‘Ndaño Eye wa fa, Lopo o Popia’

ETEKE limue, Havele wa kala oku lisa olomeme viaye vemẽhi liomunda. Kuenje, osimbu a kala ocipãla kumue lolomeme viaye, wa mola ocinyi. Eye wa kũlĩhĩle ciwa okuti, ocinyi caco condalu ya kala kosipata ya lava onjila yoku iñila vocumbo Cedene. Olonjali viaye via kala vocumbo caco, pole, ka via ponduile vali oku iñilamo, ndaño omãla vavo ka va ponduilevo oku ci linga. Sokolola ndomo ofela ya kala oku veta vesinga lia Havele osimbu a vanja kocinyi loku sokolola Ululiki waye. Anga hẽ epangu lia kala pokati komanu la Suku lia ponduile oku imũha? Havele wa yonguile oku kũlĩha esunga liaco.

Koloneke vilo, Havele o kasi oku vangula love. Ove hẽ wa siata oku u yevelela? Pamue, o sima okuti oku ci linga ka ca lelukile. Havele, omõla wavali wa Adama wa fa ale osimbu. Kuenda tunde eci a tiukila keve, pa pita ale ci soka 6.000 kanyamo. Catiamẽla komanu va fa, Embimbiliya li longisa okuti: “Ava fa lacimue va kũliha.” (Ukundi 9:5, 10) Handi vali, Vembimbiliya ka mu sangiwa ondaka yimue ya sonehiwa okuti Havele eye wa yi popia. Oco hẽ ndamupi eye a kasi oku vangula letu?

Upostolo Paulu wa vetiyiwa lespiritu sandu oku vangula ovina viatiamẽla ku Havele ndoco: ‘Ndaño eye wa fa, lopo o popia.’ (Va Hev. 11:4) Ndamupi Havele a kasi oku popia? Ekolelo liaye, olio li kasi oku popia. Havele eye omunu watete wa lekisa ekolelo. Omo liaco, toke koloneke vilo, ekolelo liaye li kuete unene, kuenda li pondola oku tu vetiya. Nda tu lilongisa ovolandu a tiamẽla ku Havele loku setukula ongangu yaye, ci kala ndu okuti ekolelo liaye li kasi oku vangula letu oco li tu kuatise.

Omo okuti, Vembimbiliya ka mu sangiwa ovolandu alua a tiamẽla ku Havele, tu setukula ndati ekolelo liaye? Tu konomuisi ulandu waco.

WA KULILA VOLUALI LUMUE OKUTI KA MUA KAILE AMALẼHE

Havele wa citiwa kefetikilo liombuto yomanu. Noke yotembo yalua, Yesu wa sokisa Havele loku ‘lulikiwa kuoluali.’ (Luka 11:50, 51) Olondaka via Yesu vi lomboloka okuti, omanu vo voluali vana va kuete elavoko, va pondola oku yovuiwa kekandu. Omo okuti Havele eye wa kala omunu wakuãla, eye omunu watete una Suku a tendele okuti, citava oku u yovola.a Pole, Havele ka kulilile pokati komanu va sunguluka.

Epata liomanu lia fetika oku kuata ovitangi tunde kefetikilo, eci handi voluali ka mua kaile omanu valua. Olonjali via Havele, Adama la Heva, via posokele kuenda via kuata olohõlo vialua. Noke via lueya, kuenda via kũlĩhĩle ocitangi ca laikele oku iyililako. Adama la Heva va kala omanu va li pua, kuenda va kuata elavoko lioku kala komuenyo otembo ka yi pui. Pole, omo lioku lingila usuanji Yehova Suku, va tundisiwa vocumbo Cedene, ocitumãlo Ceposo muna ovo va kala. Omo va velisilepo oku tẽlisa olonjongole viavo, va linga vakuakandu, kuenje va pumba omuenyo ko pui, oku kongelamo ocitumbulukila cavo.​—Efetikilo 2:15–3:24.

Adama la Heva noke yoku tundisiwa vocumbo Cedene, va fetika oku kuata ovitangi vialua. Kuenje, eci va cita omõlavo watete vo luka onduko ya Kaini, ci lomboloka okuti, “Cimue ca Lulikiwa,” kuenje, Heva wa popia hati: “Yehova wa ñuatisa, nda cita ulume.” Olondaka viaye vi lekisa okuti, pamue wa kala oku sokolola ohuminyo Yehova a linga vocumbo yokuti, ukãi umue wa ponduile oku cita “ombuto” yina ya laikele oku imũlako evĩho lia kokiwa la Adama kumue la Heva. (Efetikilo 3:15; 4:1) Momo lie Heva a sokoluila okuti, eye wa kala ukãi una wa tukuiwa vocitumasuku, kuenda Kaini eye “ombuto” ya likuminyiwile?

Nda evi ovio via kala ovisimĩlo viaye, ovisimĩlo viaco viesanda. Handi vali, citava okuti Adama la Heva va enda oku sapuila olondaka viaco ku Kaini, kuenje, vo vetiya oku kuata ovisimĩlo ka via sungulukile osimbu a kala oku kula. Vokuenda kuotembo, Heva wa cita omõla wavali, pole, ka popele olondaka vimue viwa viatiamẽla kokuaye. Ovo vo luka onduko ya Havele, yi lomboloka okuti, “Ofela yaño,” ale “Esanda.” (Efetikilo 4:2) Anga hẽ poku u luka onduko yaco ci lekisa okuti, elavoko va kuatela Kaini lia velelepo okuti lia Havele li sule? Ka tu pondola oku tambulula epulilo liaco.

Koloneke vilo, olonjali vi sukila oku lilongisa ovolandu a pita lolonjali vietu viatete. Olondaka lovilinga viove, vi vetiya hẽ omãla vove oku kuata epela, ocipululu, kuenda usesiame? Ale wa siata oku va longisa oku sola Yehova Suku loku va vetiya oku kuata ukamba laye? Ocili okuti, olonjali vietu viatete, ka via tẽlisile ocikele cavio. Pole, ocitumbulukila cavio ca kuata elavoko.

HAVELE WA FETIKA OKU LEKISA NDATI EKOLELO?

Osimbu omãla vavali va Adama va kala oku kula, wa va pindisa koku linga upange oco va kuatise oku tekula epata liavo. Kaini wa kala ongunja, Havele puãi wa kala ungombo wolomeme.

Havele wa linga ocina cimue ci kuete esilivilo. Vokuenda kuotembo, wa fetika oku lekisa ekolelo, okuti, ocituwa cimue ciwa Paulu a tukula poku soneha ukanda waye. Sokolola ciwa ulandu waye. Ka kua kaile omunu umue Havele a ponduile oku setukula ongangu yaye. Nye co kuatisa oku kolela Yehova Suku? Kũlĩhĩsa ovina vitatu via kuatisa Havele oku kuata ekolelo.

Oviluvo Via Yehova.

Ndaño Yehova wa siñala osi, okuti yi tunda olosongo longuela oco vi totomise ovikũla vima okulia, pole, osi ya enda oku ima okulia oco epata lia Havele li amameko lomuenyo. Handi vali, Yehova ka siñalele ovinyama, olonjila, pamue olõsi, olomunda, ale oviva viovava, kuenda olondui, pamue okalunga, pamue ilu, lalende, ekumbi, pamue osãi, kuenda olombungululu. Kolonepa viosi, Havele a enda oku vanja, wa ponduile oku limbuka ocisola, olondunge, kuenda unu wa Yehova Suku, kovina a lulika. (Va Roma 1:20) Oku sokolola lolopandu ovina viaco, ca kuatisa Havele oku pamisa ekolelo liaye.

Olonjanja viosi, Havele wa enda oku tiamsilila utima waye ku Yehova. Sokolola ndomo a tata ocunda caye. Ungombo o sukila oku linga ovongende poku songuila ovinyama viaye loku pita volomunda kuenda volondamba, oku yoka olondui, oku sandiliya owangu wa talala, lovava awa oco ovinyama vinyue, kuenje, o vi sandela ocitumãlo coku puyuka. Omo olomeme ka vi tẽla oku li teyuila kohele, Suku wa vi panga okuti vi kuata ungombo o vi lisa loku vi teyuila. Havele wa limbukile ndati okuti, o sukila oku songuila olomeme loku vi teyuila, kuenda oku vi tata nda ovio via lulikiwa la Umue wa velapo kolondunge haeye wa pama okuti omunu ci sule? Omo Havele wa enda oku situlula ovisimĩlo viaye volohutililo, co kuatisa oku vokiya ekolelo liaye.

Olohuminyo via Yehova.

Adama la Heva, va enda oku sapuila omãla vavo ovolandu alua va kuata eci handi ka va tundisiwile vocumbo Cedene, kuenje, ca kuatisa Havele oku sokolola ovina vialua.

Yehova wa va sapuilile okuti osi yi siñaliwa. Kuenje, Havele poku mola olosongo kuenda onguelia, wa limbuka ndomo olondaka viaco via tẽlisiwa. Yehova wa popelevo hati, Heva wa laikele oku kuata olongembia vioku cita omãla. Osimbu vamanji ya Havele va citiwa, eye wa limbukavo oku tẽlisiwa kuolondaka viaco. Yehova wa sapuilile Heva hati, wa laikele oku kuata onjongole yoku soliwa calua lulume waye, pole, weya oku vialiwa la Adama. Havele wa molavo okuti, olondaka viaco via tẽlisiwila ku isiaye la inaye. Eye wa mola oku tẽlisiwa kuolondaka viosi Yehova a popele. Omo liaco, Havele wa kuata esunga lioku pamisa ekolelo liaye kolohuminyo via Yehova Suku viokuti, eteke limue “ombuto” ya likuminyiwa yi ka malako evĩho liosi lina lia fetikila vocumbo Cedene.​—Efetikilo 3:15-19.

Afendli va Yehova.

Kilu lieve ka kua kaile umue wa sunguluka, Havele a ponduile oku setukula ongangu yaye. Pole, kotembo yaco omanu havoko lika va kala oviluvo vi kuete olondunge. Eci Adama la Heva va tundisiwa vocumbo, Yehova wa sokiya okuti, pokati komãla vaye ka ca tavele umue oku iñila vocumbo Celau. Kuenje, Yehova wa kapa va Keruvi, haivo ovangelo vamue va pama, losipata ya kuata ondalu okuti, otembo yosi ya kala oku ñuala ñuala, oco va lave ombundi yaco.​—Efetikilo 3:24.

Sokolola ndomo Havele a tendele va keruvi vaco eci a kala umalẽhe. Omo okuti ovangelo va enda oku lipongolola vatimba ositu, Havele wa limbuka eposo liavo, kuenda ndomo va pama. Oku mola ‘osipata’ ya kuata ulienge wondalu, co komõhisa calua. Osimbu Havele a kala oku kula, wa mola hẽ okuti va keruvi va kavele kuenje, va siapo upange wavo? Sio. Ci kale kutanya, ale kuteke, osãi losãi, kuenda unyamo lunyamo, ovangelo vaco, ka va liwekelepo oku linga upange wavo. Omo liaco, Havele wa lilongisa okuti, Yehova Suku o kuete afendeli vaye vakuesunga haivo va pandikisa. Noke Havele wa limbuka ndomo va keruvi vaco, va lekisa ovituwa viwa ndeci: Ocili kuenda epokolo ku Yehova, pole, ka muile ovituwa viaco pokati ka vakuepata liaye. Ongangu yovangelo vaco, ya pamisa ekolelo liaye.

Oku sokolola ovina viosi Yehova a situlula viatiamẽla kokuaye lekuatiso liovina a lulika, olohuminyo viaye, kuenda ongangu yovangelo, ca kuatisa Havele oku pamisa ekolelo. Oco hẽ ongangu yaye, yi vangula letu ale, ele ka yi vangula? Amalẽhe valua koloneke vilo, eci va limbuka okuti, va pondolavo oku kolela Yehova Suku, ndaño pamue vakuepata liavo ka va kasi oku ci linga, va lembelekiwa calua. Omo okuti tua ñualiwa loviluvo vialua vi komõhisa, tu kuete Embimbiliya, kuenda ovovangi omanu valua vakuekolelo, ovina viaco vi pondola oku pamisa ekolelo lietu.

HAVELE WA ECA OCILUMBA CA VELAPO

Osimbu ekolelo Havele a kuatela Yehova lia kala oku li vokiya, eye wa yonguile oku lekisa ekolelo liaco kovilinga viaye. Omo okuti omunu ka velelepo Ululiki waye, o pondola hẽ oku eca ocina cimue kokuaye? Suku ka sukila ombanjaile yimue, pamue ekuatiso li tunda komanu. Pole, vokuenda kuotembo, Havele wa limbuka okuti, nda omunu eca lutima wa sunguluka eci ca velapo ku Yehova, Isietu ukuacisola, o sanjuka.

Noke Havele wa pongiya yimue pokati kolomeme viocunda caye oco a yi lumbe. Eye wa nõla onuñulu, haiyo omeme ya velapo vocunda caye, kuenje, wa yi lumbila pocitumãlo cina a nõla. Kaini layevo wa sandiliya oku sumũlũisiwa la Suku, kuenda oku taviwa laye. Omo liaco, wa pongiya apako aye oco a a lumbe. Pole, ka ci lingile lutima wa sunguluka ndeci manjaye Havele a linga. Oku litepa kuovisimĩlo viavo, kua situluka eci ovo va eca ovilumba.

Citava okuti omãla va Adama kavali kavo, omunu lomunu wa tunga utala waye loku siakãlako ondalu oco va ece ovilumba viavo. Pamue va ci lingila kovaso ya va Keruvi, vana va kala olonumiwa via Yehova palo posi, kotembo yaco. Yehova wa sola calua ocilumba ca Havele! Kulandu waco tu tangako ndoco: “Yehova wa sanjukila Havele locilumba caye.” (Efetikilo 4:4) Ulandu waco ka u lekisa ndomo Suku a tambula ocilumba caco. Pole, momo lie eye a tavela Havele?

Ocilumba caco ca kuata esilivilo lie? Havele wa lumba ocinyama, ale ocendalomuenyo okuti, osonde yaco ya kuata esilivilo, momo oyo ondimbukiso yomuenyo. Anga hẽ Havele wa kũlĩhĩle esilivilo ocilumba caco ca ponduile oku kuata? Noke yanyamo alua tunde eci Havele a kala komuenyo, Suku wa linga ocindekaise cocilumba cokameme ka pua etondelo poku eca ocisembi Comõlaye, okuti eye “Kameme ka Suku,” una wa pesela osonde ya li pua. (Yoano 1:29; Etundilo 12:5-7) Ocili okuti, ocilumba ca Havele ca kuata esilivilo lia velapo lina eye ka lavokaile.

Etu tua kũlĩha ciwa okuti, Havele wa eca ocilumba ca velapo pokati kovina a kuata. Kuenje, Yehova wo sola calua, kuenda wa sanjukila ocilumba caye. Havele wa vetiyiwa locisola kuenda ekolelo a kuatela Yehova.

Puãi Kaini hacoko a linga. Kuenje, Yehova “ka sanjukilile Kaini locilumba caye.” (Efetikilo 4:5) Eci ka ci lomboloka okuti, ocilumba Kaini a eca ka ca kuatele esilivilo. Momo noke Suku weya oku tumbika Ocihandeleko ca ecelela okuti omanu va lumba ovikulia. (Ovisila 6:14, 15) Catiamẽla ku Kaini, Embimbiliya li popia hati, “ovilinga viaye via vĩha.” (1 Yoano 3:12.) Omanu valua koloneke vilo, va siata oku lekisa ocituwa ndeci ca Kaini, poku sima okuti, ndaño va fendela Suku locikukũi, lopo handi va taviwa laye. Ekambo liavo liekolelo kuenda lioku sola Yehova, lia siata oku limbukiwila lonjanga kovilinga viavo.

Eci Kaini a limbuka okuti ka taviwile la Yehova, wa sandiliya hẽ oku kuama ongangu ya Havele? Sio. Eye wa suvuka calua manjaye. Yehova wa mola ovina via kala vutima wa Kaini, kuenje, wa vangula laye lepandi. Eye wa lungula Kaini hati, ovisimĩlo viaye via laikele oku u kokela oku linga ekandu linene, kuenje, wa vetiya Kaini okuti, nda o siapo ovisimĩlo viaye, o “taviwa.”​—Efetikilo 4:6, 7.

Kaini ka tavele kelungulo lia Suku. Noke wa pañinya manjaye oku enda laye kepia. Eci va pitĩlako, Kaini wondumuhĩha Havele kuenje wo ponda. (Efetikilo 4:8) Omo liaco, Havele eye omunu watete wa lambalaliwila efendelo liocili, haeye omunu watete wa pondiwa omo liekolelo. Ndaño wa fa, esapulo liaye ka lia sulile.

Osonde ya Havele ya vilikiya ku Yehova oku pinga efetuluinyo. Yehova Suku omo liesunga liaye, wa vetiyiwa oku kangisa Kaini omo liekandu a linga. (Efetikilo 4:9-12) Omo liaco, toke cilo ekolelo lia Havele, li kasi oku popia. Ndaño pamue Havele wa kuata lika ci soka ocita canyamo komuenyo, okuti, anyamo aco atito calua oku a sokisa lomanu va kala kotembo yaco, eye wa liecele olumue koku linga ovina vi sanjuisa Suku. Eye wa fa, pole wa kũlĩhĩle okuti o soliwe kuenda o taviwa la Yehova, Isiaye wokilu. (Va Heveru 11:4) Tu koleli okuti, Yehova ko wivalele, kuenda o kasi oku talamẽla oku u pindula oco a kale vali vofeka yelau palo posi. (Yoano 5:28, 29) O yongola hẽ oku kũlĩha Havele? Omo liaco, nõlapo oku u yevelela osimbu a popia kuenda setukula ekolelo liaye.