Setukuli Ekolelo Liavo

Wa Pandikisa Ndaño Lesumuo

CITAVA okuti Samuele wa limbuka esumuo lia kala vimbo lio Silo. Ca molẽhele ndu okuti omanu vosi volupale va kala oku lila. Volonjo viñami mua yevala oku lila kuakãi kuenda omãla poku kũlĩha okuti va isiavo, alume vavo, omãla vavo valume kuenda va mume vavo ka lakeile vali oku tiukila konjo? Tua kũlĩha lika okuti va Isareli va pesela eci ci soka 30.000 kasualali, poku yuliwa peka lia va Filisiti okuti, ka pa pitile otembo yalua tunde eci kua pondiwa ci soka 4.000 kasualali kuyaki ukuavo.​—1 Samuele 4:1, 2, 10.

Eci cimue lika pokati kovilunga vialua va pita lavio. Ocitunda Cinene Eli wa kuata omãla vavali va kala vakuavitukiko okuti, Hafeni la Finehase vana va tundile ko Silo locikasia covisila. Ocikasia caco covisila ca enda oku kala Vohondo yi Kola Koku Kola Yotavernakulu, okuti onembele ya tungiwile ndombalaka, haiyo ya kala ocindekaise cemolẽho lia Suku. Pole omanu vambata Ocikasia caco kuyaki loku sima okuti nda ca nena osande yoku yula uyaki waco. Pole va Filisiti va tambula Ocikasia kuenda va ponda Hafeni la Finehase.​—1 Samuele 4:3-11.

Otavernakulu ko Silo ya kuatele esumũlũho, omo okuti Ocikasia covisila ca kalamo vokuenda kuanyamo alua. Pole, cilo ka ci kasimo vali. Eci Eli okuti otembo yaco wa kuatele 98 kanyamo a ci yeva, wa kupuka oku upisa komangu yaye kuenje wa fa. Ukãi womõlaye okuti wa linga ocimbumba keteke liaco, wa fa poku kutulula. Osimbu ka file, wa popia hati: “Ulamba ku va Isareli wa tunda.” Ocili omuenyo ko Silo wa pongoloka.​—1 Samuele 4:12-22.

Samuele wa laikele oku liyaka ndati lovitangi viaco? Anga hẽ ekolelo liaye lia pamẽle calua, okuti nda wa tẽla oku kuatisa omanu vana ka va kuatele eteyuilo haivo ka va taviwile vali la Yehova? Omo okuti koloneke vilo tu pondolavo oku liayaka lovitangi vialua kuenda esumuo vi seteka ekolelo lietu, tu kũlĩhĩsi ovina tu lilongisila kongangu ya Samuele.

Wa “Tumbika Esunga”

Embimbiliya ka li tukula vali catiamẽla ku Samuele, pole li lombolola ulandu watiamẽla Kocikasia ci kola, poku lekisa ndomo va Filisiti va kuata ovitangi omo lioku tambula Ocikasia covisila, kuenje va kisikiwa oku ci tiuwiya. Ulandu watimẽla ku Samuele u molẽha lika noke yoku pita 20 kanyamo. (1 Samuele 7:2) Nye Samuele a linga vokuenda kuanyamo aco? Embimbiliya li eca etambululo.

Olio li popia okuti osimbu anyamo aco ka a fetikile, “ondaka ya Samuele ya lisanduila ko Isareli yosi.” (1 Samuele 4:1) Ulandu u lekisa okuti, noke yotembo yaco Samuele wa fetika oku nyula alupale atatu o ko Isareli, okuti kocikanjo locikanjo anyamo osi oco a tetulule ovama kuenda ovitangi via kala pokati komanu. Noke wa enda oku tiukila kimbo liaye ko Rama. (1 Samuele 7:15-17) Eci ci lekisa okuti, vokuenda 20 kanyamo, Samuele wa kuatele upange walua woku linga.

Evĩho liukahonga kuenda ovitukiko omãla va Eli va enda oku linga, lia nyõla ekolelo liomanu. Citava okuti, omanu valua va fetika oku fendela oviteka. Pole, noke lioku linga upange walua vokuenda kuakũi avali kanyamo, Samuele wa sapuila omanu hati: “Nda wa tiukili ku Yehova lutima wene wosi, poku upa pokati kene olosuku viñi, loviñumañuma via Asitorete kuenda vu tiamisila ovitima viene ku Yehova loku vumba lika eye, eye o ka vu popeli peka lia va Filisiti.”​—1 Samuele 7:3.

‘Ovaka a va Filisiti,’ a lemele ku va Isareli. Olohoka vio Isareli viayulile kuenje va Filisiti va fetika oku talisa ohali afendeli va Suku momo nda ka va va lingile lacimue. Pole Samuele wa sapuila owiñi okuti ekalo liaco lia laikele oku pongoloka, nda ovo va tiuka ku Yehova. Anga hẽ, ovo va kuata onjongole yoku ci linga? Samuele weya oku sanjuka momo omanu va siapo oku fendela oviteka, kuenje “va vumba lika Yehova.” Samuele wa sapuila omanu oco va liogoluile ko Misipa olupale lumue lu kasi kovaimbo a kasi kolomunda konano yo Yerusalãi. Kuenje owiñi wa liongoluilamo, va likandangiya oku lia, ndocindekaise coku likekembela akandu avo omo lioku fendela oviteka.​—1 Samuele 7:4-6.

Eci va Filisiti va yeva okuti va Isareli va liongolola, va linga esokiyo lioku kundula afendeli vaco va Yehova. Omo liaco va tuma olohoka viavo ko Misipa, oco va kundule afendeli va Yehova. Eci va Isareli va ci yeva, va limbuka okuti va kala kohele. Lusumba walua, va pinga ku Samuele oco a va likutilileko. Eye wa ci linga kuenda wa ecavo ocilumba cimue. Vokuenda kuocipito caco ci kola, olohoka via va Filisiti va katukila o Misipa. Yehova wa tambulula ohutililo ya Samuele. Kuenje onyeño ya Yehova ya va wengukila. Eye wa tuma “tuma ocilemĩlo cinene ku va Filisiti.”​—1 Samuele 7:7-10.

Anga hẽ va Filisiti vaco va kala ndotumãla tu tilila ku va inavo poku yeva ocilemĩlo cimue? Sio, momo ovo va kala asualali va pama va kile ale uyaki. Ocilemĩlo caco, ca litepele levi va enda oku yeva. Anga hẽ onjuela ‘yocilemĩlo caco cinene’ oco hẽ ca va saluisa? Anga hẽ kilu kua yelele eci kua pita ocilemĩlo caco ale ceci ca yevala kolomunda, okuti ca va kokela atatahãi? Citava okuti onjuela yaco, ya kokela va Filisiti oku yeva usumba walua. Ovina via pongoloka okuti, vana va yonguile oku yula, ovo va yuliwa. Alume va Isareli va tunda ko Misipa, va yula ovanyãli vavo kuenda va va landula ocinãla calua oku endela kombuelo yo Yerusalãi.​—1 Samuele 7:11.

Uyaki waco, wa nena apongoloko anene kafendeli va Suku. Va Filisiti ka va yakele vali la va Isareli vokuenda kuotembo eci Samuele a kala onganji. Vokuenda kuotembo, alupale ana ovanyãli va Suku va tambuile, eya oku kala vali peka lia va Isareli.​—1 Samuele 7:13, 14.

Noke yanyamo alua, upostolo Paulu wa kongela Samuele kulala wolonjanji lovaprofeto vakuekolelo vana va “va tumbika esunga.” (Va Heveru 11:32, 33)Samuele wa kuatisa omanu oku linga eci ca sunguluka kovaso a Suku. Eye wamamako oku kuata onima yiwa momo, wa kevelela lepandi ku Yehova poku linga upange waye lekolelo, ndaño lesumuo. Eye wa lekisavo olopandu. Noke lioku yula uyaki ko Misipa, Samuele wa tunga onjivaluko yimue oco omanu va ivaluke ndomo Yehova a va kuatisa.​—1 Samuele 7:12.

Anga hẽ ove o yongolavo oku ‘tumbika esunga?’ Nda oco, ciwa okuti o lilongisa ongangu ya Samuele yoku lekisa epandi kuenda ocituwa caye cumbombe loku eca olopandu. Helie pokati ketu ka sole ovituwa viaco? Samuele wa lilongisa oku lekisa ovituwa viaco osimbu a kala umalẽhe, ovio vieya oku u kuatisa eci a liyaka lovitangi vinene.

“Omãla Vaye ka va Kuamẽle Ongangu Yaye”

Onjanja yikuavo eci ulandu u vangula vali catiamẽla ku Samuele eye ‘wa kukile ale.’ Kotembo yaco, Samuele wa kuatele omãla vavali valume va kala ale akulu okuti, Yoeli la Aviya kuenda eye wa ecele kokuavo ocikele coku u kuatisa kupange wunganji. Pole, ovo ka va sesamẽlele oku tambula ocikele viaco. Ndaño okuti Samuele wa kala ukuesunga haeye ukuacili, omãla vaye va talavaya lunene va kuatele lonjila yimue ka ya sungulukile kuenje va fetika oku pengisa esunga loku tava ovitukiko.​—1 Samuele 8:1-3.

Eteke limue, akulu vo ko Isareli va liyeyela ku Samuele uprofeto una wakukile ale poku u sapuila hati: “Omãla vove ka va kasi oku kuama ongangu yove.” (1 Samuele 8:4, 5) Anga Samuele wa kũlĩhĩle eci ca kala oku pita? Ulandu waco ka u ci lombolola. Pole, ca litepa la Eli, Samuele ka kaile isia umue wa sesamẽlele oku u vetela evelo. Yehova wa yambula Eli momo, ka pindisile ciwa omãla vaye vakuevĩho kuenda wa va velisilepo calua okuti Suku ci sule. (1 Samuele 2:27-29) Yehova ka limbukile ovituwa vimuamue ku Samuele.

Ulandu waco ka u tukula osõi, esakalalo, ale esumuo Samuele poku yeva ovilinga vĩvi viomãla vaye. Pole, olonjali vialua vi pondola oku sokolola ndomo eye a liyeva. Koloneke vilo ka via lelukile, omãla va siata oku sinila epindiso olonjali via siata oku eca kokuavo. (2 Timoteo 3:1-5) Ongangu yiwa ya Samuele citava okuti yi pondola oku lembeleka kuenda oku songuila vana va kasi oku liyaka locitangi cimuamue. Eye ka ecelelele okuti ovituwa vĩvi viomãla vaye vi pongolola ekalo liaye liwa. Ivaluka okuti, ndaño alungulo kuenda epindiso ka vi pongolola utima womãla, ongangu yiwa yolonjali, yi pondola oku longisa omãla. Omo liaco, otembo yosi olonjali vi kuete epuluvi lioku sanjuisa Isiavo Yehova Suku, ndeci Samuele a linga.

“Tu Ĩhe Osoma Yimue”

Omãla va Samuele ka va sokoluile ovitangi va laikele oku kuata omo liocipululu cavo kuenda epela. Akulu vo ko Isareli va amamako oku sapuila Samuele hati: Tu ĩhe osoma yimue oco yi linge onganji yetu.” Anga hẽ poku linga epingilo eli ovo va kala oku likala Samuele? Ocili okuti eye wa kala ale onganji yafendeli va Yehova vokuenda kuanyamo alua. Pole kaliye, va yonguile osoma yimue oco yi kale onganji yavo, ka va yonguile vali uprofeto umue nda Samuele. Olofeka vikuavo via kuata olosoma kuenje va Isareli va yonguilevo oku kuata osoma yimue! Nye Samuele a linga? Ulandu waco u popia hati: ‘co sumuisa.’—1 Samuele 8:5, 6.

Kũlĩhĩsa ndomo Yehova a tambulula Samuele eci a likutilila catiamẽla kocitangi caco. Eye wa popia hati: “Yevelela cosi omanu va ku sapuila; momo haveko va kasi oku ku likala, pole, ame va kasi oku ndi likala ndosoma yavo.” Ku Samuele ca kala elembeleko, pole ku Suku Ukuonene Wosi, ca kala etombo linene! Yehova wa tuma uprofeto oku sapuila va Isareli ovitangi va laikele oku kuata omo lioku vialiwa lomunu umue. Eci Samuele a ci linga, ovo vo lipilikila vati: “Ka ci kuete cimue, etu tua nõlapo oku kuata osoma yimue.” Samuele wa amamako oku pokola ku Suku yaye kuenje wa enda yu wa vialeka osoma yina Yehova a nõlele.​—1 Samuele 8:7-19.

Pole, Samuele wa pokola hẽ locikumbiti ale loku lisiõsiõla? Wa ecelela hẽ okuti amamako lesumuo? Omanu valua pamue va pondola oku lekisa ovituwa viaco, pole, Samuele hacoko a liyeva. Eye wa waveka Saulu kuenda wa limbuka okuti wa nõliwa la Yehova. Kuenje wa sipula Saulu ndondimbukiso yoku u yolela kuenda yoku pokola kosoma yokaliye. Noke wa sapuila omanu hati: “Vu lete hẽ omunu Yehova a nõla okuti pokati komanu vosi ka pali omunu wa lisoka laye?”​—1 Samuele 10:1, 24.

Samuele wa tiamisila utima kovituwa viwa viomunu wa nõliwa la Yehova okuti kakulueya aye hakoko. Eye wa kakatela kekolelo a kuatelelel Suku, okuti koku taviwa lomanu hacoko. (1 Samuele 12:1-4) Eye wa tẽlisavo ocikele caye, poku lungula afendeli va Suku catiamẽla kovitangi va kuatele konepa yespiritu loku va vetiya oku amamako lekolelo liavo ku Yehova. Alungulo aye, a vetiya ovitima viavo, kuenje va pinga ku Samuele oco a va likutilileko ku Yehova. Eye wa tambulula hati: “Ame lalimue eteke ndi ka liwekapo oku vu likutililiko ku Yehova kuenda ndi kamamako oku vu longisi onjila yiwa haiyo ya sunguluka.”​—1 Samuele 12:21-24.

Ove hẽ wa yevele ale esumuo eci omunu umue a tambula ocikele cimue? Ongangu ya Samuele yi tu ivaluisa okuti, tu sukila oku yuvula esepa ale ocikumbiti. Suku o kuete upange walua weca onima yiwa, hawo u nena esanju kafendeli vaye vosi vakuekolelo.

“Toke Otembo Yipi Ove o Sumua Omo Lia Saulu?”

Samuele wa kuata esunga lioku luluvalela kovituwa viwa via Saulu, momo Saulu wa kala omunu umue uwa. Eye wa lepele haeye wa posokele calua, wa kala ukuotõi, wa liketisile kuenda kefetikilo ka kuatele epela. (1 Samuele 10:22, 23, 27) Pole, eye wa kuatavo elianjo lioku nõla onjila a yonguile oku kuama komuenyo. (Esinumuĩlo 30:19) Anga hẽ, eye wa talavaya ciwa lelianjo liaco?

Ci sumuisa calua okuti, eci omunu umue a fetika oku kuata unene, ocituwa catete a siapo, eliketiso. Ka pa pitile otembo yalua kuenje Saulu wa fetika oku lipanda. Eye wa nõlapo oku sinila olonumbi via Yehova vina Samuele o sapuilile. Onjanja yimue, Saulu ka kuatele epandi kuenje wa eca ocilumba okuti Samuele eye lika wa kuatele omoko yoku ci linga. Samuele wa sukilile oku u pisa lutõi kuenda wo sapuila okuti uviali ka u ka amamako vepata liaye. Saulu ka lilongisilile kakulueya kuaye, pole wa amamako oku lekisa esino.​—1 Samuele 13:8, 9, 13, 14.

Pocakati ca Samuele, Yehova wa sapuila Saulu oco a yake la va Amaleke. Pokati kovina vialua, Yehova wo handeleka oco a ponde Soma Agage. Pole, Saulu ka pondele Agage kuenda ka nyõlele ovikuata via velapo. Eci Samuele o pisa, Saulu wa lekisa ndomo ovituwa viaye via pongoloka. Eye ka lekisile eliketiso ale oku tava kepindiso, pole, wa fetika oku likala, oku li sandela esunga loku kapa eko komanu vakuavo. Eci Saulu a seteka oku lisandela esunga poku popia okuti onepa yimue yovikuata vi ka lumbiwa ku Yehova, Samuele wo sapuila hati: “Tala! Oku pokola kua velapo okuti, ocilumba ci sule.” Lutõi Samuele wo pisa, loku u sapuila eci Yehova a nõlapo oku linga okuti: Usoma upiwa ku Saulu loku eciwa komunu ukuavo wa velapo.​—1 Samuele 15:1-33.

Samuele wa sumuile calua omo liovina Saulu a linga. Eye wa pita uteke wosi oku pinga ekuatiso ku Yehova. Wa lisiõsiõla omo lielinga lia Saulu. Samuele wa muile ku Saulu ovituwa viwa, pole cilo, elavoko liaye lia nyõleha. Ulume una a kũlĩhĩle lovituwa viwa, wa pongoloka kuenda wa yanduluka Yehova. Samuele ka tavele vali oku li sanga la Saulu. Pole, vokuenda kuotembo Yehova wa lemẽla Samuele poku u sapuila hati: “Toke otembo yipi ove o sumua omo lia Saulu una nda likala oku viala ndosoma ko Isareli? Yukisa ocikuata cove lulela, kuende. Ndu ku tuma ku Jese u Beteleme, momo pokati komãla vaye nda li nõlelapo osoma yimue.”​—1 Samuele 15:34, 35; 16:1.

Oku tẽlisiwa kuocipango ca Yehova, ka kua tiamẽlele komanu ka va lipuile okuti ka va lekisa ekolelo olonjanja viosi. Nda omunu umue o linga ukuesino, Yehova o nõla omunu ukuavo oco a tẽlise ocipango Caye. Omo liaco, Samuele okuti wa kukile ale, wa liwekapo oku sumua omo lia Saulu. Noke Yehova wa tuma Samuele konjo ya Jese ko Beteleme, kuna a sanga omãla valua valume, haivo va posoka. Eci va lekisa omõla watete, Yehova wa sapuila Samuele hati: “Ku ka vanje ño keposo liaye, pamue koku lepa kuaye . . . Ndomo omunu a vanja, hacoko Suku a vanja, omunu o vanja lika eci ci molẽha kilu, pole, Yehova o vanja vutima.” (1 Samuele 16:7) Noke, va lekisa Daviti ku Samuele, omõla umalẽhe, una wa nõliwa la Yehova!

Kesulilo liomuenyo waye, Samuele wa limbuka ciwa okuti onjila Yehova a kuama yoku nõla Daviti oco a piñainye Saulu, ca sungulukile. Saulu wa pitĩla petosi lioku seteka oku ponda Daviti omo liesepa kuenda wa lingile ocisuanji. Pole Daviti, wa lekisa ovituwa viea ndeci: Utõi, ekolelo kuenda oku kala ukuacili. Ekolelo lia Samuele, lia pamisiwa calua kesulilo liomuenyo waye. Eye wa limbuka okuti Yehova o kuete unene woku imũla esumuo loku li pongolola esumũlũho. Samuele wa fa, pole wa sia ongangu yiwa yoku pandikisa vokuenda kuanyamo alua. Ka ci komõhisa okuti va Isareli vosi va lila calua omo liolofa viulume waco ukuekolelo. Koloneke vilo, afendeli va Yehova va sukila oku lipula ndoco: ‘Ndi ka setukula hẽ ekolelo lia Samuele?’

[Ociluvialuvia kemẽla 25]

Samuele wa kuatisa ndati omanu oku pandikisa omo liepese linene va kuata kuenda esumuo?

[Ociluvialuvia kemẽla 26]

Samuele wa liyaka ndati lesumuo lioku kuata omãla vakuavitukiko?