“Ha Sukuko hẽ o Kasi Lalomboluilo?”

YOSEFE wa kala oku endela vokololo yimue mua tekãva loku salamiha omo liupange walua keteke limue liowuya. Kegito, kosamua yokayike utanya wa kala oku tokota calua ndofolono. Olonjanja vimue ca kala ndu okuti va kũlĩhile atisolo kuenda apangu osi a kala vokayike. Eyi oyo ya kala onjo yaye yokaliye. Ocili okuti eye wa kala oku lavuluiwa calua. Pole, handi wa kala omandekua.

Citava okuti, olonjanja vialua wa enda oku sokolola ndomo omuenyo waye wa kala ko Hevirone eci a enda oku lisa olomeme via isiaye kolomunda! Eci isiaye Yakoba o tumile ocipãla lonjo yavo, wa kuata 17 kanyamo. Oku sokolola elianjo a kuatele ca tilile calua. Ukuse wa va huvaye wa pongoloka ungangala kuenje vo landisa kupika. Eye wa tualiwa ke Egito, kuna a talavaya tete konjo ya Potifara epalanga lia soma yo Kegito. Yosefe wa amamako oku koleliwa lacime caye toke eci a lundiliwa okuti wa seteka oku putula ukãi wa Potifara kuenje wa kapiwa vokayike.a​—Efetikilo, ovipama 37, 39.

Kaliye Yosefe wa kuata 28 kanyamo, okuti otembo yaco wa kala ale kupika ci pitahãla ekũi lianyamo haeye omandekua. Omuenyo waye wa pongoloka momo ka wa kaile ndeci a lavokaile. Anga hẽ eteke limue o ka yovuiwa? O ka lisanga vali la isiaye wa kuka ale la manjaye umãlehe, Benjamini? Anyamo añami a pondola oku kala kupika waco?

Ove hẽ eteke limue wa liyevele ale ndeci Yosefe a liyeva? Citava okuti olonjanja vimue, ekalo liomuenyo li pongoloka okuti elavoko tua kuatele vovomalẽhe ka li tẽlisiwa. Kuenje ovitangi vi sumuisa vi kala ndu okuti ka vi kuete esulilo kuenda ca tĩla oku liyaka lovitangi viaco. Tu kũlĩhisi eci tu pondola oku lilongisa kekolelo lia Yosefe.

“YEHOVA WA KALA LA YOSEFE”

Yosefe wa kũlĩhile okuti Suku yaye, Yehova, lalimue eteke o ko yanduluka kuenje ukũlĩhĩso waco wo kuatisa oku pandikisa. Ndaño muẽle ceci a kala vokayike kofeka yikuavo, Yehova wa sanda olonjila vioku u sumũluisa. Embimbiliya li popia ndoco: “Yehova wa kala la Yosefe, wo kuatisa locisola caye ka ci pongoloka, kuenje kalei kokayike wo sola.” (Efetikilo 39:21-23) Osimbu Yosefe a kala oku likolisilako oku talavaya, wa eca esunga ku Suku lioku u sumũluisa. Poku limbuka ndomo Yehova a kala laye otembo yosi, co lembeleka calua!

Anga hẽ Yehova wa yonguila okuti Yosefe o kala vokayike otembo yosi? Omo okuti Yosefe ka kũlĩhe etambulo liaco, wa eca ocitangi caco ku Suku yaye vohutililo. Ndeci ca pita vapuluvi akuavo, etambululo liaco lieya vonjila yimue ka lavokaile. Eteke limue, kua pita ocina cimue ci komohisa, eci olomandekua vimue vivali vieya vokayike, okuti va kalei ka Fareo. Umue wa kala kalei kolombolo, ukuavo kalei kovinyu.​—Efetikilo 40:1-3.

Kalei kakuenje velombe wa kundika alume vaco vavali peka lia Yosefe.b Eteke limue kavali kavo va lota onjoi. Eci Yosefe a va mõla lomẽle, okuti va nyumãla, wa va pula ndoco: “Ovipala viene via nyumãlela nye etali?” (Efetikilo 40:3-7) Ohenda a lekisa ya vetiya alume oku situlula esakalalo liavo. Yosefe ka kũlĩhile ocitangi caco pole, ombangulo va kuata ya nena epongoloko komuenyo waye. Yosefe nda ka lekisile ohenda kalume vaco vavali, nda wa kuata ndati epuluvi lioku sapela lavo? Onjila a nõlapo yi pondola oku tu vetiya oku lipula ndoco: ‘Nda siata hẽ oku lekisa ekolelo liange ku Suku poku kapako vakuetu?’

Alume vaco vavali va lombolola okuti va kuata esakalalo lonjoi va lota​—momo ka kua kaile umue o va yi situluila. Va Egito va kapeleko calua olonjoi va enda oku lota, kuenda vakolele calua komanu vana va enda oku litukula okuti va kuete unene woku situlula olonjoi. Alume vaco ka va kũlĩhĩle okuti olonjoi viavo via tunda ku Yehova, Suku ya Yosefe. Pole Yosefe wa ci kũlĩhĩle. Eye wa popia lavo hati: ‘Ha Sukuko hẽ o kasi lalomboluilo? Sapuili ño olonjoi viene.’ (Efetikilo 40:8) Olondaka via Yosefe vi kuete esilivilo komanu vosi vakuotima wa sunguluka va lilongisa Embimbiliya koloneke vilo. Omanu va kuetavo va sukila oku lekisa umbombe. Tu sukila oku yuvula epela lioku kolela kovisimilo viomanu pole tu sukila oku kolela okuti Suku, o tu kuatisa oku sanga elomboloko lia suapo liondaka yaye!​—1 Va Tesalonike 2:13; Tiago 4:6.

Kalei kovinyu eye wa lianga oku situlula onjoi yaye. Eye wa sapuila Yosefe onjoi yatiamẽla kuyuva umue wa kala lovianja vitatu lovisiakata viama ayuva. Ayuva a pia kuenda kalei kovinyu wa a kamẽla vokopo ya Fareo. Lekuatiso lia Yehova, Yosefe wa kũlĩhile elomboloko lionjoi yaco. Eye wa sapuila kalei kovinyu hati, ovianja viaco vitatu vi lomboloka oloneke vitatu, kuenje Fareo o ka ku iya vali ocikele cove coku kala kalei kovinyu. Noke Yosefe wo sapuila vali hati: “Ndinge ohenda, nukule ku Fareo.” Yosefe wa lombolola kokuaye okuti wopiwa kofeka yaye; kuenje wa kapiwa vokayike ndaño ka lingile cimue.​—Efetikilo 40:9-15.

Eci kalei ka vakualombolo a yeva okuti elomboluilo lia eciwa kukalei kovinyu liwa, wa pulisa Yosefe elomboloko lionjoi yaye. Eye wa lota okuti wa ambata kutue waye akualu atatu olombolo kuenje olonjila via vi sokotuila kutue waye oku vilia. Yosefe wa ecavo elomboluilo lionjoi yaco. Pole ka lia kaile esapulo liwa ku kalei kolombolo. Yosefe wa popia hati: “Elomboluilo liaco lieli: Olombango vitatu, ovio oloneke vitatu. Pokati koloneke vitatu Fareo o ku teta utue, loku ku nyoñamisa kuti, kuenje olonjila vi sokotola ositu ketimba liove.” (Efetikilo 40:16-19) Afendeli vosi va Suku va kuekolelo, va siatavo oku lekisa utõi poku situlula esapulo liolondaka viwa via Suku ndeci Yosefe a linga kuenda esombiso lia laika oku iya.​—Isaya 61:2.

Noke yoloneke vitatu olondaka via Yosefe via tẽlisiwa. Keteke Fareo a tẽlisa ulima​—wa lingila ofesta, okuti ocituwa cimue ka ca siatele pokati kafendeli va Suku kosimbu—​kuenje wa sandeka esombiso liakuenje vaye vavali. Kalei ka vakualombolo wa pondiwa ndeci Yosefe a lombolola, pole, wa tiuwiya vali kalei ka vakuavinyu kupange waye wolokopo. Ci sumuisa calua omo okuti, kalei ka vakuavinyu ka ivalukile Yosefe.​—Efetikilo 40:20-23.

“NDIMAMÃLE!”

Papita anyamo avali. (Efetikilo 41:1) Sokolola esumuo Yosefe a yeva! Citava okuti elavoko liaye lia pamele eci Yehova o wĩha uloño woku situlula olonjoi viatatama via kalei kovinyu kuenda kalei kolombolo. Oku upisa vepuluvi liaco, eteke leteke, Yosefe wa enda oku pasuka lelavoko liokaliye liokuti eteke limue o tunda vokayike. Vokuenda kuanyamo aco avali, ka ca lelukile ku Yosefe oku pandikisa. Pole lalimue eteke a ecelele okuti ekolelo a kuatelele Suku yaye, Yehova, li tepuluka. Yosefe ka tepuluile elavoko liaye, pole wa nõlelepo oku pandikisa kotembo yaco yohali.​—Tiago 1:4.

Kotembo yilo yohali, ka tu sukila hẽ oku amamako oku lekisa epandi? Eci tu liyaka lovitangi, tu sukila oku nõlapo oku lekisa epandi kuenda ombembua yovutima yina yi tunda lika ku Suku. Ndeci eye a linga la Yosefe, eye o pondola oku tu kuatisa oku liyaka lovitangi viaco kuenda oku amamako lelavoko.​—Va Roma 12:12; 15:13.

Kalei kovinyu wa ivalako Yosefe, pole Yehova lalimue eteke o wivalele. Eteke limue Suku wa tuma ku Fareo olonjoi vimue viatatama. Catete soma wa mola olongombe violomange, epanduvali via posoka, haivio via neta, via kuamiwa lolongombe violomange epanduvali via sueka. Kuenje olongombe vina ka via posokele, haivio via kopa, via lia olongombe epanduvali via posoka haivio via neta. Noke, Fareo wa kuata vali onjoi yimue muna a mola okuti apunga amue epanduvali a tunda kocisila cimosi, hao a pindala, okuti awa. Pole, noke apunga epanduvali a kupa, hao ovuka lofela yovonano, a tundila vemehi lia punga ana a posoka. Kuenje apunga a kupa a lia apunga epanduvali a pindala, hao awa. Eci kua eca omẽle, Fareo wa pasuka lesakalalo lialua, yu wa tumila ovimbanda viosi vio Kegito lolonoño viaco viosi oco vo situluile elomboloko liaco. Pole ka va tẽlele oku vi lombolola. (Efetikilo 41:1-8) Ka tua kũlĩhile nda va kala lusumba woku vi lombolola ale veya lovisimĩlo via litepa haivio viatatama. Vepuluvi liaco​—Fareo wa sakalalele calua momo wa yonguile oku kũlĩha elomboloko lionjoi yaye.

Noke, kalei ka vakuavinyu wa ivaluka Yosefe! Noke utima waye wa fetika oku u vetela evelo, kuenje wa popia la Fareo catiamẽla kumãlehe umue ukuenje okuti, vokuenda kuanyamo avali apita wa situlula ciwa onjoi yaye kuenda ya kalei kolombolo. Vepuluvi liaco, Fareo haico a tuma oku upa Yosefe vokayike.​—Efetikilo 41:9-13.

Sokolola ndomo Yosefe a kala eci olomunga via Fareo vieya lesapulo liaco. Lonjanga yalua, eye wa lipemũla loku wala uwalo ukuavo​—ndeci ca siatele Kegito. Eye wa likutilila lolupili ku Yehova oco o kuatise oku situlula olonjoi viaco! Ka papitile otembo yalua wa pitĩla kombonge kuna a li sanga lolombuale viosi. Embimbiliya li popia ndoco: “Fareo wa popia la Yosefe hati, ‘Nda lota onjoi kuenje ka kuli u o yi lombolola. Nda yeva okuti ove nda wa yeva onjoi o tẽla oku yi lombolola.’” Etambululo lia Yosefe lia lekisa ovina vivali ndeci, umbombe waye kuenda ekolelo liaye ku Suku. Eye wa popia hati: “Ndimamãle. Suku eca etambululo liombembua ku Fareo.”​—Efetikilo 41:14-16.

Omo okuti Yehova o sole ambombe kuenda omanu vakuekolelo, wa eca ku Yosefe etambululo lina olonoño kuenda ovitunda ka via tẽlele oku eca. Yosefe wa situlula elomboloko liolonjoi vivali via Fareo. Omo okuti onjoi yaco ya lotiwa olonjanja vivali, ci lomboloka okuti “ondaka yaco ya kolisiwa” la Yehova, kuenje yi tẽlisiwa. Olongombe epanduvali via pindala, kuenda apunga epanduvali a posoka, a lomboloka alima epanduvali elau lia lua kofeka yosi Yegito. Olongombe epanduvali via sueka, haivio via vĩha kuenda epanduvali liapunga a kupa hao ovuka a lomboloka alima epanduvali elambu noke yanyamo elau. Elambu li nyõla ofeka.—Efetikilo 41:25-32.

Fareo wa kũlĩhile okuti Yosefe o kuete etambululo. Pole, nye a sukilile oku linga? Yosefe wa lekisa eci ca sukilile oku lingiwa. Fareo wa sukilile oku ñola ‘vakapusu va loñoloha haivo vakualondunge’ oco vongolole ovilia viosi vianyamo elau a laika oku iya, loku soleka olomema, ndondaka ya Fareo, oku vi seleka okuti vi linga okulia kuovaimbo. Ovilia evi vi linga eteku lianyamo epanduvali elambu. (Efetikilo 41:33-36) Yosefe ndaño wa kuatele uloño kuenda epondolo lioku linga upange waco, pole ka sandele oku livelisapo. Omo liumbombe waye lekolelo, ka kuatele ovisimilo viaco vioku liepela. Nda tua kolela Yehova, ka tu sukila oku lekisa ocipululu ale oku livelisapo. Tu pondola oku kala lombembua, loku ecelela okuti eye o potolola ocitangi caco!

“TU SANGA HẼ ULUME WA SESAMẼLA OMANGU YACO?”

Fareo kuenda akuenje vaye va limbuka okuti ocisimĩlo ca Yosefe ca sunguluka. Soma wa limbukavo okuti Suku ya Yosefe eye wo wiha olondunge viaco. Fareo wa popia lakuenje vaye hati, “Tu sanga hẽ ulume wa sesamẽla omangu yaco ndokuti espiritu lia Suku li kasi laye?” Eye wa sapuila Yosefe hati: “Omo Suku wa ku lekisa ovina evi viosi, ka kuli umue wa loñoloha pamue ukualondunge te ove. Oco ove o viala konjo yange, lomanu vange vosi va pokola kokuove. Kuviali lika ame hu velapo.”​—Efetikilo 41:38-41.

Fareo wa tẽlisa ohuminyo yaye. Yosefe vo walisa uwalo wombini yovalatanya. Fareo wo kapa elienge liulu posingo yaye kuenda wo kapa onela komuine waye, kuenje wo londisa vekãlu liavali a kala lalio kuenda wo wiha omoko yoku ñuala ofeka yosi oco a fetike upange waye. (Efetikilo 41:42-44) Veteke limuamue, Yosefe wa tunda vokayike wa enda kelombe. Eye wa yovola upika umue embombe, kuenda wa pekela otulo tu ombiali yavali noke ya Fareo. Eci ci lekisa okuti ekolelo lia Yosefe ku Yehova Suku, lia kala liocili. Vokuenda kuanyamo Yehova wa mõla ovina viosi ka via sungulukile ukuenje waye a liyaka lavio. Eye wa potolola ocitangi caco vepuluvi liwa kuenda lonjila yimue ya sunguluka. Yehova ka yonguile lika oku potolola ocitangi ca Yosefe, pole wa yonguilevo oku teyuila epata lia va Isareli. Vovipama vi kuãimo, tu ka kũlĩhĩsa ndomo ulandu waco wa pita.

Nda o kasi oku liyaka locitangi cimue ale elambalalo kanyamo a sulako, ku kapue elavoko. Ivaluka ulandu wa Yosefe. Omo okuti lalimue eteke a silepo oku lekisa ohenda, umbombe, epandi, kuenda ekolelo, wa eca ku Yehova esunga lioku u sumũluisa.