“Eteke Lioku Ũha”
OLUSAPO lumue luo kolofeka viutundilo, lua popia hati: “Ondaka yimosi ya lisoka lopalata, pole, oku ũha kua lisoka lulu.” Ndomo ca lomboluiwa vondisionaliu yimue yi tukuiwa hati, Brewer‘s Dictionary of Phrase and Fable (Dicionário de Frases e Fábulas, de Brewer), olondaka evi kelimi lio Heveru vi lomboloka ndoco: “Nda ondaka yimosi yi landa osiekele, oku ũha ku landa olosiekele vivali.” Soma Salomone ulume umue ukualondunge ko Isareli yosimbu wa soneha hati: “Ovina viosi vi kuete uvo wavio, ovina viosi vemẽhi lilu vi kuete eteke liavio. . . . eteke lioku ũha, kuenda eteke lioku popia.”—Uku. 3:1, 7.
Vepuluvi lipi ca sunguluka oku ũha okuti ka tu vangula? Ondaka oku “ũha,” yi moleha olonjanja vialua Vembimbiliya. Ndomo ya tukuiwa, yi situlula olonepa vitatu viomuenyo tu sukila oku yuvula oku vangula olonjanja vimue. Tu konomuisi ndomo oku ũha ku lomboloka ondimbukiso yesumbilo, uvangi woku lunguka lolondunge viocili, kuenda ndomo ku tu kuatisa oku sokolola lutate.
Ondimbukiso Yesumbilo
Oku ũha, ondimbukiso yesumbilo. Uprofeto Havakuki wa popia hati: “Yehova o kasi vonembele yaye yi kola. Omanu vosi vohile kovaso aye.” (Hav. 2:20) Akristão vocili, va sukila oku ‘uhĩla kovaso a Yehova, momo wa pasuka vocitumãlo caye ci kola.’ (Sak. 2:13) Embimbiliya kelivulu lia Sofoniya 1:7, li popia hati: “Uhĩli kovaso a Yehova Suku, momo eteke lia Yehova li li ocipepi.”
Anga hẽ tu pondola oku sivaya Yehova okuti ka tu vangula? Olonjanja vimue tua siata oku komõha calua poku mola ovina via posoka via lulikiwa, kuenje ka tu kuata ondaka yoku popia. Oku sokolola loku komõha ovina viaco, ci lombolokavo oku sivaya Ululiki lutima wetu. Ukualosamo Daviti wa popia eci catiamẽla koviluvo viaco hati: “U sivayi, ene akumbi losãi. U sivayi, vosi ene alombungululu viocinyi. U sivayi, ene availu ovailu. lenevo, avava okilu lilu. Vi sivaye onduko ya Yehova, momo wa handeleka kuenje via lulikiwa.”—Osa. 148:3-5.
Osimbu tu lekisa esumbilo ku Yehova, tu pokola kondaka yaye. Eci Mose uprofeto wa Suku a kala oku usika epata lia va Isareli, eye kumue lovitunda va vetiya omanu vosi hati: “A Isareli, kulula etui. . . . Pokola kondaka ya Yehova Suku yove.” Oku yevelela lutate, kua kuatele esilivilo liocili ku va Isareli, eci va enda oku liongolola oco va tange Ocihandeleko ca Suku ndaño muẽle komãla vavo. Mose wa popia hati: “Ongolola omanu vosi, okuti alume lakãi lomãla, . . . okuti va lilongisa.”—Esin. 27:9, 10; 31:11, 12.
Afendeli va Yehova koloneke vilo, va sukilavo oku yevelela lutate olonumbi via Suku kolohongele viekongelo, kuenda kolohongele vinene! Nda manji o kasi kembumbua o lombolola olonumbi Viembimbiliya, tu sukila oku lekisa esumbilo Kondaka ya Suku kuenda kocisoko caye okuti, tu yuvula oku sapela la vakuetu vepuluvi liaco. Vokuenda kuohongele, tu sukila oku ũha kuenda oku yevelela lutate.
Nda tu kasi oku sapela la vakuetu, tu sukila oku lekisa esumbilo poku yevelela lutate. Yovi wa sapuila olondembeleki viaye viesanda hati: “Ndongisi kuenje nguha.” Yovi wa nõlelepo oku va yevelela lutate osimbu va vangula. Eci a kuata epuluvi lioku vangula, wa popia hati: “Uhi, ngeci, mopie.”—Yovi 6:24; 13:13.
Uvangi Woku Lunguka Kuenda Wolondunge Viocili
Embimbiliya li popia hati: “U . . . o pokuisa elimi liaye eye wa lunguka.” Pole, “u wa lunguka uha ño.” (Olosap. 10:19; 11:12) Kũlĩhĩsa ndomo Yesu a lekisa olondunge viocili kuenda oku lunguka poku yuvula oku vangula. Eci Yesu a limbukile okuti oku vanguila pokati kovanyali vaye ci pondola oku nena ovitangi, “woha ño.” (Mat. 26:63) Noke eci a kala oku sombisiwa la Pilato, “lacimue a kumbulula.” Eye wa nõlapo oku ecelela okuti omanu va tambulula ovo muẽle.—Mat. 27:11-14.
Tu pondolavo oku lekisa olondunge poku pokuisa elimi lietu eci va tu linga ovina vĩvi. Elivulu Liolosapo li popia hati: “U o livala konyeño wa lunguka muẽle, u o tema tema lonjanga o lekisa uveke.” (Olosap. 14:29) Oku eca etambululo lĩvi eci tu liyaka locitangi cimue, ci tuala koku vangula olondaka ka via sungulukile vi koka oku livela. Poku liyaka lovitangi viaco, pamue tu popia olondaka viuveke, kuenje tu nyõla ombembua yetu yovutima.
Eci tu kasi pokati kolondingaĩvi, tu sukila oku lava elimi lietu. Kupange woku kunda eci tu lambalaliwa lomanu vakuakusepula, tu sukila oku ũha. Pole, olonjanja vimue ka ca sungulukile oku ũha, momo pamue akamba vetu vo kosikola ale vo kupange, va pondola oku sima okuti, tu kasi oku sanjukila esepu liavo ale olondaka viavo vĩvi. (Va Efe. 5:3) Ukualosamo wa soneha hati: “Ndi lava lutate ovituwa viange, okuti si lingi ekandu lelimi. Muniha komela osimbu olondingaĩvi vi nayilili.”—Osa. 39:1.
Omunu wosi “wa lunguka,” ka situlula komanu ondaka yimue yo pokolika. (Olosap. 11:12) Ukristão wocili, ka sandeka ondaka yimue okuti, ka ci tava oku yi sapuila komanu vakuavo. Akulu vekongelo va sukila oku lekisa ocituwa caco oco va koleliwe la vamanji vekongelo.
Ndaño oku ũha ku lomboloka oku yuvula oku vangula, pole, ku pondola oku tu kuatisa. Kunyamo wo 1.900 kosimbu, kua kala usonehi umue o tukuiwa hati, Sydney Smith okuti, poku popia eci catiamẽla komunu umue wo kotembo yaye wa soneha hati: “Omo liocituwa caye coku ũha, olondaka viaye via enda oku sanjuisa calua omanu.” Nda akamba vavali va kasi oku sapela, va sukila oku liyevelela pokati. Ocili okuti, omunu wosi o kuete ocituwa coku sapela ciwa, o sukila oku yevelela lutate.
Salomone wa lungula hati: “Pokati kolondaka via lua ka pa kambi ahuku, u puãi o pokuisa elimi liaye eye wa lunguka.” (Olosap. 10:19) Oku yuvula oku vangula calua, ci kuatisavo oku yuvula oku popia olondaka viuveke. Handi vali, “ndaño [muẽle] eveke nda li uha li tendiwa ndukualondunge; eci a muniha komẽla, [omanu va popia] vati wa lunguka.” (Olosap. 17:28) Omo liaco, tu sukila oku likutilila ku Yehova oku pinga kokuaye oco ‘a lave epito liomela wetu.’—Osa. 141:3.
Ekuatiso Lioku Sokolola Lutate
Catiamẽla komunu endela vonjila yesunga, Ovisonehua vi tu sapuila hati, “o sokolola ovihandeleko [via Suku] utanya luteke.” (Osa. 1:2) Embimbiliya limue li tukuiwa hati, Amplified Bible (Bíblia Ampliada), lia popia hati: ‘Omunu waco o kuete ocituwa coku sokolola ovihandeleko Viaye utanya luteke.’ Vapuluvi api ca sunguluka oku sokolola lutate ovihandeleko via Suku?
Isake omõla a Avirahama, ‘koñolosi yimue wa endele kusenge oku ka likutilila.’ (Efet. 24:63) Eye wa nõla epuluvi limue liwa kuenda ocitumãlo coku sokolola lutate ovina viespiritu. Soma Daviti wa enda oku sokolola lutate ovilinga via Suku eci a kala oku lavulula kuteke. (Osa. 63:6) Yesu ulume una wa lipua wa nõlelepo oku tunda pokati komanu oku enda oku ka likutilila kolomunda, vekalasoko, kuenda kovitumãlo vikuavo pokolika.—Mat. 14:23; Luka 4:42; 5:16.
Oku ũha ku kuete esilivilo liocili. Momo ku eca epuluvi lioku kũlĩhĩsa ekalo lietu kuenda oku sanda onjila yoku mioñoloha. Oku ũha ku kuatisa oku kuata ombembua yovutima. Oku sokolola lutate vepuluvi lina okuti ka kuli onjuela, ci lekisa umbombe leliketiso kuenda ci tu kuatisa oku vokiya ombili yoku sanjukila ovina vi kuete esilivilo komuenyo.
Ndaño okuti oku ũha ku kuete esilivilo, pole, kulivo “eteke lioku popia.” (Uku. 3:7) Koloneke vilo afendeli vocili, va litumbika koku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku ‘kolonepa viosi violuali.’ (Mat. 24:14) Onima yupange wavo tu yi limbukila ketendelo liafendeli va Suku li kasi oku livokiya. (Mika 2:12) Omo liaco, tu amamiko oku kala pokati komanu vana va kuete ombili yoku kunda olondaka viwa Viusoma kuenda oku vangula catiamẽla kovopange a komõhisa a Suku. Osimbu tu linga upange waco, ekalo liomuenyo wetu li sukila oku eca uvangi wokuti, oku ũha olonjanja vimue ku kuete esilivilo liocili.
[Elitalatu kemẽla 3]
Vokuenda kuolohongele vietu, tu sukila oku yevelela lutate kuenda oku lilongisa
[Elitalatu kemẽla 4]
Oku ũha ku pondola oku eca etambululo komanu va tu sepula kupange woku kunda
[Elitalatu kemẽla 5]
Oku ũha ku tu kuatisa oku sokolola lutate