Fetika Lolondaka vi Vetiya Onjongole

OLONDAKA vioku fetika, ovio onepa yimue yi kuete esilivilo lia velapo vohundo. Nda ove wa vetiya muẽle onjongole yolonjeveleli, ovo vaka yevelela vali lutate kueci cika kuamamo. Kupange woku kunda, nda okuti olondaka viove vioku fetika ka vi vetiya onjongole, pamue ku ka tẽla oku amamako lombangulo. Poku lingila ohundo Vonjango Yusoma, olonjeveleli ka vika tundamo, pole, pamue vika fetika oku sokolola ovina vikuavo nda ove kua vetiyile onjongole yavo.

Poku sokiya olondaka viove vioku fetika, kapako ovimãho evi: (1) oku vetiya onjongole yolonjeveleli, (2) oku tukula ciwa ocipama, kuenda (3) oku lekisa esunga lieci ocipama ci kuetele esilivilo kolonjeveleli. Olonjanja vimue, ovimãho evi ci tava okuti vi ambatisiwila kumuamue. Pole pamue vi lomboluiwa cimue cimue, kuenda vi sokiyiwa ndomo mua litepa.

Ndomo ku Vetiyiwa Onjongole Yolonjeveleli. Omo ño okuti omanu va liongoluila oku yevelela ohundo, ka ci lomboloka okuti vaka yevelela muẽle lutate. Momo lie? Momo vomuenyo wavo mueyuka ovina viñi viñi vi sukila oku tatiwa. Ovo pamue va sakalala locitangi cimue va sia konjo ale locina cimue cikuavo vomuenyo wavo. Ocikele cove u hundi, oku vetiya onjongole yolonjeveleli oco vamameko loku yevelela. Kuli olonjila vialua vioku ci linga.

Ohundo yimue ya lingiwile okuti oyo ya kemãla vali calua, Ohundo yo Komunda. Ohundo yaco hẽ ya fetikiwile ndati? Ndomo ca sonehiwa kelivulu lia Luka, Yesu wa fetika lolondaka evi: “Ene vulosuke, wa sumũlũhi, . . . ene vu kasi lonjala cilo, wa sumũlũhi, . . . lene vu lila cilo, wa sumũlũhi. . . eci omanu vo suvuki. . . wa sumũlũhi.” (Luka 6:20-22) Momo lie olondaka evi via vetiyila onjongole yolonjeveleli? Volondaka vionimbu, Yesu wa limbuka ovitangi vimue olonjeveleli viaye via kala loku liyaka lavio. Poku amisako vali oku vangula, eye wa lekisa okuti ndaño omanu va kala lovitangi viaco, lopo va kala lesunga lioku sanjuka. Kuenda eye wa ci linga locituwa cimue okuti ca vetiya olonjeveleli viaye oku yevelela vali.

Oku linga apulilo ci kuatisa koku vetiya onjongole, pole apulilo aco a kuete oku lingiwa ndomo mua sunguluka. Nda apulilo ove a lekisa okuti oka vangula cimue okuti olonjeveleli via siata oku ci yeva ale olonjanja vialua, onjongole yavo haico yika tepuluka. Ku ka linge apulilo a kutisa osõi, ale ana a sepuisa olonjeveleli viove. Pole, likolisilako oku linga apulilo ove locituwa cimue okuti ci vetiya omunu oku sokolola. Pana okuti wa linga ale epulilo lionimbu, talamapo kamue oco olonjeveleli viove vi kuate otembo yoku sokiya etambululo vovisimĩlo viavo. Eci olonjeveleli vi limbuka okuti via kongeliwa vombangulo yove vovisimĩlo, vika luluvalela vali kueci o vangula.

Onjila yikuavo yoku vetiya onjongole yolonjeveleli, oku lombolola ulandu umue wa pita muẽle ocili. Pole oku lombolola ño ulandu waco ka cika tẽlisa ocimãho cove nda okuti ulandu waco u kutisa osõi umue pokati kolonjeveleli. Nda olonjeveleli via patekela lika ulandu waco, pole ka via patekelele elongiso li tunda kulandu waco, oco kua tẽlisile ocimãho cove. Eci ulandu umue u lomboluiwa kefetikilo liohundo, te u likuata letosi limue lia velapo li sangiwa vohundo. Ndaño okuti atosi amue pamue a sukiliwa koku eca ongusu kulandu, kala lutate oco ku ka tondongole ño enene eci catiamẽla kulandu waco.

Olohundi vimue vi fetika oku vangula loku tukula asapulo amue o kaliye, ndeci esapulo limue li sangiwa vukanda wasapulo, ale lolondaka vimue via popiwa la yimue ombiali ya kũlĩhĩwa ciwa. Eci lacovo ci pondola oku eca onima yiwa nda asapulo aco a likuata londaka yi kasi oku lomboluiwa kuenda a sunguluka kolonjeveleli.

Nda ohundo yove yatiamẽla kosimbosiu ale konepa yimue Yohongele Yupange, ciwa oku fetika lolondaka vi teta onimbu. Nda o kasi loku linga ohundo yowiñi, kapako otembo ya ilikiwila kolondaka vioku fetika. Alomboluilo ana a kuete esilivilo lia velapo kolonjeveleli aka lomboluiwa vokati kohundo.

Olonjanja vimue ove pamue o vangula lolonjeveleli vimue okuti vakuatatahãi ale vakualonamãlala. Oka tẽla ndati oku vetiya ovitima viavo oco va ku yevelele? Stefano, Ukristão umue wo kocita catete, wa tukuiwile okuti ulume we “yuka espiritu lolondunge,” vo sindiliyilile konjango yakulu va Yudea. Eci a pitilako, eye wa teyuila ekalo Liukristão lutõi. Ndamupi eye a fetika? Eye wa fetika oku vangula lesumbilo kueci catiamẽla kovina eye a tavele okuti via taviwilevo lavo. Eye wa popia hati: “Ene akuetu, lene alosekulu, njeveleli, Suku ukuolamba wa tukulukilile ku kukululu yetu, Avirahama.” (Ovil. 6:3; 7:2) Konjango ya kala ko Atenai ya tukuiwile hati Areópago, upostolo Paulu wa tiamisilile olondaka viaye vioku fetika kocimunga cikuavo colonjeveleli, loku popia hati: “Alume a va Atenai, kovina viosi ndo limbuki okuti wa piãli oku sumbila olosuku.” (Ovil. 17:22) Omo lioku fetika lolondaka viwa, ovimunga evi vivali viomanu via lekisa onjongole yoku yevelela.

Kupange woku kunda, ci sukilavo oku vetiya onjongole yomanu. Nda poku ka linga epasu ka wa likundili tete, pamue ondonge oka yi sanga okuti ya sakalala loku linga ovina vikuavo. Kolonepa vimue violuali ku keveleliwa okuti omanu vana veya ño okuti ka va lalekiwile, va popia lonjanga eci va yongola. Kovitumãlo vimue omanu va kisikiwa oku kuama ovituwa vimue osimbu handi ka va vanguile eci ca va nena.​—Luka 10:5.

Vakalo aco osi, nda wa lekisa ukamba wocili cika ku kuatisa oku yulula onjila yoku sapela lomanu vaco. Olonjanja vialua, ciwa oku fetika lombangulo yi likuata leci ci kasi vovisimĩlo viomunu kepuluvi liaco. Ndamupi o pondola oku limbuka ondaka yiwa oku yi popia vepuluvi liaco? Eci wa pitila wa sanga hẽ okuti omunu o kasi loku linga cimue? Ci tava okuti pamue eye o kasi loku talavaya vocumbo, o kasi loku yelisa kocitali, o kasi oku semulula ekãlu, o kasi oku teleka, o kasi loku sukula, ale o kasi loku tata omãla. Eye wa kala hẽ loku vanja kocina cimue, loku tanga ukanda wasapulo, ale wa kala loku vanja cimue ca kala loku pita vokololo? Kuli hẽ cimue ponele yaye ci lekisa okuti o sole oku pipa, oku tasula ombunje, ovisikilo, oku linga ungende, olo komputador, ale ocina cimue ci kuavo? Olonjanja vimue omanu va sakalala lesapulo va yeva ndopo vo radio ale ceci va mõla vo televisão. Epulilo ale olondaka vimue vionimbu viatiamẽla kondaka yaco vi pondola oku tuala kombangulo yimue yukamba.

Ombangulo Yesu a vangula lukãi umue u Samaria ocipepi limbo lio Sukare, oyo ongangu yiwa oku yi kuama koku fetika ombangulo yoku eca uvangi.​—Yoa. 4:5-26.

Ove o sukila oku pongiya ciwa olondaka viove vioku fetika, ca piãla enene nda vocikanjo cekongelo liene mua siata oku talavayiwa calua. Nda kua ci lingile, ku ka tẽla oku eca uvangi.

Lombolola Ciwa Ocipama Cove. Vekongelo lia Kristão, usongui wohongele ale hundi wa liangako, ndomo ca siata, o sapula osapi yohundo yove kuenda onduko yove kolonjeveleli. Pole ci kuete esilivilo oku ivaluisa olonjeveleli viove volondaka viove vioku fetika eci oka vangula vokuenda kuohundo yove. Eci ci tava oku lingiwa, pole ka ci sukila oku tukula ondaka londaka yosapi yohundo. Osapi yohundo yika lomboluiwa ciwa osimbu ohundo yamamako oku lingiwa. Pole, poku fetika ove o kuete oku tukula cimue catiamẽla kosapi yohundo yove.

Eci a tuma olondonge viaye koku kunda, Yesu wa lekisa ciwa ondaka ya sukiliwile oku sapuiwa. Eye wa popia hati: “Eci vu kasi loku ñuala ñuala, kundi hoti, Usoma wokilu u kasi ocipepi.” (Mat. 10:⁠7) Catiamẽla koloneke vietu, Yesu wa popia hati: “Ondaka eyi yiwa yusoma yi kundilua kuoha koluali.” (Mat. 24:14) Tu vetiyiwa oku “kunda ondaka,” ci lomboloka okuti oku kakatela Kembimbiliya poku eca uvangi. (2 Tim. 4:2) Pole, osimbu handi Embimbiliya ka lia tuvuiwile ale oku tiamisila ovisimĩlo viomunu Kusoma, ci sukila oku tukula cimue ci kasi loku sakalaisa omanu oloneke vilo. Ci tava okuti o vangula eci catiamẽla kungangala, kekambo liupange, kekambo liesunga, kovoyaki, kuenda ndomo ku kuatisiwa amalẽhe, kovoveyi ale kolofa. Pole ku ka vangula calua catiamẽla kovina viaco vi sumuisa. Ondaka o kasi loku kunda yekoliso. Likolisilako oku tiamisila ombangulo Kondaka ya Suku kuenda kelavoko Liusoma.

Lekisa Esunga Lieci Ocipama ci Kuetele Esilivilo Kolonjeveleli Viove. Nda oka vanguila kovaso yekongelo, oka kuata ekolelo limue lia pita ño pokati liokuti olonjeveleli vika lekisa onjongole yimue kueci oka vangula. Pole vaka yevelela hẽ lonjongole ndeyi yi lekisiwa lomunu o lilongisa cimue okuti catiamẽla muẽle kokuaye? Ovo vaka yevelela hẽ omo va limbuka okuti eci va kasi loku yevelela ci likuata lekalo liomuenyo wavo kuenda omo okuti ove o kasi loku vetiyila ovitima viavo koku linga eci catiamẽla kondaka yi kasi loku lomboluiwa? Eci cika tẽlisiwa lika nda poku pongiya ohundo ove wa kapako olonjeveleli viove, ekalo liavo, asakalalo avo, kuenda ovituwa viavo. Nda wa ci linga, volondaka viove vioku fetika kongelamo cimue ci lekisa ovina evi.

Cikale okuti o kasi loku vanguila kembumbua ale o kasi loku kundila omunu umue, onjila yimue yiwa yoku vetiyila onjongole kondaka yimue oku kongela olonjeveleli vombangulo. Lekisa ndomo ovitangi, asukila avo, ale apulilo a kasi vovisimĩlo viavo a likuata londaka ove o kasi loku lombolola. Nda wa lekisa ciwa okuti oka lombolola lundongosi ondaka yaco kuenda okuti oka lombolola etosi letosi lia tiamẽla kocipama, ovo vaka ku yevelela vali lutate. Oku ci linga ci sukila oku liangiliya ciwa.

Onjila Yoku Fetika Ombangulo. Eci o popia poku fetika ombangulo ci kuete esilivilo, pole ndomo o ci popia ci pondolavo oku vetiya onjongole. Omo liaco, voku lipongiya kuove ka mu ka kongele ño eci oka vangula, pole mu kongelevo ndomo oka ci vangula.

Oku nõla olondaka ku kuete esilivilo koku tẽlisa ocimãho cove. Omo liaco, ciwa okuti o pongiya lutate ovilala vivali ale vitatu viatete. Ovilala vimbumbulu haivio via leluka ovio viwapo vali. Vohundo yi lingiwila vekongelo, ove pamue oka nõlapo oku soneha olondaka viaco vopapelo yohundo yove ale pamue oka nõlapo oku vi patekela oco olondaka viove vioku fetika vika kuate ongusu yi sesamẽla. Oku vangula olondaka viove vioku fetika levando cika ku kuatisa oku kuata etulumũho li sukiliwa lioku amamako oku linga ohundo.

Ceci ku Pongiyiwa Olondaka Vioku Fetika. Ovisimĩlo via litepa catiamẽla kondaka eyi. Olohundi vimue via loñoloha vi tava okuti oku pongiya ohundo ku fetikiwa lolondaka vioku fetika. Vakuavo va siata oku lilongisa eci catiamẽla koku linga ohundo, va kuete ocisimĩlo cokuti olondaka vioku fetika vi pongiyiwa noke yoku malusula oku pongiya ohundo yosi.

Ocili okuti, ove o sukila oku kũlĩha tete eci oka vangula kuenda atosi a velapo oka lombolola osimbu handi kua sokiyile olondaka viwa vioku fetika haivio vi likuata. Pole o ci linga hẽ ndati nda ohundo yove ya kunamẽla vopapelo yina ya siata oku tumĩwa okuti omo upisila oku vangula? Pana okuti wa tanga ale o papelo yaco, nda wa kuata ocisimĩlo cimue colondaka vioku fetika, ka kuli lacimue cĩvi oku vi soneha. Ivaluka okuti oco olondaka vioku fetika vi kale viwa ci sukila oku kapako olonjeveleli kuenda ovipama vi sangiwa vopapelo.