Apulilo Valingiwa Lavakuakutanga

Olombangi via Yehova vitava ihemba vi tunda kosonde?

Etambululo lia sokapo lieli okuti Olombangi via Yehova ka vi tava osonde. Etu tua kuliha okuti ocihandeleko ca Suku catiamẽla kosonde, oco ci pondola oku pongolola ovisimilo. Handi, atendelo Utala Wondavululi alua a pangiwa omo okuti osonde kaliye ya pongiyiwa volonepa vikuãla via tete kuenda olonepa viaco evi via tepasaiwa vali volonenga viakamukuavo. Poku nõla nda o ku yi tava, Ukristão o sukila oku vanja kupãla calua okuti kuwa wihemba kuenda kohele cisule. A sokolole ciwa eci Embimbiliya lia popia kuenda elinga liaco kukamba waye la Suku Tõlo.

Atendelo aco a velapo a leluka. Oku vokiyako oku momo lie ci kasilili ndoco, tu lilongisi akuatiso amue ndeci Embimbiliya, asapulo kuenda oku kayisiwa kukasi konyima yaco.

Yehova Suku wa vangula la kukululu yetu Noha okuti osonde yi tatiwe ndocina cimue cilikasi. (Efetikilo 9:3, 4) Noke, ocihandeleko ca Suku ku va Isareli ca lekisa oku kola kuosonde okuti: “Omunu wosi ukuepata lia Isareli pamue kovingendeleyi . . . o lia osonde, nda ye nda ye, nyumalisila ocipala cange komunu waco o lia osonde.” Umue u Isareli poku nyumãla ocihandeleko ca Suku, kuenje o sambuisako vakuavo; Suku wa vokiyako hati: “Kuenje ndu tepisa ku vakuavo.” (Ovisila 17:10) Noke kohongele yimue ko Yerusalãi, ovapostolo lalume vakuavo va likandangiyavo oku ‘yuvula osonde.’ Oku cilinga ciwavo nda tu yuvula ukahonga kuenda efendelo lioviteka.−Ovilinga 15:28, 29.

Oku “yuvula” kuaco nda ca lomboloka nye puãi? Akristão ka li osonde, cikale eyi yitokoka ale yeye yi talala ndaño oku lia ositu yalitenga losonde; ka va livo ositu yitunda kocinyama cina okuti poku ci ponda ka ca tundisiwile osonde. Kuendavo oku yuvula oku lia kuavokiyiwa osonde, ndeci a salsisia yosonde. Oku lia kovina via soka ndovio ci lomboloka oku imba onyima ocihandeleko ca Suku.−1 Samuele 14:32, 33

Omanu valua kosimbu ka va kuatele akatanga mekonda lioku lia osonde, ndomo tu pondola oku ci muila kovisonehua via Tertullian (wo kocita ca vali leci catatu K.K.). Oku tambulula kalundi okuti Akristão va lia osonde, Tertullian wa tukula apata a tatiwa ciwa ana aenda loku lia ovikulia via tatiwa lepepo liosonde. Eyevo wa popia hati; “nda ondimbukiso yoku ponda ya kapiwa pocila [vamue] lenyona lia piãla va kuata osonde yi talala yavana vakuangole kuenda va yambata lonjanga . . . oco va ka kayise layo uveyi wavo wocinonya.”

Ovilinga ndovio ndaño (va Roma va ci lingainga omo liuhayele) viakala vivi Kakristão. “Etu vovikulia vetu ka tu ka tengimo osonde yovinyama” oco ca soneha Tertullian. Va Roma osonde kokulia va yi kapalaileko oco va seteke ekolelo Liakristão. Tertullian wa vokiyako hati: “Kaliye ndu ku pula, okuti nda wa kuliha okuti [ekolelo Liakristão] o liya limuha omo liosonde yovinyama, nda wa sima okuti ovo vakuacipululu cosonde yomanu?”

Etaili, omanu va tito nda va sima okuti ovihandeleko via Suku Tõlo viakahandangala viatiamẽla kokupisa osonde nda vakuakukayisa vaeca ocisimilo cavo coku linga osonde yavo. Osimbu Olombangi via Yehova va toñomãla oku kala lomuenyo, etu tua likuminya oku pokola kocihandeleko ca Yehova ca tiamẽla kosonde. Eci ci lomboloka nye vocinyi celinga liuloño wokusakula?

Mekonda oku kapiwa osonde komanu kua fetika oku lua noke Yuyaki Wavali Woluali, Olombangi via Yehova via mõla okuti eci calimba onyima locihandeleko ca Suku, kuenda etu tu citava. Ocili okuti, uloño woku sakula wa pongoloka calua vokuenda kuotembo. Etaili, olonjanja haviosiko ku kapiwa osonde vomanu, puãi olonepa viaco via tete vievi: (1) Olosinga vi kusuka; (2) olosinga vi yela; (3) oloplaketa; (4) ale o plasma yosonde, okuti onepa yi yoyoka. Ca tiamẽla ño kekalo liombeyi, vakuakukayisa vo tukuila okalombunje ka kusuka, ale okalombunje ka yela, pamue oloplaketa, ale o plasma. Oku kapa olonepa evi vinene ndeti cecelela yimue ohongele ya leluka yosonde oco yi tepiwe pokati kolombeyi vialua. Olombangi via Yehova via kuliha okuti oku tava osonde ale ceci ca tiamẽla kolonepa evi vikuãla via tukuiwa ndeti ci nyõla ocihadeleko ca Suku. Omo liaco oku kapako ono eyi Yembimbiliya casiata oku va popela kolohele vialua, oku kongelamo ovoveyi ndeci o epatite kuenda o SIDA, vina okuti vi sambuisiwila vosonde.

Omo liaco, ndaño osonde citava okuti yi pongoluisiwa kovina evi via tete, kua votuiwa apulilo ndomo ca pangiwa kovina evi via tete viosonde okuti, vikapiwako ndati, kuenda Ukristão o tenda ndati oku nõla kuaco?

Osonde ya tatama calua. Ndaño muẽle o plasma yaco−okuti yi kuete cisoka 90 kolopurcentu−cosi ovava. Yambata evi vi tukuiwa okuti olonepa vio hormônios, sais inorgânicos, enzimas kuenda ateko loku kongelamo utale usangiwa vomunu losuka. O plasma yambata evi vi tekula etimba ndeci o albumina, okuti ekalo lia kola kuenda olo antikorpos vi teyuila koku kuata ovoveyi. Olonoño viasiata calua oku tata levi vi tekula etimba okuti viatiamẽla ko plasma. Ndeci ekalo lia kola lienda loku lingiwa kolo hemofílico, okuti vakuakupita calua osonde. Ale nda umue okuete ovoveyi amue, ovimbanda pamue vo kisika injesãu vio gama globulin, vi lekisiwila vo plasma yosonde yomanu vana okuti vakuete ale eteyuilo. Ndaño okuti vimue vio plasma vi tekula etimba vi tekula etimba viasiata oku lingiwa ihemba, ongangu ya tukuiwa kilu yi lekisa ndomo ocikuata cavelapo cosonde (o plasma) yipongoluiwa volonepa vialua.a

Cimuamue haico okuti, ndeci o plasma yipondola oku kala ono yolonepa vimue viakamukuavo, vimuevo vi silivila ndeci, (olosinga vi kusuka, lolosinga vi yela kuenda olo placeta) citava okuti vi lingiwavo volonjanja vialitepa. Ndeci, okalombunje ka yela kakalavo ono yo interferons kuenda o interleucina, yilingiwilavo oku kayisa ikaka vitukuiwa hati olo virótica, luveyi wo cancer. Oloplaketa citava oku lingiwa oco vi tundise amome vapute. Kuenda ihemba vimue vikasivo loku mõleha okuti mua kongela (kamue) okanepa ka tiamẽla kosonde. Oku kayisiwa kuaco halonepako okuti ovio via tete via velapo; ovio olonjanja vialua mua kongela olonepa vilikasi. Akristão nda citava okuti va tava oku tatiwa lovikuata viaco okuti vikuete ono kosonde lovimbanda? Ka tu ka tambululi. Embimbiliya ka li tu lomboluila, omo liaco, Akristão te ovo muẽle va nõlela kovaso a Suku.

Vamue pamue va yuvula ovina viosi vi tunda kosonde (ndaño olonepa vivaiha eteyuilo ekalo liwa vokatembo kamue). Eci oco ca va lomboloka ocihandeleko ca Suku ‘coku yuvula osonde!’ Ovo va sokolola ocihandeleko caeciwa ku va Isareli cina ca silihile okuti, osonde yovinyama yi ‘pesiwile posi.’ (Esin. 12:22–24) Momo lie ci kuetele esilivilo? Ocili, oco tu angiliyiwe ocinjesãu co gama globulin, yatiamẽla kuenda ovina vikuavo, ci sukila okuti osonde te yongoluiwa oco yangiliyiwe. Omo liaco, Akristão vamue ka va tava ovina viaco ndomo vasole oku yuvukavo oku kapiwa osonde, ale olonepa viosonde. Ekalo liavo liocisimilo li sumbiwe.

Akristão vakuavo ocisimilo cavo ca litepa. Va yuvulavo olonepa viosi vioku tambula osonde kovina viosi, cikale okalombunje ka kusuka, ale olosinga vi yela, pamue olo placeta ale o plasma. Handi, ovo citava okuti okuecelela okuti vikasi loku lingiwa lolonepa vieci ca tiamẽla kosonde. Ndaño muẽle ketosi eli kuli oku litepa kualua. Ukristão pamue o tava ocinjesãu ci tukuiwa okuti gama globulin, pole pamue ka tava ocinjesãu cikuete olonepa viopiwa olosinga vi kusuka ale vi yela. Oco puãi, nye casiata oku lingisa Akristão vamue oku pitila petosi lioku popia hati va tava olonepa vimue viosonde?

“Apulilo Avakuakutanga” Vutala Wondavululi 1/6/90, a lekisa okuti evi vi tekula etimba okuti vi tunda ko plasma, (olonepa) vitunda kosonde yukãi omisi vi tepa osonde koñaña yaye vimo. Omo liaco, ina o pitisila komõlaye osonde yikuete ateyuilo. Oku ci tepa, ndomo olosinga vi kusuka vi mala oku kula, ofela yavio yi pangiwa lolosinga vi kusuka. Onepa yimue yi pongoloka o bilirobina yi lombolokao placenta kuenje yi nyõliwa letimba lia ina. Kuenje, Akristão vamue pamue va linga hati omo okuti olonepa viosonde vi tunda komunu umue, kuenje vi sambukila kukuavo ndomo casiata. Omo liaco, va sima okuti va tava olonepa vi tunda ko plasma yosonde ale olosinga.

Elinga liokuti ovisimilo kuenda alomboluilo aco a litepa, ci lomboloka okuti ka ci nena ovitangi? Sio. Eci ca tila calua. Handi, kuli ulela wa velapo. Catiamẽla kovikuata viaco ci lekisa okuti Olombangi via Yehova ka vi tava ovina evi vivali vioku tambula osonde okuti osonde ya tete kuenda evi via tiamẽlako. Embimbiliya liendisa ciwa Akristão oco va ‘yuvule ovina via lumbiwa koviteka kuenda osonde loku litepa kukahonga.’ (Ovilinga 15:29) Handi vali, nda cilingiwa konepa eyi yovina via tete via tiamẽlako, Ukristão Lukristão, noke lutate walua kuenda oku sokolola ciwa vohutililo, te o nõla eye muẽle lolondunge.

Omanu valua va tava lonjongole oku linga o terapia yi mõleha okuti yikuatisa, ndaño o terapia yaco ya kulihiwa okuti kuhayele yikoka ohele, mekonda evi ocili okuti olonepa viosonde. Ukristão ukuacili lelikolisilo o sukila oku kuata elomboloko lialisanja kuenda ocisimilo ca sunguluka okuti havieviko lika via tiamẽla ketimba. Olombangi via Yehova vi sole oku linga alikolisilo okuihiwa ihemba via angiliyiwa ciwa oco va yuvule ohele loku kuata ovowa oku tatiwa kuosi kuasunguluka. Kuenje, nda okuti eci ci tunda kosonde, ovo lutate walua va nõlapo eci Suku a popia kuenda kukamba wavo lu Waeca Omuenyo.−Osamo 36:9.

Esumuluho liocili Kakristão oku kuata ekolelo ndeci ukualosamo wa soneha hati: “Yehova Suku eye ekumbi haeye ombindikiyo. Yehova ecaeca esumuluho lekemainyo. Lacimue ciwa o ci limila ava va endaenda ca sunguluka. A Yehova . . . , omunu wa ku kolela wa sumuluha!”−Osamo 84:11, 12.

[Etosi pombuelo yemela]

[Okakasia kemela 31]

APULILO OKU SOKOLUISAKO CIMBANDA

Nda o lingiwa o sirurgia ale oku tatiwa okuti mu kongela evi vitundilila kosonde, pula hati:

Ihemba viosi vieciwa komunu via kulihiwa, kuenje omo okuti Ndimbangi ya Yehova, kulihisa ale okuti kavikuete osonde, (ndeci osonde yolosinga vi yela lolo placeta, ale osonde yo plasma) okuti yi kasi lokueciwa kokuange vekalo eli?

Nda ihemba vimue via tukuiwa pamue via tunda ko plasma yosonde, yolosinga vi kusuka ale vi yela, pamue olo placeta, pula ndoco:

Ihemba via lingiwa mua kongela olonepa vikuãla via tete viosonde? Nda oco, ove nda wa pondola oku lombolola oku pangiwa kuavio?

Oco hẽ osonde yaco eyi ya pangiwa ndati, kuenda lonjila ye?

Nda utima wange wungecelela oku tava, yipi ohele ya kongela vihemba viaco?

Nda utima wange u yuvula ihemba evi, o terapia yipi yikuavo okuti oyo yi lingiwa?

Noke yoku kulihisa lutate ulandu owu, otembo yipi ndi pondola oku ku lomboluila eci nda nõla?