Amamako ‘Oku Yula Eci Cĩvi Leci Ciwa’
“Ku ka yuliwe leci cĩvi, puãi eci cĩvi ci yula leci ciwa.” —VA ROMA 12:21.
1. Momo lie tu kuetele ekolelo lioku yula evĩho?
ANGA hẽ, citava oku tamãlala lomanu va suvuka efendelo lia Yehova? Citava hẽ oku yula unene u tu vetiyila koku linga ovina violuali? Etambululo liapulilo ava, li lekisa okuti citava. Momo lie tu popela ndoco? Tu ci popela omo liolondaka viukanda Paulu a sonehela Akristão vo ko Roma. Eye wa popia hati: “Ku ka yuliwe leci cĩvi, puãi eci cĩvi ci yula leci ciwa.” (Va Roma 12:21) Nda tua kolela Yehova loku nõlapo oku yuvula oluali, ka tu yuliwa levĩho. Ondaka yoku popia hati, ‘yula eci cĩvi,’ yi lekisa okuti, nda tu amamako luyaki wetu kespiritu, tu tẽla oku yula eci cĩvi. Pole, vana ka va lavulula konepa yespiritu okuti va liwekapo oku yaka uyaki wespiritu, va yuliwa levĩho lioluali lulo lua vialiwa la Satana Eliapu.—1 Yoano 5:19.
2. Momo lie tu konomuisila ulandu womuenyo wa Nehemiya?
2 Cimue ci soka 500 kanyamo osimbu Paulu ka citiwile, omunu umue wa Yehova wa kala vo Yerusalãi, wa eca uvangi wolondaka via Paulu viatiamẽla koku yaka levĩho. Omunu waco Nehemiya. Eye ka liyakele lika lolondingaĩvi, pole, wa yulavo eci cĩvi leci ciwa. Ovitangi vipi a liyaka lavio? Nye co kuatisa oku yula ovitangi viaco? Tu kuama ndati ongangu yaye? Oco tu sange atambululo aco, tu sukila oku kũlĩhĩsa ulandu womuenyo wa Nehemiya.a
3. Nehemiya wa kala pi, kuenda ocikele cipi a tẽlisa?
3 Nehemiya wa talavaya Kelombe lia Aretasesete Soma yoko Persia. Ndaño okuti wa kala pokati komanu ka va fendela Yehova, wa yuvula oku kuama ovituwa viavo vĩvi. (Va Roma. 12:2) Eci va Yudea va sukilile ekuatiso, eye wa siapo omuenyo waye welau, kuenje wa linga ungende toke ko Yerusalãi. Noke, wa tambula ocikele coku tumbulula ocimbaka colupale. (Va Roma. 12:1) Kotembo yaco, eye wa kala ombiali, pole, wa talavaya kumosi la va Isareli ‘tunde koku tola kuongula toke koñolosi kokutunda kuolombungululu.’ Kuenje vokuenda kuolosãi vivali va malusula upange waco. (Nehemiya. 4:21; 6:15) Va Isareli va lekisile ombili yi komõhisa kupange waco, momo vokuenda kuotembo yaco va liyaka lovitangi vialua vielambalalo. Velie va kala ovanyali va Nehemiya, kuenda va kuatele ovisimĩlo vipi?
4. Ovanyali va Nehemiya va kuatele ocimãho cipi?
4 Vamue pokati kovanyali vaco vava: Sambalata, Toviya, kuenda Geseme ulume umue wa kemãlele calua haeye wa kala ocipepi lofeka yo Yuda. Omo okuti, va kala ovanyali vomanu va Suku, ‘eci va yeva, okuti Nehemiya weya oku kuatisa va Isareli, va ci suvuka ca lua.’ (Nehemiya 2:10, 19) Onjongole yovanyali va Nehemiya, ya kala yoku tateka upange woku tumbulula ocimbaka colupale. Anga hẽ, Nehemiya wa ecelela oku ‘yuliwa leci cĩvi’?
“Wa Tokotelua Lonyeño”
5, 6. (a) Ovanyali va Nehemiya va linga nye eci va mola upange woku tumbulula ocimbaka colupale? (b) Momo lie Nehemiya ka kuatelele usumba lovanyali vaye?
5 Nehemiya wa vetiya omanu vaye lutõi hati: “Tu endi, tu ka tungi, vali ocimbaka ca Yerusalãi.” Noke omanu va tambulula hati: “Tu tungi.” Nehemiya wa lombolola hati: Omanu “va kolisila ovaka avo upange waco u kola.” Pole, ovanyali va fetika oku tu “fuanguila loku tu yola epembe. Va pula vati: Nye eci wu kasi loku linga? Anga wu ñualelapo Soma?” Nehemiya ka kuatele usumba lovanyali vaye va kala oku popia olondaka viesanda. Pole, wa va sapuila hati: “Suku yokilu eye o tu kuatisa, [noke] etu tuakuenje vaye tu fetika oku tunga.” (Nehemiya 2:17-20) Nehemiya wa nõlapo oku amamako ‘lupange wa Yehova.’
6 Umue pokati kovanyali vaco okuti, Sambalata “wa tokotelua lonyeño” yalua, kuenje wa fetika oku popia olondaka vĩvi. Eye wa pula lepembe hati: “Va Yudea va leñela ndoto, va kasi oku linga nye? [Anga hẽ, va tumbulula] vali ovawe pokati kolondunda viovimalañanya?” Toviya wa likongelavo kesepu liaco, kuenje wa popia hati: “Nda ombulu yaño yi londako yundumula lulelu ocimbaka cavo covawe.” (Nehemiya 4:1-3) Nye Nehemiya a linga?
7. Nehemiya wa linga nye eci ovanyali vaye va kala oku u lundila olondaka vĩvi?
7 Nehemya ka kapeleko olondaka viovanyali vaye. Omo lioku pokola kocihandeleko ca Yehova, ka sandiliyile oku va fetuluinya. (Ovisila 19:18) Pole, ocitangi caco wa ceca peka lia Yehova, kuenje wa likutilila hati: “Yeva, a Suku yetu [Yehova], ndomo tua pembuiwa. Epembe liavo li wile kovitue viavo muẽle.” (Nehemiya 4:4) Nehemiya wa lekisile ekolelo kohuminyo ya Yehova wa popia hati: “Cange oku fetuluinya loku eca onima.” (Esinumuĩlo 32:35) Omo liaco, Nehemiya lomanu vaye vamamako oku “tunga ocimbaka.” Ovo ka va ecelele oku yapuisiwa lovanyali. Pole, va ‘katula ocimbaka toke pokati lakati, momo omanu vaco va kala lutima woku talavaya.’ (Nehemiya 4:6) Ovanyali va Yehova, ka va tẽlele oku tateka upange woku tunga ocimbaka. Tu kuama ndati ongangu ya Nehemiya?
8. (a) Eci tu lambalaliwa lovanyali vetu, tu kuama ndati ongangu ya Nehemiya? (b) Lombolola ulandu umue wa mola, ale ulandu umue wa yevele u lekisa esilivilo lioku yuvula oku fetuluinya.
8 Koloneke vilo, citava okuti akamba vetu kosikola, kupange, kuenda vakuepata lietu, va tu lambalala loku tu lundila olondaka vĩvi. Pole, tu pondola oku yula evĩho liaco, poku pokola konumbi Yembimbiliya yi popia hati: “[Kuli] eteke lioku ũha.” (Ukundi 3:1, 7) Kuenje, tu kuama ongangu ya Nehemiya yoku yuvula oku fetuluinya lolondaka vĩvi. (Va Roma 12:17) Tu likutilila ku Suku loku kolela kokuaye, momo wa likuminya hati: “Ame [ndi] fetuluinya.” (Va Roma 12:19; 1 Petulu 2:19, 20) Ka tuka eceleli okuti, ovanyali vetu va tu tateka oku linga upange woku kunda loku longisa omanu oco va linge olondonge. Momo upange waco, owu u kuete esilivilo lia velapo koloneke vilo. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Poku amamako lupange waco loku yuvula oku tatekiwa lovanyali, tu lekisa ekolelo ku Yehova ndeci Nehemiya a linga.
‘Tu va Ipaya’
9. Ovanyali va Nehemiya va katuile elambalalo lipi, kuenda nye Nehemiya a linga?
9 Kotembo ya Nehemiya eci ovanyali va Suku “va yeva ndomo upange woku [tumbulula] ovimbaka u kasi oku amako,” va tikula olosipata viavo oku ‘yaka lo Yerusalãi.’ Va Yudea va molehele ndu okuti, ka va kuete onjila yoku puluka peka liovanyali vavo. Konano kua kala va Samaria, kutundilo kua kala va Amoni, Kombuelo kua kala va Arabia, kutakelo kua kala va Asidode. O Yerusalãi ya ñualiwile lovanyali, kuenje va kuakutunga ovimbaka va kala pokati kavo. Nye va linga? Ovanyali va popia hati: “Tu va ipaya loku imũla upange waco.” Pole, Nehemiya wa tambulula poku nõla alume va kala oku tunga ovimbaka oco va teyuile olupale “lolosipata viavo, lolonjelia . . . kuenda olohonji viavo.” Va Yudea kovaso omanu, va molẽhele okuti, ka va kuete unene woku yula ovanyali vavo. Pole, Nehemiya wa va vetiya hati: “Ko ka va yokokeli. Ivaluki Yehova okuti [ukuonene], haeye o kola.”—Nehemiya 4:7-9, 11, 13, 14.
10. (a) Nye ca nyõla ongombo yovanyali va Nehemiya? (b) Onjila yipi Nehemiya a nõlelepo?
10 Noke ekalo lieya oku pongoloka. Ovanyali va liwekapo oku lambalala. Momo lie? Nehemiya wa popia hati, momo ‘ongombo yavo Suku wa yi nyõla.’ Pole, Nehemiya wa limbukile okuti, ka va liwekelepo oku u lingisa usumba. Omo liaco, wa handeleka okuti, “vakuakutunga va malẽha, omunu losipata yaye vombunda, omunu losipata yaye vombunda.” Eye wa nõlavo ulume umue wa tambula ocikele cokuti, nda ovanyali veya o ‘sika olumbeta’ oco a lungule vakuavo. Kuenje, wa kolisa omanu poku va sapuila hati: “Suku yetu o tu yakelako.” (Nehemiya 4:15-20) Vakuakutunga ovimbaka, vamamako lupange wavo omo lioku tambula olonumbi kuenda elembeleko lia va kuatisa oku liyaka lelambalalo. Nye tu lilongisa kulandu waco?
11. Akristão va kasi kolofeka kuna okuti, upange woku kunda wa tatekiwa, nye ca siata oku va kuatisa oku pandikisa? Va siata oku yula ndati eci cĩvi leci ciwa?
11 Olonjanja vimue, Akristão vocili va siatavo oku liyaka lelambalalo. Kolofeka vimue ovanyali vefendelo lia Yehova, va siata oku sokiya ovisoko vioku lambalala omanu va Yehova. Vamanjetu kolofeka viaco, ka va kuete onjila yoku puluka kovitangi viaco. Pole, va kolela okuti, Yehova ‘o va yakelako.’ Vana va kala oku li yaka lelambalalo omo liekolelo liavo, va siata oku limbuka okuti, Yehova o tambulula olohutililo kuenda o nyõla unene wovanyali. Kolofeka vina okuti, upange woku kunda u kasi oku tatekiwa, Akristão va siata oku sanda olonjila vikuavo vioku kunda olondaka viwa. Ndeci va Yudea va pongoluile onjila yavo yoku tunga ovimbaka vio Yerusalãi, haico Olombangi via Yehova via siata oku linga koloneke vilo. Eci va liyaka lelambalalo va pongolola olonjila viavo viupange woku kunda. Pole, va yuvula oku yaka lovimalẽho. (2 Va Korindo 10:4) Ndaño ceci va va lingisa usumba poku tatiwa lungangala, ka va liwekapo lupange wavo woku kunda. (1 Petulu 4:16) Pole, ‘vamamako oku yula eci cĩvi leci ciwa.’
“Enju, tu Likongele Pamosi”
12, 13. (a) Eyonjo lipi ovanyali va Nehemiya va setekele? (b) Momo lie Nehemiya ka tavelele oku lisanga lovanyali vaye?
12 Eci ovanyali va Nehemiya va limbuka okuti elambalalo liavo ka li kasi oku eca onima yiwa, va sandiliya olonjila vikuavo. Ovo va seteka ayonjo atatu. Vapi ayonjo aco?
13 Catete, va seteka oku kemba Nehemiya. Ovo vo sapuila hati: “Enju, oco tu likongele pamosi vimbo limue ketapi lia Ono.” Etapi lia Ono, lia kala pokati ko Yerusalãi lo Samaria. Ovo va yonja Nehemiya oco va lisange vetapi liaco okuti, va tetulula ovitangi viavo. Nehemiya citava okuti nda wa sokolola ndoco: ‘Ondaka eyi ya sunguluka. Momo ciwa oku tetulula ovitangi okuti, ka tu liyaki vali.’ Pole, ka tavele kondaka yaco. Eye poku lombolola esunga liaco, wa popia hati: “Va [kala oku] sima oku ndinga lãvi.” Nehemiya omo lioku limbuka ovisimĩlo viavo, ka tavele oku kembiwa. Volonjanja vikuãla wa va sapuila hati: “Si tẽla oku tunda [kulo]. Ci tava ndati okuti upange u liweka osimbu nundako oku iya kokuene?” Eyonjo liovanyali va Nehemiya ka lia ecele onima yiwa. Momo Nehemiya wa tiamisilile lika utima waye kupange woku tunga ocimbaka.—Nehemiya 6:1-4.
14. Nehemiya wa tendele ndati olondaka viesanda viovanyali vaye?
14 Noke ovanyali va Nehemiya va fetika oku sandeka olondaka viuhembi, poku popia hati, Nehemiya o yongola oku “ñualelapo Soma” Aresesete. Ovo va sapuila vali Nehemiya hati: “Enju, ha tu livangula pokati.” Pole, Nehemiya wa likala vali kondaka yavo, momo wa limbuka ovisimĩlo viavo. Eye wa va tambulula hati: “Vosi [yavo] va yongola oku tu lingisa usumba vati: Ovaka avo a liweka kupange okuti ko lingiwa vali.” Vepuluvi liaco, Nehemiya wa liteyuila kalundi ovanyali vaye poku popia hati: “Pokati kovina wa tukula, lacimue ca lingiwa. Ove wa ci sovola ño vutima wove.” Nehemiya wa sandiliya vali ekuatiso lia Yehova poku likutilila hati: “A Suku, kolisa ovaka ange.” Eye wa kuatele ekolelo liokuti, lekuatiso lia Yehova o pondola oku yula evĩho kuenda oku malusula upange woku tunga ocimbaka colupale.—Nehemiya 6:5-9.
15. Uprofeto wesanda wa vetiyile Nehemiya oku linga nye, kuenda momo lie Nehemiya ka tavelele keyonjo liaco?
15 Oku sulako, ovanyali va Nehemiya va nõla ulume umue woko Isareli o tukuiwa hati, Siemaya oco a vetiye Nehemiya oku lueya Ocihandeleko ca Suku. Siemaya wa sapuila Nehemiya hati: “Tu ende pamosi konjo ya Suku vokati konembele, tu yike apito aco, momo va kasi loku iya oku ku ipaya.” Siemaya wa sapuila Nehemiya hati, omuenyo waye u kasi kohele. Kuenje, oco a puluke kolofa, o sukila oku salama vonembele. Pole, Nehemiya ka kale ocitunda. Nda wa iñilile vonembele, nda wa lueya ocihandeleko ca Suku. Anga hẽ, wa sukilile oku lueya ocihandeleko ca Suku oco a popele omuenyo waye? Nehemiya wa kumbulula hati: “Helie wa soka ndame [okuti] o tẽla oku iñila vonembele loku kala lomuenyo? Si iñila muẽle.” Momo lie Nehemiya a pulukila konjanjo vo kapelele? Momo wa kũlĩhĩle okuti, Siemaya ndaño okuti wa kala u Isareli, “Suku hayeko wo tuma.” Handi vali, wa kũlĩhĩlevo okuti, uprofeto wocili lalimue eteke o vetiya oku lueya Ocihandeleko ca Suku. Omo liaco, ka ecelele oku yuliwa levĩho liovanyali. Noke wa popia hati: “Tua malusula ocimbaka eteke liakũi avali latãlo kosãi Yelulu, okuti tua peselelako oloneke akũi atãlo la vivali.”—Nehemiya 6:10-15; Atendelo 1:51; 18:7.
16. (a) Ndamupi tu liyaka lakamba vesanda, la vakuakulundila, kuenda vamanji vesanda? (b) Eci o kasi konjo yove, ale kosikola, kuenda kupange, o lekisa ndati okuti, o yuvula oku lueya olonumbi via Yehova?
16 Etu tu pondolavo oku lambalaliwa lakamba vesanda, lomanu va tu lundila ovina vĩvi, kuenda vamanji vesanda ndeci ca pita la Nehemiya. Olonjanja vimue, va tu laleka oku enda lavo koku linga ovina vĩvi. Pamue, va tu vetiya okuti, nda tua tepulula ombili yetu kupange wa Yehova, tu litumbika kovimãho vikuavo violuali. Pole, omo lioku pitisa kovaso Usoma wa Suku, tu yuvula oku yapuisiwa lavo. (Mateo 6:33; Luka 9:57-62) Ovanyali va pondolavo oku tu lundila ovina vĩvi. Olonjanja vimue tua siata oku lundiliwa okuti, tu kasi oku tatamisa Ombiali yofeka ndeci ca pita la Nehemiya eci vo lundila hati, oyongola oku ñualelapo soma. Pole, alundi amue ka a siatele oku taviwa lolombiali kombonge. Omo liaco, tu likutilila ku Yehova oco a tetulule ovitangi viaco ndeci ca soka locipango caye. (Va Filipoi 1:7) Elambalalo pamue li tunda komanu vamue va li lekisa ndu okuti va yongola oku vumba Yehova. Pole, ndeci ulume una u Yudea a vetiya Nehemiya oku lueya Ocihandeleko ca Yehova oco a popele omuenyo waye, haico ci pondola oku pita letu. Omanu vana va siapo ocisoko ca Yehova, pamue va tu vetiya oku lueya olonumbi via Yehova. Pole, tu sukila oku va yuvula, momo ka tu yongola oku popela omuenyo wetu poku lueya ovihandeleko via Yehova. (1 Yoano 4:1) Lekuatiso lia Yehova, tu pondola oku yula ovina viosi vĩvi.
Oku Kunda Olondaka Viwa Ndaño Lelambalalo
17, 18. (a) Satana lomanu vaye, va kasi oku likolisilako oku linga nye? (b) Nye ove wa nõlapo oku linga, kuenda momo lie?
17 Ondaka ya Suku yi popia eci catiamẽla Kakristão olombuavekua hati: “[Satana] vo yula . . . londaka yuvangi wavo.” (Esituluilo 12:11) Pokati koku yula Satana ono yevĩho, kuenda upange woku kunda esapulo Liusoma, pali elitokeko. Satana o kasi oku amamako oku yaka Lakristão olombuavekua kuenda “owiñi wakahandangala” poku vetiya elambalalo.—Esituluilo 7:9; 12:17.
18 Ndomo tua lilongisa vocipama cilo, tua kũlĩha okuti elambalalo liyilila volonepa vialua ndeci: Oku popiwa lãvi, oku lingisiwa usumba woku pondiwa, kuenda ovina vikuavo. Ocimãho ca Satana, oku tu tateka oku kunda olondaka viwa viusoma. Pole, onjongole yaye ka yi tẽlisiwa, momo omanu va Yehova va kasi oku kuama ongangu ya Nehemiya, kuenje va nõlapo ‘oku yula eci cĩvi leci ciwa.’ Ovo vamamako oku kunda olondaka viwa viusoma, toke eci Yehova a linga hati, upange waco wa tẽlisiwa.—Marko 13:10; Va Roma 8:31; Va Filipoi 1:27, 28.
Ivaluka Eci Tua Lilongisa?
• Ovitangi vipi Omanu va Yehova va liyaka lavio kosimbu kuenda koloneke vilo?
• Ovanyali va Nehemiya va kuatele onjongole ye? Kuenda ovanyali va Suku va kuete onjongole ye koloneke vilo?
• Koloneke vilo, tu tẽla ndati oku amamako oku yula eci cĩvi leci ciwa?
[Atosi pombuelo yamẽla]
a Oco o kuate elomboloko liovitangi Nehemiya a liyaka lavio, tanga elivulu lia Nehemiya 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.
[Okakasia Lelitalatu kemẽla 31]
Ceci tu Lilongisa Velivulu Lia Nehemiya
Omanu va Suku va Liyaka
• lelambalalo
• loku lingisiwa usumba
• lesumuo
Esumuo Citava Okuti li Tunda
• kakamba vesanda
• komanu vakuakulundila ovina vĩvi
• ku vamanji vesanda
Omanu va Suku va Yula Evĩho Poku
• tẽlisa ocikele va tambula ku Suku
[Elitalatu kemẽla 32]
Akristão vocili, va kunda olondaka viwa lutõi