Ndima ya 3

Ndi Nga Ita Mini Uri Ndi Wane Mbofholowo Yo Engedzeaho?

“Ndi tama arali vhabebi vhanga vha tshi nga ntendela ndi tshi ya huṅwe fhethu nga zwiṅwe zwifhinga.”—Sarah a re na miṅwaha ya 18.

“Tshifhinga tshoṱhe ndi a vhudzisa vhabebi vhanga uri ndi ngani vha sa mpfulufheli musi ndi tshi ṱoḓa u ṱuwa na khonani dzanga. Tshifhinga tshoṱhe vha mmbudza uri: ‘Ri a ni fulufhela. Khonani dzaṋu ndi dzone dzine ra sa dzi fulufhele.’”—Christine a re na miṅwaha ya 18.

NAA ni a ṱoḓa mbofholowo yo engedzeaho u fana na Sarah na Christine? U itela u i wana, ni fanela u ita uri vhabebi vhaṋu vha ni fulufhele. Fhedzi u fulufhelwa zwi fana na tshelede. Ni fanela u tou shisha mabiko u itela uri ni i wane, fhedzi i nga kha ḓi xela nga hu leluwaho, hu sa londwi uri no ṋewa vhugai nahone i nga si vhuye ya ni fusha. Iliana a re na miṅwaha ya 16 u ri: “Tshifhinga tshoṱhe musi ndi tshi ṱoḓa u ya huṅwe fhethu, vhabebi vhanga vha mmbudzisa mbudziso nnzhi-nnzhi vha tshi ṱoḓa u ḓivha uri ndi khou ya ngafhi, ndi khou ṱuwa na nnyi, na zwine nda ḓo vha ndi tshi khou zwi ita, na uri ndi ḓo vhuya nga tshifhinga-ḓe. Ndi a zwi ḓivha uri ndi vhabebi vhanga, fhedzi dzenedzo mbudziso dzi a nndina!”

Ni nga ita mini u itela uri vhabebi vhaṋu vha ni fulufhele nahone vha ni ṋee mbofholowo yo engedzeaho? Ri sa athu fhindula yeneyi mbudziso, kha ri ṱolisise zwi itaho uri u fulufhela vhaswa zwi vhe mafhungo ane a fanela u senguluswa nga vhulondi nga vhabebi vhanzhi na vhaswa vhanzhi.

Maṱungu Ane Na Sedzana Nao Musi Ni Tshi Khou Aluwa

Bivhili i amba uri “munna [u] ḓo sia khotsi-awe na mme-awe.” (Genesi 2:24) Vhukuma, hu nga ambiwa zwi fanaho na kha musadzi. Hu sa londwi uri ni mutukana kana ni musidzana, ndivho ya ndeme ya u vha miṅwahani ya vhufumi ndi u ni lugiselela u vha mualuwa—tshifhinga tshine na ḓo vha no lugela u ṱuwa hayani khamusi na ya na thoma muṱa waṋu.a

Naho zwo ralo, u fhirela miṅwahani ya u vha mualuwa a zwi leluwi. Zwi fana na u ṋamela zwiṱepisi nga tshithihi nga tshithihi. Vhukuma, inwi na vhabebi vhaṋu ni nga vha ni tshi dzula ni sa vhoni zwithu nga iṱo ḽithihi malugana na uri no no swika ngafhi kha zwenezwo zwiṱepisi. Maria ane a vhona u nga vhabebi vhawe a vha mu fulufheli musi zwi tshi ḓa kha mafhungo a u khetha dzikhonani u ri: “Ndi na miṅwaha ya 20, nahone ri kha ḓi lwela enea mafhungo! Vhabebi vhanga vha humbula uri ndi nga si vhe na tshivhindi tsha u kona u sedzana na vhuimo vhu si havhuḓi. Ndo lingedza u vha vhudza uri ndo no vhuya nda sedzana na vhuimo ho raloho, fhedzi a vha pfesesi!”

U ya nga zwe Maria a zwi amba, mafhungo a u fulufhela a nga ita uri vhaswa na vhabebi vhavho vha si anḓane. Naa zwo tou ralo na muṱani wa haṋu? Arali zwo tou ralo, ni nga ita mini uri vhabebi vhaṋu vha ni fulufhele? Nahone arali vha si tsha ni fulufhela nga ṅwambo wa uri no ita zwiṅwe zwithu zwo bvaho nḓilani, ni nga ita mini uri vha dovhe vha ni fulufhele?

Dzulani Ni Tshi Fulufhedzea

Muapostola Paulo o ṅwalela Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha a ri: “Ḓi-lingeni!” (2 Vha-Korinta 13:5) Ndi ngoho uri eneo maipfi o vha a sa khou a ṅwalela vhaswa vha re miṅwahani ya vhufumi. Naho zwo ralo, enea maitele a a shuma na khavho. Nḓila ine na fulufhelwa ngayo kanzhi i ḓitika nga nḓila ine na sumbedza ngayo uri ni a fulufhedzea. Zwenezwi a zwi ambi uri a ni khakhi. (Muhuweleli 7:20) Naa nḓila ine na ḓifara ngayo i ita uri vhabebi vhaṋu vha sa ni fulufhele?

Sa tsumbo, Paulo o ṅwala uri: “[Ri] funa u shuma zwavhuḓi [ra fulufhedzea, NW] kha zwithu zwoṱhe.” (Vha-Heberu 13:18) Ḓivhudziseni uri, ‘Naa ndo sumbedza uri ndi a fulufhedzea musi ndi tshi vhudza vhabebi vhanga hune nda khou ya hone na zwine nda ḓo zwi ita?’ Ṱhogomelani ṱhaluso dza vhaṅwe vhaswa vha si gathi vhe vha ḓiṱolisisa nga maanḓa kha enea mafhungo. Musi no no vhala zwe vha zwi amba, fhindulani mbudziso dzi re afho fhasi.

Lori: “Ndo vha ndi tshi ṅwalela muṅwe mutukana ane nda mu takalela dzi-e-mail tshiphirini. Vhabebi vhanga vha zwi wana nahone vha mmbudza uri ndi litshe u ṅwalelana nae. Ndo vha fulufhedzisa uri ndi ḓo litsha, fhedzi ndi sa litshe. Ro bvela phanḓa ri tshi ṅwalelana ṅwaha woṱhe. Ndo dovha nda ṅwalela onoyu mutukana dzi-e-mail, vhabebi vhanga vha dovha vha zwi wana, nda dovha nda humbela pfarelo nahone nda vha fulufhedzisa uri a thi tsha ḓo dovha, fhedzi ndo dovha nda mu ṅwalela. Vhabebi vhanga vho fhedzisela vha si tsha mpfulufhela na luthihi!”

Ni humbula uri ndi mini tshe tsha ita uri vhabebi vha Lori vha si tsha mu fulufhela? ․․․․․

Arali no vha ni mubebi wa Lori, no vha ni tshi ḓo ita mini, nahone ndi ngani? ․․․․․

Ndi mini tshe Lori a vha o fanela u tshi ita u itela u sumbedza uri u a fulufhedzea zwa vhukuma musi vhabebi vhawe vho no amba nae lwa u thoma malugana na yeneyo thaidzo? ․․․․․

Beverly: “Vhabebi vhanga vho vha vha sa fulufheli uri ndi ḓo ḓifara zwavhuḓi musi ndi na vhatukana, fhedzi zwino ndi a zwi pfesesa uri ndi ngani vho vha vha sa mpfulufheli. Ndo vha ndi tshi tamba nga lufuno na vhatukana vhanzhi vhe vha vha vha tshi mphira nga miṅwaha mivhili. Nahone ndo vha ndi tshi fhedza awara nnzhi ndi tshi khou amba navho nga luṱingo, musi ri dziphathini ndo vha ndi tshi ṱhogomela vhone fhedzi. Vhabebi vhanga vha ndzhiela luṱingo ṅwedzi woṱhe, nahone vho vha vha sa tendi ndi tshi ya hune ha vha na vhenevho vhatukana.”

Arali no vha ni vhabebi vha Beverly, no vha ni tshi ḓo ita mini, nahone ndi ngani? ․․․․․

Naa ni humbula uri vhukando he vhabebi vha Beverly vha vhu dzhia a vhu pfali? Arali zwo ralo, ndi ngani? ․․․․․

Beverly o vha o fanela u vha o ita mini u itela uri vhabebi vhawe vha dovhe vha mu fulufhele? ․․․․․

Zwine Na Nga Zwi Ita U Itela Uri Vha Dovhe Vha Ni Fulufhele

Hu pfi mini arali zwiito zwaṋu zwo ita uri vhabebi vhaṋu vha si tsha ni fulufhela, u fana na vhaswa vho bulwaho afho nṱha? Arali zwo tou ralo, ivhani na vhungoho ha uri hu na zwine na nga zwi ita u itela uri vha dovhe vha ni fulufhele. Fhedzi ni nga ita mini?

Zwi nga kha ḓi itea uri vhabebi vhaṋu vha bvele phanḓa vha tshi ni fulufhela arali na inwi na ita vhuḓidini ha u bvela phanḓa ni tshi fulufhedzea. Annette o fhedzisela o pfesesa eneo mafhungo. O ri: “Musi u tshi kha ḓi vha muṱuku a u pfesesi uri ndi zwa ndeme u fulufhelwa nga vhathu. Zwino ndi ḓipfa ndi na vhuḓifhinduleli vhukuma, nahone ndi ḓipfa ndi tshi kombetshedzea u ita zwithu nga nḓila ine ya ḓo nthusa uri vhabebi vhanga vha dzule vha tshi mpfulufhela.” Ni guda mini kha zwenezwi? Nṱhani ha u vhilaela uri vhabebi vhaṋu a vha ni fulufheli, itani vhuḓidini ha uri ni fulufhedzee; na ita zwenezwo ni ḓo wana mbofholowo yo engedzeaho.

Sa tsumbo, naa ni a fulufhedzea kha zwithu zwo bulwaho afho fhasi? Swayani nga ✔ kha tshibogisi tsini na zwine na fanela u zwi khwinisa.

□ U vhuya hayani nga tshifhinga tsho teaho

□ U ita zwe nda zwi fulufhedzisa

□ U fara tshifhinga

□ U shumisa tshelede nga vhuṱali

□ U fhedza mishumo ya hayani

□ U vuwa nga tshifhinga ndi songo tou vuswa

□ U ṱhogomela kamara yanga u itela uri i dzule yo kuna

□ U amba ngoho

□ U shumisa luṱingo na khomphyutha nga nḓila yo linganelaho

□ U tenda uri ndo khakha na u humbela pfarelo

□ Zwiṅwe ․․․․․

Ndi ngani ni sa ḓiimiseli u sumbedza uri ni a fulufhedzea kha masia e na a swaya kha zwibogisi zwi re afho nṱha? Tevhelani nyeletshedzo i wanalaho Bivhilini ine ya ri: “Bvulani muthu mulala, ané nga kutshimbilele kwa kale a ḓitshinyadza.” (Vha-Efesa 4:22) “Iina yaṋu nga i vhe iina.” (Yakobo 5:12, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) “Ni dzule ni tshi amba mafhungo-ngoho, noṱhe nga muthihi ni tshi amba na wa haṋu.” (Vha-Efesa 4:25) “Thetshelesani vhabebi kha zwoṱhe.” (Vha-Kolosa 3:20) Nga u ya ha tshifhinga, u bvelela haṋu hu ḓo vhoniwa nga vhaṅwe, u katela na vhabebi vhaṋu.—1 Timotheo 4:15.

Fhedzi ni fanela u ita mini arali na musi ni tshi khou ḓidina vhukuma, vhabebi vhaṋu vha sa ni fulufheli nga nḓila ine vha fanela u ni fulufhela ngayo? Zwi nga vha zwavhuḓi uri ni ambe navho nga ha enea mafhungo. Nṱhani ha uri ni vhilaele uri vha fanela u ni fulufhela, nga ṱhonifho vha vhudziseni uri vha humbula uri ni fanela u ita mini uri vha ni fulufhele. Vha vhudzeni zwine na ḓo zwi ita.

Ni songo humbula uri vhabebi vhaṋu vha ḓo ni fulufhela nga murahu ha zwenezwo. A zwi timatimisi uri vha ḓo ita vhungoho ha uri ni khou ita zwe na zwi fulufhedzisa. Shumisani tshenetshi tshibuli u itela u sumbedza uri ni a fulufhedzea. Nga u ya ha tshifhinga, vhabebi vhaṋu vha nga ni fulufhela nahone vha ni ṋea mbofholowo yo engedzeaho. Beverly o bulwaho mathomoni o ita nga u ralo. O ri: “Zwi a konḓa u ita uri u fulufhelwe, nahone zwi a leluwa u ita uri u songo fulufhelwa.” O dovha a ri: “Zwino vha vho mpfulufhela nahone zwi a ntakadza!”

VHALANI ZWO ENGEDZEAHO NGA HA ENEA MAFHUNGO KHA VOLUMU 2, NDIMA YA 22

[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]

LUṄWALO LWA NDEME

“Naho ní vha-ḓi-langi, u ḓi-langa ni si hu ite lupila lwa vhuvhi.”—1 Petro 2:16.

TSIVHUDZO

Nṱhani ha u vhambedza mbofholowo ine na vha nayo na ya mukomana kana khaladzi aṋu, vhambedzani mbofholowo ye na vha ni nayo musi ni tshe muṱuku na ine na vha nayo zwino.

NAA NI A ZWI ḒIVHA URI . . . ?

Musi vhabebi vha tshi ni ṋea mbofholowo i sa langei a zwi sumbedzi lufuno, nṱhani hazwo zwi sumbedza uri vho litshelela zwithu.

ZWINE NDA ḒO ZWI ITA!

Ndi ḓo fulufhedzea kha masia a tevhelaho: ․․․․․

Arali vhabebi vhanga vha si tsha mpfulufhela, ndi ḓo ․․․․․

Zwine nda ṱoḓa u vhudzisa mubebi kana vhabebi vhanga nga ha enea mafhungo ndi ․․․․․

NI HUMBULA MINI?

● Ndi mini zwine zwa nga ita uri vhabebi vhaṋu vha timatime u ni ṋea mbofholowo yo engedzeaho naho ni tshi ḓidina nga maanḓa u itela uri vha ni fulufhele?

● Vhukoni haṋu ha u amba na vhabebi vhaṋu vhu kwama hani u ḓiimisela havho u ni ṋea mbofholowo yo engedzeaho?

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 24]

“Musi ndi tshi amba na vhabebi vhanga, ndi vha vhudza thaidzo dzanga dzoṱhe na zwine zwa mmbilaedzisa. Ndi humbula uri zwenezwi zwi ita uri vha mpfulufhele.”—Dianna

[Muolo/Tshifanyiso kha siaṱari 23]

U fhirela miṅwahani ya u vha mualuwa a fulufhelwaho zwi fana na zwiṱepisi zwine na zwi ṋamela nga tshithihi nga tshithihi

[Muolo]

(U itela uri ni vhone nḓila ye mafhungo a dzudzanywa ngayo nga vhuḓalo, sedzani khandiso)

VHUALUWA

MIṄWAHA YA VHUFUMI

VHUHANA