Anga Hẽ Yesu Wa Longisa Eci Catiamẽla Kifelu?

Yesu wa popia hati: “Nda iso liove li ku lingisa ekandu li tofolamo, hĩse ove iñile vusoma wa Suku liso limosi, oku imbiwa vifelu lovaso avali hacoko; muna epuka liavo ka li fi londalu ka yimi.”​—⁠MARKO 9:​47, 48,“Contemporary English Version.”

Kepuluvi likuavo Yesu poku vangula catiamẽla kesombiso liolondigaĩvi, wa popia hati: “Nundi, ene wa siñaliwi haene vuka imbiwa vondalu ka yi pui ya angiliyilua eliapu lovangelo vaye.” Noke wa amisako hati, “kuenje ava va enda keyambulo ka li pui.”​—⁠MATEO 25:​41, 46.“The New American Bible.”

OLONDAKA via Yesu vi molẽha ndu okuti wa kala oku longisa ifelu viondalu. Ocili okuti Yesu ka patãlele Ondaka ya Suku okuti: “Ava va fa lacimue va kũliha.”​—⁠Ukundi 9:⁠5.

Oco hẽ, nye Yesu a yonguile oku popia poku tukula omanu va imbiwa “vifelu”? Kuenda “ondalu ka yimi” Yesu a tukula anga hẽ ocitumãlo cimue ci letiwe lovaso, ale upopi wocindekaise? Olondingaĩvi vika enda ndati “keyambulo ka li pui”? Tu konomuisi apulilo aco limosi limosi.

Yesu wa yonguile oku popia nye eci a tukula omanu va imbiwa “vifelu”? Kelivulu lia Marko 9:​47, ondaka “ifelu” ya tukuiwa palo, kelimi lio Helasi yi tukuiwa hati Geʹen·na. Ondaka yaco yopiwa kelimi lio Heveru okuti Geh Hin·nomʹ, yi lomboloka “ekungu liomãla va Hinome” lia kala kosamua yolupale luo Yerusalãi. Olosoma vimue via va Isareli kosimbu, via enda oku lumba omãla vavo vekungu liaco. Kuenje elinga liaco lia sumuisile calua Suku. Eye wa likuminyile oku yambula vana va litumbikile kefendelo liesanda. Ekungu lia Hinome lia sesamẽlele oku tukuiwa hati, “ekungu liepondelo” muna va enda oku imba ‘ovinyama via li fila kuenda omanu vana ka va sesamẽlele oku kendiwa.’ (Yeremiya 7:​30-​34) Yehova wa lekisile okuti ekungu lia Hinome ka li lingi vali ocitumãlo coku timĩhila omãla vomanu, pole li kala ocitumãlo coku inasi ovinyama vina via li fila kuenda ovivimbi viomanu vana ka va sesamẽlele oku kendiwa.

Koloneke via Yesu, olonungi vio vo Yerusalãi via enda oku pesila ovinene Vekungu lia Hinome. Ovo va enda oku imbamo ovivimbi violondingaĩvi kuenda ovinyama via li fila loku timihĩwa londalu ka yimi.

Yesu poku popia okuti enyo ka li fi kuenda ondalu ka yimi, citava okuti wa tukula olondaka vi sangiwa kelivulu lia Isaya 66:24. Catiamẽla ‘kovivimbi viomanu va sinila Suku,’ Isaya wa popia okuti “enyo liavo ka li fi, kuenda ondalu yavo ka yimi.” Yesu kuenda olonjeveleli viaye va kũlĩhĩle ciwa okuti olondaka viaco, Isaya wa vi tiamisilile kovinyama via li fila kuenda ovivimbi viomanu vana ka va sesamẽlele oku kendiwa.

Ocili okuti Yesu poku tukula Ekungu lia Hinome, ale o Gehena, wa li tiamisilile komanu vana ka va kuatele elavoko liepinduko. Eye wa tukula ondaka yaco poku lekisa okuti Suku ‘o tẽla oku nyõla elisi omuenyo womunu’ okuti ka kuata vali elavoko liepinduko. (Mateo 10:​28) Ondaka o Gehena yi lomboloka okufa elisi, hekangisoko ka li pui.

‘Ondalu ka yi pui’ Yesu a tukula anga hẽ ocitumãlo cimue ci letiwe lovaso, ale upopi umue wocindekaise? Ivaluka okuti ondalu ka yi pui Yesu a tukula kelivulu lia Mateo 25:41 “ya angiliyilua eliapu lovangelo vaye.” Anga hẽ ondalu yi pondola oku yoka oviluvo viespiritu? Ale ‘ondalu’ yaco Yesu wa yi tukula ño ndocindekaise? Ocili okuti Yesu wa tukulavo “olomeme lolohombo” vohundo yaco ndocindekaise. Ovio vi lomboloka ovimunga vivali viomanu va kuete ovituwa via litepa. (Mateo 25:​32, 33) Ondalu ka yi pui Yesu a tukula, yi lomboloka oku nyõliwa elisi kuolondingaĩvi.

Olondingaĩvi vika enda ndati “keyambulo ka li pui”? Ndaño okuti Ambimbiliya alua kelivulu lia Mateo 25:​46, a tukula ondaka “eyambulo” pole ondaka yaco kelimi lio Helasi yi tukuiwa hati, koʹla·sin, yi lomboloka ‘oku kangisa,’ ale oku pisa. Omo liaco, vana va soka ndolomeme vaka tambula omuenyo ko pui, kuenda ava va soka ndolohombo ‘vaka kangisiwa,’ kuenje ka vaka tambula omuenyo ko pui.

Nye Ove o Sima?

Yesu ka longisile okuti omunu o kuete ocilelembia ka ci fi. Pole, eye wa longisa lika okuti ava va fa vaka pinduiwa. (Luka 14:​13, 14; Yoano 5:​25-29; 11:​25) Nda ocilelembia ka ci fi, anga hẽ Yesu nda wa kuata esunga poku popia hati ava va fa va ka pinduiwa?

Yesu ka longisile okuti Suku o kangisa olondingaĩvi otembo yenda ño hũ vondalu. Pole, Yesu wa popia hati: “Omo Suku a sola ndoco oluali, oco a ecela Omõlaye wongunga okuti wosi u kolela ka fi, puãi o mola omuenyo ko pui.” (Yoano 3:​16) Momo lie Yesu a popela okuti u ka tava kokuaye o fa? Eye hẽ nda ka popelevo okuti ava va fa va amamako oku kangisiwa vifelu viondalu otembo ka yi pui?

Elongiso lifelu viondalu ka li sangiwa Vembimbiliya. Pole, lia tunda kovihilahila via vakualofeka, yu lia li sanduila pokati Kakristão vesanda. (Tala okakasia losapi hati, “Esapulo Limue Liatiamẽla Kifelu,” kemẽla 6.) Ocili okuti, Suku ka kangisa omanu otembo ka yi pui vifelu viondalu. Oku kũlĩha ocili catiamẽla kifelu viondalu ka ci ku vetiya hẽ oku sola Suku?

[Okakasia kemẽla 6]

ESAPULO LIMUE LIATIAMẼLA KIFELU

LIA TUNDILILA KETAVO LIA VAKUALOFEKA: Va Egito kosimbu va tavele okuti kuli ifelu viondalu. Elivulu limue li tukuiwa hati, Ȧm-uat lia sonehiwa kunyamo wo 1375, Otembo Kristu keyile, li popia hati “vana va imbiwa vekungu liondalu. . . lalimue eteke vaka tundamo vali. . . kuenda ka va yovuiwa kulienge wondalu.” Ulume umue ulongisi wovihilahila vio Helasi o tukuiwa hati, Plutarco (kunyamo wo 46-120 Kotembo ya Kristu] wa soneha hati, omanu va imbiwa vondalu “va lila loku liyula lusumba omo liekangiso kuenda evalo lialua va yeva.”

ETAVO LIO JUDAISMU LI LONGISAVO IFELU VIONDALU: Ulume umue ukuasapulo o tukuiwa hati, Yosefu (kunyamo wo 37-100), wa popia hati, vakuetavo lio essenio okuti ocimunga cimue catiamẽla ketavo lio Judaismu, va tavele okuti “ocilelembia ca amamako otembo yalua lomuenyo.” Eye wa amisako hati: “Eci ca kala ocisimĩlo ca va Helasi. . . Ovo va enda oku sima okuti ovilelembia vĩvi vienda kocitumãlo cimue ci linga usumba okuti vi yambuiwa otembo yenda ño hũ.”

NDOMO ELONGISO LIACO LIA IÑILA POKATI “KAKRISTÃO VESANDA”: Kocita cavali Kotembo ya Kristu, elivulu Apocalypse of Peter okuti ka li pangi onepa kovisonehua, poku tukula olondingaĩvi lia popia hati: “Tu sandula ondalu ya sanya.” Olio li popiavo hati: “Ezrael, ungelo wonyeño, wa nena alume lakãi va kakuiwa onepa yimue yatimba avo, kuenje wa va kapa pocitumãlo cimue cowelema, vifelu, kuenje espiritu lionyeño lia fetika oku va kangisa.” Kotembo yaco, Teofilo usonehi umue wo ko Antiokea, wa tukula olondaka viukãi umue wa kala uprofeto wesanda o tukuiwa hati Sibyl, wa enda oku popia catiamẽla kekangiso liolondingaĩvi hati: “Vuka timihĩwi londalu ya sanya ngãlu.” Evi olondaka vimue Teofilu a tukula ndu okuti “viocili, kuenda wa vi popela kovaso yomanu valua.”

OMANU VA SIATA OKU LINGA UNGANGALA OMO LIELONGISO LIFELU: Ukãi umue wa kala nasoma kofeka yo Inglaterra (kunyamo wo 1553-1558) wa tukuiwile hati “Maria, Ongangala” omo lioku timĩhila kuti ci soka 300 komanu vakuetavo lio Protestante, wa lipanda hati: “Nda okuti kuli ifelu omu ovilelembia vi kasi oku talisiwa ohali otembo ka yi pui, ka kuli cimue ca velapo koku setukula ekangiso lia Suku ndeci ñasi oku linga poku timĩha omanu ava palo posi.”

ELOMBOLOKO LIO KALIYE: Kotembo yilo, atavo amue a konomuisa elongiso liatiamẽla kifelu. Kuenje kunyamo wo 1995, Osungu Yelongiso Lietavo ko Inglaterra, ya popia hati: “Ifelu hacitumãloko cekangiso ka li pui, puãi esulilo liomanu va nõlapo oku sinila Suku okuti lalimue eteke vaka kuata vali omuenyo.”

[Okakasia Lelitalatu kemẽla 7]

‘OCIVA CONDALU’ CI LOMBOLOKA NYE?

Elivulu Liesituluilo 20:10 li popia okuti Eliapu lika imbiwa “vociva condalu” kuenda lika “yambuiwa utanya luteke oloneke vi enda ño-o hũ.” Nda Eliapu lika yambuiwa otembo ka yi pui, ci lekisa okuti Suku oka li sia lomuenyo. Pole Embimbiliya li popia hati Yesu oka ‘kundula’ Eliapu. (Va Heveru 2:​14) Ociva condalu ci lomboloka “okufa kuavali.” (Esituluilo 21:⁠8) Okufa kuavali kua tukuiwa ndeti, halofako viatete via kokiwa lekandu lia Adama. Momo kolofa viaco omunu o pondola oku pinduiwa. (1 Va Korindo 15:​21, 22) Omo Embimbiliya ka li lekisa okuti citava oku yovola omunu “vociva condalu,” ale “okufa kuavali,” eci ci lomboloka okuti una o fa evali lalimue eteke aka pinduiwa.

Nye ci lomboloka oku yambuiwa ‘vociva condalu’ otembo ka yi pui? Olonjanja vimue, ondaka ‘eyambulo’ yi lomboloka oku ‘tateka’ omunu oku linga cimue. Eci Yesu a lemẽla olondele, ovio via kaluka hati: “Weyilila nga oku tu yambula osimbu eteke liaco ka lieyile?” (Mateo 8:29; Luka 8:​30, 31) Omo liaco, vosi va kasi ‘vociva condalu’ ale “okufa kuavali” va tatekiwa oku kuata omuenyo ko pui.