Сиз биләмсиз?

Филип эфиопиялик әмәлдарни учратқанда, у қандақ һарвуда олтарған еди?

ТҮП НУСХА тилда «Йеңи дуния тәрҗимисидә» “һарву” дәп тәрҗимә қилинған грекчә сөз һәрхил һарвуларға қарита қоллинилиду (Әлч. 8:28, 29, 38). Бирақ эфиопиялик әмәлдар қаримаққа җәңдә яки мусабиқидә қоллинидиған һарвулардин йоғанирақ һарвуда сәпәр қилған. Бундақ хуласә қилишниң бирнәччә сәвәвини көрүп бақайли.

У жуқури дәриҗилик әмәлдар болған вә жирақ җайға сәпәр қилған. «У орнидин туруп меңип кәтти. Йолда эфиопиялик падиша аялниң пүткүл ғәзнисигә қарайдиған, жуқури дәриҗини егиләйдиған бир әмәлдарни учраштурди. У Йерусалимға ибадәт қилиш үчүн келәтти» (Әлч. 8:27). Қедимий Эфиопия дөлити бүгүнки күндики Судан вә Мисирниң җәнубидики көп қисим йәрләрни өз ичигә алатти. Бу узун сәпәр болғачқа, эфиопиялик әмәлдар бәлким баштин ахири бир һарвуда сәпәр қилмиған, һәтта у сәпәрдә өзи билән бираз жүки болған. Биринчи әсирдә адәмләр сәпәр қилғанда, қатнаш қураллириниң бири сүпитидә үсти йепиқ төрт чақлиқ һарвуни ишләткән. Әлчиләр китавини чүшәндүридиған бир китапта шундақ дейилгән: «Бундақ ат һарвусиға көпирәк жүк бесишқа болғандин сирт, униңда сәпәр қилиш раһәт еди вә узақ җайларға беришқа болатти» («Acts—An Exegetical Commentary»).

Филип эфиопиялик әмәлдарни учратқанда, у Язмиларни оқуватқан еди. Муқәддәс китапта: «Филип жүгәрди. Йениға йәткәндә, униң [эфиопиялик әмәлдарниң] Йәшая пәйғәмбәрниң бәшаритини үнлүк оқуватқинини» аңлиди (Әлч. 8:30). Узун сәпәрдә ишлитидиған ат һарвулири адәттә бәк тез маңмиған. Һарву астирақ маңғанлиқтин, бу әмәлдар Язмиларни оқалиған вә Филип һәтта уни пиядә қоғлап йетишәлигән.

Эфиопиялик әмәлдар «Филипниң йениға чиқип олтурушини ялвурди» (Әлч. 8:31). Әгәр бу мусабиқә һарвуси болған болса, һарвудики кишиләр өрә турған болатти. Амма сәпәрдә ишлитидиған һарвуда болса, әмәлдар вә Филип, һәр иккилиси үчүн олтиришқа орун бар болатти.

Әлчиләрниң паалийәтлири китавиниң 8-бабида йезилғанларға вә тарихий дәлил-испатларға асаслинип, әнди әдәбиятлиримизда эфиопиялик әмәлдар олтарған һарвуниң көрүнүши кичик җәң һарвуси яки мусабиқә һарвуси әмәс, бәлки чоңирақ ат һарвуси сүпитидә тәсвирлиниду.