʼuk Jeovae, skʼan xkamigointik li Jesuse. Jkʼeltik chaʼtos srasonal ti kʼu yuʼun jech chkaltike. Baʼyel, xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Kʼux chaʼioxuk li Totile, yuʼun kʼux chavaʼiikun» (Juan 16:27). Xi to laj yale: «Muʼyuk buchʼu xuʼ xtal ta stojolal li Totile, jaʼ noʼox ta jventa» (Juan 14:6). Mi ta jkʼan chkamigointik li Jeovae, skʼan xkamigointik li Jesuse. Yuʼun mi mu jechuk la jpastike, xkoʼolaj ti ta jkʼan chij-och ta jpʼej nae, pe ti maʼuk te chij-och ta stiʼe. Jaʼtik jech laj yal Jesus kʼalal xi laj yale: «Voʼonun li stiʼ koral chije» (Juan 10:7). Xchibal, li Jesuse toj lek laj yakʼ ta ilel li stalelaltak Stote. Xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «Yiloj xa Totil ek li buchʼu yilojune» (Juan 14:9). Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti xkojtikintik Jesus sventa xkojtikintik li Jeovae. Mi laj kojtikintik mas li Jesuse, mas ta jkʼantik xchiʼuk chijnopaj ta stojolal. Vaʼun, mas to ta jkʼantik li Jeovae. w20.04 21, 22 par. 5, 6

Ep kerem tsebetik ti muʼyuk kʼusi ip chaʼiike yakalik ta anilajel li ta sbelel kuxlejale. ¿Mi xuʼ van te xbatik ek li buchʼutik te xa telel ta stemik, li buchʼutik ta siya de rueda oyik, li buchʼutik ip sjol yakanik o ti chmak xa batel satike? Xuʼ yuʼunik ek. Oy ep ermanoetik ti oy xa sjabilalike o ti te noʼox stsʼikoj xchamelike yakalik ta anilajel sventa li kuxlejale. Pe ¿kʼuxi yutojik? Maʼuk ta yip stukik, yuʼun jaʼ chkoltaatik yuʼun li Jeovae. Li jlome chchikintaik ta telefono li kʼusi ch-echʼ ta tsobajele, li yantike tsyalesik ta Internet. Muʼyuk yiktaoj sbaik ta cholmantal xtok, yuʼun chcholbeik mantal yutsʼ yalalik, doktoretik xchiʼuk enfermeraetik. Mi mu xa epuk kʼusi spas kuʼun chkaʼitike, mu me xijchibaj xchiʼuk mu jnoptik ti mu xa xuʼ xij-anilaj-o batele. Skʼanojutik tajek Jeova ta skoj ti oy xchʼunel koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti ep kʼusi jpasojtik talel ta stojolale. Kʼalal jech chkaʼi jbatike, jaʼo mas ta jkʼantik ti akʼo skoltautike xchiʼuk muʼyuk bu chiktautik, yuʼun mas to chnopaj talel ta jtojolaltik (Sal. 9:10). w20.04 29, 30 par. 16, 17

¿Kʼusi xuʼ jloʼiltabetik li buchʼu oy xa srelijione? Jtsaktik ta venta li kʼusi xchʼunoje. Xuʼ van snaʼoj ti jun noʼox Dios oye, ti jaʼ Jpojvanej kuʼuntik li Jesuse xchiʼuk ti poʼot xa xlaj li choplejale. Mas me chchikintabutik mi jaʼ laj kalbetik skʼoplal li kʼusi koʼol jchʼunojtike. Teuk ta joltik ti xuʼ van muʼyuk xchʼunoj skotol li kʼusi chchan ta srelijion li jun krixchanoe. Mi laj xa ox kaʼitik kʼusi srelijione, jkʼeltik lek li kʼusi xchʼunoje. Xi chal jun misioneroe: «Junantike xchʼunojik ta trinidad, pe muʼyuk xchʼunojik ti jaʼik jun Dios li Totil, Nichʼonil xchiʼuk chʼul espiritue. Kʼalal jech chkaʼikutike, jnaʼojkutik xa kʼusi chkalbekutik». Kakʼtik persa skʼelel lek kʼusi xchʼunoj li krixchanoetike. Vaʼun, jpas jbatik «ta kʼusiuk noʼox ta stojolal skotol» krixchanoetik jech kʼuchaʼal la spas li jtakbol Pabloe (1 Kor. 9:19-22). w20.04 10 par. 9, 10

Jamal chal Daniel xchiʼuk Juan ti kuxul chkomik ta mukʼta tsatsal vokolil li buchʼutik chtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk Jesuse. Jaʼ yuʼun, mu me xijxiʼ akʼo mi oy kʼusitik chkʼot ta pasel li ta jelavele. Li Daniele chal ti chichʼ tsʼibabel sbiik ta livro li buchʼutik kuxul chkomike. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa te xkichʼtik tsʼibabel li jbitike? Skʼan xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jesus ti jaʼ li Xchʼiom Chij Diose (Juan 1:29). Skʼan xkakʼ jbatik ta stojolal Dios xchiʼuk xkichʼtik voʼ (1 Ped. 3:21). Skʼan jkoltatik xtok li Ajvalilal yuʼun Diose: kakʼtik persa skoltael yantik sventa xojtikinik li Jeovae. Jaʼ xa me yorail ti jpat lek koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta s-organisasione. Kakʼtik me persa xtok ti jkoltatik li Ajvalilal yuʼune. Mi jech la jpastike, kuxul me chijkom kʼalal mi tal li Ajvalilal yuʼun Dios sventa slajes li ajvalil ta norte xchiʼuk li ajvalil ta sure. w20.05 16 par. 18, 19

Li Adan xchiʼuk Evae snaʼojik ti Jeova sbi li Diose xchiʼuk oy to yan kʼusitik tsots skʼoplal snaʼojik ta stojolal. Jech kʼuchaʼal liʼe: snaʼojik ti jaʼ Jpasvaneje, ti jaʼ akʼbat xkuxlejalike, ti akʼbatik jun kʼupil sba balumil ti bu xuʼ xnakiike xchiʼuk ti tukʼil krixchano pasatike (Jen. 1:26-28; 2:18). Pe ¿mi jech-o tsnopbeik skʼoplal li kʼusitik akʼbatemik yuʼun Jeovae? ¿Mi mas to tskʼanik li Stotik ta vinajele xchiʼuk mi tstojbeik-o ta vokol? Kʼalal laj yichʼik akʼel ta prevae, te vinaj li kʼusi oy ta yoʼontonike. Li Satanase la stunes jkot kiletel chon sventa xi sjakʼbe li Evae: «¿Mi melel ti laj yalboxuk Dios ti mu xuʼ xalobeik sat skotol li teʼetik liʼ ta nichimaltike?» (Jen. 2:16, 17; 3:1). Toj manya kʼu yelan loʼlavan li Satanase. Li Adan xchiʼuk Evae xuʼ stul sloʼik jeltos sat teʼetik, yuʼun kʼajomal noʼox jtekʼ teʼ ti albatik yuʼun Dios ti mu stakʼ sloʼike (Jen. 2:9). Pe li Satanase laj yakʼ ta aʼiel ti mu snaʼ xtʼolpʼij li Diose. Ta skoj taje, xuʼ van xi la snop li Evae: «¿Mi oy van kʼusi muʼyuk chakʼ jkʼupin li Diose?». w20.06 3 par. 8, 9

Junantik ermanoetike chopol chaʼi sbaik ta skoj ti oy kʼusi muʼyuk lek pasbatik yuʼun junuk ermanoe o ti muʼyuk tukʼ kʼusi laj yichʼik pasbele. Li jtakbol Pabloe laj yal ti oy onoʼox buchʼu tsaʼ smul ta jtojolaltik bakʼintike. Mi muʼyuk laj kichʼ jpʼijiltike, xuʼ van jnakʼ skʼakʼal koʼontontik xchiʼuk chijnamaj li ta steklumal Jeovae. Jun ermano ta Sudamérica ti Pablo sbie jutbat smul, vaʼun chʼay li kʼusi sbainoj ta tsobobbaile. ¿Kʼusi la spas li Pabloe? Xi chale: «Kap tajek jol, vaʼun ta kʼunkʼun laj kikta komel li tsobobbaile». Li buchʼutik tsots spasoj smulik ta voʼne eke xuʼ van tsnopik ti muʼyuk akʼbilik-o ta pertone xchiʼuk ti mu staik-o ti xkʼanatik yuʼun li Jeovae. Akʼo mi la sutes yoʼontonik xchiʼuk laj yichʼik kʼuxubinel, xuʼ van tsnopik ti mu staik-o ti te oyik ta steklumal Jeovae. ¿Kʼu yelan chkiltik li ermanoetik ti jaʼ jech tsnuptan svokolik kʼuchaʼal laj xa kaltik tale? w20.06 19 par. 6, 7

Skʼan jkʼeltik li kʼusi xuʼ jta-o jvokoltike, vaʼun skʼan mu jpastik (Ebr. 5:14). Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan jtʼujtik lek li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike. Yuʼun ep ta velta chakʼik ta ilel mulivajel li ta television xchiʼuk ta pelikulaetike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk ta jkʼeltik, yuʼun jnaʼojtik ti xuʼ kʼunkʼun snamajesutik ta stojolal li Jeovae. Jnaʼojtik ti spʼajoj mulivajel li Diose xchiʼuk ti jaʼ noʼox tsta svokol stuk li buchʼu chmulivaje xchiʼuk chakʼbe svokol li yantike (Efes. 5:5, 6). Teuk ta joltik ti xuʼ jta-o jvokoltik li kʼusi jecheʼ tspukbeik skʼoplal li jvalopatinej mantaletike, xuʼ van chalik jecheʼ loʼiletik ta stojolal kermanotaktik o steklumal Jeova (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16). Xuʼ me skʼunibtas xchʼunel koʼontontik li jecheʼ loʼiletik taje. Mu xkakʼ jbatik ta loʼlael, yuʼun te likem talel ta stojolal «li viniketik ti sokem snopbenike xchiʼuk ti mu xaʼibeik smelolal li kʼusi melele», ti jaʼ noʼox tskʼanik ti xlik kʼop kuʼuntike (1 Tim. 6:4, 5). Tskʼan tsloʼlautik xchiʼuk ti mu xa jpat koʼontontik ta stojolal li kermanotaktike. w20.09 29 par. 13, 15

Skʼan xichʼ sbaik ta mukʼ li nupultsʼakaletike xchiʼuk ti skʼan sbaike (Efes. 5:33). Li Vivliae chal ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti oyuk kʼusi xkakʼbetik li yantike, jaʼ mu jechuk kʼalal oy kʼusi chkichʼtik akʼbele (Ech. 20:35). ¿Kʼusi skʼan spas jun nupultsʼakal yoʼ xichʼ sbaik ta mukʼ xchiʼuk skʼan sbaike? Jaʼ ti bikʼituk xakʼ sbaike. Epal ermanoetik ti nupunemike mas xmuyubajik ta skoj ti bikʼit yakʼoj sbaike. Xi chal jun ermano ti Steven sbie: «Skʼan koʼol jkolta jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike, mas to skʼan jech jpastik kʼalal chlik jkʼoptike. Mu xiuk ta jnope: ‹¿Kʼusi ti mas jun-o koʼontone?›. Yuʼun xi ta jnope: ‹¿Kʼusi ti mas jun-o koʼontonkutike?›». Jechtik tsnop ek li yajnil ti Stephanie sbie, xi chale: «Mu xijkuxi-o kʼalal puro paskʼop oy ta yut jnatike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chlik jkʼopkutike, ta jkʼelkutik kʼusi ta skoj. Te une, ta jpaskutik orasion, ta jsabekutik skʼoplal xchiʼuk chiloʼilajkutik. Ta jkʼel kʼuxi xuʼ jchapan li jkʼopkutike, maʼuk ti jtikʼbe jba jmulkutike». Li nupultsʼakaletike mas me xmuyubajik mi muʼyuk buchʼu mas tsots skʼoplal chaʼi sbae. w20.07 3, 4 par. 5, 6

Mu jpat koʼonton ta kipal jtuktik o li kʼusi xijtojob spasel kʼalal chijtun ta stojolal Jeovae. Chanunajem lek li jtakbol Pabloe, jaʼ chanubtasat yuʼun Gamaliel ti jaʼ bankilal yuʼun judaetik ti lek tsakbil ta mukʼe (Ech. 5:34; 22:3). Vaʼun, ichʼat ta mukʼ yuʼun li judaetike (Ech. 26:4). Akʼo mi jech, muʼyuk la spat yoʼonton ta stojolal stuk. Li Pabloe lokʼ ta yoʼonton yiktael li kʼusitik tsots-o skʼoplal ch-ilate (Filip. 3:8). Jaʼ noʼoxe, tsots kʼusitik la snuptan kʼalal och ta yajtsʼaklom Kristoe: laj yichʼ pʼajel yuʼun li judaetike (Ech. 23:12-14). Jech xtok, tikʼat ta chukel xchiʼuk majat yuʼun li jromaetik akʼo mi jmoj slumalik (Ech. 16:19-24, 37). Ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoe, vokol laj yaʼi spasel li kʼusi leke (Rom. 7:21-25). Pe muʼyuk chibaj-o akʼo mi ilbajinat yuʼun yajkontratak o ti oy kʼusi mu spas yuʼune. Xi laj yale: «Jaʼ ximuyubaj-o kʼalal kʼunune». ¿Kʼu yuʼun jech laj yal? Yuʼun kʼalal jaʼo kʼun chaʼi sbae, chil kʼu yelan chkoltaat yuʼun li Diose (2 Kor. 4:7; 12:10). w20.07 16 par. 7, 8

Li avie, skʼan jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik xcholel li lekil aʼyeje. Li Jesuse laj yal ti muʼyuk te chlaj-o skʼoplal cholmantal kʼalal mi chame, yuʼun mas to chichʼ cholel batel. Kʼalal chaʼkuxi li Jesuse, la stunes sjuʼel sventa stsakik epal choy junantik yajchankʼoptak. Kʼalal jech la spase, laj yakʼ ta ilel ti jaʼ mas tsots skʼoplal li saʼel krixchanoetike (Juan 21:15-17). Kʼalal jutuk xa ox skʼan sut batel ta vinajel li Jesuse, laj yalbe yajchankʼoptak ti maʼuk noʼox ta Israel chichʼ cholel li mantale (Ech. 1:6-8). Ta mas tsʼakale, laj yakʼbe yil jtakbol Juan li kʼusi chkʼot ta pasel li ta «skʼakʼalil [Kajvaltike]». Akʼbat yil ti yakal chbeiltasvanik anjeletik ta yalel «lekil aʼyejetik sventa sbatel osile, [...] ta skotol lumetik, nitilulaletik, jeltos kʼopetik xchiʼuk ta skotol jteklumetik» (Apok. 1:10; 14:6). Jamal xvinaj ti oy ta yoʼonton Jeova ti jtsutsestik li kabteltik ta cholmantal ta spʼejel balumile. w20.09 9 par. 5

Tsots kʼusi la snuptan Abraan xchiʼuk li yutsʼ yalale. Mu snaʼ x-alaj li yuni ajnil ti Sara sbie. Jal tajek la svul-o yoʼontonik. Ta tsʼakale, li Sarae laj yalbe Abraan ti akʼo yajnilin Agar ti jaʼ skiarae. Vaʼun, jaʼ jech xuʼ xil yalab xnichʼnabik ta stojolal li Agare. Kʼalal laj yakʼ venta Agar ti xchiʼuk xa ox li Ismaele, lik spʼaj li Sarae. Tsots bat li kʼope, vaʼun li Sarae «lik yakʼbe svokol, jaʼ to ti kʼuxi jatav lokʼel yuʼun ta stojolale» (Jen. 16:1-6). Laj onoʼox yil jun skerem li Sarae, Isaak laj yakʼbe sbi li Abraane. Skʼanoj tajek li Ismael xchiʼuk Isaake. Ta skoj ti lik slaban Isaak li Ismaele, li Jeovae laj yalbe Abraan ti akʼo slokʼes batel li Ismael xchiʼuk smeʼe (Jen. 21:9-14). Ta mas tsʼakale, li Jeovae laj yalbe Abraan ti akʼo yakʼ ta matanal li Isaake (Jen. 22:1, 2; Ebr. 11:17-19). Kʼalal jech la snuptanane, li Abraane la spat yoʼonton ti ta onoʼox spas Jeova li kʼusi yaloj ta stojolal li xnichʼnabtake. w20.08 4 par. 9, 10

Jnoptik xtok kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik chchaʼkuxiik tal mi laj yiktaik li smol talelalik xchiʼuk mi lik tunikuk ta stojolal Jeovae. Li buchʼutik jech tspasike «chchaʼkuxiik sventa kuxlejal». Yan li buchʼutik tstoy sbaik ta stojolal Diose muʼyuk te chkuxiik ta Paraiso sventa mu sokesik li kuxlejale (Juan 5:28, 29; Is. 65:20). Kʼalal yakal tsventainutik li Ajvalilal yuʼun Diose, jkotoltik chkakʼtik venta ti melel li kʼusi chal Proverbios 10:22: «Jaʼ tspasvan ta jkʼulej li sbendision Jeovae, pe muʼyuk koʼol chakʼ tal xchiʼuk vokolil». Li Jeovae tskoltautik ta xchʼul espiritu sventa x-epaj jkʼulejaltik ta mantal, jaʼ xkaltik, mas to chkoʼolaj jtalelaltik kʼuchaʼal li Kristoe xchiʼuk chijtukʼib batel (Juan 13:15-17; Efes. 4:23). Kʼunkʼun chlekub batel jtalelaltik xchiʼuk tstsatsub batel jbekʼtaltik. ¡Jun yutsil li jkuxlejaltike! (Job 33:25). w20.08 17 par. 11, 12

¿Kʼuxi xuʼ jtsaktik ta venta kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik muʼyuk nupunemike? Teuk ta joltik ti jeltos srasonaltak ti kʼu yuʼun jech oyike. Junantike kʼotem ta nopel yuʼunik ti muʼyuk chnupunike. Yantik xtoke tskʼan chnupunik, pe muʼyuk to staoj snup xchʼulelik o li buchʼu lek chilike. Junantik xtoke chamem xa snup xchiʼilik. Jaʼ yuʼun, mu me jakʼbetik kʼu yuʼun ti muʼyuk nupunemike mi jaʼuk ti xi xkalbetike: «Ta jkoltaot saʼel anup achiʼil mi chakʼane». Oy onoʼox van buchʼutik tskʼanbutik koltael. Pe mi mu jechuk tspasike, jnoptik kʼu yelan chaʼi sbaik mi jech laj kalbetike (1 Tim. 5:13). Li tojol kerem tsebetike lek chaʼiik ti jaʼuk jkʼelbetik li slekil talelalike, maʼuk ti chopol xkiltik ti kʼu yelan oyike o ti abol sba xkiltike. Epuk sbalil xkiltik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Mi jech ta jpastike, muʼyuk tsnopik ti xi chkalbetike: «Mu kʼu xatun-o kuʼun» (1 Kor. 12:21). Chakʼik venta ti chkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk ti ep sbalil chkiltik li ta tsobobbaile. w20.08 29 par. 10, 14

Li Jesuse laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal jtakbol Pablo (1 Kor. 15:8). Kʼalal jaʼo yakal chbat ta Damasko li Pabloe, ti Saulo yan sbi xtoke, laj yaʼibe yechʼomal ye Jesus ti chaʼkuxiem xa oxe xchiʼuk laj yil ti te oy ta vinajele (Ech. 9:3-5). Li kʼusi kʼot ta stojolale chakʼ ta ilel xtok ti chaʼkuxiem xa ox li Jesuse (Ech. 26:12-15). Oy van jlom krixchanoetik ti labal to laj yaʼiik li kʼusi laj yal Pabloe, yuʼun laj toʼox skontrainbe li yajtsʼaklomtak Kristoe. Kʼalal laj yakʼ venta ti yuʼun ta melel chaʼkuxiem xa li Jesuse, laj yakʼ persa sventa jechuk xakʼbe xchʼun li yantike. Kʼalal yakal chal batel mantal ti chaʼkuxiem xa li Jesuse, laj yichʼ majel, laj yichʼ chukel xchiʼuk laj yil svokol ta nab (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27). Snaʼoj lek ti laj yichʼ chaʼkuxesel li Jesuse, jaʼ yuʼun la spakbe skʼoplal li kʼusi xchʼunoje mu ventauk mi xuʼ xichʼ-o milel. Li kʼusi laj yalik li ermanoetik ta baʼyel sigloe, ¿mi mu jechuk ti chakʼ jchʼuntik ti chaʼkuxi li Jesuse xchiʼuk ti oy chaʼkuxesel ta jelavele? w20.12 3 par. 8-10

Lek ti xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼ persa sventa mu jchʼay jba li ta tsobajeletike?». Kʼalal chijbat ta tsobajeletike, chakʼ kipaltik sventa xijtun-o ta stojolal Jeova xchiʼuk jun noʼox koʼontontik kʼalal te jchiʼuktik li ermanoetike (Mat. 11:28). Xiuk jakʼbe jbatik xtoke: «¿Mi oy lek yorail kuʼun sventa xichanunaj jtuk?». Mi te nakalutik xchiʼuk kutsʼ kalaltike, ¿mi ta jpastik jujun xemana li yichʼel ta mukʼ Diose? Mi jtuk nakalutike, ¿mi ta jchʼakbetik yorail sventa xijchanunaj jtuktik jech kʼuchaʼal tspas li yan utsʼ alaliletike? ¿Mi chkakʼtik persa sventa jcholtik mantal xchiʼuk ti jchanubtastik li yantike? ¿Kʼu yuʼun lek ti jechuk jakʼbe jbatike? Yuʼun xi chal li Vivliae: «Li Jeovae jaʼ chchaj ta kʼelel li koʼontontike xchiʼuk xil xojtikin li kʼusi ta jnoptike». Lek ti jechuk jpastik eke (1 Kron. 28:9). Mi laj kakʼtik venta ti skʼan jeltik li kʼusi jnopoj ta jpastike, li jtalelaltike o li kʼusi ta jnoptike, jkʼanbetik koltael li Jeovae. Oy kʼusitik poʼot xa skʼan jnuptantik, ¡jaʼ xa me yorail sventa jchapan jbatik! w20.09 19 par. 19, 20

Li Jesuse laj yal chib loʼil yoʼ xakʼ ta ilel kʼusi skʼan spas jun krixchano sventa xkʼot ta yajchankʼop. Laj yalbe skʼoplal jun vinik ti tskʼan tsvaʼan jun tayal kʼelob osil xchiʼuk jun ajvalil ti chlokʼ stsak ta kʼop yan ajvalile. Ta sventa li vinike, laj yal ti baʼyel «chchotan sba sventa tskʼel kʼu yepal chlaj yuʼun sventa stsuts yuʼun li kʼusi tspase». Ta sventa li ajvalile, laj yal ti baʼyel «chchotan sba sventa tsnop lek» mi xkuch yuʼun paskʼop xchiʼuk ti kʼu yepal yajsoltarotake (Luk. 14:27-32). Jech kʼuchaʼal laj yal li loʼiletik taje, li Jesuse snaʼoj ti skʼan snopbe lek skʼoplal kʼusitik skʼan spas jun krixchano sventa x-och ta yajchankʼop. Sventa spas yuʼunik li kʼusi laj yal Jesuse, skʼan jtijbetik yoʼontonik sventa xchʼam s-estudioik jujun xemana. Mi voʼotik chkakʼtik estudioe, tsots skʼoplal ti baʼyel jchapan jbatik leke. Jnopbetik skʼoplal kʼu yelan xkuxlejal li kaj-estudiotike, ti kʼu yelan xuʼ jamaluk ta aʼiel xkalbetik li kʼusi yakal jchantike xchiʼuk ti kʼunuk ta aʼiel sventa xaʼibe smelolal xchiʼuk ti xakʼ ta xkuxlejale (Neem. 8:8; Prov. 15:28 sbavokʼal). w20.10 7 par. 5; 8 par. 7

Jamal laj yal Jesus ti skʼan xkakʼbetik xchan krixchanoetik li kʼusi laj yal komele. Pe skʼan jtsaktik ta venta ti mu xiuk laj yale: «Akʼbeik xchan skotol li kʼusitik laj kalboxuke»; moʼoj, xi laj yale: «Chanubtasik ta xchʼunel skotol li kʼusitik laj kalboxuke». Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan xkalbetik kaj-estudiotik li kʼusi skʼan spase, pe skʼan xkakʼbetik yil xtok kʼuxi ta pasel (Ech. 8:31). Kʼalal oy buchʼu chkakʼbetik estudioe, chkakʼbetik xchan li kʼusi tskʼan Dios ti akʼo jpastike. Pe mu baluk noʼox, yuʼun skʼan xkakʼbetik yil ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chchane (Juan 14:15; 1 Juan 2:3). Li kʼusitik ta jpastike xuʼ xkakʼbetik-o yil kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li beiltaseletik ta Vivlia ta s-eskuela, ta yabtel o kʼalal tstʼuj li kʼusi chchʼay-o yoʼontone. Kʼalal chkakʼtik estudioe, jpastik orasion xchiʼuk kalbetik Jeova ti akʼo skolta ta xchʼul espiritu li kaj-estudiotike (Juan 16:13). w20.11 2, 3 par. 3-5

Li yajtsʼaklomtak Jesuse ep kʼusi la snuptanik. Chʼabal ep skopiail yuʼunik li Skʼop Diose xchiʼuk muʼyuk yan vunetik yuʼunik sventa xchanunajik kʼuchaʼal li avie. Maʼuk noʼox, yuʼun skʼan xcholbeik mantal li buchʼutik yan-o skʼopike. Akʼo mi jech, muʼyuk bu xchibajik. Kʼalal mu toʼox sta lek 30 jabile, laj xa ox yaʼiik mantal «skotol li kʼusitik pasbil ti oy ta yolon vinajele» (Kol. 1:6, 23). Li ta jkʼakʼaliltike, li Jeovae tstunes Skʼop sventa sbeiltas xchiʼuk xakʼbe yip li steklumale. Li ta Vivliae, te chal ti kʼu yelan la xchol mantal li Jesuse xchiʼuk li mantal laj yakʼbe komel li yajchankʼoptake (Mat. 28:19, 20). Li Jeovae mu snaʼ xtʼujvan xchiʼuk yaloj xa onoʼox ti chichʼ cholel «ta skotol lumetik, nitilulaletik, jeltos kʼopetik xchiʼuk ta skotol jteklumetik» li lekil aʼyeje (Apok. 14:6, 7). Oy ta yoʼonton ti xaʼi skotol krixchanoetik li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale. w20.10 21 par. 6-8

Li ajvalil Davide jaʼ jun vinik ti toj kʼupil sba chaʼi li smantal Jeovae (Sal. 1:1-3). Snaʼoj ti jaʼ tskolta Jeova li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike, pe ti jaʼ tskontrain li jtoybaetike. Jaʼ yuʼun, laj yakʼ ti akʼo xtukʼibtasbat snopben yuʼun li Skʼop Diose. Xi laj yale: «Ta jkʼupil kʼopta li Jeova ti jaʼ stojobtasojune. Akʼo mi ta akʼobaltik, tstukʼibtasun li kʼusi ta jnop ta yutil to koʼontone» (Sal. 16:7). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, chkakʼtik ti akʼo stukʼibtas Vivlia li kʼusi chopol ta jnoptik yoʼ to mu jpastike. Xkoʼolaj ti oy buchʼu tskʼoponutik kʼalal xi chalbutik li Vivliae: «Liʼ me li bee, jaʼ xatamik batel». Tspʼijubtasutik kʼalal chijkʼejpʼuj lokʼel ta bee (Is. 30:21). Toj ep sbalil mi ta jchʼuntik kʼusi chal li Jeovae (Is. 48:17). Jtos sbalile jaʼ ti muʼyuk chkakʼ jbatik ta kʼexlal mi laj kichʼtik tukʼibtasele. Jech xtok, mas nopol chkaʼi jbatik ta stojolal Jeova, yuʼun chkakʼtik venta ti jaʼ jech chilutik kʼuchaʼal yuni nichʼone (Ebr. 12:7). w20.11 20 par. 6, 7

Taje jaʼ van jech lik snop junantik ermanoetik li ta Korintoe (1 Kor. 15:12). Jech xtok, junantike xuʼ van la snopik ti maʼuk ta batsʼi melel chchaʼkuxiike. Tsnopik ti kʼalal muʼyuk toʼox ochemik ta mantale, xkoʼolaj ti chamemik toʼox ta skoj ti jpasmuliletike; pe kʼalal tspasik ta yajtsʼaklom Kristoe chichʼik pasbel perton smulik, vaʼun xkoʼolaj ti chchaʼkuxiike. Kʼuk xiuk, pe mi muʼyuk xchʼunojik ta sventa li chaʼkuxesele, muʼyuk me sbalil li kʼusi xchʼunojike. Ti muʼyukuk chaʼkuxesat yuʼun Dios li Jesuse, muʼyuk sbalil jechuk li pojelal laj yakʼe xchiʼuk muʼyuk akʼbilik-o ta perton ti jechuke. Li buchʼutik mu xchʼunik ti oy chaʼkuxesele muʼyuk lek spatobil yoʼontonik ta melel (1 Kor. 15:13-19; Ebr. 9:12, 14). Li jtakbol Pabloe laj yil ta sat stuk ti «laj yichʼ chaʼkuxesel li Kristoe». Jaʼ mas to lek ti kʼu yelan chaʼkuxie, jaʼ mu sta li buchʼutik baʼyel xa onoʼox chaʼkuxiike, yuʼun chamik to yan velta. Li Pabloe xi laj yal ta stojolal li Jesuse: «Jaʼ sba sat tsʼunobil kʼotem ta sventa li buchʼutik vayemik xa ta lajelale». Jaʼ li buchʼu baʼyel laj yichʼ chaʼkuxesel kʼuchaʼal espiritue xchiʼuk ti bat ta vinajele (1 Kor. 15:20; Ech. 26:23; 1 Ped. 3:18, 22). w20.12 5 par. 11, 12

Li ta baʼyel sigloe, li jtsop jbeiltasvanej ti te toʼox oy ta Jerusalene jmoj abtejik yoʼ lekuk xchapet li kʼusitik tspasike xchiʼuk ti junuk yoʼonton li steklumal Diose (Ech. 2:42). Li ta sjabilaltik 49, li ermanoetike lik svulilan sbaik ta sventa li sirkunsisione, ¿kʼusi la spas li jtsop jbeiltasvaneje? ¿Mi jaʼ noʼox la snopbeik skʼoplal li kʼusi nopem xaʼiik spasele? ¿Mi jaʼ van la stsakik ta venta li buchʼu jech chakʼik ta chanele? ¿Mi chakʼik ti xpaj-o cholmantal ta skoj taje? Moʼoj, la xchʼamik koltael yuʼun li chʼul espiritue xchiʼuk la saʼik beiltasel ta Skʼop Dios sventa xchapanik (Ech. 15:1, 2, 5-20, 28). ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Li Jeovae laj yakʼbe bendision li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike, jun yoʼonton kom li tsobobbaile, jmoj noʼox tsobol oyik xchiʼuk jech-o la xcholik batel mantal (Ech. 15:30, 31; 16:5). Li ta jkʼakʼaliltike, li s-organisasion Jeovae yakʼoj persa sventa xchapetuk skotol li kʼusitik tspase xchiʼuk ti junuk noʼox yoʼonton li yajtuneltak Diose. w20.10 22, 23 par. 11, 12

Xuʼ van oy kʼusi ta jkʼan ta jbaintik ta steklumal Jeova, pe ep kʼusi tsakbil ta venta mi muʼyuk akʼbilutike. Xuʼ van li jabilaltike, ti iputik noʼoxe o yan kʼusitik. Mi jech kʼotem ta jtojolaltike, xuʼ skoltautik li skʼelobil laj yakʼ ta ilel li ajvalil Davide. Li stuke oy toʼox tajek ta yoʼonton svaʼanbel stemplo li Jeovae. Pe kʼalal albat ti yan buchʼu stʼujoj Dios sventa svaʼan li temploe, ta sjunul yoʼonton la skolta. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yakʼ epal oro xchiʼuk plata sventa li temploe. ¡Toj lek li kʼusi chakʼ jchantike! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Kron. 29:1, 3-5). Jun ermano ta Francia ti Hugues sbie muʼyuk xa tun ta mol ta tsobobbail ta skoj ti ipaje. Mi jaʼuk xa xuʼ yuʼun spasel li kʼusitik kʼunik li ta yut snae. Xi laj yale: «Ta slikebale, lichibaj tajek xchiʼuk muʼyuk jbalil laj kaʼi jba. Pe ta tsʼakale, la jtikʼ ta jnopben ti oy kʼusitik mu xa spas kuʼune, vaʼun jaʼ la skoltaun yoʼ ximuyubaj chitun ta stojolal Jeova akʼo mi mu xa epuk kʼusi spas kuʼune. Jaʼ ta jchanbe li Jedeon xchiʼuk li oxib sien sviniktake. Akʼo mi lubemun, pe ¡jech-o chkakʼ persa!» (Jues. 8:4). w20.12 25 par. 14, 15

Li livroetik ta Vivlia ti jaʼ la stsʼiba li jtakbol Juane jamal lek laj yalbe skʼoplal ti skʼan xkakʼtik ta ilel li kʼanelale. Li ta S-evanjelio Juane mas ep chalbe skʼoplal li kʼanelale, jaʼ mu sta li yan oxib Evanjelioetik yuʼun Mateo, Markos xchiʼuk Lukase. Li kʼusi la stsʼiba komele jamal xvinaj ti skʼan jaʼuk stij koʼontontik li kʼanelal ta skotol li kʼusi ta jpastike (1 Juan 4:10, 11). Taje vokol ta pasel laj yaʼi li Juan eke. Kʼalal kerem toʼoxe, mu masuk laj yakʼ ta ilel kʼanelal. Jech kʼuchaʼal liʼe, jun velta kʼalal jaʼo te x-echʼik ta Samaria sventa xbatik ta Jerusalen li Jesus xchiʼuk yajtakboltake, oy jun jteklum ti muʼyuk lek chʼamatike. Li Juane laj yalbe Jesus ti akʼo xyal tal kʼokʼ ta vinajel sventa slajes li jnaklejetik taje (Luk. 9:52-56). Jun velta xtoke, li Juan xchiʼuk li xchiʼil ta vokʼel ti jaʼ li Santiagoe laj yalbe smeʼik ti akʼo xbat skʼanbe vokol Jesus sventa x-akʼbat tsots yabtelik li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Kʼalal laj yaʼiik li yan jtakboletike, kap tajek sjolik (Mat. 20:20, 21, 24). Manchuk mi ep kʼusitik muʼyuk lek la spas li Juane, laj yichʼ kʼanel yuʼun li Jesuse (Juan 21:7). w21.01 8, 9 par. 3, 4

Kʼalal oy kʼusi tsnop tspas Jeovae, tstsak ta venta ti jaʼuk sventa slekilal li yantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal la spas li kʼusitik kuxajtike, maʼuk sventa stabe sbalil stuk, yuʼun jaʼ sventa jkʼupintik li jkuxlejaltik eke. Muʼyuk buchʼu sujat ti laj yakʼ ta milel Xnichʼon ta skoj jmultike, ti jech la spase jaʼ sventa skoltautik. Li Jesus eke oy kʼusi la snop tspas sventa slekilalik li yantike. Jun velta kʼalal lubem xa tajeke, la xchanubtas li krixchanoetike, muʼyuk la xkux (Mar. 6:31-34). Li jun lekil jolil ta utsʼ alalile snaʼoj ti mu kʼunuk li kʼusi tsnop tspas ta stojolal yutsʼ yalale xchiʼuk maʼuk tajimol chil li kʼusi sbainoj spasele. Kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune, chakʼ persa ti maʼukuk ta skoj ti yuʼun jaʼ tskʼupin stuke o ti tsvovil pas noʼox ta anile. Li kʼusi tspase jaʼ ti tsaʼ beiltasel ta stojolal Jeova xchiʼuk tsnop ti jaʼuk sventa slekilal yantik li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune (Prov. 2:6, 7; Filip. 2:4). Li jun malalile xuʼ xkʼot ta lekil jolil ta yutsʼ yalal mi chakʼ persa xchanbel stalelal li Jeova xchiʼuk Jesuse. w21.02 7 par. 19-21

Kʼalal kerem toʼox li ajvalil Asae, bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk lek tsots yoʼonton. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal cham li stot ti Abias sbie xchiʼuk ti jaʼ xa lik ajvalilajuke, la xchʼaybe skʼoplal li yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetik li ta jteklume. Jech xtok, «laj yalbe Juda ti akʼo saʼik li Jeova Dios yuʼun smoltotakike xchiʼuk ti akʼo xchʼunik li Mantale xchiʼuk skotol li kʼusitik chakʼ ta chanele» (2 Kron. 14:1-7). Kʼalal tal tsakatikuk ta kʼop yuʼun Sera ti jaʼ j-etiopia vinike xchiʼuk ti yikʼoj kʼotel jun miyon yajsoltarotake, toj pʼij kʼusi la spas li Asae, yuʼun jaʼ la skʼanbe koltael li Jeovae. Xi la skʼanbe vokole: «Kajval Jeova, maʼuk tsots skʼoplal chavil mi epik o mi mu xuʼ yuʼunik li buchʼutik chakoltae. Koltaunkutik, Jeova Dios kuʼunkutik, yuʼun jpatoj koʼontonkutik ta atojolal». Li kʼusi laj yal Asae chakʼ ta ilel ti spatoj tajek yoʼonton ta stojolal Jeova ti xuʼ xkoltaate xchiʼuk ti xuʼ skolta li steklumale. Jaʼ yuʼun, «li Jeovae la stsal li [j-etiopiaetike]» (2 Kron. 14:8-12). Melel onoʼox ti mu kʼunuk ti tal tsakatikuk ta kʼop yuʼun jun miyon soltaroetik li Asae, pe la spat yoʼonton ta stojolal Jeova, jaʼ yuʼun kuch yuʼun li paskʼope. w21.03 5 par. 12, 13

Li Vivliae chalbe sloʼil xkuxlejal krixchanoetik ti la skʼan sbaik tajeke. Kalbetik batel skʼoplal li Jonatan xchiʼuk Davide. Xi chal li Vivliae: «Li Jonatan xchiʼuk Davide batsʼi lik yamigoin sbaik tajek. Li Jonatane la skʼan tajek David jech kʼuchaʼal skʼanoj sba stuke» (1 Sam. 18:1). Li Jeovae la stʼuj kʼuchaʼal ajvalil li David sventa x-och ta xkʼexol li Saul ti jaʼ stot li Jonatane. Itʼixaj tajek yoʼonton li Saule xchiʼuk kap tajek sjol ti tskʼan ox tsmil li Davide. Pe li Jonatane muʼyuk la spas ta jmoj sjol xchiʼuk stot sventa smilik li Davide. Laj yalbe sbaik ta jamal xchiʼuk David ti chamigoin-o sbaike xchiʼuk ti tskolta sbaik ta jujuntale (1 Sam. 20:42). Toj labal sba ti kʼu yelan xil sbaik li Jonatan xchiʼuk Davide, yuʼun akʼo mi jelelik tajek laj yamigoin-o sbaik. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jonatane 30 jabil yitsʼin li Davide. Jaʼ yuʼun, li Jonatane xuʼ ox van la snop ti mu kʼusi xkoʼolajik-o xchiʼuk li Davide, ti toj kerem toe xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi mas xtojob spasele. Akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti muʼyuk kʼusi spas yuʼun li Davide o ti pekʼel skʼoplal laj yile. w21.01 21, 22 par. 6, 7

Li Jesuse laj yalbe ta jamal yajchankʼoptak ti chmuyubajik ta melele, pe albatik xtok ti ta onoʼox xil svokolik mi skʼanojike (Mat. 10:22, 23; Luk. 6:20-23). Xijmuyubajutik ti jaʼutik yajtsʼaklom Kristoe. Akʼo mi jech, xuʼ xijxiʼutik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti xuʼ spʼajutik li kutsʼ kalaltike, ti snutsutik li ajvaliletike o ti sujutik jchiʼiltaktik ta chanun o ta abtel ta spasel li kʼusitik chopol chil Jeovae. Ta melel, kʼalal chkichʼtik nutsele, maʼuk ti xijmuyubaj xae. Pe li Vivliae chalbutik ti skʼan jech xkaʼi jbatike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Santiagoe la stsʼiba ti skʼan xijmuyubaj noʼox mi oy jvokoltike, maʼuk ti jvulilan-o koʼontontike (Sant. 1:2, 12). Li Jesuse laj yal ek ti skʼan xijmuyubaj akʼo mi xkichʼtik nutsele (Mat. 5:11). Li Santiagoe akʼbat snaʼ yuʼun Jeova sventa stsʼibabe batel karta li ermanoetike xchiʼuk ti xalbe tojobtaseletik ti chkoltaatik sventa xmuyubajikuk noʼox akʼo mi oy svokolik. w21.02 26 par. 1, 2; 27 par. 5

Kʼalal jaʼo kuxi li Timoteoe, oy junantik ermanoetik ti muʼyuk ep sbalil laj yilik ti xuʼ jmoj x-abtejik xchiʼuk Diose. Taje te skʼoplal Demas, Fijelo, Ermojenes, Imeneo, Alejandro xchiʼuk li Filetoe (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10). Li viniketik taje tsotsik toʼox ta mantal, pe ta tsʼakale, muʼyuk xa ep sbalil laj yilik li kʼusi sbainojike. ¿Kʼusitik tstunes Satanas sventa muʼyukuk sbalil xkiltik li kʼusi yakʼoj jbaintik Jeovae? Jkʼeltik junantik. Tstunes chʼayob oʼontonaletik, li kʼusitik chjelav ta televisione, ta Internet o ta yan kʼusitik sventa sjel jtalelaltik, li kʼusitik ta jnoptike xchiʼuk li kʼusitik ta jpastik ti xuʼ kʼunkʼun xijnamaj-o ta stojolal Jeovae. Jech xtok, tstunes yan krixchanoetik sventa slabanutik o skontrainutik yoʼ x-och xiʼel ta koʼontontik xchiʼuk ti xkiktatik li cholmantale. Tskʼan tsloʼlautik xtok sventa jchikintatik li kʼusi chalik li jvalopatinej mantaletik yoʼ xkiktatik komel li mantale. Mi muʼyuk laj kichʼ jpʼijiltike, xuʼ van ta kʼunkʼun xkiktatik komel li mantale (1 Tim. 6:21). w20.09 27 par. 6-8

¿Mi oy kʼusi chopol la spasbot junuk avamigo o junuk avutsʼ avalal? Mi jeche, ep chatabe sbalil mi la akʼelbe skʼoplal li kʼusi la spas Absalon ti jaʼ xnichʼon li ajvalil Davide (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14). Teuk ta joltik li loʼil taje, vaʼun jamal kalbetik Jeova kʼu yelan chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi chopol lijpasbate (Sal. 6:6-8). Jnoptik kʼu van yelan laj yaʼi sba li Davide. Skʼanoj li Absalone xchiʼuk spatoj yoʼonton ta stojolal li Aitofele. Pe kontrainat xchaʼvoʼalik, ep laj yakʼbeik svokol xchiʼuk tskʼan ox tsmilik. Li Davide xuʼ ox van la snop ti laj xa spas ta jmoj sjolik xchiʼuk Absalon li yan yamigotake xchiʼuk muʼyuk xa la spat yoʼonton ta stojolalik jechuke. Xuʼ ox van jaʼ bat ta yoʼonton ti kʼu yelan chaʼi sbae, stuk jatav lokʼel jechuk li ta jteklume xchiʼuk chibaj jechuk ta skoj li svokoltake. Li kʼusi noʼox la spase jaʼ ti la skʼanbe koltael Jeova xchiʼuk yamigotake. Kʼalal oy kʼusi tsnop tspase, tspas noʼox ta anil. Jech-o la spat yoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal li yamigotake. w21.03 15 par. 7, 8; 17 par. 10, 11