Ndima ya Vhufumiṱhanu
Muumba U A Takala
1. Ndi ngani Sara o vha a tshi ṱulutshelwa u beba vhana, nahone ho itea mini kha enea mafhungo?
SARA o vha a tshi tama u vha na vhana. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri o vha e muumba, nahone zwenezwo zwo mu vhaisa vhukuma. Misini yawe, vhuumba ho vha vhu tshi dzhiiwa hu u semiwa, fhedzi Sara o vha a sa vhaiswi nga zwenezwo fhedzi. O vha a tshi ṱulutshelwa u vhona u ḓadzea ha fulufhedziso ḽe Mudzimu a ḽi fulufhedzisa munna wawe. Abrahamu o vha a tshi ḓo vha khotsi a mbeu ye ya vha i tshi ḓo fhaṱutshedza miṱa yoṱhe kha ḽifhasi. (Genesi 12:1-3) Naho zwo ralo, ho vha hu sa athu bebwa ṅwana nga murahu ha mahumi a miṅwaha u bva tshee Mudzimu a bula ḽeneḽo fulufhedziso. Sara a vhuya a kegula sa athu vha na ṅwana. Khamusi nga zwiṅwe zwifhinga o ḓivhudzisa arali mafulufhedziso awe o vha e mahandana. Naho zwo ralo, ḽiṅwe ḓuvha u ṱungufhala hawe ha mbo vha dakalo!
2. Ndi ngani ri tshi fanela u vha na dzangalelo kha vhuporofita ho ṅwalwaho kha Yesaya ndima ya 54?
2 Vhuimo ha Sara vhu ri thusa u pfesesa vhuporofita ho ṅwalwaho kha Yesaya ndima ya 54. Henefho Yerusalema u fanyiswa na muumba ane a fhululedza vhukuma nga nṱhani ha u vha na vhana vhanzhi. Nga u fanyisa vhathu vhawe vha kale na musadzi, Yehova u sumbedza nḓila ine a vha funa ngayo. Zwiṅwe hafhu, heyi ndima ya Yesaya i ri thusa u dzumbulula tshithu tsha ndeme tshine Bivhili ya tshi vhidza “tshiphiri.” (Vha-Roma 16:25, 26) Uri onoyo “musadzi” ndi nnyi na zwe a sedzana nazwo zwe zwa dzula zwo ambiwa kha honovhu vhuporofita zwi ita uri ri pfesese vhurabeli ho kunaho ṋamusi.
“Musadzi” O Ṱalulwa
3. Ndi ngani “musadzi” wa muumba o vha tshi ḓo vha na tshiitisi tsha u takala?
3 Ndima ya 54 i thoma nga maipfi a takadzaho: “Fhululedza, iwe [“musadzi wa,” NW] muumba U sá bebi! Ṱahisa mifhululu U khane, iwe U sáthu u ḓi-hwala; ngauri vhana vha o dzulaho é eṱhe vho anda vha fhira vha e wa dzewa. Yehova u ralo.” (Yesaya 54:1) Yesaya u fanela u vha o takala lungafhani musi a tshi amba enea maipfi! Nahone u ḓadzea hao hu khuthadza lungafhani Vhayuda vha re vhuthubwani ngei Babele! Nga tshenetsho tshifhinga muḓi wa Yerusalema wo vha u tshi kha ḓi ḓo dzula u shubi. U ya nga mavhonele a muthu, ho vha hu si na fulufhelo ḽa uri u ḓo dovha wa dzulwa nga vhathu, samusi nga ho ḓoweleaho muumba a nga si vhuye a humbula uri u ḓo beba ṅwana musi o no kegula. Fhedzi onoyu “musadzi” o vha a tshi ḓo fhaṱutshedzwa zwihulu tshifhingani tshi ḓaho—o vha a tshi ḓo beba. Muḓi wa Yerusalema wo vha u tshi ḓo fhululedza vhukuma nga dakalo. Wo vha u tshi ḓo dovha wa vha na “vhana,” kana vhadzulapo vhanzhi.
4. (a) Muapostola Paulo u ri thusa hani u vhona uri Yesaya ndima ya 54 i fanela u vha i tshi ḓadzea nga nḓila khulwane u fhira ye ya ḓadzea ngayo nga 537 B.C.E.? (b) ”Yerusalema ha ṱaḓulu” ndi mini?
4 Khamusi Yesaya o vha a sa zwi ḓivhi uri vhuporofita hawe vhu ḓo ḓadzea nga nḓila nnzhi. Muapostola Paulo u redza Yesaya ndima ya 54 nahone u ṱalutshedza uri onoyo “musadzi” u imela tshiṅwe tshithu tsha ndeme u fhira muḓi wa Yerusalema. U a ṅwala: “Yerusalema ha ṱaḓulu hone ndi ene mufumakadzi [“o vhofholowaho,” NW], ndi mme-ashu.” (Vha-Galata 4:26) Onoyu “Yerusalema ha ṱaḓulu” ndi mini? Zwi khagala uri a si muḓi wa Yerusalema we wa vha u Shangoni ḽo Fulufhedziswaho. Wonoyo muḓi ndi wa kha ḽifhasi, hu si “ṱaḓulu” nṱha. “Yerusalema ha ṱaḓulu” ndi “musadzi” wa ṱaḓulu wa Mudzimu, ndangulo yawe ya zwivhumbiwa zwa maanḓa zwa muya.
5. Kha mafhungo a pfanyisedzo o bulwaho kha Vha-Galata 4:22-31, ndi nnyi ane a fanyiselwa nga (a) Abrahamu? (b) Sara? (c) Isaka? (d) Hagara? (e) Isimaele?
5 Naho zwo ralo, zwi ḓa hani uri Yehova a vhe na vhasadzi vhavhili vha pfanyisedzo—muṅwe ngei ṱaḓulu na muṅwe kha ḽifhasi? Naa enea mafhungo a a ḓihanedza? Na kathihi. Muapostola Paulo u sumbedza uri phindulo ya hone i wanala kha mafhungo a vhuporofita ha muṱa wa Abrahamu. (Vha-Galata 4:22-31; sedzani tshiṱoho tshine tsha ri “Muṱa wa Abrahamu—Tshifanyiso tsha Vhuporofita,” kha siaṱari 218.) Sara, “mufumakadzi o vhofholowaho” ane a vha musadzi wa Abrahamu, u fanyisela ndangulo ya Yehova ya zwivhumbiwa zwa muya ine ya nga musadzi. Hagara, phuli ya musadzi ngeno e musadzi wa vhuvhili wa Abrahamu, kana lufarathonga, u fanyisela Yerusalema ha kha ḽifhasi.
6. Ndangulo ya Yehova ya ṱaḓulu yo fhedza tshifhinga tshilapfu i muumba nga muhumbulo ufhio?
6 Vhubvo ha enea mafhungo vhu ri thusa u pfesesa nga ho dzikaho Yesaya 54:1. Nga murahu ha mahumi a miṅwaha e muumba, Sara o beba Isaka musi e na miṅwaha ya 90. Zwi ngaho zwenezwo, ndangulo ya Yehova ya ṱaḓulu yo fhedza tshifhinga tshilapfu i muumba. Kale ngei Edeni, Yehova o fulufhedzisa uri “musadzi” wawe u ḓo beba “mbeu.” (Genesi 3:15) Nga murahu ha miṅwaha i fhiraho 2 000, Yehova a vhofha mulanga wawe na Abrahamu malugana na Mbeu yo fulufhedziswaho. Fhedzi “musadzi” wa Yehova wa ṱaḓulu o kombetshedzea u lindela mahumi manzhi vhukuma a miṅwaha sa a athu beba yeneyo Mbeu. Naho zwo ralo, ho vhuya ha swika tshifhinga tshee onoyo “musadzi wa muumba” a vha na vhana vhanzhi vhukuma u fhira vha Isiraele wa ṋama. Tshifanyiso tsha muumba tshi ri thusa u vhona uri ndi ngani vharuṅwa vho vha vha tshi swela vhukuma u vhona u swika ha Mbeu ye ya ambiwa hu tshee nga phanḓa. (1 Petro 1:12) Yo fheleledza yo swika lini?
7. “Yerusalema ha ṱaḓulu” ho wana lini dakalo ḽe ḽa dzula ḽo ambiwa kha Yesaya 54:1, nahone ndi ngani ni tshi fhindula nga u ralo?
7 U bebwa ha Yesu sa ṅwana wa ṋama ho vha tshiitea tshi takadzaho vhukuma kha vharuṅwa. (Luka 2:9-14) Fhedzi tshenetsho tsho vha tshi si tshiitea tshe tsha ambiwa hu tshee nga phanḓa kha Yesaya 54:1. Yesu o vha murwa wa muya wa “Yerusalema ha ṱaḓulu” musi a tshi ḓodzwa nga muyamukhethwa nga 29 C.E., Mudzimu a mu ḓivhadza khagala uri ndi “Murwa-mufunwa wa[we].” (Marko 1:10, 11; Vha-Heberu 1:5; 5:4, 5) Ndi nga tshenetsho tshifhinga he “musadzi” wa Mudzimu wa ṱaḓulu a fhululedza, hu tshi ḓadzea Yesaya 54:1. O fheleledza o beba Messia, Mbeu yo fulufhedziswaho. Vhuumba hawe he ha fhedza mahumi a miṅwaha ho vha ho fhela. Naho zwo ralo, dakalo ḽawe ḽo vha ḽi sa ḓo fhelela henefho fhedzi.
Vhana Vhanzhi vha Muumba
8. Ndi ngani “musadzi” wa Mudzimu wa ṱaḓulu o vha e na tshiitisi tsha u takala nga murahu ha u beba Mbeu yo fulufhedziswaho?
8 Nga murahu ha u fa na u vuswa ha Yesu, “musadzi” wa Mudzimu wa ṱaḓulu o takalela u dovha a ṱanganedza Murwa wawe ane a mu funa sa “tanzhe ḽa vho bvaho vhafuni.” (Vha-Kolosa 1:18) Nga zwenezwo a thoma u beba vhana vhanzhi vha muya. Nga Pentekoste ya 33 C.E., vhatevheli vha Yesu vha ṱoḓaho u vha 120 vho ḓodzwa nga muyamukhethwa, ngauralo vha ṱanganedzwa vha vha maḽaifa na Kristo. Nga murahu nga ḽeneḽo ḓuvha, ha engedzwa vhaṅwe vha 3 000. (Yohane 1:12; Mishumo 1:13-15; 2:1-4, 41; Vha-Roma 8:14-16) Tshenetshi tshigwada tsha vhana tsha bvela phanḓa tshi tshi engedzea. Maḓanani a u thoma a vhugunei ha ḽa Vhudzhagane, nyengedzeo ya hone ya tou rothela. Naho zwo ralo, zwenezwo zwo shanduka ḓanani ḽa vhu-20 ḽa miṅwaha.
9, 10. Ndaela ine ya ri “aṱamisa muṱa wau” yo vha i tshi amba mini kha mufumakadzi ane a dzula mushashani zwifhingani zwa kale, nahone ndi ngani tshenetsho tsho vha tshi tshifhinga tshi takadzaho kha musadzi o raloho?
9 Yesaya u bvela phanḓa u porofita nga ha ḽifhinga ḽa nyaluwo i mangadzaho. “Aṱamisa muṱa wau; ṱhánga ya nnḓu yau ita khulu, U songo teledza; maguḓa au a hudze, U khwaṱhise dziphuphu dzau. Ngauri U ḓo sudzulusa khura thungo ya tsha u ḽa na tsha monde; vha hau vha ḓo fuwa dzitshakha, vha ḓo dzula marubini. U songo ofha, ngauri a U nga shoni; U songo teledza, ngauri a U nga nyadzei; ngauri u nyadzea huḽa ha misi Ú tshee ṅwana hu ḓo hangwiwa; na tsiku dziḽa dza misi Ú tshilikadzi a dzi tsha ḓo ḓihwa.”—Yesaya 54:2-4.
10 Hafha Yerusalema u fanyiswa na musadzi na mme ane a dzula mishashani, u fana na Sara. Musi mme o raloho a tshi fhaṱutshedzwa nga muṱa muhulwane, u ṱanḓavhudza nnḓu yawe. U fanela uri a fulele nga masila malapfu na thambo dza hone a ombele khokho dza mushasha fhethu huswa. Wonoyu mushumo u a mu takadza, nahone musi o farakanea nga yeneyi nḓila, zwi a leluwa uri a hangwe miṅwaha ye a i fhedza a tshi khou ḓivhudzisa arali a tshi ḓo vhuya a beba vhana uri a bvele phanḓa na mutevhe wa lushaka.
11. (a) “Musadzi” wa Yehova wa ṱaḓulu o fhaṱutshedzwa hani nga 1914? (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (b) U bva nga 1919 u ya phanḓa, vhaḓodzwa vha kha ḽifhasi vho fhaṱutshedzwa hani?
11 Yerusalema wa kha ḽifhasi o fhaṱutshedzwa nga tshifhinga tsho raloho tsha u vusuluswa nga murahu ha vhuthubwa ha Babele. “Yerusalema ha ṱaḓulu” ho fhaṱutshedzwa zwihulu.a Zwihuluhulu u bva nga 1919, ‘vhana’ vhawe vho ḓodzwaho vho bvelela vhukuma musi vha tshi vhuyedzedzwa kha vhuimo ha muya. (Yesaya 61:4; 66:8) Vho “fuwa dzitshakha” nga uri vho phaḓalala mashangoni manzhi u itela u ṱoḓa vhoṱhe vhane vha ḓo ṱanganela navho kha muṱa wavho wa muya. Nga ṅwambo wa zwenezwo, ho vha na nyengedzeo khulwane musi hu tshi kuvhanganywa vhana vho ḓodzwaho. Hu vhonala uri tshivhalo tshavho tsha u fhedza tsha vha 144 000 tsho fhela vhukati ha vho-1930. (Ndzumbululo 14:3) Tshifhingani tshenetsho mushumo wa u huwelela wo vha u sa tsha itelwa u kuvhanganya vhaḓodzwa. Naho zwo ralo, nyengedzeo a yo ngo guma musi ho no kuvhanganywa vhaḓodzwa.
12. Nga nnḓa ha vhaḓodzwa, ndi vhafhio vhe vha kuvhanganyelwa tshivhidzoni tsha Vhukriste u bva nga vho-1930?
12 Yesu nga dzawe o dzula o amba uri nga nnḓa ha “sambi ḽiṱuku” ḽawe ḽa vharathu vhawe vho ḓodzwaho, o vha a tshi ḓo vha na “dziṅwe nngu” dzine dza fanela u ḓiswa dangani ḽa nngu ḽa Vhakriste vha ngoho. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Naho dzi si vhana vho ḓodzwaho vha “Yerusalema ha ṱaḓulu,” dzenedzi khonani dzi fulufhedzeaho dza vhaḓodzwa dzi ita mushumo wa ndeme we wa porofitiwa kale. (Sakaria 8:23) U bva nga vho-1930 u swika ṋamusi, dzo kuvhanganywa dza vha “gogo ḽihulu,” zwa ita uri tshivhidzo tsha Vhukriste tshi engedzee nga nḓila khulwane vhukuma. (Ndzumbululo 7:9, 10) Ṋamusi ḽeneḽo gogo ḽihulu ḽi vhalelwa kha dzimilioni. Yeneyi nyengedzeo yo ita uri hu vhe na ṱhoḓea yo ṱavhanyiswaho ya Holo dza Muvhuso, Holo dza Maguvhangano, na zwifhaṱo zwa madavhi zwo engedzeaho. Maipfi a Yesaya a vhonala a tshi fanela vhukuma. Ndi ndugelo yavhuḓi lungafhani u ṱanganela kha yeneyi nyengedzeo ye ya dzula yo ambiwa!
Mme Ane a Londa Vhana Vhawe
13, 14. (a) Ndi vhufhio vhuleme vhune ha vhonala malugana maṅwe maipfi o livhiswaho kha “musadzi” wa Mudzimu wa ṱaḓulu? (b) U shumisa ha Mudzimu tshifanyiso tsha vhushaka ha muṱa zwi ita uri ri pfesese mini?
13 Ro zwi vhona uri kha u ḓadzea huhulwane ha honovhu vhuporofita, “musadzi” u imela ndangulo ya Yehova ya ṱaḓulu. Fhedzi musi ro no vhala Yesaya 54:4, ri nga ḓivhudzisa uri ndangulo ya zwivhumbiwa zwa muya yo shoniswa kana u nyadziwa lini. Ndimana dzi tevhelaho dzi amba uri “musadzi” wa Mudzimu u ḓo landulwa, a shengedzwa, nahone a vutshelwa. O vha a tshi ḓo dovha a ṱunga mbiti dza Mudzimu. Zwithu zwo raloho zwi nga shuma hani kha ndangulo ya zwivhumbiwa zwo fhelelaho zwa muya zwi sa athu vhuya zwa ita tshivhi? Ri nga wana phindulo nga u ḓivha nḓila ine wonoyo muṱa wa vha ngayo.
14 Yehova u shumisa vhushaka ha muṱa—munna na musadzi, mme na vhana—u itela u ṱalusa ngoho dzo dzikaho nga ṅwambo wa uri vhathu vha pfesesa zwavhuḓi zwifanyiso zwo raloho. Hu sa londwi tshenzhelo dzine ra vha nadzo muṱani washu, zwi vhonala uri ri a ḓivha nḓila ine mbingano yavhuḓi kana vhushaka havhuḓi ha mubebi na ṅwana ha fanela u vha ngayo. Nga zwenezwo-ha, Yehova u ri funza nga nḓila i pfalaho lungafhani uri vhushaka vhune a vha naho na magogo awe mahulwane a muya ndi vhuhulwane, ndi ha tsini-tsini, nahone ho khwaṱha! Nahone u ri funza nga nḓila yavhuḓi lungafhani uri ndangulo yawe ya ṱaḓulu i londa vhana vhayo vho ḓodzwaho nga muya kha ḽifhasi! Musi vhashumeli vha kha ḽifhasi vha tshi shengela, vhashumeli vha fulufhedzeaho vha ṱaḓulu, “Yerusalema ha ṱaḓulu,’ vha a shengela. Zwi ngaho zwenezwo, Yesu o ri: “Henefho he na zwi ita muṅwe wa vharathu vhanga vhenevha vhaṱuku-ṱuku, no ita nṋe.”—Mateo 25:40.
15, 16. Yesaya 54:5, 6, yo ḓadzea hani lwa u thoma, nahone i ḓadzea hani nga nḓila khulwane?
15 Nga zwenezwo, a zwi mangadzi uri vhunzhi ha zwithu zwine zwa ambiwa nga “musadzi” wa Yehova wa ṱaḓulu zwi sumbedza zwine zwa khou tshenzhelwa nga vhana vhawe kha ḽifhasi. Ṱhogomelani maipfi a tevhelaho: “Ngauri Muṋe wau ndi Muvhumbi wau, u pfi Yehova wa Mavhuthu; Mulamuleli wau ndi Ene Mukhethwa wa Isiraele, u pfi Mudzimu wa ḽifhasi ḽoṱhe. Ngauri Yehova o U vhidza U tshi nga musadzi we a laṱwa, wó ṱungufhala mbilu, U tshi nga musadzi we a vha ó dzewa á tshee muswa, a ṱaliwa. Yehova u ralo.”—Yesaya 54:5, 6.
16 Ndi musadzi ufhio ane a khou ambiwa ngae afha? Kha u ḓadzea ha u thoma, ndi Yerusalema, une wa imela vhathu vha Mudzimu. Tshifhingani tsha vhuthubwa havho ha miṅwaha ya 70 ngei Babele, vha ḓo vhona u nga Yehova o vha furalela nahone o vha ṱutshela tshoṱhe. Kha u ḓadzea huhulwane, eneo maipfi a ambela kha “Yerusalema ha ṱaḓulu” na tshenzhelo yaho uri mafheleloni hu bveledze “mbeu” hu tshi ḓadzisa Genesi 3:15.
U Ṱarafiwa lwa Tshifhinganyana, Phaṱutshedzo Dzi Sa Fheli
17. (a) Yerusalema ha kha ḽifhasi hu ḓo tshenzhela “mukumbela” wa mbiti dza Mudzimu nga nḓila-ḓe? (b) Ndi “mukumbela” ufhio we vhana vha “Yerusalema ha ṱaḓulu” vha u tshenzhela?
17 Vhuporofita vhu a bvela phanda: “Nde’ tshikhathinyana tshiṱuku nda U litsha; zwino ndi ḓo U orosa nga zwilidzi zwihulu. U fhufhumani ha mbiti yanga ndo vhuya nde’ tshikhathinyana nda U sanda; zwino ndi U khathutshela mbilu nga tshilidzi tsha lini na lini. U ralo Yehova Mulamuleli wau.” (Yesaya 54:7, 8) Yerusalema wa kha ḽifhasi o mbwandamedzwa nga “mukumbela” (NW) wa mbiti dza Mudzimu musi mmbi dza Vhababele dzi tshi vutshela nga 607 B.C.E. Miṅwaha ya 70 ye wa vha u tshi ḓo i fhedza vhuthubwani i nga vhonala i tshifhinga tshilapfu. Naho zwo ralo, milingo yo raloho yo vha i tshi ḓo fhedza “tshikhathinyana” musi i tshi vhambedzwa na phaṱutshedzo dzi sa fheli dze dza vha dzi tshi ḓo waniwa nga vhane vha konḓelela u ṱarafiwa. Zwi ngaho zwenezwo, vhana vho ḓodzwaho vha “Yerusalema ha ṱaḓulu” vho vhona u nga vho kumvumedzwa kha “mukumbela’ wa mbiti dza Mudzimu musi Yehova a tshi vha litsha uri vha vutshelwe nga zwigwada zwa politiki zwo ṱuṱuwedzwaho nga Babele Ḽihulu. Fhedzi honoho u ṱarafiwa ho vhonala hu hupfufhi vhukuma, musi hu tshi vhambedzwa na phaṱutshedzo dza muya dze dza tevhela u bva nga 1919!
18. Ndi maitele afhio a ndeme ane ra nga a ṱhogomela malugana na mbiti dza Yehova kha vhathu vhawe, nahone izwi zwi nga ri kwama hani nga ho livhaho?
18 Dzenedzi ndimana dzi bula iṅwe ngoho i khulwane—mbiti dza Mudzimu dzi dzika nga u ṱavhanya, fhedzi tshilidzi tshawe a tshi fheli. Mbiti dzawe dzi dugela vhukhakhi, fhedzi dzi a langiwa misi yoṱhe, nahone misi yoṱhe dzi vha dzi na ndivho. Nahone arali ra tenda u ṱarafiwa nga Yehova, mbiti dzawe dzi fhedza “tshikhathinyana,” nga zwenezwo dza dzika. Dzi dzhielwa vhudzulo nga “zwilidzi zwihulu”—u hangwela hawe na vhulenda hawe. Dzenedzi pfaneleo ndi dza “lini na lini.” Nga zwenezwo, musi ri tshi ita tshivhi, ri fanela u rembuluwa nga u ṱavhanya nahone ri ḓipfumedzanye na Mudzimu. Arali tshivhi tsha hone tshi tshihulwane, ri fanela u amba na vhahulwane vha tshivhidzo nga u ṱavhanya. (Yakobo 5:14) I ngoho, ri nga kha ḓi ṋewa ndayo, nahone zwi nga konḓa u i ṱanganedza. (Vha-Heberu 12:11) Fhedzi i ḓo vha ya tshifhinganyana musi i tshi vhambedzwa na phaṱutshedzo dzi sa fheli dzine dza waniwa musi Yehova Mudzimu a tshi ri hangwela!
19, 20. (a) Ndi ufhio mulanga wa musingavhadzimu, nahone u tshimbidzana hani na mathubwa ngei Babele? (b) “Mulanga wa mulalo” u ṋea Vhakriste vho ḓodzwaho khwaṱhisedzo ifhio ṋamusi?
19 Zwino Yehova u ṋea vhathu vhawe khwaṱhisedzo i khuthadzaho. “Tshangá ndi u ita zwa misi iḽa ya Noaxe. Misi iḽa ndo ana nda ri, maḓi mahulu a Noaxe ha tsha ḓo dovha a kumba shango. Zwino ndi ana ndi ri: A thi tsha ḓo U sinyutshela, a thi tsha ḓo U kaidza. Naho dzithavha dzi tshi sudzuluwa, mivhundu i tshi dzinginyea, tshilidzi tshanga a tshi nga sudzuluwi kha iwe, mulanga wa mulalo wanga a u nga dzinginyei. U ralo Yehova Mukhathutsheli wau.” (Yesaya 54:9, 10) Nga murahu ha Maḓi Mahulu, Mudzimu o vhofha mulanga—nga zwiṅwe zwifhinga u ḓivhiwa sa mulanga wa musingavhadzimu—na Noaxe na zwithu zwoṱhe zwi tshilaho. Yehova o fulufhedzisa uri ha tsha ḓo dovha a fhelisa ḽifhasi nga maḓi mahulu a khungulu yoṱhe. (Genesi 9:8-17) Zwenezwo zwo vha zwi tshi amba mini kha Yesaya na vhathu vhawe?
20 Zwi a khuthadza u ḓivha uri u ṱarafiwa havho—miṅwaha ya 70 ngei Vhuthubwani—ho vha hu tshi ḓo itea luthihi fhedzi. Musi hu tshi fhela, ho vha hu sa tsha ḓo dovha ha itea. Nga murahu ha zwenezwo, ho vha hu tshi ḓo shuma “mulanga wa mulalo” wa Mudzimu. Ipfi ḽa Luheberu ḽine ḽa ri “mulalo” a ḽi sokou amba u sa vha hone ha nndwa fhedzi, fhedzi ḽi dovha ḽa amba u tsireledzea nga nḓila dzoṱhe. Kha sia ḽa Mudzimu wonoyu mulanga wo vha u tshi ḓo vha wa tshoṱhe. Mivhundu na dzithavha zwo vha zwi tshi nga ngalangala nṱhani ha uri hu fhele tshilidzi tshine a tshi sumbedza vhathu vhawe vha fulufhedzeaho. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri nga u ya ha tshifhinga lushaka lwawe lwa kha ḽifhasi lwo vha lu tshi ḓo kundwa u nambatela mulanga wawe nahone lwa fhelisa mulalo nga u landula Messia. Naho zwo ralo, vhe zwa vha tshimbilela zwavhuḓi ndi vhana vha “Yerusalema ha ṱaḓulu.” Musi ḽifhinga ḽavho ḽi konḓaho ḽa u ṱarafiwa ḽo no fhira, vho khwaṱhisedzwa uri Mudzimu u ḓo vha tsireledza.
Tsireledzeo ya Muya ya Vhathu vha Mudzimu
21, 22. (a) Ndi ngani hu tshi ambiwa uri “Yerusalema ha ṱaḓulu” ho vha hu tshi ḓo vha tsiwana nahone ha fuḓekanywa? (b) U fhaṱutshedzwa ha “musadzi” wa Yehova wa ṱaḓulu ho vha hu tshi ḓo sumbedza mini malugana na ‘vhana” vhawe kha ḽifhasi?
21 Yehova u bvela phanḓa u porofita nga ha u tsireledzea ha vhathu vhawe vha fulufhedzeaho. “Henewe tsiwana we wa fuḓekanywa, U songo fhumudzwaho nga muthu, a vha Nṋe matombo au ndi ḓo a tea nda hulunga, nda a tika nga matombo a nu̗ngu. Lubomo lwa mitsheṱo yau ndi ḓo lu ṱama nga nu̗ngu dza dikulo; dzikhoro dzau ndi dzi itela makolo a nu̗ngu dza maḓi; khura dzau dzoṱhe dzi ḓo vha dza matombo a madzanga. Vhafhaṱi vhau vhoṱhe vha ḓo funzwa nga Yehova; mulalo wa vhana vhau u ḓo vha muhulu. U ḓo tikwa nga zwivhuya; khanganeo nga i vhe kule na iwe, ngauri a U tsha ofha; na khombo dzi ḓo vha kule na iwe; a dzi tsha ḓo ḓa tsini hau. U ḓivhe uri u levhela vha ḓo U levhela vhá songó rumiwa nga Nṋe; ane a U levhela u ḓo wa nga zwine a ita.”—Yesaya 54:11-15.
22 Vhukuma “musadzi” wa Yehova a re fhethu ha muya ho ngo vhuya a vha tsiwana nga ho livhaho kana u fuḓekanywa. Fhedzi o shengela musi hu tshi shengedzwa ‘vhana’ vhawe kha ḽifhasi, zwihuluhulu musi vha tshi iswa vhuthubwani ha muya ḽifhingani ḽa 1918-19. Nga hu fanaho, musi “musadzi” wa ṱaḓulu a tshi huliswa, hu na vhuimo vhu fanaho kha vhana vhawe. Nga zwenezwo-ha, ṱhogomelani ṱhaluso i takadzaho ya “Yerusalema ha ṱaḓulu.” Matombo a thengokhulu dzikhoroni, ‘matombo a u hulunga” a mutengo muhulwane, mitheo, naho hu dzikhura, zwi amba “lunako, vhuhulwane, u kuna, nungo, na u khwaṱha,” u ya nga iṅwe bugu ya ndaedzi. Ndi mini zwe zwa vha zwi tshi ḓo ita uri Vhakriste vho ḓodzwaho vha vhe kha honoho vhuimoni ho raloho ho tsireledzeaho na ho fhaṱutshedzwaho?
23. (a) U “funzwa nga Yehova” zwo vha na mvelelo ifhio kha Vhakriste vho ḓodzwaho maḓuvhani a vhufhelo? (b) Vhathu vha Mudzimu vho fhaṱutshedzwa hani nga “khura . . . dza matombo a madzanga”?
23 Ndimana 13 ya Yesaya ndima ya 54 i ṋea phindulo—vhoṱhe vha ḓo “funzwa nga Yehova.” Yesu nga dzawe o shumisa maipfi a yeneyi ndimana kha vhatevheli vhawe vho ḓodzwaho. (Yohane 6:45) Muporofita Daniele o dzula o amba uri nga “tshifhinga tsha vhufhelo,” vhaḓodzwa vha ḓo fhaṱutshedzwa nga u ṋewa nḓivho nnzhi ya ngoho na u pfesesa zwithu zwa muya. (Daniele 12:3, 4) Honoho u pfesesa ho ita uri vha range phanḓa fulo ḽihulwane vhukuma ḽa u funza kha ḓivhazwakale, u phaḓaladza pfunzo ya Mudzimu ḽifhasini ḽoṱhe. (Mateo 24:14) U engedza kha zwenezwo, honoho u pfesesa ho vha thusa u vhona phambano vhukati ha vhurereli ha ngoho na ha mazwifhi. Yesaya 54:12 i amba nga “khura . . . dza matombo a madzanga.” U bva nga 1919, Yehova o ita uri vhaḓodzwa vha pfesese zwavhuḓi dzikhura—mikano ya muya—ine ya vha fhambanya na vhurereli ha mazwifhi na zwigwada zwi sa ofhi Mudzimu zwa shango. (Hesekiele 44:23; Yohane 17:14; Yakobo 1:27) Nga zwenezwo vha khethwa vha vha vhathu vha Mudzimu.—1 Petro 2:9.
24. Ri nga ita hani vhungoho ha uri ri funzwe nga Yehova?
24 Nga zwenezwo, ndi zwavhuḓi uri muṅwe na muṅwe washu a ḓivhudzise, ‘Naa ndi khou funzwa nga Yehova?’ Pfunzo yo raloho a ri i wani ro sokou puta zwanḓa. Ri fanela u ḓidina. Arali ra vhala Ipfi ḽa Mudzimu misi yoṱhe nahone ra ḽi elekanya nahone arali ra wana nyeletshedzo nga u vhala khandiso dzo thewaho Bivhilini dzo gandiswaho nga “mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” na nga u lugiselela miṱangano ya Vhukriste na u ya khayo, vhukuma ri ḓo funzwa nga Yehova. (Mateo 24:45-47) Arali ra lwela u shumisa zwine ra zwi guda nahone ra dzula ro fhaṱuwa muyani nahone ro tsha, pfunzo ya Mudzimu i ḓo ri fhambanya na vhathu vha ḽino shango vha sa ofhi Mudzimu. (1 Petro 5:8, 9) Zwiṅwe hafhu, i ḓo ri thusa u ‘sendela tsini na Mudzimu.’—Yakobo 1:22-25; 4:8.
25. Fulufhedziso ḽa Mudzimu ḽa mulalo ḽi amba mini kha vhathu vhawe musalauno?
25 Vhuporofita ha Yesaya vhu dovha ha sumbedza uri vhaḓodzwa vho fhaṱutshedzwa nga mulalo muhulwane. Naa izwi zwi amba uri a vha vhuyi vha vutshelwa? Hai, fhedzi Mudzimu u ṋea khwaṱhisedzo ya uri ha nga ḓo vhuya a laedza vhathu uri vha vha vutshele kana u tendela mvutshelo dza hone uri dzi bvelele. Ri a vhala: “Ngauri ndi Nṋe we nda sika mufúli wa u furela mulilo wa mahala, wa u fúla pfumo ḽa vha tshivhumbwa tshawe. Hone ndi Nṋe ndo sikaho na zwi ḽi tshinyaho ḽi si kone tshithu. Mafumo oṱhe a fúlelwaho u lwa na iwe ha nga koni tshithu. Malimi oṱhe a u pomokaho khaṱhuloni, U ḓo a kunda. Ndi ḽone ifa ḽa vhalanda vha Yehova; ndi zwone zwivhuya zwavho zwi bvaho ha Nṋe. Ndi maamba-Yehova.”—Yesaya 54:16, 17.
26. Ndi ngani zwi tshi khwaṱhisa u ḓivha uri Yehova ndi Musiki wa vhathu vhoṱhe?
26 Ndi lwa vhuvhili kha ino ndima ya Yesaya Yehova a tshi humbudza vhashumeli vhawe uri ndi ene Musiki. U thomani, u vhudza musadzi wawe wa pfanyisedzo uri ndi ene “Muvhumbi.” Zwino u amba uri ndi ene Musiki wa vhathu vhoṱhe. Ndimana 16 i ṱalusa mufuli ane a furela mulilo wa mahala a shondo ḽawe musi a tshi khou fula mafumo a ndozwo na muhali, ‘muthu a tshinyaho uri ḽi si kone u ita tshithu.’ Vhathu vho raloho vha nga tshusa vhathu ngavho, fhedzi vha nga bvelela hani musi vha tshi lwa na Musiki wavho? Zwi ngaho zwenezwo ṋamusi, na musi mmbi dza maanḓa vhukuma dzi tshi vutshela vhathu vha Yehova, dzi nga si vhuye dza bvelela. Ndi ngani?
27, 28. Ri nga vha na fulufhelo ḽifhio kha zwenezwi zwifhinga zwi re na khakhathi, nahone ri zwi ḓivha hani uri Sathane a nga si bvelele musi a tshi lwa na riṋe?
27 Tshifhinga tsha u vutshelwa hu vhavhaho ha vhathu vha Mudzimu na vhurabeli havho ha muya na mafhungo-ngoho tsho fhira. (Yohane 4:23, 24) Yehova o tendela Babele Ḽihulu uri ḽi ite mvutshelo nthihi ye ya vhonala yo bvelela lwa tshifhinganyana. Lwa tshifhinganyana, “Yerusalema ha ṱaḓulu” ho vhona vhana vhaho ho tou sala zwiṱuku uri vha fhumudzwe tshoṱhe musi mushumo wa u huwelela kha ḽifhasi u tshi imiswa. A zwi tsha ḓo dovha zwa itea! Zwino u a takala na vhana vhawe, ngauri a vha tsha ḓo kundwa siani ḽa muya. (Yohane 16:33; 1 Yohane 5:4) Ee, ho itwa zwihali zwa u u vutshela, nahone zwi kha ḓi ḓo itwa. (Ndzumbululo 12:17) Fhedzi a zwo ngo bvelela nahone a zwi nga bveleli. Sathane ha na tshihali tshine tsha nga kunda lutendo na u fhisea huhulwane ha vhaḓodzwa na khonani dzavho. Wonoyu mulalo wa muya ndi “ifa ḽa vhalanda vha Yehova,” nga u ralo a hu na ane a nga vha dzhavhulela ḽone.—Psalme ya 118:6; Vha-Roma 8:38, 39.
28 Aiwa, a hu na tshine shango ḽa Sathane ḽa nga tshi ita tshine tsha nga vhuya tsha imisa mushumo na vhurabeli ha Mudzimu ho kunaho vhu bvelaho phanḓa, vhu itwaho nga vhashumeli vhawe vho ḓiṋekedzaho. Vhana vho ḓodzwaho vha “Yerusalema ha ṱaḓulu” vho khuthadzwa vhukuma nga yeneyo khwaṱhisedzo. Miraḓo ya vha gogo ḽihulu i ita zwi fanaho. Musi ri tshi bvela phanḓa u ḓivha zwo engedzeaho nga ha ndangulo ya Yehova ya ṱaḓulu na nḓila ine a shumisana ngayo na vhagwadameli vhawe kha ḽifhasi, lutendo lwashu lu bvela phanḓa lu tshi khwaṱha. Arali lutendo lwashu lwo khwaṱha, zwihali zwa Sathane zwi nga si bvelele musi a tshi lwa na riṋe!
[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]
a U ya nga Ndzumbululo 12:1-17; “musadzi” wa Mudzimu o fhaṱutshedzwa zwihulu nga u beba ‘ṅwana” wa ndeme vhukuma—hu si ṅwana muthihi wa muya, fhedzi Muvhuso wa Vhumessia ngei ṱaḓulu. Hezwi zwo itea nga 1914, (Sedzani Revelation—Its Grand Climax At Hand!, masiaṱari 177-86.) Vhuporofita ha Yesaya vhu livhisa ṱhogomelo kha dakalo ḽine a vha naḽo nge Mudzimu a fhaṱutshedza vhana vhawe vho ḓodzwaho kha ḽifhasi.
[Bogisi kha siaṱari 218, 219]
Muṱa wa Abrahamu—Tshifanyiso tsha Vhuporofita
Muapostola Paulo o ṱalutshedza uri muṱa wa Abrahamu u shuma sa tshiitea tshi fanyiselaho zwiṅwe zwithu, tshifanyiso tsha vhuporofita tsha vhushaka vhune Yehova a vha naho na ndangulo yawe ya ṱaḓulu na lushaka lwa kha ḽifhasi lwa Isiraele nga fhasi ha mulanga wa Mulayo wa Mushe.—Vha-Galata 4:22-31.
Abrahamu, sa ṱhoho ya muṱa, u imela Yehova Mudzimu. U ṋekedza ha Abrahamu Isaka murwa wawe ane a mu funa nga u ḓifunela sa tshiṱhavhelo zwi fanyisela u ṋekedza ha Yehova Murwa wawe ane a mu funa nga u ḓifunela sa tshiṱhavhelo tsha zwivhi zwa vhathu.—Genesi 22:1-13; Yohane 3:16.
Sara u fanyisela “musadzi” wa Mudzimu wa ṱaḓulu, ndangulo yawe ya zwivhumbiwa zwa muya. Zwo fanela uri yeneyo ndangulo ya ṱaḓulu i ṱaluswe sa musadzi wa Yehova, ngauri i na vhushaka vhuhulwane na Yehova, i ḓivhea nga fhasi ha vhuṱoho hawe, nahone i shumisana nga vhuḓalo na u ḓadzea ha ndivho dzawe. I dovha ya vhidzwa “Yerusalema ha ṱaḓulu.” (Vha-Galata 4:26) Onoyo “musadzi” u dovha a bulwa kha Genesi 3:15, nahone u ṱaluswa kha bono ḽi re kha Ndzumbululo 12:1-6, 13-17.
Isaka u fanyisela Mbeu ya muya ya musadzi wa Mudzimu. Zwihuluhulu ndi Yesu Kristo. Naho zwo ralo, yeneyo mbeu i dovha ya katela vharathu vha Yesu vho ḓodzwaho, vho ṱanganedzwaho sa vhana vha muya na maḽaifa na Kristo.—Vha-Roma 8:15-17; Vha-Galata 3:16, 29.
Hagara, musadzi wa vhuvhili wa Abrahamu, kana lufarathonga, o vha e phuli. U fanyisela zwavhuḓi Yerusalema wa kha ḽifhasi, we wa vha u tshi langwa nga Mulayo wa Mushe, we wa sumbedza vhatevheli vhawe vhoṱhe uri ndi dziphuli dza tshivhi na lufu. Paulo o amba uri “Hagara ndi thavha ya Sinai i re shangoni ḽa Arabia,” ngauri mulanga wa Mulayo wo vhofhiwa henengei.—Vha-Galata 3:10, 13; 4:25.
Isimaele, murwa wa Hagara, u fanyisela Vhayuda vha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha, vhana vha Yerusalema vhe vha vha vha tshi kha ḓi vha phuli dza Mulayo wa Mushe. Samusi Isimaele o tovhola Isaka, nga zwenezwo vhenevho Vhayuda vho tovhola Vhakriste, vhe vha vha vhe vhana vha pfanyisedzo vha Sara, “Yerusalema ha ṱaḓulu.” Nahone samusi Abrahamu o pandela Hagara na Isimaele, Yehova u fheleledza o ṱutshela Yerusalema na vhana vhawo vha mashandukwa.—Mateo 23:37, 38.
[Tshifanyiso kha siaṱari 220]
Musi a tshi kha ḓi tou bva u lovhedzwa, Yesu o ḓodzwa nga muyamukhethwa nahone Yesaya 54:1 ya thoma u ḓadzea nga nḓila ya ndeme vhukuma
[Tshifanyiso kha siaṱari 225]
Yehova o dzumbela Yerusalema tshifhaṱuwo tshawe lwa “tshikhathinyana”
[Zwifanyiso kha siaṱari 231]
Naa muhali na mufuli vha nga bvelela musi vha tshi lwa na Musiki wavho?