Yehova u Lamulela Muthu o Tsikeledzeaho
“Maṱhupho a muvhuya ndi manzhi; kha oṱhe-oṱhe Yehova u ḓo mu lamulela.”—PSALME YA 34:19.
1, 2. Ndi vhuleme vhufhio he muṅwe Mukriste a fulufhedzeaho a ṱangana naho, nahone ndi ngani ri tshi nga vha na maḓipfele a fanaho na eneo?
MUṄWE mufumakadzi ane a pfi Keikoa u na miṅwaha i fhiraho 20 e muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova. O shuma lwa tshifhinganyana sa muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe kana muhuweleli wa Muvhuso wa tshifhinga tshoṱhe. O vha a tshi takalela yeneyo tshumelo yo khetheaho. Naho zwo ralo, nga u ṱavhanya Keiko o thoma u ḓipfa o tsikeledzea nga ṅwambo wa u vha na maḓipfele a u fulufhuwa na u vha na vhumvumvu. U ri: “Ndo vha ndi tshi dzulela u lila.” U itela u fhelisa eneo mahumbulele a si avhuḓi, Keiko o fhedza tshifhinga tsho engedzeaho kha pfunzo ya muthu nga eṱhe. U ri: “Naho zwo ralo, a tho ngo kona u shandula mahumbulele anga. Ndo vha ndo tsikeledzea vhukuma lwe nda vha ndi tshi ṱoḓa u fa.”
2 Naa no no vhuya na lwisana na maḓipfele o raloho a u sa vha na fulufhelo? Samusi ni muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova, ni na tshiitisi tshi pfalaho tsha u takala nga ṅwambo wa uri u luvha Mudzimu “hu na mbavhalelo ya kha vhuno vhutshilo na kha vhu ḓaho.” (1 Timotheo 4:8) Zwa zwino ni paradisoni ya muya! Naho zwo ralo, naa zwenezwo zwi amba uri no tsireledzea kha vhuleme hoṱhe? Na khathihi! Bivhili i ri: “Maṱhupho a muvhuya ndi manzhi.” (Psalme ya 34:19) Zwenezwi a zwi mangadzi, ngauri “shango ḽoṱhe ḽo vhumbulutshela kha Muvhi,” Sathane Diabolo. (1 Yohane 5:19) Nga iṅwe nḓila, roṱhe ri a kwamea nga ṅwambo wa zwenezwo.—Vha-Efesa 6:12.
Zwi Bveledzwaho nga u vha na Vhuleme
3. Ṋeani tsumbo dzi re Bivhilini dza vhashumeli vha Mudzimu vhe vha konḓelela mutsiko muhulwane.
3 U tsikeledzea lwa tshifhinga tshilapfu zwi nga kwama mavhonele ashu oṱhe a vhutshilo. (Mirero 15:15) Ṱhogomelani tsumbo ya Yobo a fulufhedzeaho. Musi e mulingoni muhulwane, Yobo o ri: “Muthu mu-bebwa-nga-musadzi, ndi wa maḓuvha a si gathi; ndi pfura-maṱhupho.” (Yobo 14:1) Yobo o vha a songo takala. O ita na u humbula lwa tshifhinganyana uri Yehova o mu laṱa. (Yobo 29:1-5) Yobo o vha e si ene e eṱhe mushumeli wa Mudzimu we a pfa vhuṱungu vhuhulwane. Bivhili i ri vhudza uri ‘mbilu ya Hanna yo ṱungufhala’ nga ṅwambo wa u sa vha na vhana. (1 Samuele 1:9-11) Nga ṅwambo wa u shengedzwa muṱani, Rebeka o ri: “Nṋe ndo no dinalea.” (Genesi 27:46) Musi a tshi elekanya nga vhukhakhi hawe, Davida o ri: “Ḓuvha ḽoṱhe ndi tshimbila ndó ṱungufhala.” (Psalme ya 38:6) Dzenedzi tsumbo dzi si gathi dzi sumbedza uri vhanna na vhasadzi vha ofhaho Mudzimu vhe vha tshila tshifhingani tsha nga phanḓa ha Vhukriste vho konḓelela zwifhingani zwa mutsiko muhulwane.
4. Ndi ngani zwi sa mangadzi uri huna Vhakriste “vho tsikeledzeaho” ṋamusi?
4 Hu pfi mini nga Vhakriste? Paulo o wana zwo tea u vhudza Vhathesalonika uri vha “khuthadze vho tsikeledzeaho.” (1 Vha-Thesalonika 5:14, NW) Iṅwe bugu yo amba uri ipfi ḽa Lugerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri ‘khuthadzani vho tsikeledzeaho’ ḽi nga ambela kha “vho tsikeledzwaho lwa tshifhinganyana nga mutsiko wa vhutshilo.” Maipfi a Paulo a sumbedza uri vhaṅwe vhathu vho ḓodzwaho nga muya kha tshenetsho tshivhidzo tsha Thesalonika vho vha vho tsikeledzea. Na ṋamusi huna Vhakriste vho tsikeledzeaho. Fhedzi ndi ngani vho tsikeledzea? Kha ri ṱhogomele zwiitisi zwiraru zwo ḓoweleaho.
U sa Fhelela Hashu hu nga Ri Tsikeledza
5, 6. Ndi khuthadzo ifhio ine ra nga i wana kha Vha-Roma 7:22-25?
5 U fhambana na vhathu vha sa fulufhedzei vho ‘rindilaho,’ Vhakriste vha ngoho vha a pfa vhuṱungu nga ṅwambo wa u sa fhelela havho. (Vha-Efesa 4:19) Vha nga ḓipfa u fana na Paulo, we a ṅwala a ri: “Ngauri kha muthu wa ngomu mulayo wa Mudzimu ndi a u takalela. Huno ndi ro vhona muṅwe mulayo miraḓoni yanga une wa lwa na mulayo wa kha maano anga, wa ṋyita tshivhotshwa tsha mulayo wa zwivhi u ré miraḓoni yanga.” Nga zwenezwo Paulo o lila a ri: “Yawee! nṋe muthu ndo tambulaho.”—Vha-Roma 7:22-24.
6 Naa no no vhuya na ḓipfa u fana na Paulo? A zwo ngo khakhea u dzhiela nṱha vhukuma u sa fhelela haṋu, ngauri zwenezwi zwi ḓo ita uri ni vhone vhuhulwane ha tshivhi nahone zwi ḓo khwaṱhisa u ḓiimisela haṋu u iledza vhuvhi. Fhedzi a zwi ṱoḓei uri ni dzule no tsikeledzea nga ṅwambo wa vhushayanungo haṋu. Kha zwe a zwi amba o tsikeledzea zwo redzwaho afho nṱha, Paulo o engedza nga uri: “Ndi livhuha Mudzimu nga Yesu Kristo Murena washu.” (Vha-Roma 7:25) Ee, Paulo o vha e na fulufhelo ḽa uri malofha a Yesu o shululwaho a nga mu rengulula kha tshivhi tshe a tshi mamela.—Vha-Roma 5:18.
7. Ndi mini zwine zwa nga thusa muthu uri a si tsikeledzee nga ṅwambo wa u sa fhelela hawe?
7 Arali ni tshi ḓipfa no tsikeledzea nga ṅwambo wa u sa fhelela haṋu, ni nga khuthadzwa nga maipfi a muapostola Yohane, we a ṅwala a ri: “Hone muthu a tshi tshinya, ri na muimeleli ha Khotsi, Yesu Kristo o lugaho, ndi Ene tshipfumelo tsha zwivhi zwashu, Hone a si tshipfumelo tsha zwashu fhedzi, ndi tsha zwa shango ḽoṱhe.” (1 Yohane 2:1, 2) Arali no tsikeledzea nga ṅwambo wa u sa fhelela haṋu, tshifhinga tshoṱhe humbulani uri Yesu o fela vhaitazwivhi, hu si vhathu vho fhelelaho. Zwi re zwone ndi uri, “vho tshinya vhoṱhe, vhoṱhe vho ṱáhela vhurena ha Mudzimu.”—Vha-Roma 3:23.
8, 9. Ndi ngani ri tshi fanela u lwisana na mihumbulo ya u ḓi-sasaladza?
8 Naho zwo ralo, kha ri ri no ita tshivhi tshihulwane tshifhingani tsho fhiraho. Ndi ngoho uri no vhudza Yehova eneo mafhungo nga thabelo, khamusi lunzhi-lunzhi. Na wana thuso ya muya i bvaho kha vhahulwane vha Vhakriste. (Yakobo 5:14, 15) Na rembuluwa zwi tshi bva mbiluni nahone nga zwenezwo ni sa bviswe tshivhidzoni. Kana khamusi no vha no ṱutshela ndangulo ya Mudzimu lwa tshifhinganyana, fhedzi nga murahu na rembuluwa nahone na dovha na vha na vhuimo ho kunaho. Hu sa londwi uri ndi vhuimo vhufhio, ni nga kha ḓi humbula nga ha tshivhi tshaṋu nahone zwa ni tsikeledza. Arali zwenezwo zwa itea, humbulani uri Yehova u hangwela vhathu vho rembuluwaho zwa vhukuma nga nḓila ‘khulwane.’ (Yesaya 55:7) Zwiṅwe hafhu, ha ṱoḓi ni tshi ḓipfa no laṱwa tshoṱhe. Ndi Sathane ane a ṱoḓa ni tshi ḓipfa nga yeneyo nḓila. (2 Vha-Korinta 2:7, 10, 11) Diabolo u ḓo lozwiwa ngauri zwo mu fanela, fhedzi u ḓo ita uri na inwi ni ḓipfe uri no fanelwa nga u lozwiwa. (Ndzumbululo 20:10) Ni songo tendela Sathane a tshi bvelela kha honovhu vhukwila ha u fhelisa lutendo lwaṋu. (Vha-Efesa 6:11) Nṱhani hazwo, “ni mu pikise nó khwaṱha,” malugana na zwenezwo, u fana na musi ni tshi mu pikisa kha maṅwe masia.—1 Petro 5:9.
9 Kha Ndzumbululo 12:10, Sathane u vhidzwa “mufheṱi wa vharathu vhashu”—Vhakriste vho ḓodzwaho. U vha “fheṱa masiari na vhusiku” phanḓa ha Mudzimu. U elekanya nga yeneyo ndimana zwi nga ni thusa u vhona uri Sathane, mufheṱi, u ḓo takala arali na ḓi vhona mulandu na u ḓi-sasaladza, naho Yehova a sa iti nga u ralo. (1 Yohane 3:19-22) Ndi ngani ni tshi dzulela u vhilaela nga ha vhukhakhi haṋu u swika kha vhuimo vhune na ḓipfa ni tshi ṱoḓa u laṱa thaula? Ni songo tendela Sathane a tshi pwasha vhushaka haṋu na Mudzimu. Ni songo vhuya na tendela Sathane a tshi ni ita uri ni dzhiele fhasi mbuno ya uri Yehova ndi “wa khathutshelo na wa vhuthu, wa u sa fhela mbilu, wa vhuhwavho vhuhulu.”—Ekisodo 34:6.
Vhushayanungo Hashu vhu nga Ri Kula Miraḓo
10. Vhushayanungo hashu vhu nga ri kula miraḓo nga nḓila-ḓe?
10 Vhaṅwe Vhakriste vha a kulea miraḓo nga ṅwambo wa nḓila ine vhushayanungo havho ha kwama ngayo tshumelo yavho kha Mudzimu. Naa zwo tou ralo nga inwi? Hu nga vha hu uri vhulwadze vhuhulwane, vhulala, kana vhuṅwe vhuimo vhu khou ni thivhela u fhedza tshifhinga tsho engedzeaho vhuḓinḓani sa zwe na vha ni tshi zwi ita tshifhingani tsho fhiraho. Ndi ngoho, Vhakriste vha ṱuṱuwedzelwa u renga tshifhinga u itela tshumelo ya Mudzimu. (Vha-Efesa 5:15, 16) Fhedzi hu pfi mini arali vhushayanungo vhu tshi khou ni thivhela zwa vhukuma u ita zwo engedzeaho vhuḓinḓani nahone zwi zwone zwine zwa khou ita uri ni kulee miraḓo?
11. Nyeletshedzo ya Paulo i re kha Vha-Galata 6:4 i nga ri vhuyedza nga nḓila-ḓe?
11 Bivhili i ri khuthadza uri ri sa vhe vhabva, fhedzi ri vhe “vha edzaho vhaḽa vhe vha [“vha na lutendo,” NW], vhe vha konḓelela vha vhuya vha ḽa ifa ḽa dzimbavhalelo.” (Vha-Heberu 6:12) Ri nga ita zwenezwo arali ra ṱolisisa tsumbo yavho yavhuḓi nahone ra ṱoḓa u edzisa lutendo lwavho. Naho zwo ralo, ri nga si vhuyelwe arali ra ḓivhambedza na vhaṅwe nga nḓila i si yavhuḓi nahone ra phetha nga uri a huna tshine ra khou ita. Nga zwenezwo, ndi zwavhuḓi arali ri tshi shumisa nyeletshedzo ya Paulo: “Muthu nga a sedze mushumo wawe, ndi hone thendo a tshi ḓo i wana kha mushumo u ré wawe ene muṋe; ha tsha ḓo i wana nga u ḓi-vhambedza na muṅwe.”—Vha-Galata 6:4.
12. Ndi ngani ri tshi nga takalela tshumelo ine ra khou i ṋekedza Yehova?
12 Vhakriste vha na zwiitisi zwavhuḓi zwa u takala, naho vha tshi thivhelwa nga vhuleme vhuhulwane ha mutakalo. Bivhili i ri khwaṱhisedza uri: “Mudzimu ha ṱaluli; ha nga hangwi zwe na shuma na ḓi-netisa lufunoni ni tshi itela dzina ḽawe; no shumela vhakhethwa, na zwino ni khou vha shumela.” (Vha-Heberu 6:10) Hu nga vha hu uri zwiimo zwine na sa kone u zwi langa zwi khou ita uri zwi ni konḓele u ita mushumo we na vha ni tshi u ita tshifhingani tsho fhiraho. Naho zwo ralo, nga thuso ya Yehova, ni nga kona u ṱanganela nga vhuḓalo kha maṅwe masia a vhuḓinḓa ha Vhukriste, u fana na u huwelela nga luṱingo na nga u ṅwala vhurifhi. Ni nga vha na vhungoho ha uri Yehova Mudzimu u ḓo ni fhaṱutshedza nga ṅwambo wa tshumelo ine na i ita nga muya woṱhe na nga lufuno lune na vha nalwo khae na kha vhathu nga inwi.—Mateo 22:36-40.
“Zwifhinga zwi Lemelaho” zwi nga Ri Tsikeledza
13, 14. (a) Ndi nga nḓila dzifhio hune zwenezwi “zwifhinga zwi lemelaho” zwa nga ri vhangela ngayo mutsiko? (b) U sa vha hone ha lufuno zwi vhonala hani ṋamusi?
13 Naho ro sedza phanḓa kha vhutshilo shangoni ḽiswa ḽa Mudzimu ḽo lugaho, zwa zwino ri khou tshila ‘zwifhingani zwi lemelaho.’ (2 Timotheo 3:1) Ri nga khuthadzwa nga u ḓivha uri zwenezwo zwiitea zwi tsikeledzaho zwi ita uri ri vhe tsini na u vhofhololwa. Naho zwo ralo, ri a kwamiwa nga zwiimo zwine ra khou tshila khazwo. Sa tsumbo, ni kwamea hani arali ni sa shumi? Zwi nga konḓa u wana mushumo, nahone musi miṅwedzi i tshi khou ṱanḓulukana i tshi ya, ni nga ḓivhudzisa arali Yehova a tshi vhona vhuimo haṋu vhu si havhuḓi kana u pfa thabelo dzaṋu. Kana khamusi ni nga vha ni tshi khou khethululwa, kana u sedzana na muṅwe mufuda wa tshiṱalula. U vhala ṱhoho khulwane kha gurannḓa zwi nga ita uri ni ḓipfe u fana na Loto munna o lugaho, we a vha a “tshi diniwa” (o “tsikeledzea vhukuma,” Young’s Literal Translation of the Holy Bible) nga vhuḓifari vhu si havhuḓi ha vhathu vhe a vha a tshi tshila navho.—2 Petro 2:7.
14 Huna tshiṅwe tshithu tsho khetheaho tsha maḓuvhani a vhufhelo tshine a ro ngo fanela u tshi dzhiela fhasi. Bivhili yo dzula yo amba uri vhanzhi vha ḓo “shaya lufuno.” (2 Timotheo 3:3) Miṱani minzhi a huna lufuno. Vhukuma, bugu ine ya pfi Family Violence i amba uri “vhuṱanzi vhu sumbedza uri vhathu vha anzela u vhulahwa, u tambudzwa muvhilini, kana maḓipfeleni kana u farwa luvhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu nga muṅwe muraḓo wa muṱa u fhira muthu naho e ufhio. Fhethu hune vhathu vha fanela u pfa vha tshi funwa na u tsireledzea, kha vhaṅwe vhaaluwa na vhana, ndi fhethu hu re na khombo vhukuma.” Vhathu vhe vha ḓiwana vha tshi khou tshila miḓini i si na matshilisano avhuḓi vha nga kha ḓi sedzana na mbilaelo nnzhi na u sa vha na fulufhelo. Hu pfi mini arali zwenezwi zwo itea kha inwi?
15. Lufuno lwa Yehova lu fhira lwa muthu naho e ufhio nga nḓila-ḓe?
15 Mupsalme Davida o imba a ri: “Ngauri khotsi-anga na mme-anga vho nṱutshela, Yehova a nṱanganedza.” (Psalme ya 27:10) Zwi khuthadza lungafhani u ḓivha uri lufuno lwa Yehova lu fhira lwa mubebi naho e ufhio! Naho u laṱwa, u farwa luvhi nga mubebi zwi tshi vhaisa vhukuma, a zwi kwami nḓila ine Yehova a ni ṱhogomela ngayo. (Vha-Roma 8:38, 39) Humbulani uri Mudzimu u kokodza vhane a vha funa. (Yohane 3:16; 6:44) Hu sa londwi nḓila ye na farwa ngayo nga vhathu, ni a funwa nga Khotsi aṋu wa ṱaḓulu!
Vhukando vhu Shumaho ha u Fhelisa Mutsiko
16, 17. Musi muthu o tsikeledzea, a nga ita mini u itela u tsireledza maanḓa awe a muya?
16 Ni nga dzhia vhukando vhu shumaho u itela u sedzana na u tsikeledzea. Sa tsumbo, ṱanganelani nga vhuḓalo kha mishumo ya Vhukriste. Elekanyani nga Ipfi ḽa Mudzimu, zwihuluhulu musi mutsiko u tshi vhonala u muhulwane vhukuma. Mupsalme o imba a ri: “Musi uḽa ndi tshi vhó ri: Ndi a wa! vhuthu hau, Yehova, ho ntika. Kha mbilaelo nnzhi dze dza ndzhena, mbilu yanga yo ḓi takadzwa nga phumudzo dzau.” (Psalme ya 94:18, 19) U vhala Bivhili tshifhinga tshoṱhe zwi ḓo thusa u ḓadza muhumbulo waṋu nga maipfi a khuthadzaho na nga mihumbulo i ṱuṱuwedzaho.
17 Thabelo na yone ndi ya ndeme. Naho ni nga si kone u sumbedza maḓipfele aṋu a nga ngomu nga maipfi, Yehova u a ḓivha zwine na khou lingedza u zwi amba. (Vha-Roma 8:26, 27) Mupsalme o ri ṋea khwaṱhisedzo heyi: “Kumedzela Yehova zwi U lemelaho, u ḓo U ṱhaḓula; ha nga litshi muvhuya a tshi dzula ó khakhelwa.”—Psalme ya 55:22.
18. Ndi vhukando vhufhio vhu shumaho vhune muthu o tsikeledzeaho a nga vhu dzhia?
18 Vhaṅwe vha a tsikeledzea nga ṅwambo wa mutsiko muhulwane wa maḓipfele.b Arali zwo tou ralo nga inwi, lingedzani u livhisa ṱhogomelo kha shango ḽiswa ḽa Mudzimu na kha tshifhinga tsha musi hu si tsha ḓo vha na ‘muthu ane a ri: Ndi a lwala.’ (Yesaya 33:24) Arali u ḓipfa haṋu no tsikeledzea hu tshi vhonala hu tshi khou bvela phanḓa, zwi nga vha vhuṱali u ṱoḓa thuso ya vhomakone. (Mateo 9:12) Zwi dovha zwa vha zwa ndeme u ḓiṱhogomela muvhilini. Zwiḽiwa zwi re na pfushi na nyonyoloso zwi nga thusa vhukuma. Ivhani na vhungoho ha uri ni a awela nga nḓila yo teaho. Ni songo dzedza nga maanḓa ni tshi khou vhona thelevishini, nahone ni iledze mifuda ya u ḓimvumvusa ine ya ḓo ita uri ni sale no neta vhukuma muvhilini na maḓipfeleni. Zwa ndeme vhukuma, bvelani phanḓa ni tshi ṱanganela kha mushumo wa Mudzimu. Naho hu sa athu vha tshifhinga tsha Yehova tsha u “fhuluṱa maṱodzi oṱhe,” u ḓo ni thusa u konḓelela.—Ndzumbululo 21:4; 1 Vha-Korinta 10:13.
Dzulani “Tsini ha Tshanḓa Tsha Maanḓa Tsha Mudzimu”
19. Yehova u fulufhedzisa vhathu vho tsikeledzeaho mini?
19 Bivhili i ri khwaṱhisedza uri naho maṱhupho a muvhuya a manzhi, “kha oṱhe-oṱhe Yehova u ḓo mu lamulela.” (Psalme ya 34:19) Mudzimu u zwi itisa hani zwenezwo? Musi muapostola Paulo a tshi rabela lunzhi-lunzhi u itela uri a vhofhololwe kha ‘phaṋa ye ya vha i ṋamani’ yawe, Yehova o amba nae a ri: “Maanḓa anga a khunyelela hu shaiwaho nungo.” (2 Vha-Korinta 12:7-9) Yehova o fulufhedzisa Paulo mini, nahone u ni fulufhedzisa mini? Ha fulufhedzisi uri ni wane dzilafho zwino, fhedzi u ni fulufhedzisa maanḓa a u konḓelela.
20. Hu sa londwi milingo yashu, 1 Petro 5:6, 7 i ri khwaṱhisedza nga zwifhio?
20 Muapostola Petro o ṅwala a ri: “Ḓi-ṱukufhadzeni . . . tsini ha tshanḓa tsha maanḓa tsha Mudzimu, uri a ḓo ni hulisa nga tshifhinga tshazwo. Dzimbilaelo dzaṋu dzoṱhe dzi laṱeleni kha ene, ngauri ndi ene ane a ni vhilaelela.” (1 Petro 5:6, 7) Nga ṅwambo wa uri Yehova u a ni vhilaelela, a nga si ni laṱe. U ḓo ni tikedza hu sa londwi milingo ine na sedzana nayo. Humbulani uri Vhakriste vha fulufhedzeaho vha “tsini ha tshanḓa tsha maanḓa tsha Mudzimu.” Samusi ri tshi khou shumela Yehova, u a ri ṋea maanḓa a u konḓelela. Arali ri tshi fulufhedzea khae, a huna tshine tsha ḓo ri tshinya tshoṱhe vhu muyani. Nga zwenezwo, u nga ri ri nga dzula ri tshi fulufhedzea kha Yehova u itela uri ri ḓiphiṋe nga vhutshilo vhu sa fheli kha shango ḽawe ḽiswa ḽe a ḽi fulufhedzisa na u vhona ḓuvha ḽine a ḓo vha o vhofholola tshoṱhe vhathu vho tsikeledzeaho!
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
a Dzina ḽo shandulwa.
b Mutsiko muhulwane wa maḓipfele u fhira u sokou tsikeledzea, ndi vhuimo vhune vhuṱungu ha hone ha vha vhu vhuhulwane na vhune ha dzula vhu hone. U itela u wana mafhungo o engedzeaho, sedzani Tshiingamo (nga Luisimane) tsha ḽa 15 October, 1988, masiaṱari 25-29, 15 November, 1988, masiaṱari 21-24; na 1 September, 1996, masiaṱari 30-31.
Naa Ni a Zwi Humbula?
• Ndi ngani na vhashumeli vha Yehova vha tshi tsikeledzea?
• Ndi zwiitisi zwifhio zwiṅwe zwine zwa nga ita uri vhaṅwe vhathu vha Mudzimu vha tsikeledzee?
• Yehova uri thusa hani u sedzana na mbilaelo dzashu?
• Ndi nga nḓila ifhio hune ra vha “tsini ha tshanḓa tsha maanḓa tsha Mudzimu”?
[Zwifanyiso kha siaṱari 18]
Hu sa londwi milingo, vhathu vha Yehova vha na tshiitisi tsha u takala