Olombangulo Viatiamẽla Kovina Viespiritu vi tu Kuatisa
“Vovimela viene ka mu ka tunde ombangulo yĩvi, mu tunde puãi olondaka vi kuatisa, haivio via soka lotembo yaco, kuenje vi sumũluisa ava va vi yeva.” —VA EFESO 4:29.
1, 2. (a) Oku vangula kuomanu ku kuete esilivilo lipi? (b) Ndamupi omanu va Yehova va yongola oku talavaya luloño wavo woku vangula?
ULUME umue onoño o tukuiwa hati, Ludwig Koehler, wa soneha ndoco: “Oku vangula kuomanu, ongavelo yimue yuloño wa eciwa la Suku, haico ocina cimue ci komohĩsa.” Ci tava okuti pamue ka tu limbuka esilivilo liongavelo yaco tua tambula ku Suku. (Tiago 1:17) Pole sokolola epese li pondola okuiya vepata eci omunu umue o soliwe a kuatiwa luveyi una u tukuiwa hati o derrame cerebral okuti upa epondolo lioku vangula. Ukãi umue o tukuiwa hati Joan okuti ulume waye wa vetiwa luveyi waco wo derrame cerebral wa popia hati: “Tua kuata ocituwa coku livanguisa okuti pokati ketu pa kala ukamba wocili. Omo liaco, nda pesela olombangulo vietu tua enda oku kuata”!
2 Oku sapela ku pondola oku tu kuatisa kovina vimue ndeci: Oku pamisa ukamba, loku potolola ovitangi viatiamẽla kombangulo yimue ka ya tu lombolokele ciwa, oku petula ovitima viomanu vana va sumua, oku pamisa ekolelo, kuenda ku nena esanju komuenyo. Pole, oku vangula kuaco ka kuiya ño okuo muẽle. Ukualondunge Soma Salomone wa popia hati: “Ku li olondaka . . . viukãlu via soka ndokutoma kuosipata, elimi liukualondunge puãi li sakula.” (Olosapo 12:18) Etu tumanu va Yehova, tu sukila oku kuama ombangulo yina yi kasi ndovihemba vi sakula, haivio vi pamisa kuenje, tu sukila oku yuvula ombangulo yina yinena asuelẽla lesumuo. Etu tu yongolavo oku kuama ombangulo yina yi sanjuisa Yehova, kupange wetu woku kunda kuenda kolombangulo vietu vio pokolika. Ukualosamo wa imba ocisungo hati: ‘Tu eca esivayo ku Suku eteke liosi. Onduko yove oyo tu pandula oloneke viosi.’—Osamo 44:8.
3, 4. (a) Ovitangi vipi vosi yetu tu kasi oku liyaka lavio kueci catiamẽla koku vangula kuetu? (b) Momo lie ku kuetele esilivilo oku nõla eci tu sukila oku vangula?
3 Ondonge Tiago wa popia hati: “Elimi puãi, lomue omunu o tẽla oku li pokuisa.” Handi vali eye o tu ivaluisa hati: “Etu vosi tuakuaku lueya lueya lovina via lua, kuenje nda umue ka lueya leci a popia, eye omunu wa pua eko haeye o tẽla oku kapa olelia ketimba liosi.” (Tiago 3:2, 8) Vosi yetu lomue wa lipua. Ndaño okuti tu likolisilako oku kuama ombangulo ya sunguluka, pole olonjanja vimue tu vangula cimue okuti ka ci sanjuisa vakuetu ale pamue ka ceci esivayo Kululiki wetu. Omo liaco, tu sukila oku lunguka leci tu popia. Handi vali, Yesu wa popia hati: “Keteke liekanga omanu va puliwa olondaka viosi viesanda va popia kuenje va kumbulula ondaka ondaka. Momo o yovoka lolondaka viove pamue o pia lolondaka viove.” (Mateo 12:36, 37) Omo liaco, Suku yocili wa tu kundika ocikele coku kuama olondaka vietu.
4 Nda tu yongola oku yuvula oku kuama ombangulo yina yi koka ohele, tu sukila oku kuata ocituwa coku vangula ovina viespiritu. Ocipama cilo, cika lombolola ndomo tu pondola oku ci linga. Handi vali, cika tu kuatisavo oku limbuka ovina tu sukila oku vangula kuenda ekuatiso tu pondola oku sanga kolombangulo vina vi pamisa.
Tu Lunguki Leci ci Kasi Vutima Wetu
5. Momo lie utima u kuetele ocikele ca velapo coku kuama ombangulo yina yi pondola oku tu pamisa?
5 Oco tu kuate ocituwa coku kuama ombangulo yina yi pamisa vakuetu kespiritu, tu sukila oku kũlĩhĩsa okuti, ombangulo yetu yi situlula eci ci kasi vutima wetu. Yesu wa popia hati: “Eci ca siata vutima oco omẽla u popia.” (Mateo 12:34) Ocili okuti, etu tu sole oku popia ovina viosi vi kuete esilivilo kokuetu. Omo liaco, tu sukila oku lipulisa etu muẽle ndoco: ‘Ombangulo yange yi lekisa nye catiamẽla kekalo liutima wange? Eci ndi kala lepata liange ale la vamanji kespiritu nda siata hẽ oku vangula eci catiamẽla kovina viespiritu? Nda siata hẽ oku vangula lika eci catiamẽla koku imba ombunje, kuwalo, kolosinema, kovikulia, kovina viokaliye kuenda ovina vikuavo okuti ka vi kuete esilivilo?’ Ci tava okuti utima wetu u tekela lika kovisimĩlo vina viatiamẽla kovina ka vi kuete esilivilo, ndaño okuti pamue ka tu kuete onjongole yaco. Oku pitisa kovaso ovina vi kuete esilivilo cika tu kuatisa oku mioñolola olombangulo vietu kuenda omuenyo wetu.—Va Filipoi 1:10.
6. Oku sokolola ku kuete esilivilo lie kolombangulo vietu?
6 Oku sokolola lutate ku pondola oku tu kuatisa oco tu kuate ocituwa ca sunguluka coku kũlĩhĩsa eci tu popia. Nda tua likolisilako oku sokolola eci catiamẽla kovina viespiritu, cika tu kuatisa oku kuama ombangulo yatiamẽla kovina viespiritu. Soma Daviti wa limbukile esilivilo liondaka eyi. Eye wa imba ocisungo hati: “Olondaka viomela wange lovisimilo viutima wange vi sunguluke kokuove, a Yehova.” (Osamo 19:14) Handi vali, ukualosamo Asafe wa popia hati: “[Ndi] sokolola upange wove wosi. [Ndi] sinyanyeha ovilinga viove vinene.” (Osamo 77:12) Nda omunu wa yukisa vutima waye ocili Condaka ya Suku, olombangulo viaye vika kala viesivayo haivo via sunguluka. Yeremiya ka liwekelepo oku vangula eci Yehova o longisa. (Yeremiya 20:9) Etu tu pondolavo oku kuatisiwa nda tua lekisa ocituwa coku vangula ovina viatiamẽla konepa yespiritu.—1 Timoteo 4:15.
7, 8. Ovina vipi viwa okuti vi pamisa calua oku vi kapa volombangulo vietu?
7 Oku kuata ombili lovina viespiritu ci pondola oku tu kuatisa oku kuama ombangulo yina yi tu pamisa. (Va Filipoi 3:16) Oku endaenda kolohongele vimbo, viofeka, viekongelo kuenda oku tanga alivulu ana a siata oku sandekiwa lukuenje wa kolelua haeye wa lunguka, loku konomuisa ocisonehua ceteke leteke kuenda ulandu watiamẽla kocinimbu caco, ci pondola oku tu kuatisa oku longisa ku vakuetu ovina viaco. (Mateo 13:52) Handi vali, ovolandu ana a tunda ku vamanjetu Akristão a pondolavo oku tu pamisa konepa yespiritu!
8 Soma Salomone wa komohẽle calua lovina eye a mõla ko Isareli ndeci: oviti via litepa, ovinyama, olonjila kuenda olombisi. (1 Olosoma 4:33) Eye wa sanjukilile oku vangula ovina viatiamẽla kovopange a Suku. Etu tu pondolavo oku kuama ongangu yaye. Omanu va Yehova va siata oku sanjukila oku vangula eci catiamẽla kovina viñi viñi. Pole, vana va loñoloha kespiritu va siata oku sanjukila vali calua oku vangula ovina viespiritu.—1 Va Korindo 2:13.
‘Tu Amamiko Loku Sokolola Ovina Evi’
9. Elungulo lipi upostolo Paulu a eca ku va Filipoi?
9 Ombangulo tu nõla okuti oyo tu kuama, yi pondola lika oku kuatisa vakuetu nda tua yi tiamisila kelungulo lina upostolo Paulu a tuma kekongelo lio ko Filipoi. Eye wa soneha ndoco: “Cosi cocili, cosi [cesakalalo], cosi cesunga, cosi ca pua evĩho, cosi ca posoka, cosi ci sivayaiwa, nda kuli esunga, kuenda nda kuli eci ci sesamela oku sivayiwa, sokololi ovina evi.” (Va Filipoi 4:8) Ovina upostolo Paulu a tukula ndeti vi kuete esilivilo liocili komuenyo wetu ndomo eye a ci popia hati, ‘amamiko loku sokolola ovina.’ Etu tu sukila oku kapa vutima wetu olondaka viaco. Omo liaco, tu konomuisi ndomo oku sokolola ovina ecelãla upostolo Paulu a tukula ku pondola oku tu kuatisa kolombangulo vietu.
10. Ndamupi ombangulo yetu ci tava oku yi tiamisila kovina viocili?
10 Vovina viocili, mua kongela asapulo alua a sunguluka okuti ka mua kongelele ovina viuhembi. Ovina viaco viatiamẽla kueci calipua haeco ca koleliwa ndeci ocili ci sangiwa Vondaka ya Suku. Eci tu sapuila ku vakuetu ocili ci sangiwa Vembimbiliya okuti ca tu komohĩsa, ale ceci tu va lomboluila atosi ana a tunda volohundo okuti a tu kuatisavo, kuenda eci tu eca elungulo limue Liembimbiliya okuti lia tu kuatisavo, ci lomboloka okuti, tu kasi oku kapako ovina viocili. Handi vali, tu sukila oku yuvula ‘olonamalãla violondunge viesanda vina vi molẽha ndovina via koleliwa.’ (1 Timoteo 6:20) Omo liaco, tu sukilavo oku yuvula oku lombolola ovolandu ana okuti ka a konomuisiwile ciwa nda ocili muẽle.
11. Ovina vipi viesakalalo tu pondola oku kongela volombangulo vietu?
11 Ovina viesakalalo, vi lomboloka ovina viosi via sunguluka haivio vi kuete esilivilo. Vovina viaco, mua kongela upange wetu woku kunda, oku konomuisa otembo yohali tu kasi cilo, kuenda oku amamako oku kuata ovituwa viwa. Eci tu vangula ovina viaco viesakalalo tu pamisa onjongole yetu yoku amamako oku lavulula kespiritu, loku pandikisa kuenda oku amamako kupange wetu woku kunda olondaka viwa. Handi vali, ovolandu ana atiamẽla kupange wetu woku kunda kuenda ovina vikuavo vina vi tu ivaluisa okuti tu kasi koloneke via sulako, vi tu vetiya volombangulo vietu.—Ovilinga 14:27; 2 Timoteo 3:1-5.
12. Omo lievetiyo upostolo Paulu a eca lioku kapako ovina viesunga levi via pua evĩho, ovina vipi tu sukila oku yuvula?
12 Ondaka esunga, yi lomboloka oku kala omunu umue wa sunguluka kovaso a Suku poku pokola kolonumbi viaye. Ondaka oku pua evĩho, yi lekisa oku kuata ovisimĩlo viwa kuenda ovituwa vina via sunguluka. Volombangulo vietu tu sukila oku yuvula olombonde kuenda olondaka vina via vĩha, ale vievi vi vetiya oloñeyi viukahonga. (Va Efeso 5:3; Va Kolosai 3:8) Akristão vakualondunge cikale kocitumãlo cavo cupange ale kosikola, ovo va yuvula oku yevelela olombangulo vina okuti mua kongela olondaka via vĩha.
13. Lombolola ovolandu atiamẽla kolombangulo vina okuti vi situlula ovina vi sesamẽla oku sivayiwa kuenda evi viesivayo.
13 Eci upostolo Paulu a vetiya oku kapako ovina vi sesamẽla oku sivayiwa, eye wa lombolola eci catiamẽla kovina vi sanjuisa okuti vi vetiya oku kuata ocisola loku yuvula ovina vi koka esuvu, esumuo kuenda ovitangi vikuavo. Ovina vi sivayiwa, vi lomboloka esapulo lina liwa. Vesapulo liaco liwa ci tava okuti mu kongela ovolandu ana a lombolola eci catiamẽla komuenyo wa vamanji vana vakuekolelo okuti a siata oku sandekiwa Vutala Wondavululi kuenda vo Despertai! Eci ove o mãla oku tanga ovolandu aco a pamisa ekolelo, momo lie ku a lomboluila ku vakuene? Oku yevelela ovolandu a vakuetu ana a lombolola ovilinga viavo viwa konepa yespiritu, ci nena esanju liocili! Olombangulo viaco vi pondola oku pamisa ocisola kuenda ukamba wocili vekongelo.
14. (a) Nye tu sukila oku linga oco tu lekise esunga? (b) Ndamupi vombangulo yetu tu pondola oku kongelamo olondaka viesivayo?
14 Upostolo Paulu wa popia eci catiamẽla ‘kovina viosi viesunga.’ Ocili okuti, esunga, li lomboloka oku linga eci ci vetiya ekalo liwa komuenyo. Tu sukila oku lunguka lombangulo yetu okuti tu yi tiamisila lika kolonumbi Viembimbiliya oco ka tuka yapuke vovina via sunguluka, via pua evĩho haivio viwa. Esivayo, li lombolokavo “epandiyo.” Nda ove wa yeva ohundo yimue ale wa limbuka ongangu yiwa ya manji umue ukuekolelo vekongelo, ovina viaco, vi lomboluila komunu waco kuenda ku vakuene. Upostolo Paulu olonjanja viosi wa enda oku pandiya ovituwa viwa via vamanji vana va enda oku fendelela kumuamue. (Va Roma 16:12; Va Filipoi 2:19-22; Filemone 4-7) Etu tu sukila oku sivaya ovopange osi a lingiwa Lululiki wetu. Vovina viaco via lulikiwa tu sangamo atosi ana a pondola oku pamisa olombangulo vietu.—Olosapo 6:6-8; 20:12; 26:2.
Oku Vangula Ovina vi Kolisa
15. Olonumbi vipi Viembimbiliya vi kisika olonjali oku vangula lomãla vavo?
15 Elivulu Liesinumuĩlo 6:6, 7, li lombolola ndoco: “Olondaka evi ñasi loku ku sapuila etaili vi kale vutima wove; o longa lavio omãla vove loku vi pitolola, o vi vangula eci o tumãla vonjo yove, leci wenda vonjila, lo poku pekela, lo poku pasuka.” Oco olonjali vi pokole kolonumbi evi, vi sukila oku sapela lomãla vavo eci catiamẽla kovina viespiritu.
16, 17. Ovina vipi olonjali Akristão vi pondola oku lilongisa catiamẽla ku Yehova la Avirahama?
16 Tu pondola oku sokolola ndomo Yesu a sukilile oku vangula la Isiaye wokilu poku konomuisa ovina viatiamẽla kupange waye palo posi. Yesu wa sapuila kolondonge viaye hati: “Isia wa numa eye wa ñundika eci mopia leci mbangula.” (Yoano 12:49; Esinumuĩlo 18:18) Avirahama ukuasimbu, wa sukilile oku pita olowola vialua lomõlaye Isake poku vangula ndomo Yehova a va sumũlũisa kuenda oku vangulavo eci catiamẽla ku vakukululu yavo. Olombangulo viaco via kuatisa Yesu la Isake oku linga ocipango ca Suku lumbombe wocili.—Efetikilo 22:7-9; Mateo 26:39.
17 Omãla vetu va sukilavo oku vangula olombangulo vina vi pondola oku va kolisa. Ndaño okuti olonjali vi kuete ovopange alua, pole vi sukilavo oku sokiya otembo yoku vangula lomãla vavo. Momo lie ove unjali ku lingila eliangiliyo lioku lila kumosi lepata onjanja yimosi veteke nda ci tẽliwa? Vokuenda kuotembo yokulia kuenda noke, ci tava okuti epata li sanga epuluvi lioku vangula eci catiamẽla kovina vi pondola oku va kuatisa oco va kuate uhayele kespiritu.
18. Lombolola ulandu umue u lekisa esilivilo liolonjali oku kuata ocituwa ciwa coku sapela lomãla vavo.
18 Umue o tukuiwa hati Alejandro una wa litumbika kupange wakundi votembo yosi eci a kuata ci pitahãla 20 kanyamo, wa ivalukile atatahãi a kuatele otembo a kala leci ci soka 14 kanyamo. Eye wa popia hati: “Omo liovituwa vĩvi viakamba vange kosikola kuenda vialongisi vange, ndeya oku kuata atatahãi atiamẽla kekalo lia Suku nda eye o kasiko muẽle ocili kuenda nda ci tava oku kolela Kembimbiliya. Olonjali viange vieya oku kuata epandi lioku pesela olowola vialua loku vangula lame. Olombangulo viavo via ndi kuatisa calua oku yula atatahãi nda kuata kotembo yaco kuenda via ndi kuatisavo oku nõla onjila ya sunguluka komuenyo wange.” Oco hẽ cilo Alenjandro o kasi ndamupi? Eye wamisako lulandu waye hati: “Toke cilo ndi kasi handi konjo lolonjali viange. Pole, esokiyo liovopange etu eteke leteke lia siata oku tu tateka ame la isiange oku vangula pokolika. Puãi, onjanja yimosi vosemana nda siata oku lila kumosi la isiange kupange waye. Omo liaco, nda velisapo calua olombangulo vina tua siata oku kuata kowola yokulia.”
19. Momo lie vosi yetu tu sukilila oku kuata ocituwa coku vangula ovina viespiritu?
19 Anga hẽ ka tua siatele oku sanga epuluvi lioku tambula asumũlũho a tunda koku vangula ovina viespiritu la vamanjetu? Etu tu pondola oku sanga epuluvi lioku vangula la vamanjetu kolohongele viekongelo, eci tu enda kupange wetu woku kunda, eci tu kala la vakuetu kovitalukilo, ale ceci tu linga ungende. Upostolo Paulu eci a yonguile oku vangula Lakristão vo ko Roma, wa va sonehela ndoco: “Ndi livela oku u moli . . . okuti, oku sanga evelo lioku likolisa pokati, okuti ekolelo liene li ñuatisa ame, kuenda ekolelo liange liu kuatisi ene.” (Va Roma 1:11, 12) Ukristão umue okuti ukulu wekongelo o tukuiwa hati, Johonnes wa popia hati: “Tu sukila oku vangula la vamanjetu Akristão ovina viatiamẽla kespiritu. Olombangulo viaco via siata oku vetiya ovitima loku eca elembeleko omo liovitangi vieteke leteke. Olonjanja vimue, nda siata oku pinga kakulu vendamba oco va ndi lomboluile ulandu watiamẽla komuenyo wavo kuenda oku ndi sapuilako eci ca va kuatisa oku amamako lekolelo liavo. Vokuenda kunyamo, nda siata oku vangula lakulu valua vendamba Akristão kuenje oku loñoloha kuavo kespiritu kua siata oku ndi kuatisa oku kuata elomboloko komuenyo wange.”
20. Nda tua sanga omunu umue o kuete osõi, nye tu sukila oku linga?
20 Nda wa limbuka okuti omunu ove o kasi oku sapuila ondaka yimue yovina viespiritu ka lekisa onjongole, nye o sukila oku linga? Kuka liwekepo. Ci tava okuti noke o pondola oku sanga epuluvi limue likuavo. Soma Salomone wa popia hati: “Ondaka ya popiwa yu ya soka lotembo yaco ya linga ndapako ulu velonga liopalata.” (Olosapo 25:11) Sunguluka lomanu vana va kuete osõi. Embimbiliya li popia ndoco: “Uloño vutima womunu ovava a longa, puãi ukualondunge upamo.”a (Olosapo 20:5) Omo liaco, lalimue eteke ku ka ecelele okuti ovituwa via vakuene viu ku kokisa owesi woku vangula cimue ci kasi kutima wove.
Olombangulo Viovina Viespiritu vi Nena Asumũlũho Alua
21, 22. Asumũlũho api tu pondola oku kuata ana a tunda kocituwa coku vangula ovina viespiritu?
21 Upostolo Paulu wa lungula hati: “Vovimela viene ka mu ka tunde ombangulo yĩvi, mu tunde puãi olondaka vi kuatisa, haivio via soka lotembo yaco, kuenje vi sumũluisa ava va vi yeva.” (Va Efeso 4:29; Va Roma 10:10) Elungulo eli li pondola oku tu kuatisa oku kuama olombangulo vimue via sunguluka, kuenje nda tua ci linga tu pondola oku tambula asumũlũho alua. Olombangulo viatiamẽla kovina viespiritu vi pondola oku tu kuatisa oku sapuilako vakuetu eci catiamẽla kekolelo lietu kuenda kukamba wocili.
22 Tu pamisi vakuetu longavelo yetu yoku vangula oco yi tu kuatisevo koku eca esivayo ku Suku. Olombangulo viaco ci tava okuti vi tu nenela esanju liocili kuenda vi tu kuatisavo oku vetiya vakuetu. Handi vali, vika tu kuatisavo koku sanjuisa lavio utima wa Yehova, momo eye o lete cosi tu vangula kuenda o sanjuka calua eci tu vangula ovina via sunguluka. (Osamo 139:4; Olosapo 27:11) Nda olombangulo vietu viatiamẽla lika kovina viespiritu, tu pondola oku kuata elavoko liokuti, Yehova lalimue eteke aka tu yanduluka. Kueci catiamẽla komanu vana va kasi oku vumba Yehova koloneke vilo, Embimbiliya li popia ndoco: “Ava va sumba Yehova va livangola pokati, Yehova wa va yevelela, kuenje co lomboloka. Oco kuo sonehĩwĩla elivulu lionjivaluko yava va sumba Yehova, haivo va sokolola onduko yaye.” (Malakiya 3:16; 4:5) Omo liaco, ci kuete esilivilo kokuetu oku kuama olombangulo vina vi pondola oku pamisa vakuetu kespiritu!
[Etosi pombuelo yemẽla]
a Ovisimo vimue viovava ko Isareli via longele calua. Ko Giveone, vakuoloño woku lembulula ovina viosimbu, va sangako ocisimo cimue covava ca longa calua okuti ca kuata eci ci soka 250 kolometulu. Volonẽle viocisimo caco mua ñualisiwile osikata yimue okuti oyo ya enda oku kuatisa omanu poku iñila vokati kaco oco va tape ovava.
Ndamupi o Tambulula?
• Olombangulo vietu vii lekisa nye catiamẽla kekalo lietu?
• Ovina vipi vi pamisa tu sukila oku vangula?
• Oku vangula ku kuete esilivilo lie vepata kuenda vekongelo Liakristão?
• Asumũlũho api a tunda kocituwa coku vangula ovina vi pamisa?
[Pictures on page 12]
Olombangulo vi kolisa viatiamẽla lika . . .
‘kovina viosi viocili’
‘viesakalalo’
‘vi sesamẽla oku sivayiwa’
kuenda evi ‘viesivayo’
[Olofoto via eciwa]
Video cover, Stalin: U.S. Army photo; Creator book cover, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA
[Elitalatu kemẽla 13]
Otembo yoku lila pamosi yeca epuluvi limue li kuete esilivilio liocili liatiamẽla koku vangula ovina viespiritu