Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
LIBRARY ONLAINE
Makhuwa-Shirima
Vanipuroni sinkhumelela aya ileetera sikhalanne asento
  • Waasaasa
  • BIBLYA
  • IBUUKHU
  • MITHUKUMANO
  • mwbr23 Maio ipaax. 1-13
  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini

Eviidiyu muthanliya anyu khemphwanyaneya

Munlevelele khuvanwereya orumiha eviidiyu

  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini
  • Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini—2023
  • Miru Mikhaanini
  • 1-7 A MAIO
  • 8-14 A MAIO
  • 15-21 A MAIO
  • 22-28 A MAIO
  • 29 A MAIO–4 A JUNHO
  • 5-11 A JUNHO
  • 12-18 A JUNHO
  • 19-25 A JUNHO
  • 26 A JUNHO–2 A JULHO
Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini—2023
mwbr23 Maio ipaax. 1-13

Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

1-7 A MAIO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 17-19

“Nwooneke atthu akina ntoko Yehova onwoonelaawe”

w17.03 epax. 24 eparag. 7

Neereke itthu silempwale khalayi pooti wooxuttihani etthu?

7 Vano nrowe nuulume woohima sa Yosafati mwaana a Asa. Owo aakhalano mikhalelo sintxipale sooreera. Ni mwaha woomuroromela wawe Yehova, owo aapaka itthu sooreera vamaithoni va Yehova. Mene tho Yosafati yoola aapaka soothanla soonanara. Mwa ntakihero, owo aapaka nivarihano noothelelana ni Akhabi eyo tiiyo mwaana a Yosafati aamuthela mwaana mwaamuthiyana a Akhabi. Ni muhoolo mwaya Yosafati aamukhavihera Akhabi owana ekhotto ni Asiria. Mene mprofeti Mikeya aamuleela weera ahirowe owana ekhotto eyo, nnaamweera vareene hiiho, aarowa. Okhottoni iwe, Yosafati aahanle wiiviwa. (2 Sow. 18:1-32) Yosafati atthikelakaru o Yerusalemu aakohiwa ha ni mprofeti Yehu: “Kapena mutakhali òphwanela okhaviheriwa? Àhòsivela yale anamwìtta Yahvéh?” — Mmusome 2 Sowereya 19:1-3.

w15 15/08 epax. 11-12 eparag. 8-9

Mphimeleleke nsivelo noohimala na Yehova

8 Yehova ontthuna weera hiyo nisuweleke weera owo onnansivela ni weera khanniweha paahi ni yootthuna weera aniphukele mwaha woohimalela wahu. Owo ontthuna oweha ele nraahuno yooreera. (2 Sow. 16:9) Mwa ntakihero, owo aapaka eyo ni mwene Yosafati a oYuda. Nihiku tinno, Yosafati aahaakhulela orowa okhotto ni mwene Akhabi a wIsraeli ni yootthuna weera ewaakhe a Siria muttetthe wa oRamothi ò Giladi. Maprofeti 400 oowootha, yaamuroromeliha Akhabi weera aamukhumela nnene okhottoni, mene, mprofeti eekhaikhai a Yehova, Mikeya aahimme weera Akhabi anwiniwa. Ahihelaka iperwa, Akhabi aahookhwa okhottoni ni Yosafati aahanle vakhaaneene wiiviwa. Yosafati atthikelakaru o Yerusalemu owo aattaruxiwa mwaha woopaka nivarihano ni Akhabi. Nnaamweera vareene hiiho, Yehu mwaana a Hanani aamweerenle ha Yosafati: “Nnya mwa weyo sòphwanyeya sorera.” — 2 Sow. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.

9 Woopatxerani wa omwene awe, Yosafati aahaaruma arumeyi awe, Alevi ni anamakeya weetteetta mittetthe sootheene sa Yuda ehusihaka muloko ikano sa Yehova. Muteko ola, woohusiha waakhumela nnene mpaka atthu amaloko makina yaattamenle oYuda opatxera omukokhorela Yehova. (2 Sow. 17:3-10) Ekhaikhai weera Yosafati aapaka etthu yoohireera. Mene Yehova khaattiwanle itthu sooreera owo aapankaawe woopatxerani. Yooweereya ela ya mBiblyani ennanuupuxera weera nnaamweera hiyo nreene oohimalela, Yehova onoonoonihera nsivelo noohimala wakhala weera nnimwiilipihera ni murima ahu wootheene opaka ele emmusivela owo.

Othokorora itthu soomunepani

w17.03 epax. 20 eparag. 10-11

Munvareleke muteko Yehova ni murima anyu wootheene

10 Yosafati aahiilipihera onvarela muteko Yehova. Owo “atthimakela mwettelo wa atith’awe” Asa. (2 Sow. 20:31, 32) Moota heeni? Owo aatthuna weera atthu aalamulelaawe moomweneni mwawe emukokhoreleke Yehova. Mwa ntakihero, aahaaruma atthu weetteetta mittetthe sootheene sa Yuda ‘ehusihaka muloko ikano sa Yehova.’ (2 Sow. 17:7-10) Mpaka owo aarowa waaxekura mwaneene awe atthu yaakhala “mmyakoni mwa Efrayimi”, muttetthe wa maloko muloko a wIsraeli “àttikixeraka yawo wa Yahvéh Muluku àsitith’aya.” (2 Sow. 19:4) Moohihovela, Yosafati aamwaasa “Yahvéh ni murim’awe wothene.” — 2 Sow. 22:9.

11 Nyuwo munkela omulikanxa moota heeni Yosafati? Mahikwaano Yehova onaaxuttiha atthu a elapo yootheene moorweela mwa muteko woolaleera, ni ootheene hiyo pooti weerela eparte muteko ola. Neereke nyuwo mwinniilipihera ovara muteko woolaleera mweeri wootheene, mwaaxuttihaka atthu Biblya ni waavara murima atthu awo moorweela mwa sooxuttiha sa Biblya? Apaale pooti weera ni wiilipihera wanyu ni mareeliho a Yehova nyuwo munoowera okhalano yoosoma ya Biblya. Neereke nyuwo munnanvekela Yehova weere nwere ophwanya yoosoma ya Biblya? Neereke nyuwo mwaamwiivaherera omusomiha mutthu Biblya ewoora muniitthuwaanyu? Etthu ekina hiyo nikhanlaahu oopaka ori waakhavihera ale ehiñye othukumana. Yaari yeeyo ene Yosafati aapankaawe vaavo aakenlaawe muttetthe wa Efrayimi, owo aahaakhavihera atthu ale otthikela onvarela muteko Yehova. Opwaha mwa yeeyo, asitokweene a mmulokoni ennaaxekura atthu ale ekumihiwe mmulokoni ni ennaakhavihera ale ehiñye opaka soottheka siweerinhe okumihiwa mmulokoni.

8-14 A MAIO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 20-21

“Mmuroromeleke Yehova Muluku anyu”

w14 15/12 epax. 23 eparag. 8

Nintthuneya okhala oowiiraana vaavo elapo ela enkelaaya noomala

8 Mahiku aalamulelaawe mwene Yosafati, muloko wa Muluku waaviriha maxupo a otupheliwa ni mwiittani oowera yoowo, aani: “Muloko mutokotoko” waarukurera muttetthe aya. (2 Sow. 20:1, 2) Arumeyi a Yehova a etempu ele yaapaka etthu yooreera, ohiya weerera onwina mwiittani owo ni ikuru saya, awo yaahaasa nikhavihero na Yehova. (Mmusome 2 Sowereya 20:3, 4.) Khaiyene weera kata mutthu aamwaasa Yehova meekhaawe-meekhaawe. Ninnasuwela eyo mwaha wa ele ohimmaawe Biblya, owo oneera: “Yuda othene èra èmenlene oholo wa Yahvéh vamosá ni asar’ aya ni ana’aya.” (2 Sow. 20:13) Amiravo mpaka atthu oowuuluvala, yaakhaviherana mukina ni mukwaawe ororomela miruku yaavahiwaaya ni Yehova, ni mwaha wootthara waya miruku, Yehova aawaakiha. (2 Sow. 20:20-27) Nyuwo khamunoona weera nna ntakihero nooreera otthara atthu a Muluku vaavo envirihaaya maxupo?

w21.11 epax. 16 eparag. 7

Nyuwo muthelanne vaanaano — Muheleke nipuro noopatxera mweekumini mwanyu onvarela wanyu Yehova

7 Yehova aahuuluma ni Yosafati anvarelaka muteko mulevita mmoha, eeriwa Yahasiyeli. Yehova aamuleela weera: “Mene mwemele muthatannene, niwoko vavale munimòna ovuluxiwa Yahvéh onrowaiye wolokiherani nyuwo.” (2 Sow. 20:13-17) Miruku Yosafati aakhenlaawe soowana ekhotto khasaakhanle seiye atthu yaakhovelenlaaya. Mene iyo saakhuma wa Yehova. Amuroromelaka Muluku, Yosafati aahiiwelela miruku iye. Vaavo anakhotto yaakelaaya owana ni amwiittani aya owo, aahaahela ohoolo wawe anakhotto oolipa ni anatxipo ohoolo waya. Mene Yehova khanwonke Yosafati, owo aawiiva amwiittanaaya ootheene. — 2 Sow. 20:18-23.

Othokorora itthu soomunepani

it-2 epax. 35 eparag. 3-4

Yorami

Mwaha woovoleeliwa ni mikhalelo sa mwaariye Athaliya, Yorami khaatthanre ephiro yooreera yeettelaaya atithawe Yosafati. (2Mam 8:18) Ohiya paahi owiiva asinnawe ni arumeyi akina a Israeli, owo aahaahapuxa atthu aalamulelaawe ehimmukokhorela Yehova mene enakokhorela miluku seethiru. (2Sow 21:1-6, 11-14) Omwene awe wootheene wannaviriha maxupo, ntoko ikhotto. Ikhotto iyo sannawaniwa moomweneni mwawe ni mamwene makina. Woopatxerani, Edomi aamurukunuwela mwene oYuda, ehuhu ene yeele, Libna tho, aavirikanyiha mwiilaano wa mwene a oYuda. (2Mam 8:20-22) Ekaarta aalepelinwaawe Yorami, mprofeti Eliya aahimme ha: “Eyáá, vano Yahvéh anamorihele yotakhala etokotoko muloko á, an’á, asar’á ni mihakhu sá sothene.” Opwaha mwa yeeyo, “Weyo onovoreiwe ekwerere etokwene, anyi, eretta ya mmirimani, wowisiso vakhani vakhani enekumihe marupo á.” — 2Sow 21:12-15.

Itthu sootheene saaheereya ntoko saahimerinwaaya, Yehova aaheeriha weera Afilisti ni tho atthu a wArabia emutuphele Yuda ni yaahaakuxa asaarawe ni anamwane awe Yorami. Muluku aakhulenle weera ahale paahi Yowakhizi (nave tho oneeriwa Akhaziya) mwaha wa nivarihano aapankaawe ni Davidi. “Vaholo seiya sothene, Yahvéh àmuttaruxa mwene [Yorami] ni ekwerere yohilameya ya mmirimani.” Sivirakaru iyaakha piili, eretta ela yaamutepela mpaka “yàmukumiha marupo awe” ni owo “àhokhwa mmasosoni mowoma.” Aani, aahookhwa mulopwana ola oonanara murima “ahìnlelinwe ni àsunkiwa mmuttettheni mwa Davidi, nto kahiyene mmahiyeni mwa mamwene.” Vattuli va Yorami mwanawe Akhaziya aakhala mwene. — 2Sow 21:7, 16-20; 22:1; 1Sow 3:10, 11.

15-21 A MAIO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 22-24

“Yehova onnaatthuvela atthu ale empaka itthu moolipa murima”

w09 01/04 epax. 24 eparag. 1-2

Yowasi aahiya onvarela muteko Yehova mwaha wa onthamwene woohireera

ETTHU yeereya o Yerusalemu, ecidade yeeyo yaaraayawo epewe ya Muluku yaari yoowuumiha owanoni. Mwene Akhaziya eera iivinweene vaanaanoru. Mpaka ti woopwexiha muru wuupuwelela etthu amannye Akhaziya, yaawo yeeriwa Athaliya yaapankaaya. Awo yaaruma weera yiiviwe anamwane amwanaya, aani, asusulaaya! Nyuwo moosuwela mwaha wa heeni Athaliya aapankaawe eyo? Owo aapanke eyo mwaha wooweera aatthuna olamulela.

Mene musulwaawe mmoha, yoowo aari mwaana aavuluwa ni Athaliya khaasuwenle eyo. Neereke nyuwo munnatthuna osuwela moota aavulunwaawe? Atitiiya awe yaawo yeeriwa Yehoxeba, yanvinthe mpeweni mwa Muluku. Awo yaawenre opaka eyo mwaha wooweera aiyawe Yehoyada yaari namakeya mutokweene. Nto mwaha wa yeeyo, awosa yaawera omukosoopa Yowasi moovareleleya.

w09 01/04 epax. 24 eparag. 3-5

Yowasi aahiya onvarela muteko Yehova mwaha wa onthamwene woohireera

Yowasi aahiipithihiwa mpeweni iyaakha ithanu namosa. Areene mwemmwe owo aaxuttera woohima sa Yehova ni malamulo awe. Avinyaka vaavo akwanihakaru iyaakha 7 Yehoyada aapaka etthu weera amukhalihe mwene Yowasi. Neereke nyuwo munnatthuna osuwela moota Yehoyada aawenraawe opaka eyo ni etthu heeni yaamweerenle pwiyamwene oonanara murima Athaliya?

Yehoyada aawiitthana makwaarda a mamwene a oYerusalemu a ehuhu ene yeele mwa esiiri. Ni aahaaleela moota owo ni amwaariye yanvulunxaaya mwaana a mwene Akhaziya. Nto Yehoyada aamukuxa Yowasi anawoonihera makwaarda ale, ni awosa yaahoona weera Yowasi aakhalano edireitu yookhala mwene. Nto, yampaka palanu.

Yehoyada aamukumihera vaate Yowasi ni anvara omwene. Nto mwaha wa yeeyo, atthu yaapatxera woopa makuphi yeeraka: “Mwene àkhale n’okumi.” Makwaarda yaamurukurera mwene ni yootthuna weera emukosoope. Athaliya iiwalaiye onyakula wa ohakalala wa atthu aatthimaka athikilelaka muloko wa atthu eeraka ele yaapakaaya yaari yoonanara. Yaakhuleliwaka ni Yehoyada, makwaarda ale yaamwiiva Athaliya. — 2 Mamwene 11:1-16.

it-1 epax. 818 eparag. 9

Ovithiwa, ni mapuro oovithiwamo

Naxariya namakeya mutokweene Yehoyada aakhalano eparakha yoovithiwa “mmuttettheni mwa Davidi vamosá ni mamwene.” Ola mutthu mmoha ahaakhanle a erukulu ya Davidi aakhanleno eparakha ela yoovithiwa mmuttettheni mwa Davidi vamoha ni mamwene. — 2Sow 24:15, 16.

Othokorora itthu soomunepani

it-2 epax. 1221-1222 eparag. 25

Zakariya

12. Mwaana anamakeya mutokweene Yehoyada. Yehoyada akhwaakaru mwene Yowasi aahiya onvarela muteko Yehova mwaha wootthara miruku soonanara aavahiwaawe, ohiya otthara miruku sooreera sa maprofeti a Yehova. Nave Zakariya primu a Yowasi (2Sow 22:11) aahaalaka moolipa murima atthu woohima sa ele yaapakaaya. Mene Yowasi ohiya opaka ele Zakariya aahimaawe owo aarimweera waaruma atthu onvonya maluku Zakariya mpaka omwiiva. Zakariya akhwaaka uulumme masu ala: “Yahvéh òne ni ùke!” Yoovekela ya Zakariya yaahaakhuliwa mwaha wooweera ohiya paahi aSiria omunanariha Yuda, Yowasi aahiiviwa ni arumeyi awe eeli “nthowa na mwana namakeya Yehoyada” Septuaginta grega e a Vulgata latina enhima weera Yowasi iivelinwe weera sinleliwe ikukuttula sa “mwaana” a Yehoyada amwiivalaawe. Etextu massorético e a Pesito siríaca, enhima weera masu ooweera “anamwane”, enhimmwa hiiha apaale mwaha wooweera, Zakariya mwaana anamakeya Yehoyada aakhalano mwiitti. — 2Sow 24:17-22, 25.

22-28 A MAIO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 25-27

“Yehova pooti woovahani itthu sintxipale opwaha iyo muraanyuno”

it-2 epax. 32 eparag. 1

Yowasi

Yowasi aamwaalukarihela anakhotto awe 100.000 mwene oYuda weera yawane ekhotto ni atthu a w’Edomi. Mene ettharaka miruku sa “Mulopwana a Muluku” yaaheereliwa weera etthikeleke mmawannyaya, nnaamweera yaalivinwe italentu 100 sa etxikukhu, (US$ 660.600) anakhotto awo, yaanyoonyiwa mwaha wootthikihiwa. Yaanyoonyinwe hiiha apaale mwaha wooweera khayaarowa okuxa soovara sintxipale. Anakhotto ale yaatthikihinwe yaatuphela mittetthe sa Yuda, okhuma oSamariya (apaale waari okwaritelu waya) mpaka Bethi Horoni. — 2Sow 25:6-10, 13.

w21.08 epax. 30 eparag. 16

“Mulawihe” ni mòné orera murima Yehova oneraiye

16 Mwiivaherereke wa Yehova. Hiyo nintthuneya opaka ele ninweraahu weera nimuhakalalihe Yehova. (Koh. 5:19, 20) Wakhala weera woova onnanikhoottihera onvarela muteko Yehova nneereke olikana ni mulopwana yoole ohimmwale va ntakihero na Yesu. Mulopwana ole iisaasera itthu sa mweekumini ni khaamuhela Muluku nipuro noopatxera. (Mmusome Luka 12:16-21.) Christian, munna yoowo onkhala oFrança oneera: “Miyo nkaaviriha ehuhu aka ni ikuru saka kinvarelaka Yehova nakhala kikilaathiki ni amusi aka.” Owo ni amwaariye yaalakela okhala mapiyoneiru, mene weera ewere opaka eyo, awo wannatthuneya ohiya muteko aya. Nto awo yaahiya muteko aya ni yaapatxera ovara muteko wookwesa ni yaahakalala ni itthu vakhaaneene yaaraayano. Neereke etthu yaapankaaya yaareera? Christian onnathaliha: “Vano onnansivela olaleera ni ninnakhala oohakalala naawoonaka anamasomaahu ni irevisita sahu sikelaka vahoolo.”

Othokorora itthu soomunepani

w07 15/12 epax. 10 eparag. 1-2

Neereke nyuwo mookhalano mutthu oolipa moomunepani onoovahani miruku?

AREENENO iyaakha 16 paahi, Oziya aakhala mwene oYuda. Owo aalamulela iyaakha soopwaha 50, ovinyera omamalihero wa eseekulu ya 9 mpaka woopatxerani wa eseekulu ya 8 A.E.C. Ovinyera areene mmiravo, Oziya “Àhèra yeyo yari yoloka vamaithoni va Yahvéh.” Etthu heeni yaamukhavihenre opaka itthu sooreera? Biblya ohimme ha: “[Oziya] àmwàsa Yahvéh ehuhu yothene akhanlaiye n’okumi Zakariya, yowo amulanke ikano somòva Mukuku. Mahiku othene amwànsaiye Yahvéh, Muluku àmuruweriha.” — 2 Sowereya 26:1, 4, 5.

Ehikhanle yoolepa ela, khaavo onsuwela woohima sa Zakariya yoowo aari mulipa onvaha mwene miruku. Mene Zakariya ntoko ‘namalaka a ikhano sa Muluku’ aamukhavihera okhalano mikhalelo sooreera mmiravo Oziya. Bíblia do Expositor onhima weera “Zakariya aari mmulopwana aarino osuwela weekhaikhai, ni aari mutthu oomunepani ni aakhalano owera woowaalela atthu akina osuwela wawe.” Namasoma mmoha a Biblya ohimme ha: “Owo anniiwexexa iprofesiya ni . . . aari mulopwana oosuwela, oowiivaherera wa Muluku ni ooreera murima, woonaru annavaha ntakihero nooreera Oziya.”

29 A MAIO–4 A JUNHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 28-29

“Nyuwo pooti omukokhorela Yehova nnaamweera asitithi anyu ehimukokhorelaka”

w16.02 epax. 14 eparag. 8

Mwaatakiheke asinthamwene a Yehova

8 Moovirikana ni Ruthi, Ezekiya aayarinwe nloko na atthu yanvarela muteko Yehova. Mene khaiyene weera ana a Israeli ootheene yannakhala moovarihana ni ele yaamulaihenraaya Yehova. Ntakihero na yeeyo ti mwene Akhazi apapawe Ezekiya. Owo aari mulopwana oonanara murima ni aaheeriha nloko na a Yuda waakokhorela a miluku eethiru. Nave tho Akhazi, khaattittiminhe etemplu ya Yehova o Yerusalemu. Enamwane ya Ezekiya khayaari yookhweya. Mwaha wooweera asinnawe akina yaakhwiiye moohaawani, ehisiwaka akumi ntoko makeya a miluku eethiru. — 2 Mam. 16:2-4, 10-17; 2 Sow. 28:1-3.

w16.02 epax. 14 eparag. 9-11

Mwaatakiheke asinthamwene a Yehova

9 Ezekiya wanwereya okhala mutthu oohireera murima ni oohimuroromela Muluku. Mahikwaano nnaamweera akina ehivirihaka maxupo mantxipale enoona weera aakhalano edireitu ‘yoomunyoonyeriwa Yehova.’ (Mir. 19:3) Akina ennahiya ororomela mareherero awe. Ni akina anroromela weera mwaha wa awo ohuuwa etthoko yeeyo empaka itthu soohireera, nto enoona weera itthu eneeraya epakeke tho khasinrowa okhumelaka nnene mwaha wa soopaka sa amusi aya. (Ez. 18:2, 3) Neereke moonelo ola ti wooreera?

10 Hooye, khaiyene. Ezekiya ohoonihera eyo. Khanaavo nthowa weera mutthu amunyoonyeriweke Yehova. Khaiyene Yehova onkumihera maxupo. (Yobi 34:10) Ekhaikhai weera ntakihero na asitiithi pooti oweeriha anamwene aya opaka itthu sooreera naari soonanara. (Mir. 22:6; Akol. 3:21) Mene eyo khentaphulela weera ekumi ya mutthu enrowa okhala moovarihana ni moota ohuuwalaawe. Moovirikana niiyo, ootheene hiyo nohaakhela wa Yehova yoovaha ya othanla ele ninkelaahu opaka ni omutthu ninkelaahu weettelaka. (Ola. 30:19) Ezekiya aavarenle moota heeni muteko yoovaha eyo?

11 Ezekiya aari mwene a oYuda aapaka itthu sooreera. (Mmusome 2 Mamwene 18:5, 6.) Ekhaikhai weera apapawe yaavaha ntakihero noohireera ni yaari mwene aapaka itthu soonanara vamaithoni va Yehova. Mene Ezekiya, aatthara ntakihero naatthu yaawo yaapaka itthu sooreera, ntoko mprofeti Yesaya, Mikeya ni Hoseya. Nkamuupuwelelani Ezekiya aphimelelaka masu oowuupuxeriwa aasilopwana ale oororomeleya. Eyo yaamukhavihera waakhulela ni murima awe wootheene miruku ni nttaruxo na Yehova. Nave tho owo, aalakela omaliha itthu soonanara apapawe yaapankaaya. Owo aahiivaherera otteeliha etemplu, aamuhela makeya a olivela soottheka sa ana a Israeli ni aahaanyaanya amiluku eethiru. (2 Sow. 29:1-11, 18-24; 31:1) Ezekiya aahoonihera olipa murima ni nroromelo nnaamweera emaara ekina ahaasuwela etthu yooweera, ntoko yeereñyaaya ekwaha Senakeribi mwene a w’Asiria aamoopopihaawe omutuphela Yerusalemu. Ezekiya annaroromela weera Yehova aamwaavuluxa ni aahaalipiha atthu awe moorweela mwa masu awe ni ntakihero nawe. (2 Sow. 32:7, 8) Evinreene etempu, owo aapaka etthu moowiisunnuwiha yeeyo aatthuneyaawe ottaruxiwa, nto Ezekiya, aahiiyeviha attharuwaka. (2 Sow. 32:24-26) Owo khaahiñye itthu sakhalayi soonanara saapakiwa ni amusi awe sinanarihaka okumi awe naari yooweherera awe ya muhoolo. Ohiya opaka eyo, owo aahoonihera weera aari nthamwene a Yehova ni oonihiyera ntakihero nooreera.

Othokorora itthu soomunepani

w12 15/02 epax. 24-25

Natani — mutthu oororomeleya aakiha okokhorela weekhaikhai

Ntoko murumeyi oororomeleya a Yehova, Natani aahaakhulela moohakalala miruku sa Davidi sa oteka epewe. Etempu ene yeele, onooneya ntoko weera Natani aahimme moonelo awe ohiya moonelo wa Yehova. Ohiyu ene yoole, Muluku aamuruma weera uulume ni Davidi masu oovirikana ni ale owo aahimmaawe. Yehova enre weera: khaiyene Davidi eera amutekele epewe Yehova mene aarowa okhala mwanawe. Natani tho aahima weera Muluku ampaka nivarihano ni Davidi woohima sa omwene awe weera waamukhala “wa mahiku othene.” — 2 Sam. 7:4-16.

Yootthuna ya Muluku woohima sa otekiwa wa epewe yaari yoovirikana ni moonelo wa Natani. Moohinyoonyiwa, mprofeti ola oowiiyeviha aalakela waakhulela ni otthara yootthuna ya Yehova. Mweekhaikhai, nna ntakihero nooreera otthara wakhala weera Muluku oonivaha miruku soohiyana ni sawihu. Itthu aapankaawe Natani muhoolo mwaya, sinnoonihera weera owo khaayelenle onthamwene awe ni Muluku. Onooneya ntoko weera Yehova aamuupuxera Natani ni Gadi, oophwanelela, onvaha miruku Davidi emaara aarehereraawe anatxipo 4.000 a mutemplu. — 1 Sow. 23:1-5; 2 Sow 29:25.

5-11 A JUNHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 30-31

“Ti wooreera okhala vamoha ni asinna”

it-1 epax. 920 eparag. 2

Ezekiya

Wiilipihera wawe otthikihera okokhorela weekhaikhai. Ezekiya aahoonihera wiilipihera wawe otthikihera okokhorela weekhaikhai akhalakaru mwene ni iyaakha 25. Etthu yoopatxera aapankaawe akhalakaru mwene waari ohulela ni oreherera etemplu. Avinyaka aawiitthana anamakeya ni alevi, ni aaweerela: “Mwa yeyo vanano vava kòlakela opankano tho onthamwene ni Yahvéh Muluku a Israeli.” Waakhala ntoko yaapaka nivarihano nnyowani na ororomeleya, nenno aYuda yaahiñyaaya otthara nnaamweera naapakinwe khalayi. Ni murima awe wootheene, aahaatthikihera alevi miteko saya ni aatthikihera mareherero a ikaruma sa itxipo ni itxipo sonvuwiha Yehova. Waari mweeri wa nisani mweeri yoowo aapakiwaawe Mpasika, mene etemplu ni anamakeya vamoha ni alevi yaari ni mwiikho. Namphiyaru nihiku na 16 a nisani yaareheriwa etemplu ni ikaruma sootheene saavareliwa muteko. Avinyaka yaavaha makeya a soolivela soottheka sa ana a Israeli ootheene. Yaapatxenre ahooleli a muttetthe owiiha makeya a soolivela soottheka nthowa na empa ya mwene, nthowa na epewe. Mootharelana, atthu yaahaavaha a makeya antxipale a holokausto. — 2Sow 29:1-36.

it-1 epax. 920 eparag. 3

Ezekiya

Woona weera atthu yaari ni mwiikho, eyo yaaheeriha atthu ohimpaka Mpasika nihiku naahimmwale, nto mwaha wa yeeyo, Ezekiya aahaakhulela weera ale yaari ni mwiikho empakeke Mpasika mweeri waattharelana. Aahaawopa aYuda ootheene vamoha ni a Israeli moorweela mwa ikaarta Ezekiya aavaherenraawe arumeyi awe, aani, aahaawopa okhuma o Berixeba mpaka o Dani. Mene arumeyi ale yaaviriha maxupo a otheiwa ni opuheriwa ni maloko makina, mene maloko makina otepaxawene nloko na Axeri, Manase ni Zabuloni yaahiiyeviha ni yaahoorwa o Yerusalemu nave tho nloko na Efrayimi ni Isakari. Yaakela o Yerusalemu tho atthu yaamukokhorela Yehova yahaakhale a anloko na ana a Israeli. Apaale waari wooxupa atthu akina yaamukokhorela Yehova a omwene wa oYuda orowa o Yerusalemu. Awosa vamoha ni arumeyi ale, yanviriha maxupo a ovaanyihiwa ni otheiwa, woona weera omwene ole wa maloko muloko khawaamukokhorela Yehova mene yaakokhorela a miluku eethiru ni wannoopopihiwa ni omwene wAsiria. — 2Sow 30:1-20; Nam 9:10-13.

it-1 epax. 920 eparag. 4-5

Ezekiya

Avirakaru Mpasika, yaatthapela eyinlo ya mikatthe soohinyaruwa moohakalala mahiku mathanu ni meeli, ohakalala iwe waari otokotoko mpaka muthukumano waahaatxeerera mahiku, aani, yaatthapela tho mpaka mahiku mathanu ni meeli. Nnaamweera yaaviriha etempu yooxupa, Yehova annavirelela waareeliha, “Vetthwitthuni yàri eyinlo etokotoko opwaha ikhomo o Yerusalemu, niwoko okhuma mahiku a Salomoni, mwana a Davidi, mwene a Isreali, khayatonke wereya etthu si yele.” — 2Sow 30:21-27.

Ohakalala atthu ale yaaraayano khaiyene paahi waari mwaha wa muthukumano ole yaaraayano, mene waari mwaha wa otthikela okokhorela weekhaikhai. Eyo yaahoonihereya ni etthu yaapankaaya muhoolo mwaya. Ehinaaye otthikela mmawannyaya Israeli ootheene aattimula ayaaka mittetthe sa Yuda waavoholela vathi amarimbo, wunttula mikuro sootteela, otoloxa khuluwi mittuntta ni inkuwa mwa Yuda ootheene ni mulaponi mwa Beniyamini, mwa Efrayimi ni mwa Manase. (2Sow 31:1) Ezekiya aavaha ntakihero nooreera vaavo aapwenxaawe enowa ya ekhoopiri yeemexiwe ni Mose, mwaha wooweera mpaka mahiku ale ana a Israeli yaapahera woohihiyerereya erupani enowa ele. (2Mam 18:4) Evirakaru efesta ele, Ezekiya aahiilipihera ovireleliha okokhorela weekhaikhai arehereraka iturma sa anamakeya ni aavaha nlamulo neera nivirelelihe miteko sa mutemplu, aani, aavaha miruku sa otthara nlamulo na ovaha eparte ya naamuloko ni waavaha alevi ni anamakeya soohepha soopatxera ni muloko ole waahaakhulela ni murima wootheene. — 2Sow 31:2-12.

Othokorora itthu soomunepani

w18.09 epax. 6 eparag. 14-15

“Mwaìwá’mo seiyo, mòreriwa, mwèttelá tho seiya”

14 Moota mukina woowoonihera weera na atthu oowiiyeviha ori waawiriyana atthu akina yuulumaka vale. Yakobe 1:19 onnooperera weera “Mutthu ti mutthu àkuvele owiriyana.” Ntakihero na mutthu onwera waawiriyana atthu akina, Yehova. (Eph. 18:32; Yeh. 10:14) Nkuupuwelani otthekula Yehova aaraaweno ni Mose omphwanyeya va Ottimula 32:11-14. (Mmusome.) Yehova khaatthuneya otthara moonelo wa Mose. Naari vareene hiiho, Yehova aamuhiya Mose wuuluma moonelo awe. Nnaamweera moonelo wa Mose ikwaha ikina wahaari woohireerela, Yehova aatthara moonelo awe. Neereke nyuwo mwaamukhala oopixa murima ni opaka eyo? Mene ti yeeyo Yehova ompakaawe wa atthu ootheene ale ananvekela ni nroromelo.

15 Mwiikoheke ha: ‘Waareene weera Yehova aahiiyeviha weera aawiriyaneke atthu, ntoko yeereñyaaya ni Abrahamu, Rakheli, Mose, Yehoxuwa, Manowa, Eliya ni Ezekiya, keereke miyo tho nkinwera omulikanxa? Kinoowera waattittimiha asinna ni otthara miruku saya? Neereke ookhala mutthu mmulokoni naari veemusini vaka kintthuneyaaka onwiriyana? Ni etthu eheeni kintthuneyaaka opaka weera kimukhavihere?’ — Eph. 30:6; Aph. 13:9; 1 Mam. 17:22; 2 Sow. 30:20.

12-18 A JUNHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 32-33

“Mwaakhavihere asinna yaavirihaka maxupo”

it-1 epax. 241 eparag. 3

Asiria

Senakeribi. Mwaana a Sargoni II, aamutuphela Yuda eyaakha ya naamuloko yanaaxexe Ezekiya areene mwene (732 A.E.C.). (2Mam. 18:13; Yes 36:1) Moovirikana ni Akhazi, Ezekiya anvirikanyiha mwene a w’Asiria akhoottaka omurumeela. (2Mam 18:7) Waakhula wa Senakeribi waari otuphela ni okuxa mittetthe soolipihiwa sootheene sa Yuda sookwanaka icidade 46 (Munwehe Yes 36:1, 2), avinyaka areene o Lakixi aamooperera Ezekiya weera amulive musurukhu wookwanaka italentu 30 sa ouro (c. US$ 11.560.000) ni italentu 300 sa epratha (c. US$ 1.982.000). (2Mam 18:14-16; 2Sow 32:1 mulikanxere ni Yes 8:5-8.) Nnaamweera Senakeribi aalivinwe musurukhu ola, owo aamurumiha namitthenka awe weera Ezekiya anveleele Yerusalemu. (2Mam 18:17–19:34; 2Sow 32:2-20) Nto Yehova aahaanyaaya anakhotto awe 185.000 ohiyu omoha, nto mwaha wa yeeyo, owo aamuhiya omurukurera Yerusalemu ni aatthikela oNinivi. (2Mam 19:35, 36) Aphiyakaru anamwane awe eeli yaamwiiva ni mwanawe mukina Asaradoni aakhala mwene. (2Mam 19:37; 2Sow 32:21, 22; Yes 37:36-38) Sooweereya iya nivinxakavo yooweereya ya onyaanyiwa wa anakhotto awe, soolempwa va prisma de Senaqueribe e num de Esar-Hadom. — FOTOS, Vol. 1, p. 957.

w13 15/11 epax. 19 eparag. 12

‘Akukhuli athanu neeli ni asitokweene athanu naararu’ entaphulela eheeni olelo va?

12 Yehova ori oolikaneene weera anikhavihere opaka etthu ele hiyo nihinweraahu opaka meekhaahu, mene owo onweherera weera hiyo nipakeke ele ninweraahu. Ezekiya aahaakoha “aholeli awe ni tho akhomali awe” ni miruku imoha-moharu yaalakela “ottiya maphattuwelo othene a mahi yakhala vate va muttetthe . . . Siso Ezekiya àhiwa murima ni àtekiha tho mukuso wothene wakomonwe, àhèmexa ikhwikwi, àteka mukuso wa naveli, . . . ni àpankiha iyuma sa ekhotto sintxipale ni tho ixikudu.” (2 Sow. 32:3-5) Yehova atthunaka waakosoopa atthu awe a ehuhu ele, owo aahaavarela muteko alopwana oolipa murima ntoko Ezekiya, ahooleli ni maprofeti oolipa moomunepani.

w13 15/11 epax. 19 eparag. 13

‘Akukhuli athanu neeli ni asitokweene athanu naararu’ entaphulela eheeni olelo va?

13 Etthu Ezekiya aapankaawe moottharelana yaari yootepa otthuneya opwaha ottiya maahi ni oteka mukuso iwe aapankaawe. Mwaha wookhala mukukhuli ooreera murima, Ezekiya aahaathukumanya atthu ni aahaalipiha moomunepani ni masu ala: “Mulipe ni mwìsaine! Muhòve ni muhithukumele oholo wa mwene a w’Asiria . . . niwoko variyari vahu òkhala mmosá òwerya ompwaha yowo. Ni yowo wokhala mono wa erutthu, vahera ni hiyo òkhala Yahvéh Muluku ahu wera anikhavihere ni ewanele ikhotto sahu.” Moohihovela, masu ala yaahaalipiha atthu mwaha woosuwela weera Yehova aamwaakhavihera aawanelaka ekhotto! Nkawehani weera yaari “masu a Ezekiya” yaalipinhe atthu murima. Ezekiya, ahooleli awe, alopwana ookhomaala ni mprofeti Mikeya ni Yesaya yaakhala akukhuli ooreera murima ntoko hiihaale Yehova ahimenraaweno moorweela mwa mprofeti awe. — 2 Sow. 32:7, 8; mmusome Mikeya 5:5, 6.

Othokorora itthu soomunepani

w21.10 epax. 4-5 eparag. 11-12

Ottharuwa weekhaikhai ti eheeni?

11 Moovira ehuhu, Yehova aahaakhula mavekelo a Manase. Yehova aahoonelela mmavekeloni mwa Manase weera owo aapittikuxa murimaawe. Mwaha wa Manase woopwaherera opaka mavekelo, Yehova aahaakhulela weera owo atthikele okhala mwene. Ni Manase aattottela mureerelo ehuhu ele weera oonihere weera aattharuwa ni murima wootheene. Owo aapaka etthu Akhabi ahaapankaawe, owo aamaliha okokhorela weethiru ni aakhavihera okokhorela weekhaikhai. (Mmusome 2 Sowereya 33:15, 16.) Manase waatthuneya olipa murima ni okhalano nroromelo. Owo aahaatthekiha atthu aveemusini vawe ni atthu ale ootheene yaari moomweneni mwawe. Mene mahuku awe oomalihera, Manase aaheerera oreherera itthu sootheene aapankaawe. Mweekhaikhai vanooneya weera, owo aakhala ntakihero nooreera wa musulwaawe Yosiya yoowo muhoolo mwaya aari mwene ooreera murima. — 2 Mam. 22:1, 2.

12 Ninxuttera heeni ni yooweereya ya Manase? Owo aahiiyeviha ohoolo wa Yehova ni anvekela Yehova weera ommorele ikharari. Manase aatxentxa mukhalelo awe. Mene owo, aahiilipihera wookolola itthu sootheene aananarinhaawe. Nave aahiilipihera omukokhorela Yehova ni waakhavihera atthu akina opaka etthu emoha-moharu. Ntakihero na Manase ninnanivaha yooweherera yooweera ale apanke yoottheka etokotoko pooti oleveleliwa. Nave ethoonyero etokotoko weera Yehova Muluku, “tooreera murima ni toolevelela.” (Nsal. 86:5) Onoowereya oleveleliwa — ale anttharuwa ni murima wootheene.

19-25 A JUNHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 34-36

“Neereke nyuwo munnattottela mureerelo ele munxutteraanyu mBiblyani?”

it-1 epax. 1178 eparag. 12

Hulda

Vaavo Yosiya iiwalaawe osommwa wa “ebukhu ya ikano”, yeeyo namakeya Helkiya aapwannyaawe mpuwa mwa orehereriwa wa etemplu, owo aahaaruma anamitthenka weera yakoherere wa Yehova. Awo yaarowa wa mprofeti mwaamuthiya Hulda ni owo aahaaleela masu a Yehova yaawo yoonihera weera sootakhala sootheene silempwale ‘mbuukhu mwa ikano’, saakela waamorela atthu ale oohiiwelela. Nave tho Hulda aahuuluma weera mwaha wa Yosiya wiiyeviha vamaithoni va Yehova, khaarowa omoreliwa ni sootakhala iye, mene owo aarowa othukumanyiwa mmahiyeni vamoha ni asitithawe ni murettele. — 2Mam 22:8-20; 2Sow 34:14-28.

w09 15/06 epax. 10 eparag. 20

Mwiilipihera otteeliha empa ya Yehova!

20 Emaara Yosiya aarummaawe orehereriwa etemplu, namakeya mutokweene Helkiya aaphwanya “ebukhu ya ikano salakiwe ni Yahvéh ni eyano ya Mose.” Aphwanyakaru amwinnya Xafani mulipa oolepa ni Xafani aasoma va maithoni va mwene Yosiya soothesene saalempwale mbuukhuni mwa ikano. (Mmusome 2 Sowereya 34:14-18.) Yeereñye eheeni Yosiya iiwakaru osommwa wa ebuukhu ele ya ikano? Aahaahula ikuwo sawe ooniheraka oriipiwa murima ni aahaaruma arumeyi awe weera yamukohe Yehova. Orweela mwa mprofeti mwaamuthiya Hulda, Muluku aahaalela mitthenka saaphukela sookhovelela sa ittiini sa oYuda. Mene wiilipihera wawe Yosiya omala-maliha okokhorela weethiru, Yehova aahoona. Nto mwaha wa yeeyo, aavirelela okhala nthamwene a Yehova nnaamweera ebuukhu ele ya ikano yaahimme weera saamwaakhumelela sootakhala ana a Israeli ootheene. (2 Sow. 34:19-28) Yooweereya ela ennixuttiha eheeni? Moohihovela, yootthunaahu ennalikana ni ya Yosiya. Naakhela vale miruku sa Yehova nintthuneya weera ntthareke moowaakuveya, moohihovela, wakhala weera nnoohiya ovoleeliwa ni anamavaanyiha ni nakhala oohiroromeleya inoonikhumelela itthu iye saahimmwale mbuukhuni mwa ikano. Ni nroromeleke weera wakhala weera nnimwiilipihera weettela ekhaikhai, Yehova onimoona wiilipihera wahu ntoko hiihaale onnaawe wiilipihera wa Yosiya.

Othokorora itthu soomunepani

w17.03 epax. 27 eparag. 15-17

Neereke nyuwo munooxuttera etthu ni matakihero akhalayi?

15 Vano ninrowa woona ntakihero na mwene Yosiya. Owo aari mwene ooreera murima, menento aayeleela okosoopiwa ni Muluku ni aahookhwa okhottoni. Vano ninrowa woona mwaha wa heeni. (Mmusome 2 Sowereya 35:20-22.) Yosiya “alakela ni murima awe wothene owana ni Neko” mwene a we Xipitu, mwene owo khaarino mathowa oopaka eyo. Neko muneene aahimme weera khaatthuna owana ni Yosiya, ohiya eyo, Biblya onhima weera masu a Neko “yàkhuma mmwanoni mwa Muliku.” Mwaha wa heeni Yosiya aatannyiyaawe ekhotto ele? Biblya khanhima.

16 Yosiya aakela osuwela moota heeni weera ele aahimaawe Neko yaakhuma wa Yehova? Owo wanwereya omukoha mprofeti mmoha-mmoha ntoko Yeremiya. (2 Sow. 35:23, 25) Mene Biblya khanhima weera owo aapaka eyo. Opwaha mwa yeeyo, Neko aakela owana ni Karkemixi khaiyene aakela owana ni atthu o Yerusalemu. Nave tho ekhotto Neko aakelaawe owana khayaahela mpuwa nsina na Yehova woona weera Neko kheerera onwina Yehova naari mano atthu awe. Moohihovela, yoothanla ya Yosiya ya owana ekhotto ni Neko yaari yoothanla yoonanara. Vanto, ninxuttera eheeni? Ninxuttera weera nakhalano vale maxupo nintthuneyaahu oreherera, etthu yoopatxera nintthuneyaahu opaka ori osuwela etthu heeni Yehova onuupuwelaawe woohima sa mwaha owo.

17 Naapakaka soothanla nintthuneya wuupuwelelaka miruku sa mBiblyani ni ovarihela muteko eriyari-neeriyari naari neere, nihituphaka miruku mikina. Ikwaha ikina hiyo onnatthuneya otholathola nyaha sikumiherinwe weera niphwanye miruku naari ovekela nikhavihero wa asitokweene a mmulokoni, asitokweene awo anoonikhavihera ni onuupuxera miruku sa mBiblyani sinvarihana ni mwaha ahu. Nkuupuwela weera yeereñye etthu ntoko ela: Nihiku nimoha, murokora mmoha oopaka mareherero oorowa muteko woolaleera. Mene ahinaaye orowa aiyawe ehikhanle Namoona a Yehova ennanvekela weera ahirowe muteko woolaleera. Mulopwana owo onhima weera ooweeli aya khenviriha etempu ereene ootheene. Nto murokora ola oosuwela weera ookhalano muritti woolaleera mitthenka sooreera sa Omwene. (Mit. 4:20) Murokora ola, ahinaayeene opaka yoothanla ontthuneya wuupuwelela soolepa sinuuluma woohima sa omwiiwelela Muluku ni nlamulo noowaapaka atthareli. (Math. 28:19, 20; Mit. 5:29) Nave tho owo onnuupuwelela weera athiyana ootheliwa entthuneya waattittimiha aiyaya ni weera makristu entthuneya waareerela murima atthu akina. (Aef. 5:22-24; Afil. 4:5) Waamureerela murokora ola wiikoha ha: ‘Neereke weera aiyaka ala enkikhoottihera orowa muteko woolaleera naari neereke awo entthuna oviriha etempu aya ni miiva olelo va? Ekhaikhai weera hiyo nintthuna opaka yootthuna ya Muluku ni okhalano yoowuupuxera ya murima yooreera. Mene emaara ninkelaahu opakaka eyo nintthuneya opakaka eriyari-neeriyari.

26 A JUNHO–2 A JULHO

MIHAKHU SA MASU A MULUKU | EZRA 1-3

“Mmuhiye Yehova oovarihelakani muteko”

w22.03 epax. 14 eparag. 1

Neereke nyuwo munnuupuwela etthu ooniheriwaawe Zakariya?

ATTHU a Yehova yaahakalala vantxipale, eyo yannooneya vamaithoni va atthu ootheene. Yehova aahaakumiha aYuda yaakhala oBabilonia “moorwela wa Kiru mwene oPérsia.” Awo, yaaviriha iyaakha sintxipale ereene akaporo oBabilonia. Mwene aathaliha weera aYuda yannatthuneya otthikela elapo aya ‘weera yamutekele epewe Yahvéh Muluku a Israeli.’ (Ezra 1:1, 3) Etthu eyo yaari yootepa ohakalaliha! Okhwipi waya, aYuda yaakela otthikihera okokhorela weekhaikhai elapo aya.

w17.10 epax. 26 eparag. 2

Moota heeni ikaaro sa ekhotto ni nampurutxi sinookosoopaayani nyuwo?

2 Zakariya aasuwela weera aYuda ale yaathamenle o Yerusalemu yaakhalano nroromelo wa Yehova. Muluku aahaavaha ntthuno aYuda ale ohiya impa saya ni nakoso aya. (Ezra 1:2, 3, 5) Okhale wooreera ohikhale, aYuda ale oBabiloni waari owannyaya. Mene awo yaathanla othaamela erowaka nipuro nenno antxipale a yaawo yahaasuwenlaayawo. Mwaha wa heeni? Mwaha wooweera yaatthuna okhavihera otekiwa wa etemplu. Waari weera awo khayoona okhala wootthuneya oteka etemplu khayaakela weetta ekwaha yooxupa ya ikiloomeetru 1.600 erooka o Yerusalemu.

Othokorora itthu soomunepani

w06 15/01 epax. 19 eparag. 1

Ipontu sootthuneya sa eliivuru ya Ezra

1:3-6. Ntoko hiihaale ana a Israeli akina yaahanlaaya oBabilonia, Anamoona a Yehova akina olelo va, mikhalelo saya khasinwaakhulela ovara muteko wa ehuhu yootheene naari okela okhavihera nipuro noothowa anamalaleera. Mene awo, ennaakhavihera ale enwera ovara muteko owo, ni ennavaha soovaha saya ni yootthuna yooweera ekhavihere muteko woolaleya Omwene ni waapaka atthareli.

    Ibuukhu sa Makhuwa-Shirima (2018-2025)
    Okhuma
    Ovolowa
    • Makhuwa-Shirima
    • Okawela
    • Muntthuna Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Masu Oovarihela muteko
    • Mwaha Woosunka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Okawela