Avirahama Eye Ongangu Yiwa Yekolelo

“[Avirahama wa] linga isia ya vosi va kolela.”—VA ROMA 4:11.

1, 2. (a) Kocina cipi Akristão vocili oloneke vilo va ivalukila vali enene Avirahama? (b) Momo lie Avirahama a tukuiwila hati, “isia ya vosi va kolela”?

EYE wa kala kukululu yofeka yimue ya pama, haeye uprofeto kuenda ulume umue ukualomilu, kuenda wa kalavo usongui. Ocili okuti, pokati Kakristão oloneke vilo, eye ivalukiwa vali enene omo liekolelo liaye liapama, okuti oco ocituwa ca vetiya Yehova Suku oku u tenda ndekamba liaye. (Isaya 41:8; Tiago 2:23) Onduko yaye eye Avirahama, kuenje Embimbiliya liu tukula hati, “isia ya vosi va kolela.”—Va Roma 4:11.

² Ange hẽ alume va kala kotembo eci Avirahama ka citiwile handi, ndeci, Havele, Enoke, kuenda Noha, ka va lekisilevo ekolelo? Va lekisa, polé, ocisila coku sumuluisa olofeka viosi viokilu lieve, ca lingiwile ku Avirahama. (Efetikilo 22:18) Omo liaco, eye wa linga ndonjali yocindekaise ya vana vosi veya oku kolela Kombuto ya likuminyiwile. (Va Galatia 3:8, 9) Kuendavo, Avirahama ci tava okuti o tukuiwa hati isietu, omo okuti ekolelo liaye lia linga ndongangu tu sesamẽla oku kuama. Omuenyo waye wosi, ci tava oku u tenda okuti wa muiwa ndocindekaise cekolelo, omo lioku pandikisa kuaye koloseteko vialua. Ocili okuti, eci handi Avirahama ka pitile voseteko yina yi pondola oku tukuiwa okuti, oyo oseteko ya piãlapo vali calua yekolelo, eci Yehova otuma oku lumba omõlaye Isake, Avirahama wa lekisile ale ekolelo liaye poku pandikisa koloseteko viñi viñi vitito. (Efetikilo 22:1, 2) Kaliye tu konomuisi vimue pokati koloseteko viaco viekolelo eye a pita lavio, kuenda tu tali eci tu pondola oku lilongisila koloseteko viaco koloneke vilo.

Wa Tumiwa Oku Tunda Vofeka yo Uri

3. Nye Embimbiliya li tu lomboluila catiamẽla kekalo Avirama a kula lalio?

³ Embimbiliya, kelivulu Liefetikilo 11:26, catiamẽla ku Avirama (okuti noke weya oku kulihiwa londuko ya Avirahama) li tu lomboluila tete hati: “Terahi wa kala lakui epanduvali kanyamo kuenje wa cita Avirama, Nahore, la Harane.” Avirama watiamẽlele kocitumbulukila ca Semi u wa kala ulume umue wa sumbilile Suku. (Efetikilo 11:10–24) Ndomo ca sonehiwa Kefetikilo 11:31, Avirama wa kala lepata liaye “vo Uri kofeka yava Kaldea,” okuti ofeka yimue yelau yi sangiwa konano Yolui Ferati.a Omo liaco, eye ka kalele nda umue ukuakutumboka volofeka okuti onjo yaye ombalaka, pole, wa kala muẽle volupale lumue lua kala lovina vialua via posoka. Ovina vialua vi tunda kolofeka vikuavo va enda loku vi landa volovenda vio feka yo Uri. Vokfeka yaco, mua kala olonjo vinene okuti vi kuete 14 kolohondo via pindaliwa lohala vovimano, havio via kala lolotupu mu pita ovava a yela kuenda vikuavo viovava a liha.

4. (a) Ava va kala afendeli va Suku yocili va kala locitangi cipi vofeka yo Uri? (b) Ndamupi Avirama eya oku lekisa ekolelo ku Yehova?

⁴ Ndaño okuti, vofeka yo Uri mua kala ukuasi walua, Lopo ca lingile ocitangi cocili ku vana va yonguile oku vumba Suku yocili. Momo volupale luaco, mueyukile calua omanu va tekelele koku fendela oviteka kuenda koviholo viñi viñi. Handi vali, vanyala o vimbo liaco va tundililemo utala wa lepa calua (zigurate) va enda loku fendela osuku yimue va sokisile hati, osuku yosãi, yi tukuiwa hati Nana. Ocili okuti, Avirama wa enda loku singiliyiwa oco a kuatevo onepa kefendelo liaco livi, kuenda ci tava okuti, wa enda loku sndiliyiwa muẽle lavangandiaye. Ndomo ci lomboluiwa voviholo via va Yudea, Terahi isia ya Avirama, wa kala utungi woviteka. (Yehosua 24:2, 14, 15) Ndaño ndoco, Avirama ka kale undeli wolosuku viesanda. Kotembo yaco, kukululu yaye Semi, wa kala handi lomuenyo, kuenje wo longisako ukulihiso watiamẽla ku Suku yocili. Noke, Avirama weya oku kolela ku Yehova, ku Nana hakoko.—Va Galatia 3:6.

Oseteko Yekolelo

5. Eci Avirama a kala handi kofeka yo Uri, Suku wo tuma oku linga nye, kuenda nye o likuminyile?

⁵ Ekolelo lia Avirama lieya oku kapiwa voseteko. Suku wa moleha kokuaye, noke wo sapuila hati: “Tunda vofeka yene lokovangandiove, lokoluse luove, kuende toke kofeka hu yi lekisa. Hu lingisa ofeka yinene; hu sumuluisa; ñemalisa onduko yove okuti omanu va ku sumuluhila. Ava va ku sumuluisa ndi va sumuluisa, lu o ku siñala ndu siñala; apata osi oluali a sumuluhila kokuove.”—Efetikilo 12:1–3; Ovilinga 7:2, 3.

6. Momo lie ca sukililile ekolelo liocili konepa ya Avirama oku tunda vofeka yo Uri?

⁶ Avirama wa kala ale ekongo, polé ka citile handi omõla laumue. Ndamupi Avirama nda eya oku linga “ofeka yinene”? Kuenda ofeka yaco votumile oku enda ya kala hẽ pi? Vonjanja yaco, Suku ko sapuilile ofeka yaco. Omo liaco, ca sukilile ekolelo liocili konepa ya Avirama oco a tunde vofeka yo Uri yina ya kuata ovokuasi alua. Elivulu limue li tukuiwa hati Family, Love ande the Bible, (A Família, o Amor e a Bíblia), catiamẽla kosimbu, li lombolola hati: “Ekangiso liavelapo vali pokati kakangiso osi aenda loku kapiwa ku umue pokati kavakuepata okuti wa linga ekandu linene, ca kala oku u tndusa ale oku upa omangu yaye yusitue vepata. . . . Omo liaco, ca kala ocindekaise cocili epokolo ka li tatãliwa kuenda ekolelo konepa ya Avirama poku tava kelaleko lia Suku lioku siapo ofeka yaye kuenda epata liaye.”

7. Ndamupi Akristão koloneke vilo, va siatavo oku pita voloseteko ndevi via pita la Avirama?

⁷ Akristão koloneke vilo, va siatavo oku pita voloseteko vimuamue. Ndeci ca pita la Avirama, pamue tu vetiyiwa oku kapela ponẽle ovopange a Suku, oco tu velisepo vali enene ovokuasi. (1 Yoano 2:16) Pamue tu suvukiwa la vamue vakuepata lietu okuti ka va lilongisa Embimbiliya, kumue la vangandietu vana okuti va tundisiwa vekongelo, noke va tu yonjela kukamba umue ka wa sungulukile. (Mateo 10:34–36; 1 Va Korindo 5:11–13; 15:33) Konepa eyi, Avirama wa tu sila ongangu yimue yiwa. Eye wa velisilepo vali calua ukamba waye la Yehova, okuti epata liaye kumue lovina vikuavo ci sule. Eye ka kulihile muẽle ciwa otembo ale ndomo olohuminyo via Suku nda via tẽlisiwa. Pole lutima wa tula, eye wa lekisa muẽle onjongole yoku talela ohali olohuminyo viaco. Hekolisokuolio lioku pitisa kovaso Usoma wa Suku koloneke vilo!—Mateo 6:33.

8. Ndamupi ekolelo lia Avirama lia kuatisa vakuepata liaye, kuenda nye Akristão va pondola oku lilongisila kulandu waco?

⁸ Ci popiwa hẽ ndati kueci catiamẽla kepata lia Avirama? Ekolelo lia Avirama lia va kuatisa cocili. Momo, cikale ukãi waye Sarai, kumue locimumba caye Lote, vosi yavo lekolelo liocili, va pokola kelaleko lia Suku lioku tunda vofeka yo Uri. Nahore manji a Avirama kumue locitumbulukila caye, noke veya oku tundavo vofeka yo Uri, kuenje vaka tungilile ko Harane, oku veya oku kalavo afendeli va Yehova. (Efetikilo 24:1–4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Ndaño muẽle Terahi isia ya Avirama wa tavavo oku endela kumosi lomõlaye. Embimbiliya li lombolola okuti, Terahi lepata liaye wa vetiyiwa oku enda ko Kanana. (Efetikilo 11:31) Anga hẽ tu pondolavo oku kuata asumuluho a kasi nda–a a tukuiwa ndeti palo, nda okuti lutate wocili tua eca uvangi kepata lietu?

9. Aliangiliyo api Avirama a linga oco a sokiye ungende waye, kuenda momo lie tu popela tuti mua kongelele epese?

⁹ Eci Avirama ka fetikile handi ungende waye, eye wa kuata upange wa lua woku linga. Eye wa sukilile oku landisa ovikuata viaye oco a lande olombalaka, lolongamelo, lovikulia, kuenda ovina vikuavo a sukilile. Citava okuti, Avirama wa pesela olombongo vialua poku liangiliya lonjanga, pole, wa sanjukile calua lokupokola kuaye ku Yehova. Ca kala eteke limue li komohisa calua eci Avirama a tẽlisa eliangiliyo liaye kuenda eci a tundila kumosi lolongende viaye vovimbaka vio feka yo Uri oco va linge ungende. Loku ñuala Kolui Ferati, olongende (via endela kumosi la Avirahama) via lonã kolofeka vio konano. Noke yolosemana vimue loku enda ci soka 1.000 kolokilometulu, veya oku pitila vofeka yi sangiwa konano yo Mesopotamia yi tukuiwa hati, Harane, kuenje omo via kala vali otembo yalua.

10, 11. (a) Momo lie Avirama a kalela otembo yimue ko Harane? (b) Ekoliso lipi Akristão va kasi loku tata olonjali viavo via kuka va pondola okupako?

¹⁰ Ci tava okuti, Avirama wa kala okatembo kamue ko Harane omo lioku lekisa esumbilo ku isiaye Terarh, momo otembo yaco wa kukile ale calua. (Ovisila 19:32) Akristão Valua koloneke vilo, va siatavo oku kuata asumuluho amuamue oku tata olonjali viavo via kuka, ale vivela. Kuenda vamue va siata oku linga asokiyo komuenyo wavo oco va tẽle oku eca ekuatiso liaco. Nda ci sukiliwa, vaco ava citava okuti va kolela muẽle okuti, oku li kolisilako kuavo kuocisola kua “sunguluka [kovaso a] Suku.”—1 Timoteo 5:4.

¹¹ Noke yotembo yimue, “oloneke viosi via Terahi [vieya oku tẽla] ovita vivali kanyamo kanyamo atãlo; leye Terahi wa fila ko Harane.” Ocili okuti, Avirama wa sumuile calua, omo lioku fisa isiaye, pole eci onambi ya pita, eye haico a tuihinya lungende waye. “Avirama wa kala lanyamo akui epanduvali kanyamo kanyamo atãlo eci a tunda ko Harane. Avirama wa enda lukãi waye Sarai, la Lote ocimumba caye; wambata ovikuata viavo viosi va longeka, kumue lomanu va fukila vo Harane. Va tundako oku enda kofeka ya Kanana. [Noke] va iñila vofeka ya Kanana.”—Efetikilo 11:32; 12:4, 5.

12. Nye hẽ Avirama a linga eci a kala handi kofeka yo Harane?

¹² Ci kuete esilivilo liocili oku kuliha okuti, osimbu Avirama a kala ko Harane wa kala lovikuata vialua. Ndaño okuti, wa sia ovokuasi alua ko Uri, Avirama eci a tunda ko Harane wa kala ohuasi. Ocili okuti, eci ca kala esumuluho lia tunda ku Suku. (Ukundi 5:19) Ndaño okuti, Suku ka likuminya oku eca ovokuasi komanu vaye koloneke vilo, eye o tẽlisa muẽle ohuminyo yaye yoku tata ciwa vana va siapo ‘olonjo viavo, vamanjavo, ale va mukãi vavo,’ omo Liusoma wa Suku. (Marko 10:29, 30)Avirama, wa kuatelevo apika, ci lomboloka okuti olondingupange viaye. Alivulu amue oko Yerusalãi ndeci Otestamento Yale kelimi lio Aramaiko, kuenda Embimbiliya Liakonomuisiwa la va Kaldea, a popia hati, Avirama wa enda loku tavisa omanu oco va linge oloñame via Yehova. (Efetikilo 18:19) Anga hẽ ekolelo liove liu ku vetiya oco o vangule lomanu vo posongo yove, la o talavaya lavo kupange, ale vava o lilongisa lavo kosikola? Avirama ka ivaleleko ocihandeleko ca Suku, kuenje, otembo yosi a kala ko Harane, wa yi pesila koku lingila Yehova ovina viwa. Noke otembo yaye yoku kala ko Harane, yeya oku pitila kesulilo. Kuenje “Avirama wa linga ungende ndomo Yehova o sapuilile.”—Efetikilo 12:4, NW.

Oku Yoka Olui Ferati

13. Otembo yipi Avirama a yoka Olui Ferati, kuenda oku yoka kuaco kua kuata elomboloko lia nye?

¹³ Avirama wa linga vali ungende umue ukuavo. Loku sai o Harane konyima, olongende kumosi laye va loñele kolofeka vio kutundilo, vungende umue wa soka 90 kolokilometulu. Ci tava okuti, Avirama wa puyukapo kamue panyaha Olui Ferati, pocitumãlo cina okuti, kosimbu opo va lingalaile olomilu ci tukuiwa hati Karikemisi. Ocitumãlo caco ca kulihiwile calua, momo opo vosi vakualomilu va enda loku ñualehẽla. Otembo yipi Avirama lolongende viaye va yoka olui? Embimbiliya li lekisa okuti, ovo va yoka olui kunyamo wo 430 eci handi eteke 14 kosãi ya Nisana yunyamo wo 1513 K.Y., ka lia pitilile, okuti otembo yaco oco va Yudea va tunda ko Egito. Elivulu Etundilo 12:41 li lombolola hati: “Kefulilo liovita vikuãla kanyamo kanyamo akui atatu okuti, eteke liaco muẽle hailio, oco olohoka viosi via Yehova via tunda vofeka ye Egito.” Ocili okuti, ocisila Suku a lisila la Avirama ca tẽlisiwa keteke lie 14 kosãi ya Nisana, kunyamo wo 1943 O.Y., eci Avirama lepokolo liocili a yoka Olui Ferati.

14. (a) Avirama lovaso aye ekolelo wa imbile ovaso pi? (b) Ndamupi omanu va Suku koloneke vilo va kasi loku sumuluisiwa vali calua lelomboloko okuti eli Avirama a kuata ci sule?

¹⁴ Avirama w sai konyima olupale mua kala ukuasi walua. Momo eye wa imbile ovaso ‘kimbo li kuete ociseveto cocili,’ okuti ombiali yalio yika viala omanu lesunguluko. (Va Heveru 11:10) Ovili okuti, ndaño Avirama wa kala lukulihiso utito, Lopo wa fetika oku kuata elomboloko liocipango ca Suku catiamela koku yovola omanu kolofa. Koloneke vilo, tua sumuluisiwa vali calua, omo tu tu kuete elomboloko lia velapo liatimẽla kocipango ca Suku, okuti eli Avirama a kuata ci sule. (Olosapo 4:18) ‘Imbo,’ ale uviali Wusoma, una Avirama a kala loku lavoka, kaliye wa linga muẽle ocili, momo wa tumbikiwa ale oko kilu tunde kunyamo wo 1914. Eci hẽ ka ci tu vetiya oku linga cimue ci lekisa okuti tua kolela Yehova?

Oku Kala Vofeka Yohuminyo ku Fetika

15, 16. (a) Momo lie Avirama a sukililile oku kuata utõi wocili oco a tunge utala wa Yehova? (b) Ndamupi Akristão koloneke vilo va pondolavo oku lekisa utõi ndowu Avirama a lekisa?

¹⁵ Elivulu Liefetikilo 12:5, 6, li tu lomboluila hati: “Eci va iñila vofeka yo Kanana, oco Avirama wa enda toke [a] pitila ketumba lioko Sekeme, kesisi lia Morehi. Kotembo yaco va Kanana ovo [va kala] olonungi viofeka yaco.” Pokati kolupale luo Sekeme, lo konano yo Yerusalãi, pa kala ocinãla ca soka 50 kolokilometulu, haico pocimbota cina okuti osi yaco yombolela, ca tukuiwilue hati, ‘ofeka yelau, vimbo li kola.’ Handi vali, ‘kotembo yaco, omanu voko Kanana vofeka haimo va kala.’ Omo okuti va Kanana va kala lovituwa vivi, Avirama wa sakalalele calua loku teyuila epata liaye oco ka lika yapuisiwe lovituwa vivi via va Kanana.—Etundilo 34:11–16.

¹⁶ Vonjanja yavali, “Yehova wa li mõlehisa ku Avirama hati, Ame ngeca ofeka yilo kombuto yove.” Hacikomokuoco eci ca kala! Ocili okuti, Avirama wa sukilile oku kuata ekolelo liocili, oco a sanjukile ocina cimue okuti ocitumbulukila caye oco ceya oku ci tambula noke. Ndaño ndoco, lopo Avirama “wa tunga utala apa Yehova a limõlehisa kokuaye.” (Efetikilo 12:7) Ulume umue ukuakukonomuisa eci ci kasi Vembimbiliya wa popia hati: “Oku tungiwa kutala vofeka, kua kala ondimbukiso yi lekisa okuti, ofeka ya tambuiwa muẽle, kuenda ohuminyo yaco ya kolapo.” Oku tunga utala waco, kua sukililevo utõi wocili. Ocili okuti, utala waco, owo weya oku tukuiwa vocisila Cocihandeleko okuti, wa tungawaile londunda yovawe ana (ka a songiwile). (Etundilo 20:24, 25) Utala waco, ka wa lisetahẽlele lovatala ana a enda loku tungiwa lomanu voko Kanana. Lutõi wocili, Avirama wa lekisa muẽle kowiñi wosi, okuti eye ufendeli muẽle wa Yehova, okuti eye Suku yocili, kuenje, weya oku kapa kohele omuenyo waye. Ci popiwa hẽ ndati catiamẽla kokuetu etaili? Anga hẽ, vamue pokati ketu, ca piãla vali enene amalẽhe, tua siata oku yuvula oku vangula lomanu posongo yetu ale vakuetu tu lilongisa lavo kosikola oco ka vaka kulihe okuti etu tuafendeli va Yehova? Tu kuamivo utõi wa Avirama woku li lekisa muele okuti, tulondingupange via Yehova.

17. Ndamupi Avirama a li lekisa eye meu~le ndukundi wonduko ya Suku, kuenda eci civaluisa nye Kakristão oloneke vilo?

¹⁷ Kolonepa visoi Avirama a kala, eye wa velisilepo vali enene efendelo lia Yehova. “Kuenje noke wa ilukako; wa enda komunda yi kasi konele yutindilo wa Betele, oko a tumuluila ombalaka yaye, ko Betele kutakelo, ko Hali kutindilo; wa tungako utala há [vilikiya onduko ya] Yehova.” (Efetikilo 12:8) Kelimi lio Heveru, ondaka oku “vilikiya onduko ya Yehova,” yi lombolokavo “sapula, [okuti oku kunda] onduko yaco.” Ocili okuti, Avirama wa kuata utõi wocili woku kundila onduko ya Suku, Yehova, kuava a lisunguile lavo okuti, va Kanana. (Efetikilo 14:22–24) Eci ci tu ivaluisa ocikele cetu tu kuete koloneke vilo coku kuata onepa kupange woku kundila omanu ‘onduko’ ya Suku.—Va Heveru 13:15; Va Roma 10:10.

18. Ukamba wa Avirama la va kanana wa kala ndati?

¹⁸ Avirama ka kalele pocitumãlo cimuamue otembo yalua. “Avirama wa seya seyako atulo, oku enda ko Negembe ko Sul,” vekango li sangiwa kombuelo yolomunda vio ko Yuda. (Efetikilo 12:9) Avirama poku amamako kuaye loku iloka, kumue loku lilekisa eye muele ndufendeli wa Yehova kovitumãlo viosi eye a pita, eye kumue lepata liaye va lekisa “okuti va kala akombe, haivo ovingendeleyi, kilu lieve.” (Va Heveru 11:13) Ovo, olonjanja viosi va enda loku yuvula oku kuata ukamba lomanu vakualuali va tungilile pamuamue lavo. Akristão koloneke vilo, va sukilavo oku kuama ongangu yimuamue, okuti ka va kuata onepa ‘koluali.’ (Yoano 17:16) Ndaño okuti tuomboka kuenda tu lekisa ocisola ku vakuetu tu kasi lavo posongo, kuenda kuava tu talavaya lavo kupange, tu sukila oku lunguka oco ka vaka tu yapuile kovituwa violuali lua litepa ku Suku.—Va Efeso 2:2, 3.

19. (a) Momo lie ka ca lelukilile Avirama la Sarai oku ambata omuenyo woku tumboka volofeka viñi viñi? (b) Ovitangi vipi Avirama a kala handi loku lavoka vali?

¹⁹ Lalimue eteke ka tuka ivaliko okuti, ka ca lelukile ku Avirama la Sarai oku ambata omuenyo woku tumboka kolofeka viñi viñi. Ovo ka valitekuile lovikulia vi landiwa volovenda violohuasi vio ko Uri, pole va enda loku lia ositu yovinyama viavo. (Va Heveru 11:9) Avirama koloneke viaye, wa kuata ovopange alua oku linga komuenyo waye, ndeci, oku tata oviunda viovinyama viaye kuenda oku kuatisa olondungupange viaye. Sarai wa kuata upange wa lingawaile lakãi kofeka yavo ndeci: oku tma osema yoku yoka ekende, oku tuta olonanga, kuenda oku tunga ovowalo. (Efetikilo 18:6, 7; 2 Olosoma 23:7; Olosapo 31:19; Esekiele 13:18) Pole, handi lopo va kala loku lavoka vali ovitangi vikuavo. Ka pa pitile otembo yalua, Avirama kumue lepata liaye veya oku pita vekalo limue okuti lieya oku kapa omuenyo wavo kohele. Anga hẽ ekolelo lia Avirama haimo lia pamelẽle okuti nda wa tẽla oku yula ekatanga liaco?

[Etosi]

Ocivaluka?

• Momo lie Avirama a tukuiwila hati “isia ya vosi va kolela”

• Momo lie ca sukilile okuti Avirama o kuata ekolelo oco a tunde vofeka yo Uri yava Kaldea?

• Ndamupi Avirama a lekisa okuti, efendelo lia Yehova olio a velisilepo vali calua komuenyo waye?

[Omapa kemela 8]

(Oco o tale ovina vikuavo, tava velivulu)

UNGENDE AVIRAHAMA A LINGA

Ko Uri

Ko Harane

Ko Karikemisi

KO CANANA

Okalunga Kanene

[Ono Yofoto]

Yatiamela vo mapa yo copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Elitalatu kemela 7]

Avirahama wa sukilile oku kuata ekolelo liocili oco a siepo omuenyo uwa wo kofeka yo Uri

[Elitalatu kemela 10]

Poku kala volombalaka, Avirahama kumue lepata liaye va lekisa “okuti va kala akombe, haivo ovingendeleyi”