Momo Lie tu Sukilila Oku Papatisiwa?

‘Kuendi ka tavisi omanu vo kolofeka viosi oco va linge olondonge kuenda va papatisi.’​—⁠MATEO 28:⁠19.

1, 2. (a) Onjila yipi vamue va enda loku kuama poku papatisa omanu? (b) Apulilo api a votuiwa kueci catiamẽla koku papatisiwa?

SOMA Charlemagne wa kisikile omanu vo kofeka yi tukuiwa hati, Saxões oco va papatisiwe okupisa kunyamo wo 775 toke wo 77 K.K. Onoño yimue yi tukuiwa hati, John Lord ya soneha hati: “Eye wa sindiliya omanu oco va linge Vakuetavo, okuti Akristão.” Ukãi umue watiamẽla ketavo lio Ortodoxa yo Helasi eci a tokekisa olohuela viaye kunyamo wo 987 K.K., ombiali yimue yoko Russia yi tukuiwa hati Vladimir I, ya kapelevo ocihandeleko cokuti, omanu vaye vosi va kasi vofeka yaye te va linga “Akristão.” Eye wa kapelevo ocihandeleko cokuti, omunu wosi ka tavele oku papatisiwa o pondiwa.

² Anga hẽ oku papatisiwa kuaco kua sungulukile? Ovo hẽ va kũlĩhĩle elomboloko liocili liepapatiso? Ocili hẽ okuti omunu te o papatisiwa?

Ndamupi Omunu a Papatisiwa?

3, 4. Momo lie ka ca sungulukile okuti eci Akristão va papatisiwa va kapiwa lika otuvava ponumbutue yavo?

³ Olombiali ndeci, Charlemagne la Vladimir I, poku sindiliya omanu oco va papatisiwe, ka va kuamaile olonumbi Viondaka ya Suku. Pole, oku papatisa omunu loku kapa lika otuvava ponumbutue yaye, ocituwa cimue ka ci kuete esilivilo. Handi vali, ka ca sungulukilevo oku papatisa vovava omanu vana okuti, ka va lilongisile handi ocili ci sangiwa Vembimbiliya.

⁴ Konomuisa ulandu wa Yesu woko Nasara eci a endele ku Yoano Upapatisi kunyamo wo 29 K.K. Yoano wa papatisa omanu Volui Yordão. Omanu vaco, va enda loku lieca ovo muẽle oco va papatisiwe. Anga hẽ poku papatisiwa ovo va enda loku talama Volui Yordão oco Yoano a kape lika otuvava ponumbutue yavo? Ale wa enda oku iñisa etimba liomunu vovava? Nye ca pitako eci Yoano a papatisa Yesu? Mateo wa popia hati, eci “Yesu a papatisiwa, haico a tunda vovava.” (Mateo 3:16) Eci a wila Volui Yordão, etimba liaye liosi lia iñisiwa vovava. Cimuamue haico ulume umue woko Etiopia a pita laco, momo ulandu Wembimbiliya u lombolola okuti: “Ovo va wila vovava, kavali kavo, Filipu la Kalei.” Embimbiliya liamisako vali hati: “va tunda vovava. . . ” Cimuamue haicovo ca pita la Yesu kumue lolondonge viaye, momo eci va papatisiwa etimba liavo lia iñisiwa vovava.​—⁠Ovilinga 8:​38, 39, NW.

5. Ndamupi Akristão va tete va enda loku papatisa omanu?

⁵ Ondaka yo Helasi ya pongoluiwa hati, “epapatiso,” kuenda oku “papatisiwa,” yi lomboloka okuti, etimba liomunu liñisiwa vovava. Elivulu limue li lombolola hati: “Oku papatisiwa, ci lomboloka oku iñisiwa kosi yovava.” Ambimbiliya amue kelimi Liongelesi, poku tukula Yoano, a popia hati, “Yoano Upapatisi,” ale “Yoano ukuakuiñisa omanu kosi yovava.” (Mateo 3:⁠1) Augustus Neander wa popia hati: “Kosimbu, eci omunu a papatisiwa, va enda loku iñisa etimba liaye vovava.” Elivulu limue kelimi lio Francês li tukuiwa hati, Larousse lio kocita ca 20, (lia sonehiwila ko Paris kunyamo wo 1928) li lombolola hati: “Akristão vatate va enda loku papatisiwila povitumãlo viosi pa sangiwa ovava.” Handi vali elivulu likuavo lio Katolika li lombolola hati: “Akristão vo kocita catete, poku papatisiwa, va enda loku iñisiwa vovava.” (Olondaka evi vi sangiwa Kelivulu limue Liokatolika, liunyamo wo 1967, kemẽla 56) Koloneke vilo, oco omunu a linge Ombangi ya Yehova, o sukila oku lieca eye muẽle okuti poku papatisiwa etimba liaye liosi liñisiwa vovava.

Ceci ca Kongela Vepapatiso Liokaliye

6, 7. (a) Yoano wa papatisa omanu lesulilo lie? (b) Nye ca kala cokaliye catiamẽla kepapatiso liolondonge via Yesu?

⁶ Oku papatisiwa kua lingiwa la Yoano kua litepa loku kua lingiwa lolondonge via Yesu. (Yoano 4:​1, 2) Oku papatisiwa kua lingiwa la Yoano kua lekisile oku likekembela kuakandu omanu va lekisa poku tomba Ocihandeleko.a (Luka 3:⁠3) Pole, oku papatisiwa kua lingiwa lolondonge via Yesu, mua kongelele ocina cimue cokaliye. Kunyamo wa 33 K.K., upostolo Petulu wa sapuila olonjeveleli viaye hati: “Likekembeli akandu ene, papatisiwi vonduko ya Yesu Kristu oco akandu ene a teteliwe.” (Ovilinga 2:​37-41, NW ) Ndaño okuti, olondaka evi upostolo Petulu wa vi sonehela va Yudea vana va tava kondaka yocili, ka vi lomboloka oku likekembela kuakandu omanu va lekisa poku tomba Ocihandeleko. Handi vali, oku papatisiwa vonduko ya Yesu ka ku lombolokavo oku imula akandu.​—⁠Ovilinga 2:⁠10.

⁷ Kotembo yaco, upostolo Petulu wa talavaya ‘lolosapi viatete viusoma wokilu.’ Lesilivilo lie? Eye wa ci lingila oco olonjeveleli viaye vi kuate elomboloko liatiamẽla kepuluvi lioku iñila Vusoma wokilu. (Mateo 16:19) Ndaño okuti va Yudea ka va kuatele ekolelo okuti Yesu eye Mesiya, pole veya oku kuata elomboloko liokuti, vosi va likekembela akandu avo loku lekisa ekolelo kokuaye, ci tava okuti va tambula ongecelo ku Suku. Ekolelo liavo nda lia limbukiwila powiñi poku papatisiwa vovava vonduko ya Yesu Kristu. Omo liaco, ovo nda va lekisa okuti, va litumbika vo ku Suku vonduko ya Kristu. Koloneke vilo, vosi vana va yongola oku taviwa la Suku, va sukilavo oku lekisa ekolelo poku litumbika ovo muẽle ku Yehova Suku. Kuenje, oku papatisiwa kuavo oyo ondimbukiso yasuapo yi lekisiwa Lakristão va litumbika ku Suku Ukuonene Wosi.

Ci Sukila Ukũlĩhĩso Wasuapo

8. Momo lie havosiko ci tava okuti va linga Akristão va papatisiwa?

⁸ Havosiko ci tava okuti va linga Akristão va papatisiwa. Yesu wa sapuila olondonge viaye hati: “Kuendi, ka tavisi olofeka viosi oco va linge olondonge. Va papatisili vonduko ya Tate la Mõla, kuenda espiritu sandu. Va longisi oku linga ovina viosi ndo kundiki.” (Mateo 28:​19, 20) Osimbu okuti omunu ka papatisiwile handi, o sukila oku ‘longisiwa ovina viosi’ Yesu a tuma kolondonge viaye.’ Pole, ka ca sungulukile okuti omanu va kisikiwa ukũlĩhĩso Wondaka ya Suku oco va papatisiwe, momo hacoko Yesu a tuma kolondonge viaye viocili.​—⁠Va Heveru 11:⁠6.

9. Oku papatisiwa “vonduko ya Tate” ci lomboloka nye?

⁹ Oku papatisiwa “vonduko ya Tate” ci lomboloka nye? Eci ci lomboloka okuti, omunu o yongola oku papatisiwa o tava okuti Isietu wokilu eye wa velapo kuenda o kuete omoko yoku songola. Yehova Suku wa kũlĩhĩwa okuti, eye Ululiki wetu, haeye “Tõlo,” una Wavelapo Voluali luosi.​—⁠Osamo 83:18; Isaya 40:28; Ovilinga 4:⁠24.

10. Oku papatisiwa ‘vonduko Yomõla,’ ci lomboloka nye?

¹⁰ Oku papatisiwa ‘vonduko Yomõla,’ ci lomboloka oku tava okuti, Yesu eye Omõla wongunga wa Suku, kuenda o kuete omoko yoku songola. (1 Yoano 4:⁠9) Vosi va yongola oku papatisiwa, te va tava okuti, Yesu wa eciwa la Suku oco a ‘yovole omanu valua.’ (Mateo 20:28; 1 Timoteo 2:​5, 6) Ava va yongola oku papatisiwa va sukilavo oku kuata ukũlĩhĩso wokuti, Suku wa kapa Omõlaye pomangu yimue ‘ya kemãla.’​—⁠Va Filipoi 2:​8-11; Esituluilo 19:⁠16.

11. Oku papatisiwa ‘vonduko yespiritu sandu’ ci lomboloka nye?

¹¹ Oku papatisiwa ‘vonduko yespiritu sandu cilomboloka nye?’ Eci ci lomboloka okuti, ava va papatisiwa va tava okuti, espiritu sandu olio ongusu ya pama ya Yehova yina ya siata oku talavaya laye koku tẽlisa ocipango caye. (Efetikilo 1:2; 2 Samuele 23:​1, 2; 2 Petulu 1:21) Vosi va yongola oku papatisiwa va sukila oku kũlĩha okuti, espiritu sandu li va kuatisa oku kuata elomboloko liatiamẽla ‘kovina via longa via Suku,’ oco va tẽlise upange woku kunda Usoma wa Suku, loku lekisa apako espiritu ndeci: “Ocisola, esanju, ombembua, epandi, unu, esunga, ekolelo, umbombe, [kuenda] esuluviko.”​—⁠1 Va Korindo 2:10; Va Galatia 5:​22, 23; Yoeli 2:​28, 29.

Esilivilo Lioku Likekembela Kuenda Lioku Pongolokela Ketavo Likuavo

12. Ndamupi epapatiso Liakristão li kuete elitokeko loku likekembela?

¹² Yesu Kristu, eye lika ka kuatele ekandu, pole, epapatiso olio ondimbukiso yi lekisa oku taviwa la Suku poku likekembela. Eci tu likekembela, tu limbuka okuti tua litavela kocina cimue tua lueya. Kocita catete, va Yudea vosi okuti va yonguile oku sanjuisa Suku, va sukilile oku likekembela akandu avo va lueyela Kristu. (Ovilinga 3:​11-19) Omanu vamue voko Korindo okuti va kala Vakualofeka, veya oku likekembela akandu avo ndeci: Ukahonga, oku fendela oviteka, oku nyana, kuenda akandu akuavo anene. Kuenje, omo lioku likekembela akandu avo, ovo ‘va sukuiwa’ vosonde ya Yesu kuenda va linga “olosandu.” Handi vali, ci lombolokavo okuti, ovo va litumbika kupange wa Suku, kuenje ‘va tendiwa okuti omanu vakuesunga,’ vonduko ya Kristu, kumue lekuatiso liespiritu lia Suku. (1 Va Korindo 6:​9-11) Oku likekembela ku kuete esilivilo liocili, momo kuecelela okuti tu kuata ovisimĩlo viwa, kuenda tu tambula ongecelo yakandu etu ku Suku.​—⁠1 Petulu 3:⁠21.

13. Nye ca kongeliwa voku pongoloka oco omunu a papatisiwe?

¹³ Omunu wosi o yongola oku papatisiwa oco a linge Ombangi ya Yehova, o sukila tete oku siapo ovituwa viaye viosi viosimbu. Omunu o kuete oku pongoloka eye muẽle lutima waye wosi oco a kuame Yesu Kristu. Eye o ci linga poku siapo ovituwa vina viosimbu haivio ka via sungulukile okuti, o linga lika eci ca sunguluka ku Suku. Ovisonehua vio Heveru kuenda vio Helasi, vi lombolola okuti, oku pongoloka, ci lomboloka oku ñualapo. Eci ci lomboloka okuti, omunu o liwekapo oku linga eci cĩvi, kuenda o pongolokela ku Suku. (1 Olosoma 8:​33, 34) Epongoloko liaco li sukila oku kala lovilinga vi lekisa oku ‘likekembela.’ (Ovilinga 26:20) Eci ci lomboloka okuti, tu siapo etavo liesanda, kuenda tu fetika oku pokola kolonumbi vi taviwa la Yehova Suku poku lieca kupange Waye. (Esinumuĩlo 30:​2, 8-10; 1 Samuele 7:⁠3) Oku pongoloka kuaco kuecelela okuti, omunu o kuata ovisimĩlo via sunguluka, lovimãho viwa, kuenda o kuama lika omuenyo umue wa sunguluka. (Esekiele 18:31) Tu sukila ‘oku siapo’ ovituwa vĩvi oco tu kuame viokaliye.​—⁠Ovilinga 3:19; Va Efeso 4:​20-24; Va Kolosai 3:​5-14.

Ci Sukila Oku Litumbika Lutima Wosi

14. Oku litumbika kuolondonge via Yesu ku lomboloka nye?

¹⁴ Oco olondonge via Yesu vi papatisiwe, vi sukilavo oku litumbika ku Suku lutima wavo wosi. Oku litumbika ci lomboloka oku linga upange umue u kola. Elianga eli likuete esilivilo liocili, momo tu sukila oku likutilila ku Yehova oco tu lekise onjongole yetu yoku litumbika kupange waye otembo ka yipui. (Esinumuĩlo 5:⁠9) Ocili okuti, etu ka tu litumbika oco tu linge upange umue womanu, pole tu litumbika lika ku Suku.

15. Momo lie ci sukilila okuti ava va papatisiwa etimba liavo liosi te liñisiwa vovava?

¹⁵ Eci tu litumbika ku Suku lekuatiso lia Kristu, tu lekisa onjongole yetu yoku linga lika ocipango ca Suku ndomo Embimbiliya li lombolola. Oco ku lekisiwe uvangi woku litumbika ku Suku, vosi va yongola oku papatisiwa, etimba liavo te liñisiwa vovava, ndeci Yesu a linga eci a papatisiwa Volui Yordão poku lieca eye muẽle ku Suku. (Mateo 3:13) Owu owo uvangi u lekisa okuti, eci Yesu a papatisiwa wa likutilila calua ku Suku.​—⁠Luka 3:​21, 22.

16. Ndamupi tu pondola oku lekisa esanju lietu eci tu mola omanu va kasi loku papatisiwa?

¹⁶ Oku papatisiwa kua Yesu, elinga limue lia kuata esilivilo liocili hailio li sanjuisa. Eli olio esunga lieci Akristão va papatisiwilavo koloneke vilo. Eci tu mõla omanu va kasi loku litumbika ku Suku, tu lekisa esanju lietu poku eca olopandu loku va pandiya calua. Pole, tu yuvula oku eca esivayo kokuavo, loku sika afiengu kuenda ovinjola via piãla, momo ocituwa caco ka ci lekisa okuti tu kuete ekolelo. Esanju lietu tu lilekisa lesunguluko liocili.

17, 18. Ekuatiso lipi li lekisa nda omunu wa loñoloha oco apapatisiwe ale ka loñolohele?

¹⁷ Ocili okuti atavo esanda va siata oku papatisa oloñaña kuenda oku sindiliya omanu vana ka va kuete ukũlĩhĩso Wembimbiliya oco va papatisiwe. Pole, eci ca litepa calua Lolombangi via Yehova momo ovio ka vi sindiliya omunu oco a papatisiwe. Omo liaco, Olombangi via Yehova ka vi papatisa omunu una okuti kaloñolohele kespiritu. Osimbu handi umue ka lingile ukundi wolondaka viwa okuti kapapatisiwile, akulu vekongelo va sukila oku kũlĩhĩsa nda okuti eye o kuete ukũlĩhĩso wocili wolonumbi Viembimbiliya. Pole, ci sukilavo oku kũlĩha nda o kasi oku pokola kolonumbi viaco, kuenda nda o tẽla oku tambulula epulilo ndeli liokuti: “Ove hẽ o yongola oku linga Ombangi ya Yehova?”

¹⁸ Citava okuti omanu vamue va litumbika kupange woku kunda Usoma, va yongola oku papatisiwa. Omo liaco, ovo va sukila oku vangula lakulu vekongelo oco va kũlĩhe okuti va kuete elomboloko lielitumbiko liavo ku Yehova, kuenda va kasi loku pokola kolonumbi via Suku. (Ovilinga 4:4; 18:⁠8) Nda omunu o tẽla oku tambulula eci ci soka 100 kapulilo atiamẽla kolonumbi vi sangiwa Vembimbiliya, cika kuatisa akulu vekongelo oku limbuka okuti atambululo avo a lekisa okuti, ovo va kuete ukũlĩhĩso wasuapo Wembimbiliya una u tuala kepapatiso. Nda okuti vamue ka va tẽla oku eca atambululo aco, ka ci tava okuti va papatisiwa.

Ove hẽ o Kuete Cimue ci Kasi Loku ku Tateka?

19. Ndomo elivulu lia Yoano 6:44 lile kisa, velie vaka viala kumue la Yesu?

¹⁹ Omanu valua va siata oku papatisiwa ketavo liavo, va longisiwa okuti, eci omunu a fa enda kilu. Pole, Yesu wa sapuila kolondonge viaye hati: “Lomue o tẽla oku iya kokuange, te Isia wa numa u koka.” (Yoano 6:44) Yehova wa kokela ku Kristu ci soka 144.000 kolombuavekua vina vika viala kumue la Yesu Vusoma wokilu. Omo liaco, oku sindiliya omanu oco vapapatisiwe, ka ku sumũlũisa omunu oco a iñile vocitumãlo caco culamba ca sokiyiwa la Suku.​—⁠Va Roma 8:​14-17; 2 Va Tesalonike 2:13; Esituluilo 14:⁠1.

20. Nye ci pondola oku kuatisa omunu una okuti ka papatisiwele handi?

²⁰ Tunde kunyamo wo 1930, ku kasi oku molẽha owiñi wakahandangala una u kuete elavoko lioku puluka “kohali ya piãla,” oco uka kale palo posi otembo yenda hũ. Omanu vaco va kasi loku kongeliwa ‘kolomeme vikuavo’ via Yesu. (Esituluilo 7:​9, 14; Yoano 10:16) Ovo va siata oku loñoloha oco va papapatisiwe, omo lioku pokola kondaka ya Suku, kuenda oku lekisa ocisola kokuaye ‘lutima wavo wosi lomuenyo wavo wosi longusu yavo yosi, kuenda lolondunge viavo viosi.’ (Luka 10:​25-28) Ndaño okuti, omanu vamue va siata oku tava okuti Olombangi via Yehova vi ‘fendela Suku lespiritu locili,’ omanu vaco, ka va siatele oku kuama ongangu ya Yesu. Handi vali, ka va kasi loku eca uvangi wokuti, va kuete ocisola kuenda va kasi loku fendela lika Yehova poku papatisiwa. (Yoano 4:​23, 24; Esinumuĩlo 4:24; Marko 1:​9-11) Oku linga olohutililo lutima wavo wosi oyo onjila ya velapo, momo owo uvangi u lekisa okuti va fetika oku likolisilako oku pokola Kondaka ya Suku. Omo liaco, eci ci lekisa okuti, ovo va lieca ku Yehova Suku lutima wavo wosi oco va papatisiwe.

21, 22. Momo lie vamue ka va siatelele oku litumbika lonjanga oco va papatisiwe?

²¹ Omanu vamue va siata oku kuata atatahãi koku litumbika loku papatisiwa omo lioku taluka loluali. Pole, pamue va siata oku tatekiwa lovokuasi okuti ka va sandiliya otembo yoku linga ovina viespiritu. (Mateo 13:22; 1 Yoano 2:​15-17) Hesanjukuolio va pondola oku kuata nda va pongolola ovisimĩlo kuenda ovimãho viavo! Nda va lekisa ukamba wocili la Yehova, ci tava okuti va kuatisiwa kespiritu, loku tepulula asakalalo avo. Omo liaco, va pondola oku kuata ombembua yocili lesanju li tunda koku linga ocipango ca Suku.​—⁠Osamo 16:11; 40:8; Olosapo 10:22; Va Filipoi 4:​6, 7.

²² Kuli omanu vamue va siata oku popia hati, va kuetele ocisola Yehova, puãi ka va litumbika kokuaye oco va papatisiwe, momo va yuvula oku kuata ovikele ku Suku. Pole, vosi yetu tu kuete ocikele kovaso a Suku. Etu tu kuete ocikele okupisa keteke va tu kundila ondaka ya Yehova. (Esekiele 33:​7-9; Va Roma 14:12) Va Isareli va kala epata limue ‘liomanu va nõliwa,’ va litumbikile ku Yehova, kuenda va kuatele ocikele coku vumba Yehova lekolelo liocili poku pokola kolonumbi viaye. (Esinumuĩlo 7:​6, 11) Koloneke vilo, ka kuli la umue okuti eci a citiwa haco a litumbika ku Suku. Pole, nda tua kuata ukũlĩhĩso wasuapo wolonumbi Viembimbiliya, tu sukila oku pokola kolonumbi viaco lekokelo liocili.

23, 24. Nye omunu a sukila oku yuvula oco kaka kuate usumba woku papatisiwa?

²³ Vamue ka va siatele oku eca alianga a tuala kepapatiso, omo liusumba wokuti, handi ka va kuete ukũlĩhĩso wocili. Pole, vosi yetu tu sukila oku lilongisa calua omo okuti, ‘omanu ka va kũlĩhĩle upange Suku a siata oku linga tunde kefetikilo toke kesulilo.’ (Ukundi 3:11) Konomuisa ulandu Kalei wo kofeka yo Etiopia a pita lawo. Omo okuti, eye wa kala ketavo lia va Yudea, wa kuatele ukũlĩhĩso umue utito Wembimbiliya. Pole, ka tẽlele oku tambulula apulilo osi atiamẽla kocipango ca Suku. Eci kaleyi eya oku kũlĩha eliangiliyo lia Yehova liatiamẽla koku yovola omanu locilumba cocisembi ca Yesu, eye haco a litumbika ku Suku poku papatisiwa vovava.​—⁠Ovilinga 8:​26-38.

²⁴ Vamue va siata oku suma suma poku litumbika ku Suku, momo va sima hati, nda va papatisiwa pamue ka vaka tẽla oku pokola kolonumbi via Suku. Ufeko umue otukuiwa hati, Monique o kuete ci soka 17 kanyamo, wa popia hati: “Si yongola oku papatisiwa lonjanga momo si tẽla oku ambata omuenyo umue u litava lelitumbiko liange.” Pole, nda tua kolela ku Yehova lutima wetu wosi, ‘eye oka pengulula olonjila vietu.’ Omo okuti, tumanu va Yehova va litumbika kokuaye, eye oka tu kuatisa oco ‘tu endele vonjila yocili.’​—⁠Olosapo 3:​5, 6; 3 Yoano 4.

25. Epulilo lipi tu sukila oku konomuisa lutate wocili?

²⁵ Omo lioku kolela ku Yehova lutima wosi kuenda oku lekisa ocisola kokuaye, unyamo lunyamo kua siata oku kala olohũlũkãi viomanu va litumbika kokuaye okuti vapapatisiwa. Omo liaco, olondingupange viosi via litumbika ku Suku, vi yongola oku kolela kokuaye. Omo okuti tu kasi koloneke via sulako, tua siata oku pita lovitangi vi seteka ekolelo lietu. (2 Timoteo 3:​1-5) Nye tu pondola oku linga oco tuambate omuenyo umue u litava lelitumbiko lietu ku Yehova? Etambululo kepulilo eli, lika eciwa vocipama cikuãimo.

[Etosi pombuelo yemẽla]

Ocivaluka?

• Ndamupi Akristão va siata oku papatisa omanu?

• Omunu o yongola oku papatisiwa o sukila oku kuata ukũlĩhĩso upi?

• Alianga api a tuala koku papatisiwa Kuakristão vocili?

• Momo lie vamue va siatela oku suma suma oco vapapatisiwe? Pole, ndamupi va pondola oku kuatisiwa?

[Elitalatu kemẽla 24]

Ove hẽ wa kũlĩha eci ci lomboloka oku papatisiwa ‘vonduko ya Isia Lomõla kuenda espiritu sandu’?