Khaedu ya U Fhambana ha Vhurereli

Sa mudededzi, no sedzana na khaedu ye vhadededzi vha maḓanani a miṅwaha o fhiraho vha vha vha sa anzeli u sedzana nayo—u fhambana ha vhurereli.

TSHIFHINGANI tsha Mafhinga-kati, vhadzulapo vha shangoni ḽithihi kanzhi vho vha vhe vhurerelini vhuthihi. Zwenezwino u fana na mafheloni a ḓana ḽa miṅwaha ḽa vhu-19, Yuropa ho vha hu tshi ḓivhelwa vhurereli vhuhulwane vhu si gathi fhedzi: Vhukatolika na Vhuporotesitante thungo ya vhukovhela, Vhuorthodox na Vhuislam thungo ya vhubvaḓuvha, na Vhuyuda. A zwi timatimisi uri u fhambana ha vhurereli ho anza nga maanḓa zwino kha ḽa Yuropa na shangoni ḽoṱhe. Ho thomiwa vhurereli vhu songo ḓoweleaho, kana ho waniwa nga vhaṅwe kha vhathu vha henefho kana ho ḓa na ṱhunḓu kana tshavhi.

Nga zwenezwo, ṋamusi mashangoni a ngaho Australia, Britain, Fura, Dzheremane, na United States, ri wana Vhamuslim, Vhabuddha, na Vhahindu vhanzhi. Nga tshifhinga tshi fanaho, Ṱhanzi dza Yehova, sa Vhakriste, vha khou shuma nga mafulufulu mashangoni a fhiraho 230; vho vha vhurereli vhuhulwane ha vhuvhili kha ḽa Italia na kha ḽa Spain. Kha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa mashango a 13, miraḓo yavho i re na mafulufulu i fhira 100 000.—Sedzani bogisi, siaṱari ḽa 15.

U fhambana ha maitele a vhurereli ha henefho fhethu zwi nga vhetshela khaedu mudededzi. Sa tsumbo, hu nga vhudziswa dziṅwe mbudziso khulwane malugana na vhuṱambo ho ḓoweleaho: Naa vhuṱambo hoṱhe vhu fanela u itwa nga ṅwana muṅwe na muṅwe—hu sa londwi vhurereli hawe? Vhathu vhanzhi vha nga wana hu si na tsho khakheaho nga vhuṱambo ho raloho. Naho zwo ralo, naa mavhonele a miṱa ine ya vha ya tshigwada tshiṱuku na one ho ngo fanela u ṱhonifhiwa? Nahone hu na tshiṅwe tshithu tshine tsha fanela u ṱhogomelwa: Mashangoni ane mulayo wa khethekanya vhurereli kha Muvhuso wa Shango nahone pfunzo dza vhurereli dza si katelwe kha theapfunzo, naa vhaṅwe a vha nga ḓo wana zwi sa pfali u ita uri honoho vhuṱambo vhu vhe khombe-khombe tshikoloni?

Maḓuvha a Mabebo

Hu nga vha na u sa pfesesana kha vhuṱambo vhune ha vhonala vhu tshi tshimbidzananyana, kana vhu sa tshimbidzani na vhurereli. Zwo tou ralo na nga maḓuvha a mabebo, ane a pembelelwa zwikoloni zwinzhi. Naho Ṱhanzi dza Yehova vha tshi ṱhonifha ndugelo ya vhaṅwe ya u pembelela maḓuvha a mabebo, a zwi timatimisi uri ni a ṱhogomela uri vha khetha u sa ṱanganela vhuṱamboni ho raloho. Fhedzi khamusi a ni ṱhogomeli tshiitisi tsha uri vhone na vhana vhavho vha khethe u sa ṱanganela kha honovhu vhuṱambo.

Le livre des religions (Bugu ya Vhurereli), encyclopedia yo phaḓaladzeswaho kha ḽa Fura, i vhidza wonoyu mukhuvha uri ndi nyitelatherelo nahone i u vhea kha mutevhe wa “therelo dza shango.” Naho ṋamusi u tshi dzhiiwa sa mukhuvha wa shango u sa huvhadzi, vhukuma vhuṱambo ha maḓuvha a mabebo ho thoma kha vhuhedeni.

The Encyclopedia Americana (khandiso ya 1991) i bula uri: “Mashango a kale a Egipita, Greece, Roma, na Peresia o vha a tshi pembelela maḓuvha a mabebo a midzimu, mahosi, na vhaḓivhalea.” Vhaṅwali Ralph na Adelin Linton vha dzumbulula tshiitisi tshihulwane tsha zwenezwi. Buguni yavho i no pfi The Lore of Birthdays, vha a ṅwala: “Mesopotamia na Egipita, he vhutshilotshedza ha thoma hone, o dovha hafhu a vha mashango a u thoma e vhathu vha humbula na u ṱhonifha maḓuvha avho a mabebo. U vhulunga rekhodo dza maḓuvha a mabebo zwo vha zwi zwa ndeme zwifhingani zwa kale zwihuluhulu ngauri ḓuvha ḽa mabebo ḽo vha ḽi ḽa ndeme kha u bvumba vhumatshelo ha muthu.” Honohu u tshimbidzana na ngudo ya dziṋaledzi nga ho livhaho ndi tshithu tshine tsha fanela u ṱhogomelwa vhukuma kha naho e nnyi ane a iledza u guda nga ha dziṋaledzi nga ṅwambo wa zwine Bivhili ya zwi amba nga haho.—Yesaya 47:13-15.

Nga hu sa timatimisi-ha, ri vhala hezwi kha The World Book Encyclopedia: “Vhakriste vha u thoma vho vha vha sa pembeleli mabebo Awe [Kristo] ngauri vho vha vha tshi dzhia u pembelela mabebo a naho e nnyi sa mukhuvha wa vhuhedeni.”—Volumu 3, siaṱari 416.

Vha tshi humbula mafhungo a re afho nṱha, Ṱhanzi dza Yehova vha khetha u sa ṱanganela kha vhuṱambo ha ḓuvha ḽa mabebo. Vhukuma, u bebwa ha ṅwana ndi tshiitea tshi takadzaho, tshavhuḓi. Nga lwa nzulele, vhabebi vhoṱhe vha a takala musi vhana vhavho vha tshi aluwa na u bvelaphanḓa ṅwaha muṅwe na muṅwe. Ṱhanzi dza Yehova na vhone vha a takala nga maanḓa musi vha tshi sumbedza lufuno kha muṱa wavho na dzikhonani nga u vha ṋea zwifhiwa na u ḓimvumvusa vhe vhoṱhe. Naho zwo ralo, musi hu tshi vhonwa vhubvo ha vhuṱambo ha ḓuvha ḽa mabebo, vha takalela u zwi ita nga zwiṅwe zwifhinga vhukati ha ṅwaha.—Luka 15:22-25; Mishumo 20:35.

Khirisimusi

Khirisimusi i pembelelwa shango ḽoṱhe, na mashangoni manzhi a si a Vhukriste. Samusi yeneyi holodei i tshi ṱanganedzwa nga vhunzhi ha vhurereli ha ḽa Vhudzhagane, zwi nga vhonala zwi tshi mangadza uri Ṱhanzi dza Yehova vha khetha u sa i pembelela. Ndi ngani zwo ralo?

Samusi dzi-encyclopedia nnzhi dzi tshi bula nga hu re khagala, ḓuvha ḽa mabebo a Yesu ḽo vhewa nga khole kha ḽa 25 December u itela uri ḽi tendelane na vhuṱambo ha Vharoma ha vhuhedeni. Ṱhogomelani milevho i tevhelaho ine ya bva kha bugu dza ndaedzi dzo fhamba-fhambanaho:

“Ḓuvha ḽa u bebwa ha Kristo a ḽi ḓivhiwi. Dzievangeli a dzi sumbedzi naho ḽi ḓuvha kana ṅwedzi.”—New Catholic Encyclopedia, Volumu II, siaṱari 656.

“Vhunzhi ha mikhuvha ya Khirisimusi ine ya vha hone kha ḽa Yuropa zwino, kana yo rekhodiwaho kha zwifhinga zwa kale, a si mikhuvha ya Vhukriste ha vhukuma, fhedzi ndi mikhuvha ya vhuhedeni yo dzhiiwaho kana yo tendelwaho nga Kereke. . . . Saturnalia kha ḽa Roma yo vhea tsumbo kha mikhuvha minzhi ya madakalo a tshifhinga tsha Khirisimusi.”—Encyclopædia of Religion and Ethics (Edinburgh, 1910), yo dzudzanywaho nga James Hastings, Volumu III, masiaṱari 608-9.

“Khirisimusi yo vha i tshi khou ḓi pembelelwa nga ḽa 25 December kerekeni dzoṱhe dza Vhukriste u bva nga ḓana ḽa vhuṋa ḽa miṅwaha. Nga tshenetsho tshifhinga, ḽo vha ḽi ḓuvha ḽa vhuṱambo ha vhahedeni ha musi ḓuvha ḽi tshi swika vhuhumaḓuvha nga vhuriha vhune ha vhidzwa ‘Mabebo (natale, nga Lulatini) a Ḓuvha,’ samusi ḓuvha ḽi tshi vhonala ḽi tshi nga ḽi khou bebwa hafhu musi maḓuvha a tshi dovha a lapfa. Kha ḽa Roma, Kereke yo dzhia wonoyu mukhuvha wo ḓoweleaho nga maanḓa . . . nga u u ṋea dzina ḽiswa.”—Encyclopædia Universalis, 1968, (Lufura) Volumu 19, siaṱari 1375.

“U bvelela ha vhuṱambo ha Khirisimusi ho ṱuṱuwedzwa nga u fhambana na vhuṱambo ha vhuhedeni ha Sol Invictus (Mithra). Kha ḽiṅwe sia, ḽa 25 December, sa ḓuvha ḽa vhuhumaḓuvha ha vhuriha, ḽo vha ḽi tshi ṱalulwa nga tshedza tshe tsha ḓa shangoni nga Kristo, nahone u fanyisedzwa ha Sol Invictus nga zwenezwo ho mbo ḓi fhiriselwa kha Kristo.”—Brockhaus Enzyklopädie, (Ludzheremane) Volumu 20, siaṱari 125.

Musi vha tshi ḓivha ngoho nga ha Khirisimusi, vhaṅwe vho aravha hani? The Encyclopædia Britannica i a ṱhogomela: “Nga 1644 vha pfunzo ya u kuna vha Vhaisimane vho dzivhisa madakalo naho e afhio kana tshumelo dza vhurereli Phalamenndeni, nga ṅwambo wa uri [Khirisimusi] ho vha vhu vhuṱambo ha vhahedeni, nahone vha ita uri vhu dzhiiwe sa u ḓidzima. Charles II o vusulusa tshenetsho tshimima, fhedzi Vhaisimane vha Scotland vho farelela kha mavhonele a pfunzo ya u Kuna.” Vhakriste vha u thoma vho vha vha sa pembeleli Khirisimusi, na Ṱhanzi dza Yehova a vha i pembeleli ṋamusi kana u ṱanganela kha mishumo i tshimbidzanaho na Khirisimusi.

Naho zwo ralo, Bivhili i amba zwavhuḓi nga ha u ṋea zwifhiwa kana u rambela mashaka na dzikhonani zwiḽiwani nga zwiṅwe zwifhinga. I ṱuṱuwedza vhabebi u gudisa vhana vhavho u vha na mafunda zwa vhukuma, nṱhani ha u sokou ṋea zwifhiwa musi vhathu vha tshi lavhelelwa u ita nga u ralo. (Mateo 6:2, 3) Vhana vha Ṱhanzi dza Yehova vha gudiswa u konḓelela na u ṱhonifha, nahone zwenezwi zwi katela na u ṱhogomela ndugelo ya vhaṅwe ya u pembelela Khirisimusi. Hafhu, vha a pfesesa musi phetho yavho ya u sa ṱanganela kha u pembelela Khirisimusi i tshi ṱhonifhiwa.

Vhuṅwe Vhuṱambo

Ṱhanzi dza Yehova vha ita nga u ralo na kha dziṅwe holodei dza vhurereli kana dzi ngaho dza vhurereli dzine dza vha hone vhukati ha ṅwaha tshikoloni mashangoni o fhamba-fhambanaho, u fana na vhuṱambo ha ṅwedzi wa June kha ḽa Brazil, Epiphany kha ḽa Fura, Carnival kha ḽa Dzheremane, Setsubun kha ḽa Dzhapani, na Halloween kha ḽa United States. Malugana na honovhu vhuṱambo na vhuṅwe naho vhu vhufhio ho khetheaho vhu songo bulwaho hafha, vhabebi vha Dziṱhanzi kana vhana vhavho vhukuma vha ḓo takalela u fhindula mbudziso naho dzi dzifhio dzine na nga vha ni nadzo.

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 17]

“Saturnalia kha ḽa Roma yo vhea tsumbo khulwanesa ya mikhuvha ya madakalo a tshifhinga tsha Khirisimusi.”—Encyclopædia of Religion and Ethics

[Bogisi kha siaṱari 15]

Ṱhanzi dza Yehova—Vhurereli Ha Shango Ḽoṱhe

Shango Miraḓo I Re Na Mafulufulu

Argentina 105 650

Brazil 385 099

Britain 129 852

Canada 110 659

Dzhapani 194 608

Dzheremane 167 878

Fura 123 718

Italia 208 016

Mexico 404 593

Nigeria 180 813

Philippines 118 446

Poland 117 958

U.S. of America 936 264

[Bogisi kha siaṱari 18]

Zwine Vhana Vha Amba

“Naho ndi sa wani zwifhiwa nga ḓuvha ḽanga ḽa mabebo, vhabebi vhanga vha a ḓi nthengela mpho nga zwiṅwe zwifhinga. Ndi funa zwi tshi ralo ngauri zwi a mmangadza.”—Gregory, wa miṅwaha ya 11.

“Nḓila ine vhana vhanzhi vha dzhia ngayo Khirisimusi ndi ya uri tshi sokou vha tshifhinga tsha zwifhiwa zwinzhi. Fhedzi ndi wana zwifhiwa nahone nda ya fhethu hunzhi vhukati ha ṅwaha. Ndo ya na muṱa wahashu kha maṅwe mashango, a ngaho Fiji, New Zealand, na Brazil.”—Caleb, wa miṅwaha ya fumi.

“Ndi ḓiphina na khonani dzanga, nahone ri mangadzana nga dzimpho nga zwiṅwe zwifhinga.”—Nicole, wa miṅwaha ya 14.

“Vhanzhi tshikoloni vha mbudzisa uri ndi konḓelela hani u sa vha na Khirisimusi kana dziṅwe holodei. A tho ngo thivhelwa u ḓiphina. Nṋe na vha muṱani wa hashu kanzhi ri ita zwithu roṱhe. Ri na khonani dzavhuḓi dzine ra ḓiphina nadzo nga u ya maḓuvhani a vhuawelo. Ri a ya u gammba na u tamba aisini, nahone kanzhi ri a kuvhangana ha hashu. Ndi humbula uri arali vhaṅwe vho vha vha tshi ḓivha nḓila ine ra ḓiphina ngayo, vho vha vha tshi ḓo mangala!”—Andriana, wa miṅwaha ya 13.

“A thi ḓipfi ndo xela ngauri a thi pembeleli Khirisimusi kana dziṅwe holodei. Nga dziholodei, musi ri sa yi tshikoloni nahone Baba vha sa shumi, ri tamba mitambo, ra ya dzifilimuni, ra ṱalela thelevishini. Ri fhedza tshifhinga tshinzhi ri tshi khou ita zwithu roṱhe sa muṱa.”—Brian, wa miṅwaha ya fumi.

[Tshifanyiso kha siaṱari 16]

Ṱhanzi dzi takalela u ḓiphina dzo kuvhangana

[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso kha siaṱari 17]

Culver Pictures