Ocili ci Kuete Esilivilo Lie Kokuove?
“Vu kũlĩha ocili, kuenda ocili cu yovola.”—YOANO 8:32.
1. Ndamupi Pilato a tukula ondaka “ocili” okuti ya litepa leci Yesu a popia?
“OCILI” caco hẽ ce? Eci Pilato a linga epulilo eli, ca kala soketi wa yonguile oku kũlĩha eci catiamẽla kocili. Pole, Yesu wa popia hati: “Eci oco nda citiwila, haico ndeyilila voluali, okuti, njimbila Ocili uvangi.” (Yoano 18:37, 38) Ca litepa la Pilato, Yesu wa teta onimbu kuenje wa popia “ocili.” Yesu wa popia ocili ci tunda ku Suku.
Ndomo Oluali Lua Siata Oku Tenda Ocili
2. Olondaka vipi via Yesu vi lekisa esilivilo liatiamẽla kocili?
2 Upostolo Paulu wa popia hati: “Havosiko va kuete ekolelo.” (2 Va Tesalonike 3:2) Cimuamue haico ci popiwa catiamẽla kocili. Ndaño muẽle ceci omanu va longisiwa ocili ci sangiwa Vembimbiliya, valua okuti ka va tava kondaka yaco. Pole ocili ci kuete esilivilo lialua. Yesu wa popia hati: “Vu kũlĩha ocili, kuenda ocili cu yovola.”—Yoano 8:32.
3. Elungulo lipi liatiamẽla kelongiso liuhembi tu sukila oku kapako?
3 Upostolo Paulu wa popia hati, ocili ka ci sangiwa vovilongua viaño viomanu kuenda voviholo viavo. (Va Kolosai 2:8) Pole, elongiso liaco li yapula omanu. Upostolo Paulu wa lungula Akristão vo ko Efeso hati, nda va kolela kovilongua viomanu, ci tava okuti va sokisiwa ndoloñaña kespiritu okuti va ‘kokiwa loku longisiwa atutu osi esanda.’ (Va Efeso 4:14) Koloneke vilo, ‘atutu aco esanda’ a kasi loku vetiyiwa lolohembi vina okuti ka vi sole ocili ci tunda ku Suku. Uhembi waco u pengisa ovisimĩlo viwa, kuenda va vetiya oco uhembi waco u kale ndocili. Oco tu sange ocili voluali lulo mu eyuka ndeti ayonjo, tu sukila oku konomuisa eci ci sangiwa Vembimbiliya.
Akristão Kuenda Oluali Lulo
4. Ocili ceciwa ku velie, kuenda ava va ci tambula nye va sukila oku linga?
4 Eci Yesu a lombolola eci catiamẽla ku vana veya oku linga olondonge viaye, wa likutilila ku Yehova hati: “Va kolisa vocili cove, [momo] ondaka yove oyo ocili.” (Yoano 17:17) Ovo va sesamẽlele esumbilo liocili, omo liocikele va tambula coku vumba Yehova loku sandeka onduko kuenda Usoma waye komanu vosi. (Mateo 6:9, 10; 24:14) Ndaño okuti ocikele caco ka ci kasi peka liomanu vosi, ocili ci tunda ku Yehova oco ombanjaile yi kasilili vana va yi sandiliya. Ombanjaile yaco ka yeciwa lika kocisoko comanu vakuekova limuamue, pole, yeciwa ku vosi vakuotima wa sunguluka. Omo liaco, upostolo Petulu wa popia hati: “Nda limbuka ocili okuti Suku ka kuete ocame, puãi volofeka viosi, [omunu] wosi u sumbila loku linga esunga, u sungulukila.”—Ovilinga 10:34, 35.
5. Momo lie vamue va siatela oku lambalala Akristão?
5 Akristão va li tumbika kupange woku kundila vakuavo ocili Cembimbilia, pole, omanu vamue ka va tava lesanju kondaka yocili. Yesu wa lungula hati: ‘Vuka pakuilui kohali kuenje va ko wipayi. Vuka suvukiwa omo lionduko yange kolofeka viosi.’ (Mateo 24:9) Catiamẽla kovinimbu evi Viembimbiliya umue o tukuiwa hati, Irish cleric John R. Cotter, kunyamo wo 1817 wa soneha okuti: ‘Omo liupange woku kunda, Akristão va siata oku kuatisa omanu oco va pongolole omuenyo wavo. Omo liupange waco, omanu nda va kuata esanju liocili, pole ovo hacoko va linga, momo veya oku lambalala calua olondonge viaco vina via kala loku situlula ovituwa vĩvi viomanu.’ Ovanyãli vaco ka va ‘tava kocili ca eciwa locisola okuti nda ceya oku va yovola.’ Eli olio esunga lieci ‘Suku a va tumisila elimbi limue li kuete ongusu yoku va tavisa kuhembi, okuti vosi yavo ka va kolelele kondaka yocili, puãi va sanjukilile lika evĩho, va pisiwa.’—2 Va Tesalonike 2:10-12.
6. Olonjongole vipi Akristão va sukila oku yuvula?
6 Upostolo Yoano wa lungula Akristão va kasi voluali lulo luevĩho hati: “Ko ka soli oluali pamue ovina vi kasi voluali. . . . Momo ovina viosi vi kasi voluali, okuti oñeyi yetimba, loñeyi yovaso, kuenda oku litunila ovina viomuenyo waluo, ka via tundile ku Isia, te koluali.” (1 Yoano 2:15, 16) Eci upostolo Yoano a popia hati “ovina viosi,” ci lomboloka okuti wa tepisa ocina cimue. Eli olio esunga lieci tu sukilila oku yuvula onjongole yovina viosi violuali lulo, momo vi pondola oku tu yapuisa vetavo liocili. Nda tua tava kelungulo liupostolo Yoano, tuka tambula ekuatiso liocili komuenyo wetu. Ndamupi?
7. Ndamupi ukũlĩhĩso wocili u kasi loku vetiya vakuavitima via sunguluka?
7 Vokuenda kunyamo wupange wo 2001, Olombangi via Yehova voluali luosi osãi losãi, via endisa eci ci pitahãla olohuluwa vikuãla via lilongiso Embimbiliya. Alilongiso aco a lingiwa komunu lomunu konjo yaye, kuenda alilongiso akuavo a lingiwa vovimunga viomanu okuti va kapako olonumbi via Suku vina vi va kuatisa komuenyo wavo. Omo liaco, kua papatisiwa eci ci soka 263.431 komanu. Ocinyi cocili ci kasi loku soliwa calua la vamanji va papatisiwa ndopo, kuenda ovo va siapo ukamba lomanu vana vakuavituwa vĩvi vi lavisa Suku okuti via livokiya calua voluali lulo. Tunde eci va papatisiwa, va nõlapo muẽle oku pokola kolonumbi via Yehova okuti ovio Akristão vosi vocili va kasi loku pokola. (Va Efeso 5:5) Anga hẽ ocili ove o ci sole?
Yehova o tu Tata
8. Ndamupi Yehova a siata oku tu kuatisa kelitumbiko tua linga kokuaye? Pole, momo lie tu sukilila ‘oku pitisa kovaso usoma waye’?
8 Ndaño okuti ka tua lipuile, Yehova ukuahenda o tava elitumbiko lietu, poku kokiwila kokuaye. Eye o tu longisa oco tuamameko loku kuata ovimãho kuenda olonjongole via sunguluka. (Osamo 113:6-8) Handi vali, Yehova ecelelavo oco tu kuate ukamba wocili laye, momo wa li kuminya oku tu tata, nda tua likolisilako ‘loku pitisa kovaso usoma waye kuenda esunga liaye.’ Nda tua ci linga, okuti tu lava ekalo lietu kespiritu, eye ‘oka tu vokiya ovina viosi tu sukila.’—Mateo 6:33.
9. Helie “ukuenje wa kolelua haeye wa lunguka”? Pole, ndamupi tu tatiwa la Yehova lekuatiso ‘liukuenje’ waco?
9 Yesu Kristu wa nõla eci ci soka 12 kolondonge viaye kuenda wa sovola ekongelo Liakristão olombuavekua okuti noke veya oku tukuiwa hati, ‘va Isareli ya Suku.’ (Va Galatia 6:16; Esituluilo 21:9, 14) Ovo noke va tukuiwavo hati, ‘ekongelo lia Suku ukuamuenyo hailio ongunji yi kuatisa ocili.’ (1 Timoteo 3:15) Yesu wa tukula ava vatiamẽla kekongelo liaco hati, “ukuenje wa kolelua haeye wa lunguka” okuti ‘kalei wa koleliwa haeye wa lunguka.’ Yesu wa popia eci catiamẽla kolondingupange via koleliwa hati, ovio vi kuete ocikele coku eca Kakristão “okulia kotembo ya tukuiwa [NW ].” (Mateo 24:3, 45-47; Luka 12:42) Nda okuti ka tu tambula okulia oco tu tekule etimba lietu, ci tava okuti, noke tu fa. Cimuamue haicovo ci pita lokulia kuespiritu, momo nda tua liwekapo oku tambula okulia kuaco, noke tu fa kespiritu. Omo liaco, “ukuenje wa kolelua haeye wa lunguka” owo uvangi ukuavo u lekisa okuti tu tatiwa la Yehova. Olonjanja viosi tu velisipo okulia kuespiritu kua pongiyiwa ‘lukuenje wa kolelua haeye wa lunguka.’—Mateo 5:3.
10. Momo lie ci kuetele esilivilo oku endaenda kolohongele olonjanja viosi?
10 Voku tambula okulia kuespiritu, mua kongela oku linga elilongiso lio pokolika. Handi vali, tu sukilavo oku likongela la vakuetu Akristão, kuenda oku endaenda kolohongele viekongelo olonjanja viosi. Ove hẽ, ivaluka eci wa lia vokuenda kuolosãi epandu via pita, ale ceci wa lia vokuenda kuolosema epandu via pita? Ci tava okuti ku civaluka. Ocili okuti, ove o sukila oku lia ku tekula etimba liove oco ku ku kuatatise. Kuenje, ove wa siata muẽle oku tambula okulia kuaco. Cimuamue haico ci pita lokulia kuespiritu kua siata oku eciwa kolohongele vietu Tuakristão. Ci tava okuti, ka tu tẽla oku ivaluka cosi tua yeva kolohongele vietu viekongelo. Olonjanja vialua kua siata oku longisiwa ovipama vimue vi kasi soketi vimuamue. Pole, okulia kuaco kuespiritu ku kuete esilivilo liocili oco tu kuate ekalo limue liwa. Kolohongele vietu tua siata oku tambula okulia kuwa kuespiritu okuti, kueciwa votembo ya tukuiwa.
11. Nye tu sukila oku linga eci tu enda kolohongele vietu Tuakristão?
11 Oku endaenda kolohongele Viakristão, ocikele cimue ci kuete esilivilo liocili kokuetu. Akristão va vetiyiwa oku ‘likuatisa pokati’ la vakuavo va sangiwa vekongelo poku ‘lekisa ocisola lovilinga viwa.’ Oku li pongiya kuetu ovipama, loku endaenda kolohongele, kumue loku kuata onepa volohongele Viakristão, ci pamisa ekolelo lietu, kuenda ci vetiyavo vakuetu. (Va Heveru 10:23-25) Ndeci omõla a pondola oku nõla okulia a yongola, cimuamue haicovo okuti, vamanji vamue va sukila evetiyo oco va tambule okulia kuespiritu. (Va Efeso 4:13) Ciwa okuti tu eca evetiyo liocisola ku vakuetu oco va linge Akristão va loñoloha ndomo upostolo Paulu a soneha hati: “Okulia kua kola kuakulu, okuti kuava va tẽla oku tepisa pokati keci ciwa leci cĩvi, omo olondunge viavo via pindisua.”—Va Heveru 5:14.
Tu Lilavi Kespiritu
12. Helie o kuete ocikele ca velapo nda tu yongola oku amamako loku endela vocili? Cilombolola.
12 Ci tava okuti hueli yetu ale olonjali vietu vi tu kuatisa oco tu kuame onjila yocili. Handi vali, akulu vekongelo va pondolavo oku tu kuatisa, momo tuatiamẽla kocunda ci kasi peka liavo. (Ovilinga 20:28) Oco hẽ, helie o kuete ocikele ca velapo nda tu yongola oku amamako loku endela vonjila yocili? Ocili okuti, omunu lomunu pokati ketu o kuete ocikele coku lava ciwa ekalo liaye. Kuenje, nda tua lava ciwa ekalo lietu, ndaño tua sangiwa lovitangi ka tuka konyõha. Konomuisa ovolandu akuãimo.
13, 14. Ndomo ca lekisiwa vulandu mua kongela omeme, ndamupi etu tu pondola oku tambula ekuatiso kespiritu?
13 Kofeka yo Eskosia eteke limue eci olomeme via kala vocililo cavio, okamõla kamue komeme keya oku litepa la vakuavo noke ka wila vocikulungu. Ndaño okuti okameme kaco ka ka livaluile, pole ka ka tẽlele oku tunda vocikulungu caco. Omo liaco, ka fetika oku liyula olonjanja vialua. Eci ina yaco a ci yeva, wa fetikavo oku liyula lolukandi toke eci ungombo a ci yeva, noke weya okupa okameme kaco vocikulungu.
14 Kũlĩhĩsa ovolandu eya oku kuamamo. Okamõla komeme ka liyula oco ka tambule ekuatiso. Kuenje, eci ina yaco a ci yeva wa fetikavo oku liyula toke eci ungombo eya oku yovola okameme kaco. Ocili okuti, okameme la inaye va limbuka ohele ya kalako, kuenje va pinga ekuatiso. Ulandu owu hẽ ka u tu vetiyavo oku pinga ekuatiso eci tu pita lehonguo kespiritu ale ceci tu liyaka lovitangi violuali lulo lua Satana? (Tiago 5:14, 15; 1 Petulu 5:8) Tu sukila oku kuama onjila yimuamue, ca piãla vali enene nda ka tua loñolohele handi kespiritu, ale nda ndopo tua fetika oku lilongisa ocili.
Oku Kuama Olonumbi Via Suku ci Nena Esanju
15. Ndamupi ukãi umue a liyeva eci a fetika oku endaenda kolohongele Viakristão?
15 Konomuisa esilivilo lioku kuata elomboloko Liembimbiliya kuenda ombembua yovutima, momo ca siata oku kuatisa vana va kasi oku vumba Suku yocili. Ukãi umue kofeka yo Inglaterra o kuete ci soka 70 kanyamo okuti wa tiamẽlele Ketavo limue, weya oku tava oku lilongisa Embimbiliya Lombangi yimue ya Yehova. Noke eye weya oku tava okuti onduko ya Suku eye Yehova. Kuenje, eci va linga ohutililo Vonjango Yusoma, eye wa tambululavo lutima wosi hati “Amene.” Lesanju liocili, eye wa popia hati: “Ka tuka simi vali okuti Suku o kasi ocipãla letu tumanu vaño, pole tu sukila oku sima okuti, eye o kasi muẽle pokati ketu ndekamba liocili. Eci ocina cimue okuti lalimue eteke nda ci simĩle.” Omo liaco, eye lalimue eteke aka ivalako ocisimĩlo a kuatele tete eci a fetika oku lilongisa ocili. Etu lalimue eteke tuka ivalakovo ndomo tua sola calua ocili eteke tua fetika oku ci lilongisa.
16. (a) Nye ci pondola oku pita letu nda tua pitisa kovaso olombongo komuenyo wetu? (b) Ndamupi tu pondola oku sanga esanju liocili?
16 Kuli omanu valua va siata oku sima okuti, nda va kuete olombongo vialua, va pondola oku kuata esanju liocili. Pole, nda tua pitisa kovaso onjongole yoku kuata olombongo vialua, tu pondola oku tala ‘ohali yalua.’ (1 Timoteo 6:10) Konomuisa okuti omanu valua va siata oku landa ovikanda vioku imba ombatota, oku pesila olombongo volonjo viovitalukilo, ale omanu va kongela olombongo vialua volomĩlu lelavoko lioku landisa omĩlu yaco oco va nganyale olombongo vialua. Valua va ci linga ka va siatele oku nganyala olombongo vina va lavokaile. Pole, ndaño muẽle vana va nganyala olombongo viaco vialua, ka va siatele oku sanga esanju liocili. Puãi, esanju liocili li tunda lika koku linga ocipango ca Yehova poku talavaya kumue la vakuetu vekongelo Liakristão. Kuenje tu songuiwa lespiritu sandu lia Yehova kuenda tu kuatisiwa lovangelo vaye. (Osamo 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Nda tua ci linga tuka tambula asumũlũho a komohĩsa. Ocili ci pondola hẽ oku ku avela asumũlũho alua komuenyo wove?
17. Omo Petulu a kala vonjo ya Simono ukuakuyaveka ovipa, ci lekisa nye catiamẽla kocituwa cupostolo?
17 Konomuisa ulandu wa pita lupostolo Petulu. Kunyamo wa 33 K.K., eye wa kala o misionariu Kenyala liofeka yo Sarona. Eye wa sulila toke kofeka yo Luda, oku a sakula Ainea wa kala ocilema, kuenje noke wamisako lungende waye kocitumãlo covimbaluku ko Yopa. Vofeka yaco, eye wa pindula ufeko umue o tukuiwa hati Kambambi. Elivulu Liovilinga 9:43, li tu lomboluila hati: “Petulu wa kala oloneke via lua vo Yopa, [kuenje] wa singa vonjo ya Simono uyaveki wovipa.” Omo okuti Petulu wa yonguile oku kundila omanu vo volupale luaco, eye ka kapeleko ekalo liomanu vaco. Ndamupi? Ulume o tukuiwa hati, Frederic W. Farrar, una wa siata oku konomuisa eci ci kasi Vembimbiliya wa soneha hati: “Ndomo Ocihandeleko ca Mose ci lombolola, nda ka ca tavele oku sikĩla vonjo ya umue uyaveki wovipa. Vupange waco, mua kongeliwa oku kuata kuata ovipa viovinyama via fa kuenda ovina vikuavo vi sukiliwa. Kuenje ocituwa upostolo Petulu a lekisa, ca kala ocina cimue cĩvi ku vana va kakatelele kocihandeleko caco ca Mose.” Ndaño okuti ‘onjo ya Simono ya kala kohulo yokalunga,’ ka ya kale ocipepi lo pocitumãlo eye a enda oku yaveka ovipa. Handi vali, Ferrar wa vokiyako hati, Simono ‘wa litumbikile kupange una okuti omanu va u lavisile calua. Momo upange waco, wa enda loku sumuisa ava va enda loku u linga.’—Ovilinga 10:6.
18, 19. (a) Momo lie upostolo Petulu a komohẽla eci a tambula ocinjoinjoi? (b) Asumũlũho api a komohĩsa upostolo Petulu a tambula?
18 Omo liocituwa ciwa upostolo Petulu a lekisa poku sikĩla vonjo ya Simono, Petulu weya oku tambula asumũlũho a komohĩsa. Eye weya oku mõla ocinjoinjoi cimue kuenje, noke votuma oku lia ovinyama viosi viavĩha vina va handelekele va Yudea okuti, ka ci tava oku vilia. Omo liaco, upostolo Petulu wa tambulula hati, ‘sia la lia ocinyama caño ale pamue ceci ca vĩha.’ Pole, volonjanja vitatu vosapuila hati: “Ca yelisa Suku ku ka citukule [hati] caño.” Omo liaco, ‘Petulu wa kala loku tatãla vutima waye oco a kuate elomboloko liocinjoinjoi a mola.’—Ovilinga 10:5-17; 11:7-10.
19 Upostolo Petulu ka simĩle okuti eteke lia pita ulume umue Korneliu Ukualofeka una wa kala ocinãla ci soka 50 kolokilometulu lo Kaisarea wa mõlavo ocinjoinjoi. Ungelo wa Yehova wa longisa Korneliu oku tuma olondingupange viaye oco vika sandiliye upostolo Petulu konjo ya Simono uyaveki wovipa. Korneliu wa tuma olondingupange viaye konjo ya Simono kuenje, upostolo Petulu wa endele lavo toke ko Kaisarea. Eci va pitila, eye wa kundila Korneliu lepata liaye liosi kuenda akamba vaye. Noke, vosi yavo veya oku tava kocili kuenje pokati Kavakualofeka okuti ka va tetiwile evamba, veya oku tambula tete espiritu sandu oco va piñale Usoma. Ndaño okuti ulume waco ka tetiwile evamba, vosi va yevelela upostolo Petulu veya oku papatisiwa. Eci ceya oku yuluila onjila omanu vosi vakualofeka vana okuti ku va Yudea va tendiwile ndomanu vavĩha, kuenje veya oku tiamẽla kekongelo Liakristão. (Ovilinga 10:1-48; 11:18) Omo okuti upostolo Petulu wa solele calua ocili, weya oku tambula esumũlũho liocili. Kuenje, omo liekolelo liaye, wa tava oku songuiwa la Yehova.
20. Ekuatiso lipi li tunda ku Suku tu pondola oku tambula nda ocili tua ci pitisa kovaso vomuenyo wetu?
20 Upostolo Paulu wa lungula hati: “Oku popia ocili, locisola, kovina viosi tu kulili ku Kristu [momo] eye utue.” (Va Efeso 4:15) Oku pokola kuetu kocili kuka tu nenela esanju lia piãla cilo muẽle nda ocili oco tua pitisa kovaso vomuenyo wetu. Pole, tu sukila oku ecelela okuti espiritu sandu lia Yehova li songuila olonjila vietu. Omo liaco, kũlĩhĩsa okuti ovangelo va Suku ovo va kasi loku tu kuatisa kupange wetu woku kunda. (Esituluilo 14:6, 7; 22:6) Hesumũlũhokuolio tu kuete lioku kuata onepa kupange wa tumiwa la Yehova oco u lingiwe! Oku amamako lepokolo lietu kuka tu vetiya oku sivaya Yehova Suku yocili otembo yenda ño hũ. Anga hẽ kuli vali ocina cimue ci kuete esilivilo lialua okuti ocili ci sule?—Yoano 17:3.
Nye Tua Lilongisa?
• Momo lie valua ka va tavela kocili?
• Ndamupi Akristão va kuete oku tenda ovina violuali lulo lua Satana?
• Ndamupi tu sukila oku tenda olohongele vietu viekongelo Viakristão, kuenda momo lie?
• Ocikele cipi tu kuete coku tata ciwa ekalo lietu kespiritu?
[Elitalatu kemẽla 28]
Yesu wa imba uvangi wocili
[Elitalatu kemẽla 31]
Ndeci oku tekula etimba lietu ku kuete esilivilo, okulia kuespiritu ku kuetevo esilivilo oco tu kale ciwa