Ondaka ya Yehova yi Kasi Lomuenyo
Atosi Avelapo Velivulu Liukundi
YOVI wa popia hati: “Omunu wa citiwa lukãi ukualoneke viñamiñami, haiye we yuka lohali.” (Yovi 14:1) Omo liaco, tu sukila oku yuvula oku pesila otembo yosi kasakalalo omuenyo. Kovina vipi tu sukila oku pesila otembo yetu, longusu, kuenda ovokuasi etu? Ovina vipi tu sukila oku yuvula? Olondaka viukualondunge vi sangiwa velivulu Liukundi, vi tu ĩha onumbi yatiamẽla konepa eyi. Ulandu welivulu liaco, u “limbuka ovisimĩlo lovipango viutima,” loku tu kuatisa oku ambata omuenyo umue wa sunguluka.—Va Heveru 4:12.
Elivulu Liukundi lia sonehiwa la Soma Salomone woko Isareli. Olio, li lombolola olonumbi viatiamẽla kovina via velapo komuenyo, kuenda ovina ka vi kuete esilivilo komuenyo. Eye wa lombolola ovina vimue viatiamẽla kocikele a kuata coku tunga onembele. Omo liaco, citava okuti, elivulu Liukundi lia sonehiwa noke lioku tungiwa kuonembele yaco osimbu handi ka yapukile vefendelo liocili. (Nehemiya 13:26) Olio lia malusuiwa oku sonehiwa poku panda kunyamo wo 1.000 eci a tẽlisa 40 kanyamo kuviali waye.
OVINA VIPI OKUTI, HESANDAKO?
Ukundi wa popia hati: “Ovina viosi esanda.” Noke wa pula hati: “Omunu o limuisa nye lupange wosi a lingainga vemi liekumbi?” (Ukundi 1:2, 3) Ondaka yoku popia hati, “esanda,” kuenda “vemi liekumbi,” ya tukuiwa olonjanja vialua velivulu Liukundi. Kelimi Lioheveru ondaka “esanda,” yi lomboloka “ofela,” kuenda ocina cimue ka ci kuete esilivilo. Ondaka yoku linga hati, “vemi liekumbi,” yi lomboloka “kilu lieve” ale “voluali lulo.” Omo liaco, ovina viosi omanu va linga okuti, ka va kapiko ocipango ca Suku, esanda.
Salomone wa popia hati: “Nda wenda konjo ya Suku enda lesumbilo, oku amẽlako hu yevelela.” (Ukundi 5:1) Oku kuatisa efendelo liocili lia Yehova Suku, hesandako. Oku pitisa kovaso efendelo lia Yehova komuenyo wetu, oco ci nena esanju lia velapo.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
1:4-10—Ovina vieyuka “ekavo” via tukuiwa ndeti palo vi lomboloka nye? Ukundi wa tukula ovina vitatu vi kuatisa omuenyo palo posi okuti, ekumbi, ofela, kuenda ovava. Pole, kuli ovina vikuavo vikuatisavo omuenyo palo posi okuti, via tatama oku vi kũlĩhĩsa. Ndaño okuti, omunu wa pita otembo yalua oku vi lilongisa, ka kuata elomboloko liavio. Oku vi lilongisa ‘vi kavisa etimba.’ Handi vali, oku sokisa otembo yetu yomuenyo lovina viaco, ci nena ño esumuo. Ndaño okuti, omanu va siata oku loñolola ovina viokaliye, cosi ci kavisa etimba. Handi vali, ovina viosi omanu va sima okuti via tunda kuloño wokaliye, via pangiwa ale la Yehova tunde poku lulikiwa kuoluali.
2:1, 2—Momo lie oku yola kua tukuiwila hati, “oku vela kutue”? Oku yola ku tu kuatisa oku ivala ovitangi vietu vepuluvi liaco okuti ka tu vi sokolola calua. Pole, oku yola kaku maliko ovitangi viaco. Omo liaco, oku sanda esanju lia velapo kovinjola, ci kasi ‘ndoku vela kutuwe.’
3:11—Ovina vipi Suku a ‘posuisila uvo waco’? Vimue pokati kovina Yehova ‘a posuisa’ votembo ya sokiyiwa, vievi: Oku lulikiwa kua Adama la Heva, ocisila colukongolo, ocisila a linga la Avirahama, leci a linga la Daviti, oku iya kua Mesiya, kuenda oku tumbikiwa kua Yesu Kristu Kusoma Wuviali wa Suku. Pole, kuli ovina vikuavo Yehova aka ‘posuisa’ kotembo yo kovaso. Tu sukila oku kolela okuti, ovina viaco tuka vi mola voluali luokaliye luesunga.—2 Petulu 3:13.
3:15b—‘Suku o sandiliya ndati oku tiula eci ca pita’? Vocinimbu eci ondaka ‘oku tiula,’ yi lomboloka ovina Yehova a yongola oku linga. Ekalo lioku citiwa, oku fa, uyaki, kuenda ombembua, vi vetiya omunu oku ivaluka okuti, ka kuete unene wavelapo. Kuenda vi u vetiyavo oku limbuka okuti, ovolandu oluali a siata ño oku pituluiwa. Pole, osimbu ovolandu aco amamako, Yehova o sandiliya oku tẽlisa ovina viosi a yongola oku linga. (Ukundi 3:1-10, 15a) Oku sandiliya kuaco, ku tiamisiwilavo kolondingesunga via siata oku lambalaliwa lolondingaĩvi. Pole, Yehova o sandiliya olondingesunga oco a ‘lekise unene waye’ woku va kuatisa.—2 Asapulo 16:9.
5:9—‘Eci ci tunda kupange woposi citiamisiwila ndati komanu vosi?’ Olonungi viosi via palo posi vi kuatisiwa ‘leci ci tunda kupange woposi’ okuti, ovikũla. Ndaño muẽle osoma, ya siatavo oku kuatisiwa lovina viaco. Pole, oco osoma yi tambule ovaima a tunda vepia liaye, o sukila oku songuila ciwa upange wakuenje vaye vana va lima epia liaco.
Ceci tu Lilongisilako:
1:15. Oku pesela otembo longusu koku seteka oku malako ungangala levĩho, ka ci kuete esilivilo. Usoma wa Suku owo lika uka malako evĩho.—Daniele 2:44.
2:4-11. Ovopange amue ndeci: Oku tunga olonjo, oku kũla oviumbo violoneleho, ovisikilo, loku sanda ekalo liwa, vi kasi ndoku “seteka oku kuata ofela.” Momo ka vi nena esanju lia velapo ale esumũlũho komuenyo.
2:12-16. Olondunge vi kuete esilivilo. Momo vi kuatisa oku potolola ovitangi vimue. Pole, ka vi tẽla oku popela omunu kolofa. Handi vali, ndaño okuti omunu o kuete ekemãlo lialua omo liolondunge viaco, noke vi sulila.
2:24; 3:12, 13, 22. Oku sanjukila onima yupange wovaka etu, hekanduko.
2:26. Olondunge vi tunda ku Suku ovio lika vi nena esanju lia velapo ‘komunu wa sunguluka ku Yehova.’ Nda omunu ka kuete ukamba la Yehova, ka tambula olondunge viaco.
3:16, 17. Tu sukila oku yuvula oku lavoka esunga kovina viosi. Ka tu ka sakalali enene lovina vi kasi oku pita voluali. Pole, tu sukila oku kolela okuti Yehova oka tetulula ovitangi viaco kotembo ya sokiyiwa.
4:4. Oku talavaya lolondunge, ci nena esanju. Pole, oku talavaya lika lonjongole yoku komõhisa vakuetu, ci vetiya omunu oku livelisapo, loku lituna kuenda epela. Omo liaco, upange wosi tu lingila Yehova, tu sukila oku u linga lovisimĩlo via sunguluka.
4:7-12. Oku kuata ukamba la vakuetu, ci kuete esilivilo lia velapo. Omo liaco, ka tu ka eceleli okuti ocipululu covokuasi ci nyõla ukamba waco.
4:13. Oku kala pomangu ya velapo kuenda oku kala ukulu wendamba, hacoko cinena esumbilo. Momo olonjanja vimue omanu vana ka va kuete ovikele vinene va kuete vali olondunge via velapo.
4:15, 16. ‘Umalẽhe una o piñala ukuavo,’ okuti o lomboloka osoma yi piñala pomangu yukuavo, kefetikilo o kuatisa ‘omanu vosi a viala.’ Pole, noke omanu vaco ‘ka vo sanjukila vali.’ Oku soliwa lomanu, kaku tumãla otembo yalua.
5:2. Poku linga olohutililo vietu, tu sukila oku vi sokolola ciwa kuenda oku vi linga lesumbilo.
5:3-7. Oku sakalala loku sanda ovokuasi ku vetiya omunu oku kuata ocipululu. Noke omunu o pita uteke wosi loku sokolola ovina viaco okuti, ka kuata otulo. Oku vangula enene ku lingisa omunu oku kala eveke pokati ka vakuavo. Noke o linga olohuminyo vimue vionjanga kovaso a Yehova okuti, ka sokolola vali. Pole, ‘oku sumbila Yehova’ ku tu kuatisa oku yuvula ocituwa caco.
6:1-9. Citava okuti omunu o kuata ovokuasi, lekemalo, lomuenyo uwa, kuenda epata linene. Pole, eci kuiya ovitangi ovina viaco ka vi kuata esilivilo. “Oku mola kuovaso kua velapo [okuti] oku tungayala kuoñi ku sule.” Oku tungayala kuaco kuoñi, ku lomboloka oku seteka oku tẽlisa olonjongole vietu. Pole, lalimue eteke ci tẽliwa. Omo liaco, “nda tu kuete okulia leci tu lisikilĩla” tu sukila oku sanjuka lovina viaco osimbu tu tiamisila utima kukamba wetu la Yehova.—1 Timoteo 6:8.
ELUNGULO KUKUALONDUNGE
Ndamupi tu lava onduko yetu ale oluhimo luetu? Ocituwa cipi tu sukila oku lekisa kolombiali viomanu kuenda ungangala tua siata oku mola? Omo okuti, ava va fa lacimue va kũlĩha, tu ambata ndati omuenyo wetu? Nye amalẽhe va sukila oku linga lotembo yavo kuenda ongusu yavo osimbu va kasi vutila? Ukundi wa eca olonumbi viatiamẽla kovina evi, kuenda vikuavo vi sangiwa okupisa kocipama 7 toke 12 celivulu Liukundi.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
7:19—Olondunge vi kolisa ndati ca velapo okuti, ‘ekũi liolombiali ci sule’? Vembimbiliya etendelo liekũi, li lombolola ocina cimue casuapo. Salomone poku tukula ondaka yaco wa lekisa okuti, olondunge vi kuete esilivilo lia velapo okuti, etendelo liasualali valua va lava imbo li sule.
10:2—Utima womunu oku kala “kondio” ale “kepĩli,” cilomboloka nye? Eka liondio, olonjanja vimue li lomboloka oku sanga ohenda. Omo liaco, utima womunu oku kala konele yondio, ci lomboloka okuti, vutima waye muli ovisimĩlo via sunguluka. Pole, nda omunu waco o kuete ovisimĩlo vĩvi, ci lomboloka okuti, utima waye u kasi konele yepĩli.
10:15—Aveke ‘upange wavo u va kavisa’ ndati? Nda omunu ka kuete olondunge, upange waye ka u kuata onima yiwa. Kuenje ka sanjukila upange waco. Momo u kavisa ño etimba liaye.
11:7, 8—Olondaka vi popia hati: “Ocinyi ci pepa kuenda ciwa nda ovaso a lete ekumbi,” vi lomboloka nye? Ocinyi kuenda ekumbi ovio vi kuatisa omuenyo. Salomone wa lombolola okuti, ciwa oku kala lomuenyo kuenda oku ‘sanjukila’ oloneke viaco osimbu owelema ale oku kuka ka kueyile.
11:10—Momo lie ‘oloneke viovomalẽhe levi viovutila viosi esanda’? Nda voloneke viaco omunu kambatele ciwa omuenyo waye, ka vi kuata esilivilo. Kuenje oloneke viaco viovomalẽhe vi kala ndofela yi pita.
Ceci tu Lilongisilako:
7:6. Oku yola vepuluvi limue ka lia sungulukile, ci wengula onyeño. Kuenda ci kasi ndoku yuela kuondalu yolosongo vemehi liombia. Omo liaco, tu sukila oku yuvula ocituwa caco.
7:21, 22. Ka tu sukila oku sakalala calua lovina vakuetu va popia.
8:2, 3; 10:4. Eci tu vetiwa evelo lamitavaso yetu yupange ale cime cetu, tu sukila oku liuvika. Ocituwa caco ci kuete esilivilo. Momo ci tu kuatisa oku yuvula ‘oku tunda lonjanga kovaso aye’ lonyeño ale oku siapo upange waco.
8:8; 9:5-10, 12. Omuenyo wetu u pondola oku sulila vepuluvi limue ka tua lavokale ndeci olõsi via siata oku kuatiwa vowanda kuenda olonjila vociliva. Ocili okuti, lomue o tẽla oku tateka olofa ale oku yaka lolofa via siata pokati komanu. Omo liaco, tu sukila oku yuvula oku pesila otembo kovina ka vi kuete esilivilo. Yehova oyongola okuti tu velisapo omuenyo kuenda oku u sanjukila lutima wosi. Pole, tu pondola lika oku cilinga nda tua pitisa kovaso ocipango caye.
8:16, 17. Ka tu pondola oku kuata elomboloko liovina viosi Yehova a siata oku linga levi a siata oku ecelela pokati komanu, ndaño tua pita uteke wosi loku vi sokolola. Oku sakalala lovina viosi vĩvi via siata oku lingiwa voluali, ci tepulula ño esanju lietu.
9:16-18. Olondunge vi kuete esilivilo liocili, ndaño okuti pamue omanu ka va vi kapiko. Olondaka viukualondunge, via velapo ovikẽlu viomunu ka kuete olondunge.
10:1. Tu sukila oku lunguka lolondaka vietu kuenda ovilinga vietu. Ekambo liolondunge ndeci: Onyeño, okunyua calua evi vi koluisa, kuenda ukahonga, vi nyõla esumbilo omanu va tu kuetele.
10:5-11. Ka tu sukila oku kuatela ukuse omunu una ka kuete uloño woku talavaya voseketa yavelapo. Momo ekambo liuloño woku linga upange umue, lia siata oku nena ovitangi vialua. Oku kuata olondunge via velapo ci kuete esilivilo lialua. Omo liaco, tu sukila oku loñoloha kupange woku kunda kuenda woku longisa omanu oco va linge olondonge.
11:1, 2. Tu sukila oku lekisa ocituwa coku eca lutima wosi. Oku kala vakuacali ci kuete esilivilo liocili.—Luka 6:38.
11:3-6. Ekambo lioku kũlĩha eci ci pondola oku pita letu, ka citava okuti li tu tateka oku nõla eci tu yongola oku linga.
11:9; 12:1-7. Amalẽhe va kuete ocikele kovaso a Yehova. Ovo va sukila oku pesela otembo yavo longusu kupange wa Yehova osimbu oku kuka ka kua vopile olohõlo viavo.
“OLONDAKA VIA VAKUALONDUNGE” VI TU SONGUILA
Ndamupi tu tenda olonda ukundi a nola oco vi sonehiwe? Olondaka viukualondunge, via litepa ‘lalivulu alua’ mu sangiwa olondunge viomanu. Ovio, “via lisoka lolosongo; lolosapo via tiwa lungombo umuamue [kuenda] via lisoka lolopeleko via valeliwa longusu.” (Ukundi 12:10-12) Olondaka viaco viukualondunge, vi kuete esilivilo lialua komuenyo wetu. Momo via tunda ku Yehova ‘ungombo wa velapo.’
Oku kapako olonumbi vi sangiwa velivulu Liukundi, ci tu kuatisa oku ambata ciwa omuenyo wetu loku kuata esanju. Elivulu liaco li tu sapuila hati: “Ava va sumba Suku va kala ciwa.” Omo liaco, tu nõlipo oku ‘sumbila Suku, kuenda oku pokola kovihandeleko viaye.’—Ukundi 8:12; 12:13.
[Elitalatu kemẽla 31]
Eposo liovopange a Yehova lika muiwa ciwa kotembo eye a sokiya
[Elitalatu kemẽla 32]
Volombanjaile via Suku mua kongele okulia, okunyua, kuenda oku mola onima yovopange etu