Ra Yan Vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” Na

1-2. Orhiẹn ọghanghanre vọ yen ihwo ri Ju re dia Babilọn che bru? (Ẹzra 1:​2-4)

OVIE na ghwoghwiro nure! O siobọnu ihwo ri Ju, re mu kpo ighuvwu vwẹ Babilọn omarẹ ikpe 70 re, nẹ ayen rhivwin kpo ẹkuotọ rayen, Izrẹl. (Se Ẹzra 1:​2-4.) Jihova ọvo yen se ru ọnana. Diesorọ a vwọ ta ọtiọyen? A riẹn Babilọn phiyọ ihwo ri siobọnẹ eviẹn raye-en. (Aiz 14:​4, 17) Ẹkẹvuọvo e vwo phi Babilọn kua nu, ovie ọkpokpọ na da vuẹ ihwo ri Ju nẹ ayen se rhivwin kpo ẹkuotọ rayen. Fikirẹ ọtiọyena, kohwo kohwo rọ dia ohwo ri Ju, marho igbuyovwin rẹ orua, vwo orhiẹn rẹ ayen che bru: sẹ ayen che rhivwin kpo yẹrẹ ayen cha domaji vwẹ Babilọn. Orhiẹn yena ghwa lọhọ-ọ. Diesorọ?

² Ọ sa dianẹ kidie nẹ ayen buebun ghwore, ọ cha bẹn ayen vwọ yan oyan ogrongron yena. Ọ vwọ dianẹ Babilọn yen e de vwiẹ ihwo ri Ju buebun na, etiyin kọyen ayen riẹn phiyọ uwevwin rayen. Vwọ kẹ ayen, Izrẹl ọyen otọ rẹ esẹ rayen ride. Rọ vwọ dianẹ akpọ ji yovwin ihwo ri Ju evo vwẹ Babilọn na, kẹ ayen mrẹ bẹnbẹn ayen vwọ yanjẹ emamọ iwevwin vẹ eki rayen vwo vwo kpo ẹkuotọ rẹ ayen vugheri-i.

3. Ebruphiyọ vọ yen ihwo ri Ju ri chekọ re fuevun ri che rhivwin kpo Izrẹl rhẹro rọyen?

³ Vwọ kẹ ihwo ri Ju re fuevun, erere rẹ ayen cha mrẹ siẹrẹ ayen de rhivwin kpo Izrẹl rho vrẹ kemu kemu rẹ ayen cha yan jovwo. Ebruphiyọ rọ marho yen ẹga rẹ ayen cha vwọ kẹ Jihova. Dede nẹ iwevwin rẹ ẹga rẹ efian rehẹ Babilọn vrẹ 50, jẹ uwevwin rẹ ẹga ri Jihova vuọvo hẹ evunrẹ orere na-a. O vwo agbada vuọvo rẹ emọ rẹ Izrẹl de se ze izobo kirobo rẹ Urhi ri Mosis tare-e, o ji vwo irherẹn vuọvo re vwo mu ri che mudia ze izobo na-a. Vwọba, egedjọ rehẹ ẹkuotọ na, ri muọghọ kẹ Jihova-a re je yan nene iwan rọye-en, bun vrẹ idibo ri Jihova dibidibi. Ọtiọyena ihwo ri Ju buebun ri vwo oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹne, rhẹro rẹ ọke rẹ ayen che vwo rhivwin kpo ẹkuotọ rayen rhoma ra vwẹ ẹga rẹ uyota vwo mu.

4. Ukẹcha vọ yen Jihova tare nẹ ọyen cha vwọ kẹ ihwo ri Ju ri rhivwin kpo?

⁴ Oyan ọgangan ro nẹ Babilọn kpo Izrẹl na sa reyọ emeranvwe ẹne soso, ẹkẹvuọvo Jihova veri nẹ ọyen che si kemu kemu rọ sa dia ekprowọ kẹ ayen no vwẹ oyan na. Aizaya de si: “Vwẹ evun rẹ aghwa rhuẹrẹ idjerhe rẹ Ọrovwohwo, ru idjerhe rode phiọnphiọn phihọ evun rẹ aton kẹ Ọghẹnẹ rẹ avwanre. . . . asan ogugunu ka phiọ kpọvi, otọ chochohri ka riẹriẹ kugbe.” (Aiz 40:​3, 4) Vwẹ ẹwẹn roro nẹ: idjerhe rode rọ pha phiọnphiọn vwevunrẹ aton, yẹrẹ iyara rọ pha riẹriẹriẹ. Oma cha ghene vwerhen ihwo rẹ yan wan asan ọtiọyena! Ọ cha lọhọ kẹ ayen, ayen vwọ yan vwẹ idjerhe yena vrẹ ọ rẹ ayen vwọ yan vwẹ enu rẹ igbenu yẹrẹ wan evunrẹ iyara re pha chohrichohri. Ọ jẹ cha nẹrhẹ oyan rayen na dia phẹphẹre.

5. Odẹ vọ yen e vwo se idjerhe rẹ udje ro nẹ Babilọn kpo Izrẹl?

⁵ Nonẹna, a reyọ odẹ yẹrẹ ukeri vwọ se idjerhe buebun. Idjerhe rẹ udje rẹ Aizaya si kpahen na ji vwo odẹ re vwo se. Ọ da ta: “Idjerhe rode kọ cha dia etiyin, ke che se nẹ Idjerhe Ọfuanfon; emu ogbegbe cha sa wanvrẹ-ẹn.” (Aiz 35:8) Die yen ive nana mudiaphiyọ vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl rẹ ọke yena? Kẹ die yen o ji mudiaphiyọ vwọ kẹ avwanre nonẹna?

“IDJERHE ỌFUANFON”​—ỌKE AWANRE KUGBE ỌKE AVWANRE NA

6. Diesorọ e vwo se idjerhe na ọfuanfon?

⁶ Odẹ re vwo se “Idjerhe Ọfuanfon” na fo ro dẹn! Diesorọ e vwo se idjerhe na ọfuanfon? Vwevunrẹ ẹkuotọ rẹ Izrẹl na, a cha vwẹ uphẹn kẹ “emu ogbegbe” kọyen ohwo ri Ju ro vwobọ vwẹ uruemu rẹ ọfanrhiẹn, edjọẹgọ, yẹrẹ imwemwu efa ra ghẹmrẹ nẹ ọ dia-a. Ihwo ri Ju ri che rhivwin na cha dia “ihwo efuanfon” vwọ kẹ Ọghẹnẹ rayen. (Urh 7:6) Ọnana mudiaphiyọ nẹ ihwo ri vrẹn nẹ Babilọn na che ru ewene rere ayen se vwo ru obo re vwerhen Jihova oma.

7. Ewene vọ yen o fori nẹ ihwo ri Ju evo ru? Djudje ọvo.

⁷ Kirobo re djunute siẹvure, e vwiẹ ihwo ri Ju buebun vwẹ Babilọn, ọtiọyena ọ sa dianẹ iruemu vẹ iroro rẹ ihwo ri Babilọn na riẹnriẹn ayen oma re. Ikpe buebun rẹ ihwo ri Ju rẹsosuọ vwo rhivwin kpo Izrẹl nu, Ẹzra da rhe mrẹvughe nẹ evo rayen rọvwọn egedjọ. (Ey 34:​15, 16; Ẹzr 9:​1, 2) Ọke vwọ yanran na, o de rhi gbe Osun Nehemaya unu rọ vwọ riẹn nẹ emọ re vwiẹ vwẹ Izrẹl tobọ riẹn ephẹrẹ rẹ ihwo ri Ju-u. (Urh 6:​6, 7; Ne 13:​23, 24) Kẹ mavọ yen emọ nana se vwo vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ je vwẹ ẹga kẹ siẹrẹ ayen rhe vwo ẹruọ rẹ ephẹrẹ ri Hibru-u​—rọ dia ephẹrẹ re vwo si Ota rẹ Ọghẹnẹ? (Ẹzr 10:​3, 44) Ọtiọyena, o vwo ewene eghanghanre rẹ ihwo ri Ju na che ru, jẹ ọ cha lọhọ rẹ ayen vwo ru ewene nana vwevunrẹ Izrẹl, rọ dia asan rẹ ẹga rẹ uyota da vwẹ owọ muotọ cha re na.​—Ne 8:​8, 9.

8. Diesorọ e vwo yono kpahen erọnvwọn re phiare ikpe buebun re wanre? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.)

⁸ Ihwo evo se roro nẹ ‘ikuegbe na vwerhen oma,’ jẹ obo re phia kẹ ihwo ri Ju ikpe buebun re wanre na ji shekpahen avwanre nonẹna?’ Dẹn! o ji shekpahen avwanre kidie avwanre je yan vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” rọ họhọ ọyena. Ọ dianẹ avwanre usun rẹ ihwo ra jẹreyọ yẹrẹ “igodẹ efa” na, ofori nẹ a rha yan vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na kidie ọ cha chọn avwanre uko vwọ ga Jihova enẹna kugbe ọke rọ cha vwẹ obaro rẹ Uvie rọyen cha vwọ ghwa erhuvwu rhe otọrakpọ na.b (Jọ 10:16) Rhanvwẹ ukpe ri 1919 C.E. rhe, yen iduduru rẹ eshare, eya, vẹ emọ vwo vrẹn nẹ Babilọn Rode, rọ dia okugbe rẹ ẹga rẹ efian, je ton oyan phiyọ vwẹ idjerhe rẹ udje na. Ọ sa dianẹ owẹ ọvo usun rayen. Ihwo evo reyọ ikpe ujorin buebun vwo muegbe rẹ idjerhe na phiyotọ tavwen ihwo efa ke ton oyan phiyọ vwẹ evun rọyen ikpe 100 re wanre na.

EGBEMUO RẸ IDJERHE NA

9. Vwo nene obo rehẹ Aizaya 57:​14, mavọ yen e muegbe rẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na phiyotọ wan?

⁹ Jihova si ekprowọ eje rehẹ idjerhe na no vwọ kẹ ihwo ri Ju ri vrẹn nẹ Babilọn kpo. (Se Aizaya 57:14.) Kẹ “Idjerhe Ọfuanfon” rẹ ọke avwanre na vwo? Ikpe ujorin buebun a ke rhe mrẹ ukpe ri 1919, Jihova reyọ eshare ri vwo oshọẹdjẹ rọyen vwo muegbe rẹ idjerhe rẹ ihwo cha wan nẹ Babilọn Rode. (Ni Aizaya 40:3.) Ayen nabọ wian owian vwo muegbe rẹ idjerhe na phiyotọ rere ọ sa vwo lọhọ kẹ ihwo ri vwo omamọ rẹ ẹwẹn ri vwo vrẹn nẹ Babilọn Rode, je vwomaba ihwo re vwẹ ẹga rẹ uyota vwọ kẹ Jihova. Die yen “egbemuo” nana churobọsi? E jẹ a ta ota kpahen owian rẹ egbemuo evo rẹ ayen ruru.

10-11. Mavọ yen efanfan kugbe ẹteyọn ri Baibol na vwo toroba erianriẹn rẹ ihwo rhi vwo kpahen Baibol na? (Ni uhoho na.)

¹⁰ Ẹbe ẹteyọn. Tavwen a ke rhe mrẹ ukpe ri 1450, obọ yen e vwo si Baibol na. Owian na reyọ ọke grongron, ọnana kọ nẹrhẹ ọ bẹn ra vwọ mrẹ Baibol na, e ra tobọ mrẹ dede je ghanre mamọ. Ẹkẹvuọvo re vwo ru imashini ra vwọ tenye ẹbe re, kọ rhe dia lọlọhọ a vwọ tenye Baibol buebun je ghare kẹ ihwo.

¹¹ Efanfan. Vwẹ ikpe ujorin buebun re wanre na, ephẹrẹ ri Latin yen e vwo si Baibol na, rọ dia ephẹrẹ rẹ ihwo ri yono ẹbe kodo ọvo se vwo ẹruọ rọyen. Ẹkẹvuọvo, re vwọ ru imashini ra vwọ tenye ẹbe re, ihwo evo ri vwo oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹnẹ de muomaphiyọ owian ra vwọ fan Baibol na kpo ephẹrẹ rẹ kohwo kohwo se vwo ẹruọ rọyen. Enẹna, ihwo ri se Baibol na ke sa reyọ oborẹ ilori rẹ ega yono ayen vwọ vwanvwe obo ri Baibol na ghene ta.

12-13. Djudje rẹ oborẹ emọ uyono ri Baibol vwo tueghe iyono rẹ efian vwẹ ukpe ri 1835.

¹² Ẹbe sansan ra fan nẹ Baibol na rhe. Emọ uyono ri Baibol na nabọ frẹkotọ yono erọnvwọn buebun womarẹ isese rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ. Ẹkẹvuọvo, ọnana miovwẹ ilori rẹ ẹga na ivun kidie ayen si oborẹ ayen yonori na nu vwọ kẹ ihwo efa-a. Kerẹ udje, omarẹ ukpe ri 1835, eshare nana re fuevun na da ton ẹteyọn rẹ ẹbe itete phiyọ ri tueghe iyono efian rẹ ishọshi buebun phia.

¹³ Omarẹ ukpe rẹ 1835, ọshare ọvo ro vwo oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹnẹ re se Henry Grew da tenye ọmọbe ọvo rọ ta ota kpahen ẹdia rẹ ihwo ri ghwuru hepha. Vwevunrẹ ọbe na, o djerephia vwo nẹ Baibol na rhe nẹ arhọ ro jeghwo ọyen okẹ rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ ohwo ọ dia oborẹ e vwiẹ ohwo vwiẹ kirobo rẹ ishọshi buebun yono-o. Vwẹ ukpe ri 1837 oghwoghwota ọvo re se George Storrs da mrẹ ọmọbe nana rọ vwọ hẹ itreni. Ro vwo se, ọ da mrẹ uyota ọghanghanre ọvo. O de brorhiẹn rọ vwọ vuẹ ihwo efa kpahen obo ro seri na. Ọ da ta ota rotu ro kperusi vwẹ ukpe ri 1842 ro vwo uyovwinrota na “An Inquiry​—Are the Wicked Immortal?” Eghene ọshare re se Charles Taze Russell ọyen ohwo ọvo rọ mrẹ erere vwo nẹ ẹbe rẹ George Storrs siri na.

14. Idjerhe vọ yen Oniọvo Russell vẹ ẹko rọyen vwọ mrẹ erere vwo nẹ owian rẹ egbemuo rẹ idjerhe na re ru phiyotọ vwẹ obuko re? (Ni uhoho na.)

¹⁴ Idjerhe vọ yen Oniọvo Russell vẹ ẹko rọyen vwọ mrẹ erere vwo nẹ owian rẹ egbemuo re ru phiyotọ vwẹ obuko re? Vwẹ uyono rayen, ayen da fuẹrẹn ẹbe kerẹ lexicon, concordance, kugbe Baibol sansan ra fan re, enana eje herọ tavwen a ke rhe mrẹ ọke re ayen vwọ ton owian rayen na phiyọ. Ayen mrẹ erere vwo nẹ ehiahiẹ re mu kpahen Baibol na rẹ eshare kerẹ Henry Grew, George Storrs, kugbe ihwo efa ruru. Oniọvo Russell vẹ ẹko rọyen ji toroba owian rẹ egbemuo rẹ idjerhe na womarẹ ẹbe itete vẹ i ride buebun rẹ ayen ruru re ta ota kpahen iyovwinreta ri Baibol sansan.

15. Erọnvwọn eghanghanre vọ yen phiare vwẹ ukpe ri 1919?

¹⁵ Vwẹ ukpe ri 1919, Babilọn Rode re vwo ẹgba vwẹ enu rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Vwẹ ukpe yena, “odibo esiri na” da ton owian phiyọ, rẹ ayen vwo dede ihwo ri vwo ẹwẹn esiri vwọ ro “Idjerhe ọfuanfon” ro ghwe rhiephiyọ na. (Mt 24:​45-47) Erianriẹn rẹ ihwo re yan vwẹ idjerhe yena vwo kpahen ọhọre ri Jihova rhi bunphiyọ fikirẹ owian rẹ ihwo re fuevun ri muegbe rẹ idjerhe na phiyotọ wianre. (Isẹ 4:18) Ọnana je nẹrhẹ ayen yeren akpọ nene iwan ri Jihova. Jihova riẹnre nẹ ihwo rọyen che se ru ewene ra guọnọre vwẹ akpeyeren siẹvuọvo-o. Ọtiọyena, ememerha kọyen o yono ihwo rọyen. (Ni ekpeti na “Ememerha Yen Jihova Yono Ihwo Rọyen.”) Mavọ yen ọ cha vwerhen oma te siẹrẹ erọnvwọn eje avwanre ruẹ da dia obo ri ghwa omavwerhovwẹn rhe Jihova!​—Kọl 1:10.

“IDJERHE ỌFUANFON” NA JI RHIEPHIYỌ

16. Vwo nẹ ukpe ri 1919 rhe, owian ẹroevwote vọ yen e ruru vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na? (Aizaya 48:17; 60:17)

¹⁶ Kidjerhe kidjerhe guọnọ ẹroevwote ọkieje. Rhanvwẹ ukpe ri 1919, yen a vwọ rhuẹrẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na rere ihwo buebun se vwo vrẹn nẹ Babilọn Rode rhe. Odibo rọ fuevun rọ je ghwanre re vwo mu obọ na da ton owian phiyọ, vwẹ ukpe ri 1921, ayen da tenye ẹbe rọ chọn ohwo uko vwo vwo ẹruọ ri Baibol na rere ihwo kpokpọ se vwo yono uyota ri Baibol na. A ghare ọbe re se The Harp of God rẹ ayen tenye re re joma bun te iduduru esan vwẹ ephẹrẹ 36, ihwo buebun de yono uyota ri Baibol na womarẹ ọbe na. O krinọ-ọ na, a da rhe vwẹ ọbe kpokpọ vwọphia re vwo yono Baibol na re se Vwo Omavwerhovwẹn Bẹdẹ! Jihova womarẹ ukoko rọyen vwọ chọn avwanre uko rere a sa ra yan vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na vwẹ ẹdẹ re koba na.​—Se Aizaya 48:17; 60:17.

17-18. Tivọ yen “Idjerhe Ọfuanfon” na suẹn ohwo ra?

¹⁷ A sa tanẹ siẹrẹ ohwo de rhiabọreyọ uyono ri Baibol, jẹ o vwo uphẹn rọ vwọ yan vwẹ “Idjerhe Ọfuanfon” na. Evo yan kri vwọ tavwen ayen ki vrẹn nẹ idjerhe na-a. Efa vwo owenvwe rẹ ayen vwọ yan vwẹ idjerhe na bẹsiẹ ayen vwo te asan rẹ ayen ra. Kẹ tivọ yen ayen ra?

¹⁸ Vwọ kẹ ihwo ri vwo iphiẹrophiyọ rẹ odjuvwu, “Idjerhe Ọfuanfon” na sun ayen kpo “paradaisi rẹ Ọghẹnẹ” vwẹ obo odjuvwu. (Ẹvw 2:7) Vwọ kẹ ihwo ri vwo iphiẹrophiyọ rẹ otọrakpọ na, idjerhe yena cha nẹrhẹ ayen dia ihwo re gbare vwẹ oba rẹ ẹgbukpe 1,000 ri Kristi na. Ọ da dianẹ wọ yan vwẹ idjerhe yena asaọkiephana, wo nẹ obuko-o. Wo ji vrẹn no bẹsiẹ wo vwo te akpọ ọkpokpọ na-a! Avwanre ta kẹ wẹ nẹ “yan efẹrọvo.”