January

Timoti mu esegbuyota rọyen kpahen uyota rọ sa vwọ dia ugbeyan ri Jihova. Eriyin o ji fo nẹ owẹ komobọ yono oborẹ Baibol na ta kpahen Jihova, ji vwo imuẹro kpahọn. Ẹsosuọ, ofori nẹ wo vwo imuẹro kokoroko kpahen uyota erha nana. Ọrẹsosuọ, ofori wo vwo vwo imuẹro kokoroko nẹ Jihova Ọghẹnẹ yen Ọmemama na. (Eyan. 3:14, 15; Hib. 3:4; Ẹvwọ. 4:11) Ọrivẹ, ofori wo vwo vwo imuẹro kokoroko nẹ Baibol na ovuẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe. (2 Tim. 3:16, 17) Ọrerha, Ofori nẹ wo vwo imuẹro kokoroko nẹ Jihova vwo ẹko rẹ ihwo re ga vwẹ otọ rẹ usuon ri Kristi, nẹ Iseri ri Jihova yen ẹko na. (Aiz. 43:10-12; Jọn 14:6; Iruo 15:14) Wọ cha riẹn emu eje rehẹ Baibol na tavwen wo ki se vwo imuẹro kokoroko kpahen uyota erha nana-a. Ẹkẹvuọvo, jẹ ọdavwẹ wẹn dia ọ rẹ wọ vwọ reyọ “ẹgba iroro” wẹn vwo ru esegbuyota wẹn ganphiyọ nẹ wo vwo uyota na.—Rom 12:1. w20.07 10 ¶8-9

Aroẹmrẹ nana djisẹ rẹ ebaka yẹrẹ igurube ri vwo opharo rẹ ohworakpọ re je vwẹ ‘erhu rọ họhọ oro’ vwo tughẹ. (Ẹvwọ. 9:7) Ayen kpokpo “ihwo [ivwighrẹn rẹ Ọghẹnẹ] ri jẹ oka rẹ Ọghẹnẹ na evwo vwẹ arhare rayen” vwẹ uvwre rẹ emeranvwe iyorin rọ dia ọke rẹ ebaka yẹrẹ igurube dia akpọ te. (Ẹvwọ. 9:4) Ọhọhọre nẹ ọnana djisẹ rẹ idibo ri Jihova rọ jẹreyọ. Ayen fiudugberi ghwoghwo ẹdjọeguo rẹ Ọghẹnẹ kpahen akpọ rẹ umwemwu na, ọtiọyena, ẹwẹn ko kpokpo ihwo ri ka ẹbẹre rẹ akpọ na. Kọyen avwanre tanẹ igurube ri Joẹl 2:7-9 djisẹ rọyen na vẹ ọ rẹ ọbe rẹ Ẹvwọphia na fẹnẹre? E. Vwẹ Baibol na, a sa vwẹ emu ọvo ru udje ro de mudiaphiyọ erọnvwọn sansan vwẹ ẹdia sansan. Kerẹ udje, vwẹ Ẹvwọphia 5:5, e se Jesu “Okpohrokpo rẹ orua ri Juda,” e de rhe djisẹ rẹ Idẹbono kerẹ “okpohrokpo rọ guan” vwẹ 1 Pita 5:8. w20.04 3 ¶8; 5¶10

Hagar, rọ dia odibo ri Sarai dje orharhe uruemu phia ọke rẹ Sarai vwọ reyọ kẹ Ebram rọvwọn nu. Hagar rhe vwọ mrevun re, ko ni Sarai ro vwo ọmọ rẹ obo rọye-en saka. Sarai da vwẹ oja riọ te ẹdia rọ da djẹ nẹ uwevwin. (Jẹn. 16:4-6) Kidie nẹ avwanre ihwo ri jẹgba, avwanre se roro nẹ Hagar ohwo rọ kparoma, ọtiọyena, oja ra vwọ riọ na fo kẹ. Ẹkẹvuọvo, ẹro rẹ Jihova vwo ni Hagar fẹnẹre. O ji amakashe rọyen bro ra. Amakashe na vwọ mrẹ, ọ da vwẹ ukẹcha kẹ vwo wene iroro rọyen, ji bruba kẹ. Hagar da rhe mrẹvughe nẹ Jihova mrẹ obo re phia eje, nẹ ọ je nabọ riẹn ẹdia rọyen na fiotọ. Ọmrẹvughe nana da nẹrhẹ Hagar se Jihova “Ọghẹnẹ rọ mrorẹ.” (Jẹn.16:7-13) Die yen Jihova niso vwẹ oma ri Hagar? Ọ riẹn obo re phia kẹ Hagar jovwore kugbe emu eje ro chirakon rọyen wanre. Dede nẹ Jihova rhọnvwephiyọ uruemu rẹ jẹ ọghọemuo ri Hagar na-a, jẹ o muẹro nẹ o vwo ẹruọ rẹ obo re phia kẹ Hagar jovwore, ọtiọyena, o de dje erorokẹ phia kẹ. w20.04 16 ¶8-9

Ọyinkọn Pọl tare nẹ Inenikristi rẹ uyota eje djẹ onẹ ọvo. (Hib. 12:1) Ofori avwanre eje, te ighene te emare, e rẹ oma rayen ganre yẹrẹ e rẹ oma rhọ, vwọ vwẹ erhiori djẹ onẹ na toba rere osa ri Jihova ve vwọ kẹ avwanre na se vwo te avwanre obọ. (Mat. 24:13) Pọl vwo ugbomọphẹ rẹ ota kidie ọ “djẹ onẹ na,” ji phikparobọ re. (2 Tim. 4:7, 8) Jẹ, die yen onẹ rẹ Pọl ta ota kpahen na? Ọkievo, Pọl reyọ evo usun irueru rẹ ehaẹha re ruru vwẹ Gris rẹ awanre vwọba yono uyono eghanghanre. (1 Kọr. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Vwẹ abọ evo, ọ reyọ onẹ ẹdjẹ vwo djisẹ rẹ akpeyeren rẹ Onenikristi. (1 Kọr. 9:24; Fil. 2:16) Ohwo tuẹn “onẹ ẹdjẹ” nana phiyọ ọke rọ da vwomakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame. (1 Pita 3:21) Ọ djẹ onẹ na toba ọke rẹ Jihova da vwẹ osa rẹ arhọ ri bẹdẹ vwọ kẹ.—Mat. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8. w20.04 26 ¶1-3

“Ọrovwohwo na sẹro rẹ ihwo ri sere gbuyota.” (Une 31:23) Idjerhe vọ yen Jihova vwọ chọn avwanre? Jihova kẹ avwanre ekuakua rẹ ofovwin re sa sẹro rẹ avwanre vrabọ rẹ ẹvwọsuọ rẹ Eshu. (Ẹfe. 6:13-17) Ekuakua rẹ ofovwin rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre na ganre mamọ, e je nabọ wian. Ẹkẹvuọvo, ekuakua rẹ ofovwin na sa vwọ sẹro rẹ avwanre, kẹ avwanre ku ọvuọvo rẹ ebẹre rọyen na phiyọ ọkieje. Uyota ra vwọ chobiẹ ehun na mudiaphiyọ uyota rọhẹ Baibol na. Diesorọ a vwọ vwẹ uyota na chobiẹ ehun? Kidie Eshu yen “ọsẹ rẹ ofian.” (Jọn 8:44) Ikpe buebun rhire na yen ọ vwọrọn efian je phiẹn “akpọ na ejobi” re! (Ẹvwọ. 12:9) Ẹkẹvuọvo, uyota rọhẹ Baibol na sẹro rẹ avwanre vwo nẹ ophiẹnvwe rẹ Eshu. Idjerhe vọ yen a cha vwọ vwẹ uyota na chobiẹ ehun? Avwanre ru ọtioyen womarẹ e vwo yono uyota ro shekpahen Jihova, a vwọ ga vwọrẹ “erhi [“ẹwẹn,” NW ] vẹ uyota” kugbe a vwọ ta uyota vwẹ kemu kemu.—Jọn 4:24; Ẹfe. 4:25; Hib. 13:18. w21.03 26-27 ¶3-5

Otọ na dia ọ ro me yovwin kidie etiyin yen asan ra da ga ẹga rẹ uyota. Vwo nẹ Pẹntikọst 33 C.E., “otọ” na rha dia otọ rọhẹ asan ọvo-o kidie ihwo ri Jihova hra nene akpọneje. Ukperẹ ọtiọyen, “otọ rẹ Urinrin na” nonẹna mudiaphiyọ irueru rẹ ihwo ri Jihova ri churobọ si ẹga ra vwọ kẹ Jihova vwẹ emẹvwa kugbe iruo rẹ aghwoghwo na. Vwẹ ọke rẹ oba na, ovie rẹ obohwẹre ọnre na ro “otọ rẹ Urinrin na” abọ buebun re. Kerẹ udje, ọke rẹ Nazi Germany vwọ dia ovie rẹ obohwẹre ọnre na, ma rho vwẹ uvwre rẹ ọke rẹ ofovwin akpọeje rivẹ, ọ ro “otọ rẹ Urinrin na” ro vwo mukpahen ihwo rẹ Ọghẹnẹ ji hwe ayen. Ofovwin Akpọeje II vwọ wan nu, Soviet Union vwọ dia ovie rẹ obohwẹre ọnre na, ọ ro “otọ rẹ Urinrin na” ro vwo mukpahen ihwo rẹ Ọghẹnẹ ji mu ayen kpo ighuvwu. w20.05 13 ¶7-8

Roro kpahen eshare evo ri yerin tavwen Jesu ke rhe akpọ na re dia ugbeyan rẹ Ọghẹnẹ. Ebraham ọyen ohwo ro vwo esegbuyota ọgangan. Ikpe re vrẹ 1,000 rẹ Ebraham vwo ghwu nu, Jihova de se “ugbeyan” rọyen. (Aiz. 41:8) Kọyen igbeyan ri Jihova de ghwu dede, ugbeyan na cha sa fa-an. Jihova je nabọ karophiyọ Ebraham. (Luk 20:37, 38) Job ọyen udje ọfa. Jihova reyọ Job vwọ yeyan vwẹ irharo rẹ emakashe rọyen ri kokori vwẹ odjuvwu. O se Job “ohwo ọsoso, ohwo rọ djẹ oshọ rẹ Ọghẹnẹ o de ji sioma nẹ umiovwo.” (Job 1:6-8) Ẹro vọ yen Jihova vwo ni Daniẹl, rọ fuevun ga omarẹ ẹgbukpe 80 vwẹ ohri rẹ egọẹdjọ? Abọ erha soso yen emakashe phiuduphiyọ ọmare nana awọ nẹ Ọghẹnẹ “vwo ẹguọnọ [rọyen] gangan.” (Dan. 9:23; 10:11, 19) O muẹro nẹ Jihova rhẹro rẹ ọke rọ cha vwọ rhọvwọn igbeyan ro vwo ẹguọnọ kpahen ri ghwuru nushi.—Job 14:15. w20.05 26-27 ¶3-4

Ohwo re yono, se yono kpahen irhi rẹ Ọghẹnẹ, irhi na mi ji je. Ẹkẹvuọvo, ọ cha kerhọ ri Jihova fikirẹ ẹguọnọ ro vwo kpahọn? Karophiyọ nẹ Ivi riẹn irhi rẹ Ọghẹnẹ, ẹkẹvuọvo o ghini vwo ẹguọnọ rẹ Ojurhi na-a; eriyin ji te Adam. (Jẹn. 3:1-6) Kọyen ofori e vwo ru vrẹ, e di vwo yono ihwo kpahen iruemu rẹ Ọghẹnẹ kugbe obo rọ guọnọ mie avwanre. Ọkieje yen irhi ri Jihova kugbe obo rọ guọnọ mie avwanre vwọ dia erhuvwu kẹ avwanre. (Une 119:97, 111, 112) Ẹkẹvuọvo, ọ sa dianẹ ihwo ra vwẹ Baibol yono che ni ayen ọtiọye-en, jokpanẹ ayen mrẹ ẹguọnọ ri Jihova vughe vwevunrẹ irhi na. Ọtiọyena, a sa nọ: “Die wo rorori nẹ ọyen sorọ Ọghẹnẹ vwọ tanẹ idibo rọyen ru orọnvwọn nana yẹrẹ ayen ruo-o? Die yen ọyena yono avwanre kpahen Ọghẹnẹ?” A da cha ihwo ra vwẹ Baibol yono uko vwo roro kpahen Jihova, ji vwo uvi rẹ ẹguọnọ kpahen odẹ rẹ urinrin rọyen, ọkiọvo, uyono avwanre che te ubiudu rayen. Ọ rha dia irhi na ọvo yen che je aye-en, ayen ji che vwo ẹguọnọ rẹ Ojurhi na. Esegbuyota rayen cha ganphiyọ, ayen ji se chirakon rẹ edavwini egangan.—1 Kọr. 3:12-15. w20.06 10 ¶10-11

Ofori nẹ e vwo edirin, kidie ọ reyọ ọke tavwen ohwo ki se rhivwin bru Jihova rhe. Buebun rẹ iniọvo re dobọ rẹ iruo ẹga na ji jovwo tare nẹ ekpako na vẹ iniọvo efa vwevunrẹ ukoko na kọn bru ayen rhe abọ buebun tavwen ayen ki rhivwin bru Jihova rhe. Oniọvo aye ọvo re se Nancy ro nẹ Southeast Asia rhe de si: “Ugbeyan mẹ ọvo vwevunrẹ ukoko na vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ mamọ. O vwo ẹguọnọ mẹ kerẹ oniọvo rọyen ọkpako. Ọ ta ota kpahen ọke rẹ avwanre ghwọrọ kugbe wanre. Ọ nabọ kerhọ ọke me da ta ẹwẹn mẹ kẹ, o ji siomauko rọ vwọ vwẹ uchebro kẹ vwẹ-ẹ. Uvi rẹ ugbeyan yen o ghini ruẹ, ọ je cha oma rọ vwọ vwẹ ukẹcha phia ọkieje.” Erorokẹ họhọ uhuvwun; o se sivwin ohwo ro muomaphiyọ. Iniọvo evo dobọ rẹ iruo ẹga na ji fikirẹ oborẹ ohwo ọvo vwevunrẹ ukoko na ru ayen ikpe buebun re wanre, jẹ ophu ji mu ayen kpahen ota na te ọke na. Fikirẹ ọnana, ayen rhe vwo owenvwe rẹ ayen vwo rhivwin bru Jihova rhe-e. Evo se roro nẹ e shenyẹ ayen. Ọ sa dianẹ ayen guọnọ ohwo rọ cha nabọ kerhọ kẹ ayen ji vwo ẹruọ rẹ ẹdia rayen na. w20.06 26 ¶10-11

Kọke kọke wọ da sen ọdavwini yen ọ cha vwọ lọhọ phiyọ kẹ wẹ wo vwo ru obo ri yovwirin. Wọ me je karophiyọ nẹ Eshu yen ton ẹro ọchọchọ rẹ akpọ na vwo ni ehware phiyọ. Ọtiọyena wọ da sen iroro rẹ akpọ na, kọyen wo ‘phiẹ ohwo umwemwu na kparobọ.’ Avwanre rhọnvwere nẹ Jihova vwo uturhi rọ vwọ vuẹ avwanre obo re dia umwemwu. Avwanre je davwẹngba avwanre eje re vwo jẹ umwemwu eruo. Jẹ avwanre de ru umwemwu, e gbe jẹ a fan oruchọ avwanre kẹ Jihova vwẹ ẹrhovwo. (1 Jọn 1:9) Ọ da dianẹ umwemwu ọgangan yen avwanre ruru, avwanre gba guọnọ ukẹcha mie ekpako na re dia ihwo rẹ Jihova vwo mu nẹ e vwẹrote avwanre. (Jems 5:14-16) Ẹkẹvuọvo, e jẹ ẹwẹn rẹ abe kpahen umwemwu re ru wanre mu avwanre rọ-ọ. Diesorọ? Kidie Ọsẹ avwanre vwẹ Ọmọ rọyen vwo ze izobo rẹ ọtanhirhe rere a sa vwọ mrẹ evwoghwo rẹ imwemwu rẹ avwanre. Jihova tare nẹ ọyen cha vwẹ imwemwu avwanre vwo ghovwo avwanre siẹrẹ e de kurhẹriẹ nẹ otọ evun rhe. Ọtiọyena, o vwo emu vuọvo rọ cha dobọ avwanre ji e vwo jẹ Jihova ẹga vẹ ẹwẹn obrorhiẹn rọ fonro-on.—1 Jọn 2:1, 2, 12; 3:19, 20. w20.07 22-23 ¶9-10

O vwo ọke ọvo rẹ Jihova ọvo vwọ herọ. Jẹ ọ dia ọyen ọ vwọ dia ẹdia rẹ ọruvwohwo-o. Ọyen ọvo sa dia ababọ rẹ ihwo efa. Dedena, Ọghẹnẹ guọnọre nẹ ihwo efa je riavwerhen rẹ akpeyeren. Ẹguọnọ de muo vwọ ma arhọ. (1 Jọn 4:19) Ẹsosuọ, Jihova ma Jesu rọ dia Ọmọ rọyen. Ọ vwọ ma nu, Jihova vẹ ọyen da “ma kemu kemu ejobi” ji te emekashe na dede. (Kọl. 1:16) Oma vwerhen Jesu gangan rọ vẹ Ọsẹ rọyen vwọ wian kugbe. (Isẹ 8:30) Oma je vwerhen emekashe na. Ayen nabọ mrẹ Jihova vẹ Jesu rọ dia Onotu rẹ Ọwena rọyen, ọke rẹ ayen vwọ ma akpọ vẹ idjuvwu na. Kẹ, die yen emekashe na ruru? Ayen jiri Ọghẹnẹ ọke ra vwọ ma akpọ na, ayen ji jiro ọke rẹ ayen vwọ mrẹ erọnvwọn efa rọ mare, ma rho, kẹ ọke rọ vwọ ma ihworakpọ. (Job 38:7; Isẹ 8:31) Ọvuọvo rẹ emama nana eje dje ẹguọnọ vẹ aghwanre ri Jihova phia.—Une 104:24; Rom 1:20. w20.08 14 ¶1-2

Jihova ma avwanre re vwo dje ẹguọnọ kẹ ihwo efa, ihwo efa ji vwo dje ẹguọnọ kẹ avwanre. Ọtiọyena, ọ da avwanre mamọ siẹrẹ e de vwo utuoma kpahen avwanre, ọkiọvo oshọ tobọ mu avwanre. Oniọvo ọshare ọvo siri nẹ, “Ọke rẹ isodje vwo hwe vwe, hanrhe ovwẹ, ji djẹ uguegue mu vwe kidie nẹ mẹvwẹ ọvo usun rẹ Iseri ri Jihova, oshọ mu vwe mamọ, oma je vua ovwẹ.” Utuoma tiọyena da ohwo mamọ, jẹ o gbe avwanre unu-u. Jesu tarọ phiyotọ nẹ e che vwo utuoma kpahen avwanre. Diesorọ akpọ na vwo utuoma kpahen idibo ri Jesu. Kidie kerẹ Jesu, avwanre “dia e rẹ akpọ na-a.” (Jọn 15:17-19) Ọtiọyena, dede nẹ avwanre muọghọ kẹ isuesun rẹ akpọ na, jẹ e che se yerin aphiala, so une rẹ ẹkuotọ yẹrẹ vwobọ vwẹ oseghe rẹ usuo-on. Jihova ọvo yen a ga. Avwanre bicha usuon ri Jihova, rọ dia oborẹ Eshu vẹ “emọ” rọyen vwọso. (Jẹn. 3:1-5, 15) Avwanre ghwoghwo nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọvo yen se si ebẹnbẹn rẹ ihworakpọ no, o rhe che kri-i kọ cha ghwọrọ ihwo ri gbe vwọso usuon rọyen. (Dan. 2:44; Ẹvwọ. 19:19-21) Ọnana iyẹnrẹn esiri vwọ kẹ ihwo dẹndẹn ẹkẹvuọvo ọ dia iyẹnrẹn esiri vwọ kẹ iruimwemwu-u. w21.03 20 ¶1-2

Jihova bru ọghọ phiyọ Inenikristi eya oma womarẹ iruo ọghanghanre rọ vwọ kẹ ayen vwevunrẹ ukoko na. E jiri ayen fikirẹ omamọ rẹ udje rẹ aghwanre, esegbuyota, oruru, uduefiogbere, ẹse-eruo, kugbe iruo esiri rayen. (Luk 8:2, 3; Iruo 16:14, 15; Rom 16:3, 6; Fil. 4:3; Hib. 11:11, 31, 35) Oma je vwerhen avwanre nẹ e vwo iniọvo re kpakore buebun vwevunrẹ ukoko na. Ọ sa dianẹ buebun rayen nene ega sansan muabọ fikirẹ ọghwo. Dedena, iniọvo nana re kpakore na ji ruẹ oborẹ ẹgba rayen muru vwẹ iruo aghwoghwo na, ayen je davwẹngba rayen eje vwo phiuduphiyọ awọ ji yono iniọvo efa! Avwanre mrẹ erere vwo nẹ erianriẹn rayen. Ayen pha ghanghanre vwọ kẹ Jihova vẹ avwanre. (Isẹ 16:31) Gbe rhe roro kpahen ighene avwanre. Ayen vwọ ghwanra na, ayen hirharokuẹ ebẹnbẹn sansan vwevunrẹ akpọ nana kidie Eshu yen suon, iroro echọchọ ro titẹ je vọn asan eje. Dedena, ighene na phiuduphiyọ avwanre awọ siẹrẹ avwanre da mrẹ ayen ọke rẹ ayen da kpahanphiyọ enọ vwẹ uyono, vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na, ji fiudugberẹ chochọn rẹ esegbuyota rayen. Ovwan ighene, ovwan vwo iruo ọghanghanre vwẹ ukoko ri Jihova!—Une 8:2. w20.08 21-22 ¶9-11

E se hirharoku “ogiribo” rẹ ẹvwọsuọ rẹ orua, ehwẹjẹ ro nẹ obọ rẹ igbeyan cha, kugbe ihwo re sa sen ovuẹ avwanre siẹrẹ a da ton aghwoghwo phiyọ obọ, ji dje oma rẹ avwanre phia kerẹ Iseri ri Jihova. Mavọ yen wo se vwo fiudugberi? Ẹsosuọ, jẹ o muwẹro nẹ Jesu yen vwẹrote iruo rẹ aghwoghwo na vwo nẹ obodjuvwu cha. (Jọn 16:33; Ẹvwọ. 14:14-16) Ọrivẹ, ru esegbuyota wẹn ganphiyọ kpahen ive ri Jihova nẹ ọ cha vwẹrote we. (Mat. 6:32-34) Esegbuyota wẹn vwọ ganphiyọ ye, jẹ uduefiogbere wẹn ganphiyọ. Wo dje esegbuyota rode phia ọke wọ vwọ vuẹ igbeyan vẹ ihwo rẹ orua wẹn nẹ wọ ton uyono ri Baibol phiyọ vẹ Iseri ri Jihova re, wo ji kpo omẹvwa rayen. Aphro herọ-ọ, wo ru ewene buebun vwẹ akpeyeren wẹn rere wo se vwo yeren akpọ nene irhi ọgbagba ri Jihova. Esegbuyota vẹ uduefiogbere yen mu we vwo ru ewene na. Uduefiogbere wẹn vwọ ganphiyọ ye, wo se vwo imuẹro nẹ “Ọrovwohwo Ọghẹnẹ wẹn vẹ owẹ herọ vwi kasan kasan wọ ra ejobi.”—Jos. 1:7-9. w20.09 5 ¶11-12

Ovie Asa dje aghwanre phia rọ vwọ vwẹroso Jihova karekare. Ọ ga Jihova vwẹ ọke ọbrabra kugbe ọke rẹ ufuoma. Asa ga Jihova vwẹ akpeyeren rọyen eje. (1 Ivie 15:14) Idjerhe ọvo rẹ Asa vwo ru ọtiọyen, ọyen ro vwo si ẹga rẹ efian nẹ Juda. Baibol na tare nẹ o “ku egbada erhorha kugbe esan ri kpenu na kufia, o de kporo isusu na she ọ da gbọ ighriki na brotọ.” (2 Ikun 14:3, 5) Ọ tobọ si Maakah oni rọyen rode nẹ ẹdia rẹ oni rẹ ovie vwẹ uvie na. Diesorọ? Kidie o titi ẹga rẹ ema. (1 Ivie 15:11-13) Vwọba ẹga rẹ efian ro si nẹ otọ na, Asa ji ru emu efa. O titi ẹga rẹ uyota, rọ vwọ chọn uvie ri Juda uko vwo rhivwin bru Jihova. Jihova bruba kẹ Asa kugbe ihwo rẹ Izrẹl rọ vwọ kẹ ayen ufuoma. Ọke rẹ Asa vwo suẹn, “otọ na vwo omaerovwo” vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe ihwe.—2 Ikun 14:1, 4, 6. w20.09 14 ¶2-3

Ọke buebun, avwanre vwẹ ekuakua eghanghanre avwanre vwọ kẹ ihwo yọnra. Kerẹ udje, avwanre se phi igho phiyọ ibanki. E de ru ọtiọyen nu, ke se vwo imuẹro nẹ igho na che ghwru-u, e ji che cho-o. Ọyinkọn Pọl karophiyọ Timoti nẹ a vwẹ orọnvwọn ọghanghanre ọvo kẹ yọnre, orọnvwọn yena yehẹ erianriẹn ọgbagba rẹ ọhọre Ọghẹnẹ vwọ kẹ ihworakpọ. A je kẹ Timoti uphẹn ro vwo “ghwoghwo” iyẹnrẹn esiri na. (2 Tim. 4:2, 5) Pọl vuẹ Timoti nẹ ọ sẹro rẹ obo ra vwọ kẹ yọnre na. Kerẹ Timoti, a je vwẹ erọnvwọn eghanghanre kẹ avwanre yọnre. Jihova kẹ avwanre erianriẹn ọgbagba rẹ uyota ri Baibol na. Uyota nana pha ghanghanre kidie ọ nẹrhẹ avwanre riẹn obo re se vwo vwo omamọ oyerinkugbe vẹ Jihova kugbe obo re se vwo vwo uvi omavwerhovwẹn. A sa kẹnoma kẹ iyono rẹ efian ji yeren akpeyeren rọ fonro siẹrẹ e de rhiabọreyọ uyota ri Baibol na.—1 Kọr. 6:9-11. w20.09 26 ¶1-3

E jẹ ohwo ru wo yono na mrẹvughe nẹ wo vwo ẹguọnọ vẹ imuẹro kpahen oborẹ wo segbuyota. Ọyena cha nẹrhẹ o se vwo ẹguọnọ rẹ obo ro yono. Ọ da dia obo ro shephiyọ, vuẹ kpahen oborẹ irhi ri Baibol chọn wẹ uko wan. Ọke yena, kọ cha mrẹvughe nẹ Baibol na vọnre vẹ odjekẹ ri ji che fierere kẹ. Ọke wo de yono ohwo na, wọ me vuẹ kpahen iniọvo sansan ri ji rhiẹromrẹ ebẹnbẹn ro hirharokuẹ enẹna, kugbe oborẹ ayen se vwo phi ayen kparobọ. Wo se se oniọvo ọvo boma ru wọ riẹnre nẹ udje rọyen che fierere kẹ ohwo ru wo yono na. Vwẹ ukecha kẹ ohwo ru wo yono na vwọ riẹn obo rọ ghanre te ra vwọ vwẹ iji ri Baibol na vwọba akpọ yerin. Ọ da dianẹ ohwo re yono na rọvwọn re, ọrivẹ rọyen na ji yono? Ọ da dianẹ o yono-o, gba vuẹ nẹ ọ vwomaba uyono na. Vuẹ ohwo wo yono na nẹ ọ vuẹ ihwo orua kugbe igbeyan rọyen obo ro yono.—Jọn 1:40-45. w20.10 16 ¶7-9

Josẹf vẹ Meri chọn Jesu uko vwo yerin te omiragua ro vwo ẹroesiri rẹ Ọghẹnẹ, kidie ayen nene odjekẹ rẹ Jihova vwọ kẹ emiọvwọn. (Urhi 6:6, 7) Josẹf vẹ Meri vwo ẹguọnọ okokodo kpahen Jihova, ayen je guọnọ nẹ emọ rayen ji ru ọtiọyen. Josẹf vẹ Meri brorhiẹn rẹ ayen vẹ emọ rayen vwọ ga Jihova ọkieje. Aphro herọ-ọ, ayen kpo uyono kudughwrẹn kudughwrẹn vwẹ sinegọg rọhẹ Nazarẹt, eriyin ji te orẹ Ọwanvrẹ re ruẹ kukpe kukpe vwẹ Jerusalẹm. (Luk 2:41; 4:16) Ọkiọvo ayen reyọ uphẹn rẹ oyan ri kukpe kukpe yena vwo yono Jesu vẹ iniọvo rọyen ikuegbe rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ, ji kiẹn asan sansan re djunute vwẹ Baibol na. Emọ rayen vwo buẹnphiyọ na, o muẹro nẹ ọ cha lọhọ kẹ Josẹf vẹ Meri ayen vwọ ga Ọghẹnẹ ọkieje-e. Jihova bruba kẹ ayen! Kidie nẹ ayen vwẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ vwọ kobaro, orua na da sẹro oyerinkugbe rayen vẹ Jihova. w20.10 28 ¶8-9

O che yovwin wo de muegbe rẹ asan re che yono na siẹrẹ e de durhie uwe nẹ wọ vwomaba uyono rẹ ohwo ra vwẹ Baibol yono. Dorin rọ dia ọkobaro oghẹresan da ta: “Oma vwerhen ovwẹ siẹrẹ ohwo ro nenuvwe de muegbe vwọ kẹ uyono na. Ọke yena, kọ sa nabọ toroba uyono na.” Vwọba, ọkiọvo ohwo re yono na che noso nẹ ovwan ihwo ivẹ na nabọ muegbe, ọnana cha dia omamọ rẹ udje vwọ kẹ. Ọ da tobọ dianẹ wọ sa nabọ muegbe-e, davwẹngba vwọ kọn ẹkpo kiriguo rẹ asan re che yono na phiyọ ẹwẹn. Ẹrhovwo ọyen ẹbẹre ọghanghanre ọvo vwẹ uyono ri Baibol, ọtiọyena roro kpahen oborẹ wọ cha ta siẹrẹ e de durhie uwe nẹ wọ nẹrhovwo. Ọnana cha nẹrhẹ ẹrhovwo wẹn fiotọ. (Une 141:2) Hanae rọ dia Japan karophiyọ ẹrhovwo rẹ oniọvo aye ọvo ro nene ohwo ro yono Baibol na nẹre. Ọ da ta: “Me mrẹvughe nẹ ọ vẹ Jihova vwo uvi rẹ oyerinkugbe, me je guọnọ vwẹrokere. Oma je vwerhen ovwẹ mamọ ro vwo se odẹ mẹ vwẹ ẹrhovwo na.” w21.03 9-10 ¶7-8

Jesu vwẹ imuẹro kẹ ọyinkọ Pọl nẹ o che te Rom. Ẹkẹvuọvo, ihwo ri Ju evo vwẹ Jerusalẹm jiroro ayen vwọ hwa phiyọ hẹrhẹ, rere ayen teyọn hwe. Ọke rẹ Kladiọs Laisias rọ dia onotu rẹ isodje ri Rom vwo nyo kpahen iroro rayen na, ọ da rhe vwẹ ukẹcha kẹ Pọl. Kpakpata Kladiọs de ji isodje buebun re mu Pọl kpo Sizaria. Vwẹ Sizaria, Osun Fẹliks de ji urhi nẹ e “muo phihọ uwodi rẹ Hẹrọd.” Pọl da vabọ rẹ ihwo re guọnọ teyọn hwe na. (Iruo 23:12-35) Fẹstọs yen reyọ ẹdia ri Fẹliks kerẹ osun. Fẹstọs guọnọ “phoro aro kẹ ihwo ri Ju” na, ọ da nọ Pọl: “Wọ guọnọ nẹ wo kpo Jerusalẹm, rere a dia oboyi de guẹdjọ rẹ irhi nana re vwo mu we na kẹ vwẹ?” Pọl riẹnre nẹ e se hwe ọyen vwẹ Jerusalẹm. Ọ da ta: “Mi mu ẹdjọ mẹ rhe Siza.” Fẹstọs da vuẹ Pọl: “Wo mu ẹdjọ wẹn rhe Siza nure; obo ri Siza kọye wọ cha ra.” O rhe che kri-i Pọl ko che te Rom, ihwo ri Ju na rha cha mrẹ hwe-e.—Iruo 25:6-12. w20.11 13 ¶4; 14 ¶8-10

Ẹwẹn abe dia emu ọrhorha-a. Kerẹ udje, ihwo evo vwo ẹwẹn abe fikirẹ oborẹ ayen ruru tavwen ayen ke mrẹ uyota na vughe. Efa vwo ẹwẹn abe fikirẹ oruchọ rẹ ayen ruru ọke rẹ ayen vwo bromaphiyame nu. (Rom 3:23) Vwọrẹ uyota, avwanre guọnọ ru obo ri yovwirin. Jẹ “avwanre sheri vwẹ oma rẹ emu buebu.” (Jems 3:2; Rom 7:21-23) Dede nẹ ọ dia emu rẹ aghọghọ re vwo vwo ẹwẹn abe-e, jẹ ọ sa ghwa erhuvwu evo rhe. Diesorọ? Kidie ọ sa nẹrhẹ e kurhẹriẹ ji brorhiẹn re vwo jẹ oruchọ ẹvwariẹn. (Hib. 12:12, 13) Ẹkẹvuọvo, avwanre se vwo ẹwẹn abe rẹ okamuka ọ da tobọ dianẹ avwanre kurhẹriẹ, Jihova ji vwo ghovwo avwanre nure. Ẹwẹn abe tiọyena vọnre vẹ imuoshọ. (Une 31:10; 38:3, 4) Obo re ghanre ra vwọ kẹnoma kẹ ufi rẹ ẹwẹn abe rẹ okamuka. Di roro kpahen oborẹ oma cha vwerhen Eshu te siẹrẹ ẹwẹn abe rẹ okamuka da nẹrhẹ a dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji, ọ da tobọ dianẹ o vwo ghovwo avwanre nure!—Ni 2 Kọrẹnt 2:5-7, 11. w20.11 27 ¶12-13

Ohwo ri Livae ọvo rọ dia ọbuine yen rhe rioma kpahen irumwemwu kugbe ihwo re kparoma, ọ dia fikirẹ umiovwo rẹ ayen ruẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo kidie nẹ ayen họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹn. (Une 73:2-9, 11-14) Kọ ghwa họhọ nẹ ayen feri, ayen yeren omamọ akpọ, ayen je ro ẹnwan rẹ emu vuọvo-o. Ofori nẹ ohwo ri Livae na vwẹ ẹro rẹ Jihova vwo ni emu ji vwo no, rere o se vwo phi omaẹriọ vẹ ọkuọrọn kparobọ. O vwo ru ọtiọyen nu, ẹwẹn rọyen de rhi totọ, oma da je vwerhọn. Ọ da ta kẹ Jihova: “O vwo emu ọvuọvo me guọnọ vwẹ akpọ na nọ wẹ-ẹ.” (Une 73:25) Vwẹ idjerhe vuọvo na, e jẹ avwanre vwẹ ọke vuọvo vwọ rioma kpahen irumwemwu re họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹ-ẹn. Omavwerhovwẹn rayen cha tọ-ọn. (Aghwo. 8:12, 13) Ẹwẹn avwanre cha kuọrọn siẹrẹ a da rioma kpahen ayen, e ji se she nẹ ukoko ri Jihova. Wo de noso nẹ wọ rioma kpahen irumwemwu re họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹn, gbe ru oborẹ ohwo ri Livae na ruru. Nene uchebro rẹ ẹguọnọ ri Jihova, rere wo ji kuomakugbe ihwo efa ri ruẹ ọhọre rọyen. Oma cha vwerhen owẹ siẹrẹ wo de vwo ẹguọnọ ri Jihova vrẹ kemu kemu. Ọyena je cha nẹrhẹ wọ daji idjerhe ro suẹn ohwo kpo “uvi rẹ arhọ na.”—1 Tim. 6:19. w20.12 19 ¶14-16

Wọ da nẹrhovwo rhe Jihova kpahen ẹnwan wẹn, ofori nẹ wọ vwẹ ẹkpẹvwẹ ba. A da tobọ hẹ ẹdia rọ brare mamọ, o ji fo nẹ a kpẹvwẹ Jihova fikirẹ emu esiri re phia kẹ avwanre. Jẹ die yen wo se ru ọ da dianẹ wọ riẹn oborẹ wọ sa vwọ ta ẹwẹn wẹn kẹ Jihova-a? Gba karophiyọ nẹ Jihova cha kpahenphiyọ ẹrhovwo wẹn ọ da tobọ dianẹ obo wọ sa ta yen ‘Biko chọn vwẹ uko!’ (2 Ikun 18:31) Vwẹroso aghwanre ri Jihova, ọ dia ọ romobọ wẹ-ẹn. Vwẹ ọke rẹ ọmraro Aizaya, oshọ mu ihwo rẹ Juda nẹ ihwo rẹ Asiria cha rhe vwọso ayen. Ihwo rẹ Juda guọnọre nẹ ihwo rẹ Asiria phi ayen kparobọ-ọ, ọtiọyena, kẹ ayen ra yare ukẹcha mie Ijipt. (Aiz. 30:1, 2) Jihova da vuẹ ayen nẹ ayen che rhiẹromrẹ okpetu fikirẹ Ijipt rẹ ayen vwẹroso na. (Aiz. 30:7, 12, 13) Jihova da womarẹ Aizaya vuẹ ayen oborẹ ayen sa vwọ mrẹ uvi rẹ ochọnvwe. Ọ da ta: “Oma ehwemuẹ kugbe ẹro ẹvwọ suọ [ri Jihova] ọye ogangan rẹ ovwan epha.”—Aiz. 30:15b. w21.01 3-4 ¶8-9

Kerẹ osa rẹ evun ẹfuọn rayen, ayen vẹ Kristi cha dia ivie kugbe irherẹn vwẹ obodjuvwu. (Ẹvwọ. 20:6) Jihova, Jesu, kugbe emekashe na rhe nẹ kiọkiọkiọ hẹrhẹ ọke rẹ ihwo 144,000 ra jẹreyọ na cha vwọ reyọ osa rayen. Ọyinkọ Jọn vwọ ta ota kpahen ihwo 144,000 re cha ga kerẹ ivie kugbe irherẹn nu, ọ da mrẹ emu ọfa ro gberunu, “urogho rẹ ihwo buebu” re wan ofovwin Amagidọn vrẹ. Ẹko rivẹ nana bun vrẹ ọrẹsosuọ na, ayen tobọ vwo uchunu-u. (Ẹvwọ. 7:9, 10) Ayen “vwẹ emwa efuanfon rhuo” ro djerephia nẹ ayen “si oma” phrẹphrẹphrẹ nẹ akpọ rẹ Eshu na je fuevun kẹ Ọghẹnẹ vẹ Kristi. (Jems 1:27) Ayen kperẹ vẹ aghọghọ nẹ ayen sivwin rhọ fikirẹ oborẹ Jihova vẹ Jesu rọ dia Omogodẹ rẹ Ọghẹnẹ na ru kẹ ayen. Ayen je yọnrọn ewanvwe vwẹ obọ, ro djerephia nẹ ayen rhiabọreyọ Jesu kerẹ Ovie ri Jihova vwo mu.—Ni Jọn 12:12, 13. w21.01 15-16 ¶6-7

Ọshare sa dia omamọ rẹ ọgbuyovwin rẹ orua siẹrẹ ọ da vwẹrokere oborẹ Jihova vẹ Jesu reyọ ẹdia rẹ ọgbuyovwin rayen vwo ruiruo. Kerẹ udje, roro kpahen uruemu rẹ iruemu rẹ Omaevwokpotọ. Jihova yen Ohwo rọ ma ghwanre, jẹ ọ je kerhọ rẹ iroroẹjẹ rẹ idibo rọyen. (Jẹn. 18:23, 24, 32) Jihova pha gbagba, ẹkẹvuọvo o rhẹro rẹ ogbagba mie avwanre-e. Ukperẹ ọtiọyen, ọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre. (Une 113:6, 7) Baibol na tobọ tanẹ Jihova ọyen “ọchuko.” (Une 27:9; Hib. 13:6) Ovie Devid tare nẹ ọyen se ruiruo ride rọyen gba kidie Jihova vwomakpotọ ji bicha ọyen. Roro kpahen udje ri Jesu. Dede nẹ ọyehẹ Ọrovwori kugbe Onini rẹ idibo rọyen, jẹ ọ je hworhẹ awọ rayen. Jesu da ta: “Me kẹ ovwan oniru nure, rere ovwan ji ru rhe obo ri mi ru kẹ ovwan na.” (Jọn 13:12-17) Dede nẹ Jesu vwo ẹgba mamọ, jẹ o rhẹro rọyen nẹ ihwo efa ga ọye-en. Ukperẹ ọtiọyen, ọ ga ihwo efa.—Mat. 20:28. w21.02 3-4 ¶8-10

Ighene eshare, ovwan vwo erọnvwọn buebun rẹ ovwan se ru. Buebun rẹ ovwan vwo ẹgba. Ọ dia ọmọrhiẹ owian yen ovwan wian vwo biẹcha iniọvo na-a. Ọ sa dianẹ wọ guọnọ dia odibo rowian. Ẹkẹvuọvo, wo se roro nẹ ihwo che ni we nẹ wọ boba nọ yẹrẹ wo ji rhi te ohwo ra vwẹ owian kẹ-ẹ. Ọ da tobọ dianẹ wẹ jẹ eghene, o vwo erọnvwọn wo se ru enẹna rọ cha nẹrhẹ ihwo rehẹ ukoko wẹn muọghọ kẹ wẹ, je vwẹroso owẹ. Ighene, ovwan tẹn ona rẹ ovwan sa reyọ vwọ chọn ihwo efa uko vwẹ ukoko na? Imuẹro herọ nẹ buebun rẹ ovwan tẹn ona tiọyen. Kerẹ udje, ọkiọvo wo niroso nẹ oma vwerhen ihwo re kpakore siẹrẹ a da chọn ayen uko vwọ nabọ reyọ ifonu vẹ ekuakua kpokpọ ri she rhe vwo ruiruo vọnvọn vwẹ uyono romobọ rayen vẹ emẹvwa. Wọ sa reyọ ona tiọyen rẹ wọ tẹnre na vwọ chọn ihwo re kpakore uko. Ru obo re vwerhen Jihova oma vwẹ kemu kemu wo ruẹ. w21.03 2 ¶1, 3; 7 ¶18

Ọ da tobọ dianẹ aye na riẹn ẹbe nọ ọshare rọyen, ọshare na yen je cha kobaro rẹ ẹga rẹ orua kugbe erọnvwọn efa re ruẹ vwẹ ukoko na. (Ẹfe. 6:4) Ofori nẹ aye vwomakpotọ kẹ ọshare rọyen, ẹkẹvuọvo aye na yen vwo oghwa rọ vwọ bọn esegbuyota rọyen gan. Ọtiọyena, ofori nẹ ọ rhuẹrẹ ọke phiyotọ vwo ru uyono romobọ ji roro kpahen obo ro yonori. Ọyena cha chọn uko vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova ji muọghọ kẹ, o rhe che ni oma rọyen kueku kidie nẹ ọ vwomakpotọ-ọ. Eya re vwomakpotọ kẹ eshare rayen fikirẹ ẹguọnọ rẹ ayen vwo kpahen Jihova cha mrẹ omavwerhovwẹn vẹ otekẹvwẹ vrẹ eya re rhọnvwe nene ọrhuẹrẹphiyotọ ọgbuyovwin rẹ Jihova vwo mu-u. Ayen omamọ rẹ udje vwọ kẹ ighene rẹ eya vẹ eshare. Ayen ji toroba ufuoma rọhẹ orua na kugbe ukoko na. (Taitọs 2:3-5) Eya yen me bun usun rẹ idibo ri Jihova nonẹna.—Une 68:11. w21.02 13 ¶21-23

Ọyinkọn Pọl phi uvi rẹ udje rẹ uduefiogbere kugbe ako echiro phiyotọ. Ọkievo, oma ghwọrerọ. Ẹkẹvuọvo, o se chirakon kidie ọ vwẹroso Jihova nẹ ọ cha kẹ ọyen ẹgba rọ guọnọre. (2 Kọr. 12:8-10; Fil. 4:13) Avwanre se vwo oka rẹ ẹgba vẹ uduefiogbere tiọyena siẹrẹ a da vwomakpotọ mrẹvughe nẹ a guọnọ ukẹcha ri Jihova. (Jems 4:10) E jẹ o mu avwanre ẹro nẹ ọ dia obọ ri Jihova yen edavwini re hirharokuẹ na nẹ cha-a. Odibo Jems da ta: “Ọke rẹ ọdavwini de te we oma, wọ ta nẹ, Ọghẹnẹ re davwẹ ovwẹ ni-i; kiridie a sa vwẹ umwemwu davwẹ Ọghẹnẹ nẹ-ẹ yẹ okpuyovwi rọye davwẹ ohwo ọvuọvo nẹ-ẹ.” (Jems 1:13) Eta yena de mu avwanre ẹro, ọ cha nẹrhẹ e sikẹre Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obodjuvwu. Jihova ‘rhẹriẹ yẹrẹ wene-e.’ (Jems 1:17) Ọ vwẹ ukẹcha kẹ Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ vwo phi edavwini rayen kparobọ, ọ je cha chọn avwanre ohwo ọvuọvo uko nonẹna. Nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn wẹ uko vwo vwo aghwanre, esegbuyota, kugbe uduefiogbere. Ọ cha kpahenphiyọ ẹrhovwo wẹn. w21.02 31 ¶19-21

Wo se phiuduphiyọ ohwo wọ vwẹ Baibol yono rọ cha uyono awọ siẹrẹ wo de dje ẹguọnọ kẹ. (Fil. 2:4) Wo se jọ riẹn kpahen oborẹ oma vwerhen owẹ te vwọ kẹ ewene ro ruẹ. Wọ je sa nọ kpahen iruo, orua, kugbe uyono ri Baibol rọyen. Ẹkẹvuọvo wọ nọ enọ re sa nẹrhẹ oma vuọ-ọ. Otaẹtakuẹgbe tiọyena se si ovwan kẹrẹ ohwohwo. Wọ da vwẹ ugbeyan muo, kẹ wọ sa chọn uko vwo yerin te ẹdia rẹ omaebrophiyame. Ohwo rẹ wo yono na da yan obaro ji ruẹ ewene, gba chọn uko vwọ mrẹvughe nẹ ọ pha ghanghanre kẹ ukoko na. Wọ sa womarẹ ẹse eruo vwo djephia. (Hib. 13:2) Ohwo re yono na da dia oghwoghwota re, wo ji se durhie nẹ o nenuwe wian vwẹ iruo aghwoghwo na. Oghwoghwota ọvo re se Diego vwẹ Brazil da ta: “Iniọvo buebun durhie uvwe nẹ mi nene ayen wian vwẹ iruo aghwoghwo na. Ọnana yen idjerhe ro me yovwin re me sa vwọ nabọ vughe ayen. Mi yono emu buebun mie ayen, mi ji sikẹre Jihova vẹ Jesu phiyọ.” w21.03 12 ¶15-16

Jesu vuẹ idibo rọyen nẹ ayen vwo ẹguọnọ rẹ ivwighrẹn rayen. (Mat. 5:44, 45) Ọ lọhọre? Kakaka! Jẹ, ẹwẹn ọfuanfon na sa chọn avwanre uko. Omamọ rẹ ẹwẹn ọfuanfon na yen ẹguọnọ, ọtiọyen ji te odirin, uruemuesiri, dẹndẹn, kugbe omaẹriẹnsuon. (Gal. 5:22, 23) Iruemu nana chọn avwanre uko vwo chirakon rẹ utuoma. Ihwo buebun ra vwọsua avwanre enẹna-a, kidie ọshare, aye, ọmọ yẹrẹ ihwo re vẹ ayen gba dia egodo dje iruemu yena phia. Ivwighrẹn avwanre buebun tobọ rhe dia iniọvo re. Ọtiọyena, wọ da mrẹ bẹnbẹn wo vwo vwo ẹguọnọ rẹ ihwo ri vwo utuoma kpahen owẹ kidie nẹ wọ ga Jihova, gba rẹ Jihova nẹ ọ kẹ wẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen. (Luk 11:13) Gbe jẹ o muwẹro dẹn nẹ idjerhe rẹ Ọghẹnẹ yen me yovwin ọkieje. (Isẹ 3:5-7) Utuoma vwẹ ẹgba, ọ je miavwa, ẹkẹvuọvo ẹguọnọ gan vrẹ. O se ku ohwo rhẹriẹ. Ọ nẹrhẹ udu ri Jihova ghọghọ. A da tobọ muẹ kpahan avwanre dede, oma je sa vwerhen avwanre. w21.03 23 ¶13; 24 ¶15, 17

Ọroẹmrẹ Joẹl ta ota kpahen otuofovwin re cha rhe họnre. (Joẹl 2:1, 8, 11) Jihova tare nẹ ọyen cha reyọ “unuofovwi” rọyen (isodje ri Babilọn) vwọ vwẹ oja re ihwo rẹ Izrẹl ri nyẹme-e. (Joẹl 2:25) E se otuofovwin re cha kpare ohọnre rhe na “ohwo rọ hẹ obohwẹre ọnre” kidie obohwẹre ọnre yen ihwo ri Babilọn che nurhe rhe họnre Izrẹl. (Joẹl 2:20) A vwẹ otuofovwin na vwo dje igurube re nabọ choma rẹ oghwọrọ. Ni oborẹ Joẹl ta kpahen ayen: “Ọ [isodje vuọvo] vuẹ idjerhe rọye re gba yan. . . . Ayen pho muẹ orere na . . . Ayen yerẹ kpo evun rẹ iwevwi ayen wan evakpo rua uwevwi kerẹ oji.” (Joẹl 2:8, 9) Wọ sa vwẹ ẹwẹn roro obo re phia na? Isodje vọn asan eje. O vwo asan vuọvo re de se siomanu-u. O vwo ohwo vuọvo rọ sa djẹ vabọ rẹ isodje ri Babilọn na-a! Kerẹ igurube, isodje ri Babilọn (yẹrẹ Kaldia) kpare ofovwin rhe orere ri Jerusalẹm vwẹ ukpe ri 607 B.C.E. Baibol na da ta: “Ovie ri Kaldia. . .  rhe nẹ arodọvwẹ kẹ imighene na-a, emeshare eyẹ emetobẹ, ekpako eyẹ emare.”—2 Ikun. 36:17. w20.04 5 ¶11-12