MURU 16
“Yesu . . . Ohaphenta Mpakha Wokiseryani”
1, 2. Yesu oniviriha sai ohiyu ole wookiserya ni arummwa awe, ni nthowa xeeni okathi ola wookiserya ory’aya wootthuneya wa Yesu?
VAAVO vanaathukumanya awe arummwa awe mpaani vasaala ya osulu oYerusalemu, Yesu onnisuwela wira ola ohiyu wookiserya onithukumana awe n’awo. Okathi onnaattamela wira Yesu otthikele wa Tiithi awe. Moohipisa, Yesu onrowa ovariwa ni nroromelo nawe ninrowa weehereriwa mootepexa. Masi, hata osuwelaka wira moohipisa onrowa okhwa, nlelo Yesu onnithokorerya sootthuneya sa arummwa awe.
2 Yesu ohaaleela awiixutti awe wira onoorowa wa Tiithi awe, masi nlelo ookhalana itthu sinceene sowaahimeerya awiixutti awe, wira aalipihe mwaha wa ele enrowa aya okumana muhoolo. Tivonto onniviriha okathi ola wookiserya ni wootepa otthuneya, owiixuttihaka itthu sinrowa waakhaliherya ovikaniha okhala oororomeleya. Masu onaahimeerya awe tootepa opatthaneya ahaatonko awe waaleela. Nto, nthowa xeeni Yesu onaathokorerya awe vanceene arummwa awe ovikana owo mwaneene? Nthowa xeeni okathi ola wookiserya ory’aya wootepa otthuneya wira okhale ni atthareli awe? Mwaha woowi Yesu aanaaphenta. Yesu onnaaphenta vanceenexa arummwa awe.
3. Ninsuwela sai wira Yesu khaaweherenrye ophiya ohiyu ole wira owooniherye ophenta atthareli awe?
3 Nuuvira iyaakha sinceene, vaavo murummwa Yohani mowuupuxeriwa ni Muluku aapacerya awe olepa sowiiraneya sa ohiyu ole, owo aalempe so: “Nihinatthi ophiya nìra na Pásikha, Yesu ansuwela wira wahiphiya okathi awe w’okhuma olumwenk’ula, arowé w’Atithi. Yowo [Yesu], àphentale atthu awe yari mulaponi, ohaphenta mpakha wokiseryani”. (Yohani 13:1) Yesu khaaweherenrye ophiya ohiyu ole wira owooniherye ophenta “[arummwa] awe”. Mmikhalelo sinceene mu okathi wa orummwa awe, Yesu aahooniherya wira aanaaphenta awiixutti awe. Nto ti vooloka, otokosa inamuna sikina sa moota Yesu ooniherya awe ophenta, okhala wira opaka eyo, ethoonyeryo yoowi mwekeekhai hiyo n’awiixutti awe.
Aanooniherya Opixa Murima
4, 5. (a) Nthowa xeeni Yesu aatthuneya awe waapixerya murima awiixutti awe? (b) Yesu aapanke exeeni vaavo arummwa awe araru yoonihenrya aya wira khiyaaweha-weha ojardim ya oJeseemani?
4 Ophenta ni opixa murima siri mikhalelo sineetta vamosa. Yoolepa ya 1 aKorinto 13:4 enihimya so: “Ole omphenta t’òvilela”, nto ovilela onihela muhina waalevelela atthu akina moopixa murima. Niireke wira Yesu aahaana waapixerya murima awiixutti awe? Aayo! Ntoko soonale ahu Mmuru 3, arummwa ale yaari oopisa wiixutta okhala oowiiyeviha. Moovikanaka ekwaha emosa, awo yaahinyakulihana voohimya sa ole aari muulupalexa eriyari aya. Yesu aathokorenrye sai mwaha owo? Niireke wira Yesu aahinanariwa ni onaakhula moonanariwa aahiiso moonyoonyiheya? Nnaari, hata ohiyu yoole wookiserya, vaavo waakhumelenle aya “ovanyihana” wuulupale voohimya sa ole aari mukhulupale, moopixa murima Yesu aahaalakiherya mmukhalelo wooloka!—Luka 22:24-30; Matheyo 20:20-28; Marko 9:33-37.
5 Okathi mukina ohiyu yoole, opixa murima wa Yesu waheehereriwa-tho vaavo aaronw’awe ojardim ya oJeseemani vamosa ni arummwa awe oororomeleya 11. Nuumala waahiya arummwa athanu neeraru, Yesu onnimukuxa Pedru, Yakobo, ni Yohani khiyarowa eriyari ya ejardim. Yesu onnaahimeerya awo wira: “Murim’aka woripiwa mpakha okhwa. Muhalé vava: nwehereryeke ni miyo”. Nto owo aaheetta vakhaani ni onapacerya ovekela mowiilipiherya. Nuumala ovira okathi munceene ovekelaka, onnitthikela waari arummwa ale araru. Etthu xeeni Yesu aaphwannye awe apakaka? Okathi ola wa weehereriwa wuulupale, arummwa ale yaamurupa! Niireke wira aahaapwapwela mwaha wa ohikhala ooweha-weha? Nnaari, moopixa murima owo aarimwaalipiha. Masu awe ooreerela murima yaahooniherya wira owo aanisuwela okhulumuwa waya ni otteettheya waya.a Tivonto owo aahimmye so: “Eroho [“munepa”, NM] ya mutthu ti yowilipiha: masi erutthu khilimpe”. Ohiyu yoole, Yesu aahivikaniha waapixerya murima, nnaamwi aaphwannye awiixutti ale arupaka, ohiya ekwaha emosa paahi, masi ovikana ikwaha piili!—Matheyo 26:36-46.
6. Ninrowa owerya sai omutakiha Yesu, vaavo vanaathokorerya ahu atthu akina?
6 Ti voohakalaliha osuwela wira Yesu khoonale wira arummwa awe khiyaakhala-khala apakaka etthu yooloka. Muhoolo mwaya, opixa murima wa Yesu waahikumiherya itthu sooloka, okhala wira alopwana ala oororomeleya yaahiixutta otthuneya waya okhala oowiiyeviha ni ooweha-weha. (1 Pedru 3:8; 4:7) Hiyo ninrowa owerya sai omutakiha Yesu vaavo vanaathokorerya ahu atthu akina? Axitokweene ahaana wooniherya opixa murima. MuKristau mukhwiihu pooti ohimya mixankiho sawe omuleelaka mutokweene a mmulokoni, okathi mutokweene owo ory’awe ookhulumuwa aahiiso ooxankiheya. Okathi mukina pooti wira ale anivahiwa miruku, khanivarihela muteko miruku iye mowaakuveya. Hata vari siiso, axitokweene oopixa murima anrowa wiixuttihaka ni “wiyeviha” ni anrowa ‘othokorerya nikoto morerela murima’. (2 Timótheyo 2:24, 25; Miteko s’Arummwa 20:28, 29) Nave-tho axitiithi ahaana wooniherya opixa murima ntoko Yesu, okhala wira ikwaha sikina anamwane pooti okhala oopisa ovarihela muteko miruku aahiiso malakiheryo anivahiwa aya. Ophenta ni opixa murima onrowa waakhaliherya axitiithi okhala a nthiti mu wiimananiha waya waalakiherya anaaya. Opixa murima iwo onnikumiherya tthiri mareeliho maalupale.—Esalimo 127:3.
Aanithokorerya Sootthuneya Saya
7. Inamuna xeeni Yesu aathokorerya awe sootthuneya sa werutthuni sa awiixutti awe?
7 Ophenta onooniheriwa ni sowiira soohikhala sa nrima. (1 Yohani 3:17, 18) Ole oniphenta “khamphavela murerelo awe” paahi. (1 aKorinto 13:5) Ophenta waahimwiiriha Yesu othokorerya sootthuneya sa werutthuni sa arummwa awe. Ikwaha sinceene hata arummwa awo ahihimmye etthu, Yesu aanithokorerya sootthuneya saya. Vaavo Yesu oonale awe wira awiixutti awe yaahikhulumuwa, owo aahaahimeerya wira: “Murwé wiphini, nipuro nihinviraviriwa: mwamumule vakhani”. (Marko 6:31) Vaavo oonale awe wira awiixutti awe yaahivoliwa etala, voohivekeliwa aahaavaha yoolya, vamosa ni ikonto sinceene sa atthu yaale yaarwiiye onwiriyana aixuttihaka.—Matheyo 14:19, 20; 15:35-37.
8, 9. (a) Etthu xeeni enooniherya wira Yesu aahisuwela sootthuneya somunepani sa awiixutti awe, nto khupaka marehereryo wira aakhaliherye? (b) Okhomeliwe ene vamwirini, moota xeeni Yesu oonihenrye awe wira anithokorerya vanceene okhala saana wa maama awe?
8 Yesu aahisuwela sootthuneya somunepani sa awiixutti awe, nto khupaka marehereryo wira aakhaliherye. (Matheyo 4:4; 5:3) Okathi aixuttiha awe, ikwaha sinceene Yesu aanaavaha ephoole yuulupale awiixutti awe. Mwaha Yesu aalavunle awe Vamwaako, vanceenexa aapanke wira awiixutti awe attottele mureerelo. (Matheyo 5:1, 2, 13-16) Vaavo aixuttiha awe ni malikanyiho, ‘nto anataphulela awixutti awe, itthu sothene wiphini’. (Marko 4:34) Yesu aahihimya wira aarowa omuthanla “murumeyi òroromeleya ni ànkhili”, ophavelaka ottittimiherya wira atthareli Awe, yaarowa ovahiwaka saana yoolya yomunepani, mahiku ookiserya. Murumeyi ola oororomeleya, eyo piiyo, egrupu yaamukhaani ya anna a Yesu oowoottihiwa ni munepa wootteela yaawo ari valaponi, annivaha yoolya yomunepani mwa “okathi aya“, okhuma mwaakha wa 1919 E.C.—Matheyo 24:45.
9 Nihiku aakhwiiye awe, Yesu aahiwooniherya waathokorerya vaalupale mmukhalelo womunepani, ale aaphenta awe. Nkawehani yowiiraneya ela. Yesu aakhomeliwe vamwirini oonaka owereya vanceene. Wira omumule saana, woonasa wene aahaana wiittukhulela musulu orumeelaka inawu sawe. Ela yaanimukumiherya tthiri owereya wuulupale, vaavo ipereku saanyula aya inawu sawe, ni mwiri aakhomeliwe awe waaniwarakhula ettuli awe yaapereyanse. Pooti wira olavula waanimuxankiha ni waanimukumiherya owereya, okhala wira omumula onihela muhina osuwela weereryaniha iphumu. Hata vari siiso, ohalaka vakhaani okhwa, Yesu aahilavula masu yooniherya omphenta wawe vaalupale Maria, maama a Yesu. Onwehaka Maria ni murummwa Yohani, yaawo yeemenle vakhiviru, ni olavulaka mowiiwanyeya, Yesu aahimuhimeerya maama awe oriki: “Muthiyana, mwan’iny’uwo vo!” Nuumala vo aahimuhimeerya Yohani wira: “Amam’inyu awo vo!” (Yohani 19:26, 27) Yesu aahisuwela wira murummwa ole oororomeleya aarowa omukhapelela Maria, ohiya paahi mmukhalelo wa werutthuni, masitho mmukhalelo womunepani.b
Anamuyari oophenta ahaana wooniherya opixa murima ni waavaha itthu sootthuneya anaaya
10. Moota xeeni axitiithi anrowa aya omutakiha Yesu vaavo vanithokorerya aya sootthuneya s’anaaya?
10 Axitiithi ookhapelela, animoona okhala voottotteleya mureerelo wuupuwelela ntakiheryo na Yesu. Tiithi yoole tthiri oniphenta etthoko awe, onrowa olyihaka mmukhalelo wa werutthuni. (1 Timótheyo 5:8) Axitiithi anihoolela etthoko aya oratteene ni moophenta, anniphavela okathi woomumula ni wootthekula. Etthu yootepa otthuneya wa axitiithi yaawo ari maKristau, ti othokorerya sootthuneya somunepani s’anaaya. Moota xeeni? Axitiithi awo annipaka marehereryo wira akhalane yoosoma ya Biibiliya yoohihiyererya, ni anniimananiha wira okathi owo okhale woolipiha ni onaasivela anaaya. (Otumererya 6:6, 7) Arumeelaka masu vamosa ni ntakiheryo, axitiithi anniwiixuttiha anaaya wira muteko wootepa otthuneya ti olaleerya, ni wira olokiherya ni orowa mmithukumano sa eKristau, etthu yootthuneya mmukhalelo aya womunepani.—aHéberi 10:24, 25.
Aaniphavela Olevelela
11. Etthu xeeni Yesu yaawiixuttinha awe atthareli awe voohimya sa olevelela?
11 Olevelela mpantta mukina wa ophenta. (aKolosi 3:13, 14) Voohimya sa ophenta, 1 aKorinto 13:5 onihimya so: “Ole omphenta . . . khanùpuwela sotakhala sìreliwawe”. Ikwaha sinceene Yesu aahiwiixuttiha atthareli awe otthuneya waya olevelela. Owo aahaatumererya-tho waalevelela atthu akina ‘ohiya mpakha vathanu na vanli, masi mpakha ikwaha miloko mithanu na piili ni thanu na piili’, eyo piiyo, ikwaha sotheene. (Matheyo 18:21, 22, NM) Yesu aahiwiixuttiha-tho oriki namattheka ohaana oleveleliwa akhala wira onnooniherya ottharuwa, nuumala opwapweliwa. (Luka 17:3, 4) Masi, Yesu khaakhala ntoko aFarisi ale oowoka, yaawo yiixuttiha ni masu paahi; Yesu anrumeela-tho ntakiheryo nawe wira aixuttihe. (Matheyo 23:2-4) Nrowe niwehe moota Yesu oonihenrya awe ophavela olevelela hata vaavo apatthani awe vaamunyoonyiha aya.
12, 13. (a) Pedru aamuriipinhe sai murima Yesu ohiyu yoole Yesu aavariwa Awe? (b) Nuumala ohihimuxiwa, moota xeeni Yesu oonihenrya awe saana wira khahiyo aamulaleya paahi voohimya sa olevelela?
12 Yesu aahipaka opatthani wuulupale ni murummwa Pedru, mutthu ooreera murima yoowo ikwaha sikina aari ookhummwa murima. Yesu aahisuwela mikhalelo sooreera saarina Pedru, ni aahinvaha eparakha ya vameekh’aya. Pedru ni Yakobo vamosa ni Yohani yaahoona mmensaya miiriirya sikina sahaawehiwe ni arummwa akina eriyari ya ale 12. (Matheyo 17:1, 2; Luka 8:49-55) Ntoko niwenhe ahu wanipacerya, Pedru aari mmosa a arummwa yaale yaaronwe ni Yesu ojardim ya oJeseemani ohiyu Yesu aavariwa awe. Masi, ohiyu yoole Yesu aavariwa awe ni otthukiwa, Pedru vamosa ni arummwa akina yaahitthyawa ni khumuhiya Yesu. Okathi mukina, Pedru aahooniherya okhala mutthu oolipa murima mpakha weemela vakhiviru, vaavo moohixariya Yesu aaphukeliwe awe. Hata vaari siiso, muhoolo mwaya Pedru aahoova vanceene, nto aahivonya vaalupale, oothaka ikwaha tthaaru wira khaamusuwela Yesu hata vakhaani! (Matheyo 26:69-75) Yesu oonenle sai? Nyuwo mwaarowa opaka exeeni vaakhanle wira mpatthan’inyuxa aahootthekelani ntoko siirale awe Pedru?
13 Yesu aahiphavela omulevelela Pedru. Owo aahisuwela wira Pedru aahiriipiwa murima mwaha wa yoottheka awe. Tthiri, mwaha wa wooniherya ottharuwa, murummwa owo aahiriipiwa murima nto “khíyanla”. (Marko 14:72) Nihiku na ohihimuwa Wawe, Yesu aahimphwanya Pedru, wira ommaalihe ni omulipihe. (Luka 24:34; 1 aKorinto 15:5) Sihinatthi ovira myeeri miili, Yesu aahimuttittimiha Pedru omweemereryaka wira ahoolele olaleerya muttitthi wa atthu oYerusalemu nihiku na Pentekoositi. (Miteko s’Arummwa 2:14-40) Nohaana wuupuwela-tho wira Yesu khaaviruwenle arummwa otheene mwaha wa omutthyawa. Tthiri nuumala ohihimuxiwa, owo aahivikaniha owiitthana awiixutti awe ni moolumo oowi “axinn’aka”. (Matheyo 28:10) Niireke wira Yesu khoonihenrye olevelela, ohiya paahi olaleerya wira atthu alevelelaneke?
14. Nthowa xeeni vanitthuneya ahu wiixutta waalevelela akina, ni moota xeeni ninrowa ahu wooniherya ophavela olevelela?
14 Ntoko awiixutti a Kristu nohaana wiixutta waalevelela akina. Nthowa xeeni? Mwaha woowi, moovirikana ni Yesu, hiyo n’atthu oohimalela, waahela muhina ale annitthekela. Ikwaha sikina otheene ahu ninnivonya ni masu aahiiso ni sowiira. (aRoma 3:23; Yakobo 3:2) Mwaha wa waalevelela akina vakhala wira ti voophwanelela opaka eyo, onniiriha okhala vooweryaneya Muluku olevelela soottheka sahu. (Marko 11:25) Moota xeeni ninrowa ahu wooniherya ophavela waalevelela ale waaniheryasa annitthekela? Ikwaha sinceene, ophenta onninikhaliherya okhuneela itampi saamukhaani ni soovonya sa atthu akina. (1 Pedru 4:8) Vaavo ale anitthekenle vanooniherya aya ottharuwa wekeekhai, ntoko Pedru soonihenrya awe, hiyo nohaana tthiri omutakiha Yesu okhala oophavela olevelela. Ohiya omakelaka wuupuwela moota atthu akina sintthekenle aya, mwa miruku ti vooreerela hiyo othanla oliyala otthekeliwa iwo. (aÉfeso 4:32) Akhala wira nnoopaka eyo, nnimunnuuherya murettele mmulokoni ni hiyo aneene nnookhalana murettele mmuupuweleloni ni vamurimani vahu.—1 Pedru 3:11.
Aanooniherya Waaroromela Wawe
15. Nthowa xeeni Yesu aaroromenle awe awiixutti awe hata awo yaavonya?
15 Ophenta ni ororomeleya siri mikhalelo sineetta vamosa. Ole omphenta ‘onniroromela sothene’.c (1 aKorinto 13:7) Mwaha wa ophenta, Yesu aanooniherya ophavela waaroromela awiixutti awe hata yaari oottheka. Yesu aanaaroromela awiixutti awe ni aanisuwela wira yaanimphenta tthiri Yehova, ni yaaniphavela opaka ele Yehova aaphavela awe. Hata okathi awo yaavonya aya, Yesu khaapwapwela. Mwa ntakiheryo, vaavo murummwa Yakobo ni Yohani woonasa wene yaalavunle aya ni maama aya wira yanvekele Yesu, wira mmosa akilaathi moono woolopwana mukina moono woothiyana Momweneni mwawe, Yesu khaatikhina ororomeleya waya, aahiiso khaahiihale okhala arummwa awe.—Matheyo 20-28.
16, 17. Miritti xeeni Yesu saakawenle awe awiixutti awe?
16 Mwaha wa waaroromela, Yesu aahaavaha miteko sinceene awiixutti awe. Mu ikwaha piili vaavo mwa mwiiriirya ancerenrya awe yoolya wira ovahe muttitthi, Yesu aahaavaha awiixutti awe muteko wa okawa yoolya. (Matheyo 14:19; 15:36) Okathi aamureherya awe Paasikha awe ookiserya, Yesu aahimuruma Pedru ni Yohani orowa oYerusalemu wira yalokiherye itthu. Awo yaahimphavela mwaapwittipwitthi, eviinyu, ephaawu yoohiheliwa miropo, makukhu oowaawa, ni itthu sikina saatthuneya. Ola khahiyo waari muteko mwaamukhaani, okhala wira omulya Paasikha mmukhalelo wooloka yaari etthu yaavekeliwa ni Nlamulo na Moise, nto Yesu aahaana weettela Nlamulo nno. Ohiya vo, okathi mukina ohiyu yoole, Yesu aahirumeela eviinyu ni ephaawu yoohiheliwa miropo ntoko ithoonyeryo suulupale, vaavo aapacerinha awe Niira na Wuupuwelela okhwa wawe.—Matheyo 26:17-19; Luka 22:8, 13.
17 Yesu aahoona okhala vooreerela waaroromela awiixutti awe miritti suulupalexa. Ntoko niwenha ahu wanipacerya, owo ohaavaha atthareli awe oowoottihiwa yaawo ari valaponi, muritti muulupale wa opaka ni okawa yoolya yomunepani. (Luka 12:42-44) Muupuweleke-tho wira Yesu ohaaroromela awiixutti awe muteko muulupale wa olaleerya ni waapaka awiixutti. (Matheyo 28:18-20) Hata vano, vanilamulela awe moohooneya wiirimu, Yesu ohaakumiherya alopwana oophwanelela momunepani yaawo ari ntoko “sovaha sawe”, wira akhapeleleke muloko awe valaponi.—aÉfeso 4:8, 11, 12.
18-20. (a) Ninrowa wooniherya sai waaroromela ni waakupali annihu eeKristau? (b) Niireke wira nnoomutakihaka Yesu mu wooniherya ophavela okawa miritti? (c) Exeeni enrowa othokoreriwa mmuru onittharela?
18 Ninrowa otthara sai ntakiheryo na Yesu okathi onaathokorerya ahu atthu akina? Waaroromela ni waakupali wahu annihu eeKristau, ethoonyeryo yoowi ninnaaphenta. Nohaana wuupuwelaka wira ole oniphenta oniwehexexa itthu sooloka sa atthu akina ohiya soovonya saya. Okhala wira ninniwehererya onyoonyihiwa ni atthu akina, ophenta onrowa onikhoottiherya waakuvela wuupuwela wira atthu akina arina muupuwelo woohiloka. (Matheyo 7:1, 2) Akhala wira nnookhalana moonelo wooloka voohimya sa annihu eeKristau, ninrowa waathokoreryaka mmukhalelo onlipiha, ohiya waakhumuliha.—1 aTesalonika 5:11.
19 Niireke wira nnoomutakihaka Yesu mu wooniherya ophavela okawa miritti? Ti voottotteleya mureerelo akhala wira ale arina miritti mmulokoni, annaakawela atthu akina miritti iyo mmukhalelo wooreerela ni woovareleya muteko, nto aroromelaka wira annaya awo anoopaka ele eniwerya aya. Axitokweene arina sookumanana sinceene, pooti opaka marehereryo wira awiixuttiheke itthu sootthuneya ni soovareleya muteko amiravo yaale ari oophwanelela ni ‘aniphavela’ okhaliherya mmulokoni. (1 Timótheyo 3:1; 2 Timótheyo 2:2) Owiixuttiha miteko iyo ti wootthuneya. Vaavo Yehova vanivikaniha awe wuncererya muteko onivara ahu wa Omwene, vanrowa otthuneyaka alopwana oophwanelela wira yiixuttihiwe okhapelela muteko owo onincerereya.—Yesaya 60:22.
20 Yesu oonivaha ntakiheryo noolokexa na waaphenta atthu akina. Moohicikha etthu sa moota ninrowa ahu omutthara, etthu yootepa otthuneya ti otakiha ophenta wawe. Muru onittharelana ninrowa othokorerya enamuna yuulupalexa ya oniphenta wawe, eyo piiyo, ophavela wawe ovaha okumi awe.
a Etthu yaawiiriha arummwa orupa khahiyo waari okhulumuwa wa werutthuni paahi. Masu oolikana n’awo ari mu Luka 22:45 anihimya wira Yesu “ahaphwanya erupasaka mwaha w’oripiwa murima”.
b Vanikhala ntoko wira okathi ole Maria aari naamukhweli, ni woonasa wene anaawe akina nlelo khahiyo yaari arummwa a Yesu.—Yohani 7:5.
c Masi ela khentaphulela wira ophenta ori okupali aahiiso waakhulela khuta etthu. Ohiya vo, mutthu oniphenta khonivaanyiha moohikhalela aahiiso ohaaroromela atthu akina. Ophenta onnimwiiriha mutthu ohaakuvaka ovaanyiha muupuwelelo wa atthu akina, aahiiso ohimyaka wira muupuwelo aya ti woohiloka.